Athero-embolische nierziekte: Nierfalen door cholesterol

Een athero-embolische nierziekte komt voor wanneer kleine deeltjes cholesterolkristallen zich verspreiden naar de kleinste bloedvaten van de nieren. Hierdoor stroomt onvoldoende bloed naar de nier, wat nierschade veroorzaakt. Naast algemene klachten zoals koorts en gewichtsverlies, kan acuut of chronisch nierfalen optreden, afhankelijk van de oorzaak. Er zijn nog veel andere symptomen mogelijk. De behandeling van athero-embolische nierziekte bestaat uit nierdialyse en niertransplantatie. De vooruitzichten zijn tot slot variabel.

• Synoniemen athero-embolische nierziekte
• Epidemiologie nieraandoening
• Oorzaken en risicofactoren: Atherosclerose door te veel cholesterol
• Risicofactoren
• Symptomen: Nierfalen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Leven met athero-embolische nierziekte
• Medische behandeling en controle van cholesterol
• Levensstijl en preventie van complicaties
• Misvattingen rond athero-embolische nierziekte
• Athero-embolische nierziekte komt altijd voor bij ouderen
• De symptomen van athero-embolische nierziekte zijn altijd onmiddellijk merkbaar
• Athero-embolische nierziekte wordt altijd veroorzaakt door een operatie
• Athero-embolische nierziekte is een erfelijke aandoening
• Athero-embolische nierziekte kan niet behandeld worden
• Athero-embolische nierziekte is altijd fatale

Synoniemen athero-embolische nierziekte

Volgende synoniemen zijn bekend voor athero-embolische nierziekte:

• cholesterolembolisatiesyndroom
• atheroemboli - nier
• atherosclerotische ziekte - nier

Epidemiologie nieraandoening

De nierziekte komt vaker voor bij mannen, ouderen (> 70 jaar) en patiënten met hart- en vaatziekten. Meer dan 80% van de patiënten heeft een abnormale nier- of hartfunctie bij aanvang van de ziekte.

Oorzaken en risicofactoren: Atherosclerose door te veel cholesterol

Plaque in slagaders

Een athero-embolische nierziekte is geassocieerd met atherosclerose (slagaderverkalking), al komt de nieraandoening spontaan voor bij één op de vier patiënten. Atherosclerose (atheromatose) treedt op wanneer vet, cholesterol en andere stoffen zich ophopen in de wanden van de slagaders en een plaque (plak) vormen. De risicofactoren voor athero-embolische nierziekte zijn hetzelfde als de risicofactoren voor atherosclerose, waaronder leeftijd, mannelijk geslacht, roken, een hoge bloeddruk (hypertensie), een hoog cholesterolgehalte en diabetes mellitus (suikerziekte).

Cholesterolkristallen verstoppen bloedstroom

Bij een athero-embolische nierziekte breken cholesterolkristallen af van de plaque die de slagaders bekleedt. Deze kristallen komen terecht in de bloedbaan, waar ze vast komen te zitten in de kleinste vertakkingen van de nierslagaders. Hierdoor is de bloedstroom naar weefsels van de nier verminderd, wat leidt tot schade aan de nieren. Acute arteriële occlusie verschijnt wanneer de arterie die bloed naar de nier levert, plotseling geblokkeerd is. Acuut nierfalen is mogelijk wanneer de nierbloedvaten ernstig verstopt zijn.

Risicofactoren

Vaak gebeurt het loskomen van de cholesterolkristallen bij ernstige atherosclerose van de aorta, wat resulteert in een athero-embolische nierziekte. De cholesterolkristallen breken eveneens mogelijk af tijdens een aorta-angiografie (radiografisch onderzoek van de bloedvaten van de grote lichaamsslagader), een hartkatheterisatie of een operatie van de aorta of andere belangrijke slagaders. Anticoagulantia (antistollingsmedicijnen/bloedverdunners) en trombolytische middelen (medicijnen die een bloedstolsel afbreken) zijn andere risicofactoren voor het cholesterolembolisatiesyndroom.

Symptomen: Nierfalen

Algemene symptomen, niergerelateerde klachten en tekenen van embolisatie (dichtgeslibd bloedvat) elders in het lichaam zijn mogelijk.

Algemene symptomen

Niet-specifieke tekenen die gepaard gaan met de nierziekte omvatten braken, concentratieproblemen, een verlies van eetlust, gewichtsverlies, jeuk, koorts, misselijkheid, spierpijn en vermoeidheid.

Nieren

Door cholesterolembolie ontstaat langzaam progressief nierfalen. Acuut nierfalen is eveneens mogelijk; dit gebeurt bijvoorbeeld na een operatie of na beeldvormend onderzoek. Rug- en buikpijn en een verminderde urineproductie (oligurie) zijn andere niergerelateerde klachten.

Embolisatie elders in het lichaam

Daarnaast is er vaak bewijs van embolisatie elders, bijvoorbeeld aan het netvlies (plotse blindheid door een beroerte in het oog: amaurosis fugax) of de tenen (donkere verkleuring van de huid tot zelfs afsterven van de teen).

Diagnose en onderzoeken

De diagnose wordt bevestigd door de arts aan de hand van een nierbiopsie, waarbij hij een stukje nierweefsel naar het laboratorium stuurt voor verder microscopisch onderzoek. Het nierweefsel onthult de aanwezigheid van kleine vetdeeltjes in de kleinste slagaders. Bij een verkleurde huid voert de arts soms nog een huid- of skeletspier biopsie uit. Een bloedonderzoek en urineonderzoek worden eveneens uitgevoerd. Het bloedonderzoek onthult de volgende tekenen van een systemische ontsteking:

• anemie (tekort aan rode bloedcellen)
• eosinofilie
• hoge erythrocytensedimentatiesnelheid
• hypereosinofilie
• hypocomplementemie
• leukocytose (verhoogd aantal witte bloedcellen)
• trombocytopenie (tekort aan bloedplaatjes)
• verhoogde niveaus van C-reactief proteïne (wijst op een ontsteking)

Behandeling

Wanneer nierfalen optreedt, zet de arts dialyse in. Een niertransplantatie is bij ernstig nierfalen levensreddend. Verder behandelt hij de andere aanwezige symptomen ondersteunend met medicijnen.

Prognose

Binnen twee jaar na de diagnose van de nierziekte komt circa 30% van de patiënten te overlijden omdat de emboli bijvoorbeeld in de hersenen terechtkomen. Ook 30% van de patiënten ontwikkelt een chronische nierziekte. Het risico op dialyse en de dood is 50% lager bij patiënten die statines (cholesterolverlagende geneesmiddelen) gebruiken. Volgende aandoeningen die optreden in combinatie met de nieraandoening zijn significante voorspellers van een slechte prognose:

• betrokkenheid van maag- en darmkanalen
• de aanwezigheid van diabetes (suikerziekte)
• een acute/subacute presentatie
• een geschiedenis van hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• een verminderde nierfunctie

Complicaties

Athero-embolische nierziekte kan leiden tot verschillende complicaties, die variëren van lokale problemen tot ernstige systemische aandoeningen. Enkele van de belangrijkste complicaties zijn:

• Acuut nierfalen: Dit kan optreden wanneer de cholesterolkristallen ernstige verstoppingen in de nierslagaders veroorzaken, wat leidt tot een plotseling verlies van nierfunctie.
• Chronisch nierfalen: Langdurige beschadiging van de nieren door athero-embolische processen kan resulteren in een progressieve verslechtering van de nierfunctie, die mogelijk vereist dat de patiënt langdurige dialyse ondergaat of een niertransplantatie nodig heeft.
• Embolisatie naar andere organen: Cholesterolkristallen kunnen zich ook verplaatsen naar andere organen, zoals het hart en de hersenen, wat kan leiden tot:
• Herseninfarcten (beroertes): Cholesterolkristallen kunnen de bloedvaten van de hersenen blokkeren, wat leidt tot beroertes en neurologische schade.
• Myocardinfarct (hartaanval): Embolisatie naar de coronairvaten kan leiden tot een hartaanval door blokkades in de bloedtoevoer naar het hart.
• Oculaire complicaties: Cholesterolkristallen kunnen de bloedvaten in het netvlies van de ogen blokkeren, wat kan leiden tot visuele verstoringen zoals amaurosis fugax (plotse blindheid door een beroerte in het oog).
• Perifere embolisatie: Verstopte bloedvaten in de ledematen kunnen leiden tot ischemie (gebrek aan bloedtoevoer), wat kan resulteren in gangreen of necrose van de tenen en andere delen van het lichaam.
• Spontane bloedingen: Bij sommige patiënten kunnen atherosclerotische plaques kwetsbaar zijn en spontaan scheuren, wat kan leiden tot inwendige bloedingen en andere bloedingscomplicaties.

Preventie

Preventie van athero-embolische nierziekte richt zich vooral op het beheersen van de onderliggende risicofactoren en het voorkomen van atherosclerose. Enkele preventieve maatregelen zijn:

• Beheer van cholesterolniveaus: Regelmatige controle en behandeling van hoge cholesterolniveaus met behulp van statines of andere cholesterolverlagende medicatie.
• Regulering van bloeddruk: Effectieve controle van hoge bloeddruk door middel van medicijnen en levensstijlaanpassingen.
• Gezonde levensstijl: Aanpassing van dieet en lichaamsbeweging om risico's van overgewicht en diabetes te minimaliseren.
• Roken stoppen: Het vermijden of stoppen van roken om de gezondheid van de bloedvaten te verbeteren.
• Regelmatige medische controles: Regelmatige controles bij de arts om vroegtijdige tekenen van atherosclerose en andere risicofactoren op te sporen en aan te pakken.

Leven met athero-embolische nierziekte

Athero-embolische nierziekte ontstaat wanneer cholesterolplaques in de bloedvaten afbreken en zich naar de nieren verplaatsen, wat kan leiden tot nierbeschadiging en nierfalen. Het beheren van deze aandoening vereist aandacht voor zowel het hart- en vaatstelsel als de nieren.

Medische behandeling en controle van cholesterol

Het belangrijkste aspect van de behandeling is het reguleren van het cholesterolgehalte, meestal door middel van statines of andere cholesterol verlagende medicijnen. In sommige gevallen kunnen patiënten ook bloeddrukverlagende medicatie krijgen om de belasting van de nieren te verminderen.

Patiënten moeten regelmatig hun nierfunctie laten testen, aangezien athero-embolische nierziekte kan leiden tot chronische nierziekte en uiteindelijk nierfalen. Het behouden van een gezonde bloeddruk en het vermijden van nierbeschadigende stoffen, zoals sommige medicijnen, is cruciaal.

Levensstijl en preventie van complicaties

Een gezonde, evenwichtige voeding die rijk is aan vezels en arm aan verzadigde vetten kan helpen het cholesterolgehalte te verlagen en de gezondheid van de nieren te ondersteunen. Regelmatige lichaamsbeweging kan het risico op hart- en vaatziekten verminderen en helpen bij het handhaven van een gezond gewicht.

Roken moet vermeden worden, aangezien het de bloedvaten verder vernauwt en de belasting van het hart en de nieren verhoogt. Voor patiënten met nierfalen kunnen dialysebehandelingen noodzakelijk zijn om de nierfunctie te ondersteunen.

Misvattingen rond athero-embolische nierziekte

Athero-embolische nierziekte is een zeldzame aandoening die ontstaat door de embolisatie van atherosclerotische plaquefragmenten naar de nieren. Dit kan leiden tot nierbeschadiging, maar er zijn veel misvattingen over deze ziekte, wat het moeilijk maakt om de juiste diagnose en behandeling te krijgen. Het is essentieel om deze misvattingen te verduidelijken.

Athero-embolische nierziekte komt altijd voor bij ouderen

Hoewel athero-embolische nierziekte vaker voorkomt bij ouderen, kan het ook bij jongere mensen optreden, vooral wanneer er andere risicofactoren zijn zoals bloeddrukproblemen, diabetes mellitus, of atherosclerose. Het is dus een aandoening die niet uitsluitend beperkt is tot de oudere bevolking.

De symptomen van athero-embolische nierziekte zijn altijd onmiddellijk merkbaar

Athero-embolische nierziekte ontwikkelt zich vaak langzaam en de symptomen kunnen in eerste instantie mild zijn. In veel gevallen blijven ze onopgemerkt totdat de nierfunctie aanzienlijk is aangetast. Daarom is het belangrijk dat artsen alert zijn op de risicofactoren, aangezien de ziekte zich in een subklinische vorm kan voordoen, waardoor de symptomen later kunnen verschijnen.

Athero-embolische nierziekte wordt altijd veroorzaakt door een operatie

Hoewel athero-embolische nierziekte kan optreden na een operatie, vooral een vasculaire ingreep, is het niet exclusief gerelateerd aan chirurgische procedures. De aandoening kan zich ook spontaan ontwikkelen, vooral bij patiënten met een ernstige vorm van bloeddrukverhoging of atherosclerose. Het ontstaan van de ziekte is dus niet altijd direct gekoppeld aan een medische ingreep.

Athero-embolische nierziekte is een erfelijke aandoening

Er is geen bewijs dat athero-embolische nierziekte erfelijk is. Het is meestal het resultaat van het loskomen van plaquefragmenten in de bloedvaten, die vervolgens naar de nieren reizen en daar verstoppingen veroorzaken. Risicofactoren zoals suikerziekte, hoge bloeddruk, en roken verhogen de kans op het ontwikkelen van de ziekte, maar erfelijkheid speelt geen belangrijke rol.

Athero-embolische nierziekte kan niet behandeld worden

Hoewel de aandoening ernstige gevolgen kan hebben, is behandeling mogelijk. Het beheer van athero-embolische nierziekte omvat vaak het verbeteren van de onderliggende risicofactoren, zoals het verlagen van de bloeddruk en het beheersen van de cholesterolniveaus. In sommige gevallen kunnen patiënten baat hebben bij dialyse als de nierfunctie sterk is afgenomen. Vroege opsporing en het aanpakken van risicofactoren kunnen de prognose verbeteren.

Athero-embolische nierziekte is altijd fatale

Hoewel athero-embolische nierziekte ernstige complicaties kan veroorzaken, is het niet per se fataal. Veel patiënten kunnen met de juiste behandeling hun nierfunctie behouden of stabiliseren. De ziekte kan echter leiden tot langdurige nierproblemen, en in sommige gevallen kan de nierfunctie verder achteruitgaan. Vroege diagnose en de behandeling van risicofactoren spelen een cruciale rol in het verbeteren van de vooruitzichten voor de patiënt.

Het corrigeren van deze misvattingen is essentieel voor het verhogen van het bewustzijn van athero-embolische nierziekte en het bevorderen van tijdige behandeling en preventie van verdere nierbeschadiging.

Lees verder

• Cholesterol: LDL (slechte) en HDL (goede) cholesterolwaarden
• Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie
• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)
• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie