Wat betekent uremie?

De definitie van uremie, ook wel het uremisch syndroom, is een toename van de hoeveelheid ureum in het bloed. Ureum is niet het enige stikstofhoudende afvalproduct in het bloed Als men het heeft over een uremie bedoelt men vaak een te grote hoeveelheid van het totaal aan stikstofhoudende producten, alhoewel dat eigenlijk een azotemie moet worden genoemd. Ureum ontstaat bij de afbraak van eiwitten in het lichaam. De hoeveelheid ureum in het bloed hangt af van de balans tussen productie van ureum door de afbraak van eiwitten en de eliminatie van ureum door de nieren. In beide gevallen kan de hoeveelheid ureum in het bloed hoger worden, oftewel een uremie ontstaan. Een uremie wordt echter in de meeste gevallen geassocieerd met nierfalen.

Ureum

Ureum is een stikstofhoudend afvalproduct met de molecuulformule (NH2)2CO. Het ontstaat bij de afbraak van eiwitten in het bloed
De lever controleert de hoeveelheid eiwitten in het bloed, deze kunnen niet worden opgeslagen, dus ze worden direct gebruikt of afgebroken. Ongeveer 95% van de eiwitten wordt door de lever verwerkt in de ureumcyclus. Daarna geeft de lever het ureum af aan het bloed, waarna het kan worden geelimineerd door de nieren. Ureum is niet het enige stikstofhoudende afvalproduct, maar wel verreweg het meest voorkomende, het representeert zo'n 80-90% van de stikstofhoudende afvalproducten in het bloed. Als normaalwaarden voor ureum in het bloed worden waarden tussen 2,5 en 7,5 mmol/l aangehouden. De stof ureum heeft al een lange geschiedenis, het werd al in 1773 ontdekt. Bovendien is het de eerste organische verbinding die men kunstmatig heeft weten te synthetiseren.

Een verhoogde ureumproductie

De ureumproductie kan door verschillende oorzaken verhoogd zijn. eOmdat ureum ontstaat door de afbraak van eiwitten, kan en eiwitrijkdieet al zorgen voor een verhoogde ureumproductie. Andere oorzaken zijn een verhoogd katabolisme, oftewel een verhoogde afbraak van eiwitten. Een verhoogd katabolisme kan bijvoorbeeld aanwezig zijn na een operatie, een infectie, intoxicaties, weefselbeschadiging (bijvoorbeeld brandwonden), het gebruik van corticosteroiden, of een bloeding in het maagdarmstelsel. Bij deze laatste moet dan wel sprake zijn van een hoge maagdarmbloeding. Hiermee wordt bedoeld een bloeding vroeg in het traject tussen de mond en de anus, meestal is dat in de maag. In dat geval worden de eiwitten in het bloed namelijk afgebroken en weer opgenomen in de darm, waardoor er dus veel eiwitten in het bloed komen.

Een verminderde eliminatie van ureum

Ureum wordt uit het lichaam verwijderd door de nieren. Gezonde nieren zijn goed in staat om een verhoogd aanbod aan ureum uit te scheiden zonder dat de concentratie van ureum in het bloed sterk toeneemt. Er is een reservecapaciteit van zo’n 50 tot 60%. Daarom is bij een uremie in de meeste gevallen een verminderde eliminatie de oorzaak, want een iets verhoogde productie kan door gezonde nieren makkelijk worden opgevangen. Bij nierfalen is er sprake van een verminderde excretie van ureum en ontstaat er een uremie. Voordat men last krijgt van symptomen van de uremie is er al sprake van een zeer slechte nierfunctie.

Symptomen

Omdat uremie vaak wordt veroorzaakt door nierfalen worden de symptomen van een uremie vaak gelijkgesteld aan de symptomen van nierfalen. Bij nierfalen ontstaan er verschillende symptomen, onder andere verstoringen van de elektrolytenbalans, zoals overvulling, hyperkaliemie, metabole acidose, hyperfosfatemie. Daarnaast hebben mensen met nierfalen vaak last van hypertensie en anemie. Ook kunnen mensen last hebben van verstoringen in de botaanmaak.
Echter, deze symptomen worden veroorzaakt door het nierfalen zelf en niet zo zeer door de verhoogde hoeveelheid van ureum in het bloed. Er zijn ook symptomen die primair aan de te hoge hoeveelheid ureum in het bloed worden toegeschreven. Uit onderzoek is meestal wel bewezen dat de symptomen daadwerkelijk samenhangen met een te hoge concentratie ureum in het bloed. Echter, vaak is de relatie tussen een hoge concentratie ureum in het bloed en het symptoom niet geheel duidelijk. Hoe hoog het ureum in het bloed moet zijn voordat er symptomen door de uremie ontstaan verschilt vaak sterk per persoon. Meestal beginnen de symptomen vanaf ureum concentratie boven de 40 mmol/l. Deze symptomen beginnen meestal pas wanneer iemand eindstadium nierfalen bereikt. Voorbeelden van symptomen die primair aan de uremie worden toegeschreven zijn:

• Malnutritie, anorexie, misselijkheid en overgeven.
• Uremische bloedingen, door de verminderde werking van bloedplaatjes bij een uremie is er een verlengde bloedingstijd.
• Uremische pericarditis, een ontsteking van het pericard door de uremie. Het mechanisme hierachter is niet geheel duidelijk.
• Uremische neuropathie, dysfunctie van het centrale en perifere zenuwstelsel. Hierbij worden bijvoorbeeld encefalopathie (verwardheid, insulten, coma) en sensore dysfunctie als restless legs syndroom gezien.
• Uremische pruritis, oftewel jeuk ten gevolge van de uremie.