Het fenomeen van Raynaud: witte vingers die doof aanvoelen

Witte vingertoppen, blauwe nagels en gevoelloosheid bij koude, dat is het fenomeen van Raynaud. Soms wordt dit ook wel de ziekte van Raynaud of het syndroom van Raynaud genoemd. Bij deze ziekte zijn de vingers aanvalsgewijs wit, later vaak blauw en rood wanneer de aanval stopt. Er kan pijn optreden. In een enkel geval sterft de vingertop af. Het lichaam geeft voortdurend warmte af. Bij koude wil het lichaam de warmte zoveel mogelijk sparen en sluit daarom de 'uiteinden' van het lichaam als eerste af (vingers, tenen, neus). Vaak zijn de vingers als eerste aan de beurt. Dit is een normale reactie van het lichaam om zo zoveel mogelijk warmte binnen te houden. Bij het fenomeen van Raynaud gebeurt het afsluiten van de vingers (en tenen) te snel. Een koude of vochtige lucht veroorzaakt een te sterke prikkeling waardoor de bloedtoevoer abrupt wordt gestopt. De vingers kleuren wit en worden later blauw wanneer zuurstof volledig uit de vingers is. De grens tussen normale bloedtoevoer en afgesloten bloedtoevoer is vaak sterk begrenst middels een lijn.

Primaire fenomeen van Raynaud

Het fenomeen van Raynaud komt voor bij 15 procent van de vrouwen en 1 procent van de mannen. Vrouwen hebben er dus veel vaker mee te maken. Het fenomeen van Raynaud is te herkennen aan een witte kleur van de vingertoppen, vaak vanaf halverwege de vingers. De nagels zijn blauw of paars. Later kleuren de vingers blauw en nog later rood. Er komen verschillende verschijnselen voor: niet iedereen doorloopt namelijk dezelfde stappen, soms gaan de vingers van wit direct over in rood. Kenmerkend is wel dat het vaak de vier vingers betreft en de duim meestal niet meedoet. De vingers hebben een doof/dood gevoel. Wanneer ze weer op temperatuur komen dan kan er pijn of tintelingen ontstaan.

Bij het primaire fenomeen van Raynaud ontstaan de klachten gedurende minstens twee jaar. Ook is er geen duidelijke oorzaak aan te wijzen. Wie er heel af en toe last van heeft kan niet spreken over het fenomeen van Raynaud. Deze aandoening komt vooral voor bij koude of vochtige lucht, wanneer de vingers en soms ook de tenen extreem reageren hierop. Bij deze vorm komen de klachten vaak tegelijkertijd aan beiden handen voor.

De secundaire variant

Bij het secundaire fenomeen van Raynaud is er een duidelijke onderliggende oorzaak. Meestal betreft dit een aandoening aan de bloedvaten of bijvoorbeeld een auto-immuunziekte. Vaak zijn de haarvaten in de vingers beschadigd. Mensen die hier last van hebben kunnen vaker een doof gevoel in de vingers hebben, maar bij koude wordt dit extreem en kleuren de vingers wit en daarna blauw. Soms komen er zweren voor aan de vingertoppen. Dit wordt veroorzaakt door de slechtere bloedtoevoer. Vaak is de onderliggende aandoening niet direct te herkennen. Gedacht wordt dat de primaire vorm makkelijk over kan gaan in de secundaire vorm. De secundaire vorm is te herkennen doordat beiden handen niet perse tegelijkertijd verkleuren. Ook doet de duim vaak mee in tegenstelling tot de primaire vorm.

Risicofactoren

Zoals eerder gezegd hebben vrouwen er vaker last van. De klachten verdwijnen vaak wel na de menopauze. Veel vrouwen hebben er last van in combinatie met migraine, maar dit hoeft niet altijd het geval te zijn. Mensen die het vaak koud hebben of zich luchtig kleden hebben ook eerder kans op het fenomeen van Raynaud. Veel typewerk of ander werk waarbij de vingers vaak ergens op slaan (piano bijvoorbeeld) kan ook deze aandoening veroorzaken. De vaten in de vingers raken beschadigd. Werken met een drilboor of machines die harde trillingen weergeven heeft hetzelfde effect. De zijkant van de hand als slagvoorwerp gebruiken wordt ook als oorzaak aangewezen.

Emoties lijken ook een rol te spelen zoals angst, verdriet maar ook stress. Tocht, koude vocht of een koude omgeving net als het aanraken van diepvriesproducten werkt het fenomeen van Raynaud ook in de hand. Bepaalde medicijnen staan bekend om hun bijwerkingen zoals het slechter laten functioneren van de bloedvaten. Ook roken staat hier bekend om.

Behandeling van het fenomeen van Raynaud

Een aanval duurt nooit heel lang: tussen de 5 en 30 minuten. Vervelend is het wel, vooral wanneer het meerdere malen voorkomt. Vaak zijn mensen bang om hun vingers te bewegen omdat dit een aanval kan uitlokken. Ook is het soms lastig omdat de vingers soms bewust worden blootgesteld aan koude lucht. Denk aan het werken met de computer waarbij het lastig typen is met handschoenen aan.

Wanneer het primaire fenomeen van Raynaud al jong begint, vóór het 20e jaar, dan zullen de klachten uiteindelijk vanzelf verdwijnen. Meestal treden de klachten na het 40e jaar op en zijn deze blijvend. Bij ernstige klachten kunnen bepaalde medicijnen de ziekte verlichten. Het is niet te genezen.

Belangrijk is om een aanval zoveel mogelijk te voorkomen:

• Niet roken
• Geen stress
• Veel bewegen, dit bevordert de bloedtoevoer
• Koude omgevingen vermijden
• Geen diepvriesproducten aanraken of handschoenen dragen
• Vermijd zoveel mogelijk beschadiging van de haarvaten: deze ziekte is in veel gevallen een beroepsziekte (typen, trillende machines, met diepvriesproducten werken)
• Bespreek de bijwerkingen van medicijnen die je gebruikt