Schildklier: functie en symptomen van schildklierklachten

De schildklier is een vlindervormig orgaan aan de voorzijde van je hals. De schildklier geeft hormonen af die de stofwisseling regelen; dat is de manier waarop je lichaam energie gebruikt. De hormonen van de schildklier reguleren tevens allerlei vitale lichaamsfuncties. Er zijn verschillende soorten schildklieraandoeningen. Hyperthyreoïdie (overactieve schildklier) en hypothyreoïdie (onderactieve schildklier) zijn de twee meest voorkomende vormen van schildklieraandoening. Terwijl een bloedtest eenvoudig kan bepalen hoeveel schildklierhormoon je in je bloed hebt, denken artsen er vaak niet om op schildklierwaarden te testen, omdat de symptomen van een schildklierprobleem vaak sterk lijken op de symptomen van vele andere aandoeningen die niets met je schildklier te maken hebben. Dit kan ervoor zorgen dat je te lang doorloopt met allerlei vage klachten die kunnen interfereren met je dagelijkse leven.

• Wat is een schildklier?
• Endocriene klier
• Schildklierklachten
• Ligging van de schildklier
• Functie van de schildklier
• Functie van schildklierhormonen
• Schildklieraandoeningen
• Symptomen van schildklierklachten
• Aansturing van de schildklier
• Oorzaken van een schildklieraandoening
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van schildklieraandoeningen
• Hypothyreoïdie (trage schildklier)
• Hyperthyreoïdie (snelle schildklier)
• Schildklierknobbels
• Leefstijl en opvolging

Wat is een schildklier?

Endocriene klier

De schildklier is een vlindervormige, endocriene klier aan de voorzijde van de hals. Het maakt twee hormonen die in het bloed worden uitgescheiden: thyroxine (T4) en trijodothyronine (T3). Deze hormonen zijn nodig om alle cellen in je lichaam normaal te laten werken.

Schildklierklachten

Schildklieraandoeningen komen zeer vaak voor, vooral bij vrouwen, hoewel iedereen – ook mannen, tieners, kinderen en baby's – erdoor getroffen kan worden. Ongeveer één op de twintig mensen heeft te kampen met een bepaalde schildklieraandoening, die tijdelijk of permanent kan zijn.

Ligging van de schildklier

De schildklier ligt aan de voorkant van je hals op een plek net onder je adamsappel. Het bestaat uit twee lobben – de rechterlob en de linkerlob, elk ongeveer zo groot als een in tweeën gesneden pruim – en deze twee lobben worden verbonden door een kleine brug van schildklierweefsel, de landengte genoemd. De twee lobben liggen aan weerszijden van je luchtpijp.

Functie van de schildklier

De schildklier maakt twee hormonen aan die het uitscheidt in de bloedbaan. De ene wordt thyroxine genoemd; dit hormoon bevat vier atomen van jodium en wordt vaak T4 genoemd. De andere wordt triiodothyronine genoemd, dat drie atomen van jodium bevat en vaak T3 wordt genoemd. In de cellen en weefsels van het lichaam wordt de T4 omgezet in T3. Het is de T3, afgeleid van T4 of uitgescheiden als T3 door de schildklier, die biologisch actief is en de activiteit van alle cellen en weefsels van je lichaam beïnvloedt.

De hormonen van de schildklier reguleren vitale lichaamsfuncties, waaronder:

• ademhaling
• hartslag
• centrale en perifere zenuwstelsel
• lichaamsgewicht
• spierkracht
• menstruatiecycli
• lichaamstemperatuur
• cholesterolniveaus

Functie van schildklierhormonen

De T4, of beter gezegd de T3 die daarvan is afgeleid, en de T3 die direct door de schildklier wordt uitgescheiden, zijn van invloed op het metabolisme van de lichaamscellen. Het regelt de snelheid waarmee je lichaamscellen werken. Als er te veel van de schildklierhormonen worden uitgescheiden, werken de lichaamscellen sneller dan normaal en is sprake van hyperthyreoïdie, een te snel werkende schildklier. Bij hyperthyroïde kan de verhoogde activiteit van je lichaamscellen of lichaamsorganen bijvoorbeeld leiden tot een versnelling van je hartslag of verhoogde activiteit van je darm, zodat je vaker moet poepen of diarree krijgt.

Als er echter te weinig schildklierhormonen worden geproduceerd (bekend als hypothyreoïdie of traag werkende schildklier), dan gaan de cellen en organen trager werken. Bij hypothyreoïdie kan bijvoorbeeld je hartslag langzamer zijn dan normaal en je darmen traag werken, waardoor je last krijgt van obstipatie.

Schildklieraandoeningen

De twee belangrijkste schildklieraandoeningen zijn:

• Hypothyreoïdie (traag werkende schildklier): er wordt onvoldoende thyroxine geproduceerd voor de behoeften van het lichaam.
• Hyperthyreoïdie (overactieve schildklier): er wordt teveel thyroxine geproduceerd voor de behoeften van het lichaam.

Hypothyreoïdie is de meest voorkomende schildklieraandoening.

Symptomen van schildklierklachten

De meest voorkomende symptomen van schildklierklachten zijn:

• Hypothyreoïdie: vermoeidheid, koud aanvoelen, gewichtstoename, slechte concentratie, depressie.
• Hyperthyreoïdie: gewichtsverlies, warmte-intolerantie (het heel snel warm hebben ofwel overgevoeligheid voor warmte), angst en soms ogen die groter lijken dan normaal.

Soms zijn er maar heel weinig symptomen. Een bloedtest zal bevestigen of je al dan niet een schildklieraandoening hebt.

Aansturing van de schildklier

Er is een soort mechanisme dat heel zorgvuldig de hoeveelheid T4 en T3 reguleert die door je schildklier wordt afgescheiden, zodat de juiste (dat wil zeggen de normale) hoeveelheden worden geproduceerd en in de bloedbaan worden afgescheiden. Het mechanisme lijkt sterk op dat wat de centrale verwarming regelt in een huis met een thermostaat in bijvoorbeeld de woonkamer, die op een bepaalde temperatuur is afgesteld en die de gasketel activeert. In het geval van de schildklier bestaat de 'thermostaat' uit een kleine klier, de hypofyse, die niet meer dan een halve gram weegt en in de holte van de schedelbasis ligt. De hypofyse detecteert het niveau van schildklierhormonen in de bloedstroom, net zoals de thermostaat in je woonkamer de temperatuur waarneemt. Onder normale omstandigheden reageert de hypofyse door een hormoon af te scheiden dat het schildklierstimulerend hormoon wordt genoemd, ook bekend als TSH, en dit hormoon activeert de schildklier om meer T4 en T3 af te scheiden.

Omgekeerd, wanneer de schildklierhormoonniveaus boven de normale waarden stijgen, detecteert de 'thermostaat' dit en stopt de hypofyse met het afscheiden van TSH, zodat de schildklier stopt met zo hard werken en de afscheiding van T4 en T3 wordt verminderd.

Oorzaken van een schildklieraandoening

Er zijn veel verschillende oorzaken van de verschillende schildklieraandoeningen. Meestal is een schildklieraandoening of stoornis te wijten aan een auto-immuunziekte van de schildklier, een zelfdestructief proces waarbij het immuunsysteem van het lichaam de schildkliercellen aanvalt alsof het vreemde cellen zijn. Als reactie daarop wordt de schildklier traag (hypothyreoïdie) of overactief (hyperthyreoïdie).

Onderzoek en diagnose

De arts zal een goed beeld krijgen van de activiteit van je schildklier door te vragen naar de klachten die je ervaart, je medische geschiedenis in ogenschouw te nemen en lichamelijk onderzoek te doen. De arts kan ook bloedonderzoek verrichten om te achterhalen of er te veel of te weinig T4 en/of T3 wordt uitgescheiden en hoe actief de hypofyse is door de TSH te meten. Een enkele bloedtest bevestigt normaal gesproken de diagnose, maar soms zijn andere tests vereist.

Behandeling van schildklieraandoeningen

Een schildklieraandoening en veel van de symptomen kunnen goed worden behandeld. De meeste schildklieraandoeningen worden behandeld met voorgeschreven medicatie. Er zijn andere behandelingen voor schildklieraandoeningen die niet met medicatie kunnen worden bestreden.

De behandeling van schildklieraandoeningen hangt helemaal af van wat er precies mis is met je schildklier. Hier is wat je kunt verwachten:

Hypothyreoïdie (trage schildklier)

Als je schildklier te traag werkt, krijg je meestal levothyroxine voorgeschreven. Dit is een synthetisch hormoon dat de functie van je schildklier overneemt. Je slikt het dagelijks, vaak voor de rest van je leven. Het duurt even voordat de juiste dosis gevonden is, maar daarna voel je je vaak snel beter.

Hyperthyreoïdie (snelle schildklier)

Bij een te snel werkende schildklier krijg je medicijnen die de productie van schildklierhormonen afremmen, zoals methimazol. Soms wordt radioactief jodium gebruikt om een deel van de schildklier uit te schakelen. In sommige gevallen is een operatie nodig om een deel van de schildklier te verwijderen.

Schildklierknobbels

Bij goedaardige knobbels is vaak geen behandeling nodig. Als ze klachten geven, kan de arts ze operatief verwijderen. Bij kwaadaardige knobbels wordt meestal de hele schildklier verwijderd, gevolgd door een behandeling met radioactief jodium om eventueel achtergebleven schildklierweefsel te vernietigen.

Leefstijl en opvolging

Naast medicatie of operaties speelt je leefstijl een belangrijke rol. Gezond eten, voldoende rust, en stressmanagement zijn essentieel. Je arts zal je regelmatig controleren, vooral in het begin, om te zien hoe je op de behandeling reageert en om de dosering van medicijnen indien nodig aan te passen. Regelmatige bloedtesten horen erbij om ervoor te zorgen dat je schildklierwaarden in balans blijven.

Lees verder

• Schildklierafwijking: welke schildklier klachten zijn er?
• Schildklierhormoon: behandeling trage schildklier met Thyrax
• Schildklierhormoon: te hoog/te laag en functie TSH, T4 en T3
• Schildklierknobbels: symptomen, oorzaken en behandeling
• Schildklierklachten: symptomen van aandoeningen schildklier