Schildklierhormoon: te hoog/te laag en functie TSH, T4 en T3

Schildklierhormonen worden gemaakt door de schildklier. De schildklier maakt twee hormonen, te weten de hormonen T3 (trijodothyronine) en T4 (thyroxine). De schildklierhormonen worden aan het bloed afgegeven en beïnvloeden elke cel in en alle organen van het lichaam. Te veel schildklierhormoon zorgt voor een te snelle stofwisseling en te weinig schildklierhormoon vertraagt ​​de stofwisseling. Een te snel werkende schildklier wordt hyperthyreoïdie genoemd en een te traag werkende schildklier staat bekend als hypothyreoïdie. Bij een normaal werkende schildklier, is de hoeveelheid schildklierhormoon in het bloed ook normaal. Deze toestand wordt aangeduid als euthyreoïdie. De schildklier wordt aangestuurd door TSH (schildklier stimulerend hormoon). Dit hormoon wordt in de hypofyse aangemaakt.

• Functie schildklierhormonen T4 en T3
• TSH en schildklierhormoon
• Hypothyreoïdie en hyperthyreoïdie
• Hypothyreoïdie
• Hyperthyreoïdie
• Vergelijking hypothyreoïdie vs. hyperthyreoïdie
• Schildklierhormoon te laag: hypothyreoïdie
• Oorzaken van hypothyreoïdie
• Symptomen van hypothyreoïdie
• De diagnose hypothyreoïdie
• Bloedonderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Behandeling van hypothyreoïdie
• Schildklierhormoon te hoog: hyperthyreoïdie
• Oorzaken van hyperthyreoïdie
• Ziekte van Graves
• Thyroiditis
• Schildklierknobbeltje
• Te veel jodium
• Schildkliermedicijnen
• Symptomen van hyperthyreoïdie
• De diagnose hyperthyreoïdie
• Behandeling van hyperthyreoïdie
• Medicatie
• Radioactief jodium
• Operatie

Functie schildklierhormonen T4 en T3

De schildklier ligt voor in de hals, om je luchtpijp heen, onder je strottenhoofd. Hormonen die vrijkomen door de klier, reizen door je bloedbaan en hebben invloed op bijna elk deel van je lichaam, van je hart en de hersenen, tot aan je spieren en huid. Schildklierhormonen zijn van invloed op de volgende processen:

• De controle van de snelheid waarmee je lichaam calorieën verbrandt, ofwel je stofwisseling. Dit is van invloed of je gewicht verliest of juist aankomt.
• Het kan de snelheid van je hartslag versnellen of juist vertragen.
• Het kan je lichaamstemperatuur verhogen of juist verlagen.
• Het kan de snelheid veranderen waarmee het eten door je spijsverteringskanaal beweegt.
• Het is van invloed op de spierkracht.
• Het bepaalt hoe snel je lichaam stervende cellen vervangt.

TSH en schildklierhormoon

De hypofyse en de schildklier werken samen via een feedbacksysteem. De hypofyse maakt het TSH (Thyroid stimulating hormone) aan. Dit wordt aan het bloed afgegeven. Hiermee wordt de productie van hormoon door de schildklier aangestuurd. Wanneer TSH wordt afgescheiden door de hypofyse, zal de schildklier meer T3 en T4 aanmaken en aan het bloed afgeven. Een hoog TSH-niveau betekent dat er niet genoeg schildklierhormoon aanwezig is en een laag TSH-niveau betekent dat er te veel is.

Hier is een zeer uitgebreide tabel over schildklierhormonen, met informatie over te hoge en te lage waarden, inclusief normaalwaarden en veelvoorkomende symptomen en oorzaken:


Toelichting:

• Normaalwaarden kunnen per laboratorium variëren. Het is belangrijk deze te interpreteren in de context van klachten en symptomen.
• TSH en vrij T4 zijn de meest gebruikte tests bij de diagnose van schildklierdisfuncties.
• Anti-TPO en andere antistoffen zijn vaak betrokken bij auto-immuunziekten van de schildklier.

Hypothyreoïdie en hyperthyreoïdie

Hypothyreoïdie betekent dat de schildklier te weinig hormonen aanmaakt, wat leidt tot symptomen zoals vermoeidheid, gewichtstoename en een trage stofwisseling. Hyperthyreoïdie is het tegenovergestelde: de schildklier maakt te veel hormonen aan, wat zorgt voor klachten zoals nervositeit, gewichtsverlies en een snelle hartslag.

Bij hypothyreoïdie en hyperthyreoïdie worden verschillende schildklierhormonen gemeten om de diagnose te stellen. Hieronder staan de typische waarden voor deze aandoeningen:

Hypothyreoïdie

Bij hypothyreoïdie functioneert de schildklier onvoldoende, wat leidt tot een tekort aan schildklierhormonen.

Hypothyreoïdie kan op verschillende niveaus in het lichaam ontstaan. Primaire hypothyreoïdie komt door een probleem in de schildklier zelf, zoals bij auto-immuunziekten (bijv. Hashimoto), waardoor te weinig hormonen worden aangemaakt. Secundaire hypothyreoïdie ontstaat door een disfunctie van de hypofyse, die onvoldoende TSH (schildklierstimulerend hormoon) produceert om de schildklier aan te sturen. Tertiaire hypothyreoïdie is nog zeldzamer en wordt veroorzaakt door een probleem in de hypothalamus, die te weinig TRH (thyrotropin-releasing hormone) afgeeft om de hypofyse te activeren. Elk niveau vereist een specifieke benadering voor diagnose en behandeling.


Kenmerken:

• Primaire hypothyreoïdie: Hoge TSH, lage vrij T4.
• Secundaire/tertiaire hypothyreoïdie: Lage of normale TSH en lage vrij T4 (oorzaak ligt in de hypofyse of hypothalamus).

Hyperthyreoïdie

Bij hyperthyreoïdie produceert de schildklier te veel schildklierhormonen.

Hyperthyreoïdie kan verschillende oorzaken hebben, afhankelijk van het niveau waarop het probleem zich voordoet. Primaire hyperthyreoïdie ontstaat door een overactieve schildklier zelf, bijvoorbeeld bij de ziekte van Graves, waarbij het immuunsysteem de schildklier stimuleert om te veel hormonen aan te maken. Secundaire hyperthyreoïdie is zeldzaam en wordt veroorzaakt door een overproductie van TSH door de hypofyse, vaak door een TSH-producerend adenoom. Subklinische hyperthyreoïdie is een milde vorm waarbij de schildklierhormoonspiegels normaal zijn, maar de TSH-waarde verlaagd is, wat vaak asymptomatisch verloopt maar risico’s kan hebben voor hartgezondheid en botverlies. Elke vorm vraagt om een specifieke aanpak voor diagnose en behandeling.


Kenmerken:

• Ziekte van Graves: Lage TSH, hoge vrij T4 en/of vrij T3, met aanwezigheid van anti-TSI.
• Subklinische hyperthyreoïdie: Lage TSH, maar normale vrij T4 en vrij T3.

Vergelijking hypothyreoïdie vs. hyperthyreoïdie

Schildklierhormoon te laag: hypothyreoïdie

Een traag werkende schildklier of hypothyreoïdie, is een veelvoorkomende aandoening. Hierbij maakt de schildklier niet genoeg schildklierhormoon aan. Als je niet genoeg schildklierhormoon hebt, vertragen alle processen in je lichaam. Dat betekent dat je lichaam minder energie maakt, en je stofwisseling trager verloopt.

Oorzaken van hypothyreoïdie

De meest voorkomende oorzaak van hypothyreoïdie is de ziekte van Hashimoto, een chronische ontsteking van de schildklier. De ziekte van Hashimoto is een auto-immuunziekte, wat betekent dat je lichaam antilichamen aanmaakt die de schildklier aanvallen en vernietigen. Als gevolg hiervan stopt de schildklier uiteindelijk helemaal met werken. Andere oorzaken van hypothyreoïdie zijn:

• Een schildklierontsteking die na een bevalling kan ontstaan, zogeheten postpartum thyroiditis;
• Een operatie aan de schildklier;
• Bestraling in het gebied van de nek, wat tot beschadiging van cellen in de schildklier kan leiden;
• Behandeling met radioactief jodium, veelal voorgeschreven aan mensen met een overactieve schildklier;
• Een jodiumtekort, aangezien de schildklier jodium nodig heeft om het schildklierhormoon te kunnen produceren;
• Medicijnen die lithium of jodium bevatten, welke invloed kunnen hebben op de productie van het schildklierhormoon.

Symptomen van hypothyreoïdie

De symptomen van hypothyreoïdie kunnen vaag zijn en lijken op andere aandoeningen. De klachten kunnen onder meer bestaan uit:

• Veranderingen in de menstruele cyclus;
  Onverklaarbare gewichtstoename door een trage schildklier / Bron: Istock.com/VladimirFLoyd
• Obstipatie;
• Depressie;
• Droog haar en haaruitval;
• Droge huid;
• Vermoeidheid;
• Kouwelijkheid;
• Trage hartslag;
• Zwelling van de schildklier (struma);
• Onverklaarbare gewichtstoename of moeilijk afvallen;
• Carpaal tunnel syndroom (CTS).

De diagnose hypothyreoïdie

Bloedonderzoek

Bij vermoeden van hypothyreoïdie hebt, zal de arts bloedonderzoek laten doen om je hormoonspiegels te controleren. Een lage T4-waarde wijst meestal op hypothyreoïdie. Sommige mensen hebben echter een verhoogd TSH-niveau, terwijl ze een normale T4-niveau hebben. Dit heet subklinische (mild) hypothyreoïdie. Men denkt dat dit een vroeg stadium van hypothyreoïdie is.

Beeldvormend onderzoek

Als de testresultaten of lichamelijk onderzoek van de schildklier abnormaal zijn, kan de arts een echografie of scan van de schildklier laten verrichten, om te controleren op knobbeltjes of ontsteking.

Behandeling van hypothyreoïdie

Als je hypothyreoïdie hebt, zal de arts een synthetische (kunstmatige) schildklierhormoon T4 voorschrijven. Deze medicatie moet je iedere dag innemen. Bepaalde andere medicijnen kunnen interfereren met hoe je lichaam het synthetisch schildklierhormoon opneemt. Zorg ervoor dat je arts op de hoogte is van alle geneesmiddelen, kruiden en supplementen die je neemt, waaronder van vrij verkrijgbare producten. Je zult regelmatig bloedtesten moeten ondergaan om de waarden van het schildklierhormoon te controleren. De arts kan zo nodig de dosis medicatie aanpassen.

Schildklierhormoon te hoog: hyperthyreoïdie

Hyperthyreoïdie is een aandoening waarbij de schildklier meer schildklierhormoon aanmaakt en afgeeft aan het bloed, dan je lichaam nodig heeft. Dit staat ook wel bekend als een 'overactieve schildklier of een 'te snel werkende schildklier'. Vrouwen hebben 5 tot 10 keer meer kans op het ontwikkelen van hyperthyreoïdie dan mannen.

Oorzaken van hyperthyreoïdie

De oorzaken van hyperthyroïdie zijn:

Ziekte van Graves

De meest voorkomende oorzaak van hyperthyreoïdie is een auto-immuunaandoening, die bekendstaat als de ziekte van Graves, waarbij het lichaam autoantistoffen aanmaakt tegen de TSH-receptor. Deze ziekte treft vaak jongere vrouwen.

Thyroiditis

Thyroïditis is een ontsteking van de schildklier. Een virus of probleem met het immuunsysteem veroorzaakt dat de klier opzwelt, en schildklierhormoon in de bloedbaan lekt. Er zijn verschillende soorten thyroiditis.

Schildklierknobbeltje

Eén of meer knobbels of knobbeltjes kunnen in de schildklier groeien en leiden tot een toenemende activiteit van de klier en de hoeveelheid schildklierhormoon in het bloed.

Te veel jodium

Je kunt ook hyperthyreoïdie ontwikkelen als je via je eten, drinken of anderszins staat blootgesteld aan stoffen die een hoge hoeveelheid jodium bevatten. Jodium wordt gebruikt door het lichaam om schildklierhormoon te maken. Vooral supplementen van de zeegroenten kelp of zeewier bevatten veel jodium.

Schildkliermedicijnen

De inname van te veel schildklierhormoonmedicatie kan grote schade aanrichten op je schildklier en hyperthyreoïdie veroorzaken.

Symptomen van hyperthyreoïdie

Symptomen van hyperthyreoïdie kunnen aanvankelijk vaag zijn en erg veel lijken op andere ziekten en aandoeningen. Als je een zeer milde vorm van hyperthyreoïdie hebt, merk je misschien geen symptomen op. De symptomen zijn vaak bijzonder subtiel bij ouderen. Een struma of schildklierzwelling komt het meeste voor bij de meeste mensen met hyperthyreoïdie. Andere symptomen van hyperthyroïdie zijn:

• Angst, nervositeit en prikkelbaarheid;
• Diarree, brijachtige ontlasting;
• Moeite met slapen;
• Dubbel zien;
• Ogen die uitpuilen (bij patiënten met de ziekte van Graves);
• Broos haar, dunner wordend haar en haaruitval van de hoofdhuid;
• Onregelmatige hartslag (aritmie), vooral bij ouderen;
• Veranderingen in de menstruele cyclus, waaronder lichtere bloedingen en minder frequente perioden;
• Spierzwakte, vooral in de dijen en bovenarmen;
• Snelle groei vingernagels;
• Snelle hartslag, meestal meer dan 100 slagen per minuut;
• Trillende handen;
• Zweten;
• Dunner wordende huid; en
• Gewichtsverlies ondanks toegenomen eetlust.

De diagnose hyperthyreoïdie

Bloedonderzoek kan de diagnose 'hyperthyreoïdie' bevestigen. Er wordt gekeken naar de TSH-waarde of gehalte en naar het niveau van schildklierhormoon (meestal verhoogd) en antilichamen tegen de schildklier, anti-TPO en TSI, om te controleren op de ziekte van Graves. Als de testresultaten abnormaal zijn, kan de arts ook de volgende tests laten doen:

• Schildklierechografie om te controleren op knobbeltjes of ontsteking;
• Een schildklierscan waarbij een geringe, veilige hoeveelheid van een radioactieve stof wordt toegediend, om de schildklier af te beelden.

Behandeling van hyperthyreoïdie

Er zijn verschillende mogelijke behandelingen van hyperthyroïdie:

Medicatie

Behandeling met medicijnen die de aanmaak van schildklierhormonen tegengaan in geval de hyperthyreoïdie wordt veroorzaakt door de ziekte van Graves.

Radioactief jodium

Behandeling met radioactief jodium: overactieve schildkliercellen absorberen dit jodium en sterven daardoor. Dit voorkomt het vrijkomen van schildklierhormoon.

Operatie

Operatie waarbij de schildklier geheel of gedeeltelijk wordt verwijderd, een zogenaamde thyroïdectomie. De meeste mensen die deze procedure ondergaan, ontwikkelen uiteindelijk een traag werkende schildklier en zullen de rest van hun leven schildklierhormoon-vervangende medicatie moet innemen.

Lees verder

• Schildklierklachten: symptomen van aandoeningen schildklier
• Schildklierafwijking: welke schildklier klachten zijn er?
• Schildklierwaarden: TSH, T3 & T4, normaal, te hoog & te laag
• Overactieve schildklier: symptomen, oorzaak en behandeling
• Traag werkende schildklier: gevolgen, gewicht en afvallen