Overactieve schildklier: symptomen, oorzaak en behandeling

Overactieve schildklier symptomen zijn onder meer rusteloosheid, gejaagdheid; overmatige activiteit; prikkelbaarheid/agitatie; beven; trillende handen. De medische term voor een overactieve schildklier is 'hyperthyreoïdie'. Bij een overproductie van schildklierhormonen verlopen allerlei lichaamsfuncties sneller, hetgeen een waaier aan klachten en symptomen kan veroorzaken, zoals een gejaagd gevoel, nervositeit, gewichtsverlies in combinatie met een toegenomen eetlust, hartkloppingen, beven, zweten, vermoeidheid en diarree. Bloedonderzoek kan aantonen dat je een overactieve schildklier hebt. Een overactieve schildklier kan onder meer behandeld worden met medicijnen.

• De Schildklier
• Vlindervormige klier
• Schildklierhormonen
• Wat is een overactieve schildklier?
• Symptomen van een overactieve schildklier
• Oorzaak van een te snel werkende schildkier
• Onderzoek en diagnose
• De eerste stap: Het gesprek met de arts
• Lichamelijk onderzoek
• Bloedonderzoek
• Scans en beeldvorming
• Het stellen van de diagnose
• Behandeling van een overactieve schildklier
• Medicijnen
• Radioactief jodium
• Operatie
• Prognose
• Preventie

De Schildklier

Vlindervormige klier

De schildklier (glandula thyreoidica) is een vlindervormige klier in het onderste, voorste deel van de hals, onder het strottenhoofd, tegen de luchtpijp aan en weegt bij een volwassene 15-25 gram. De schildklier is één van de grootste klieren met inwendige afscheiding (endocriene klier) in het lichaam. De schildklier produceert de hormonen:

• thyroxine (T4); en
• trijodothyronine (T3).

Schildklierhormonen

Beide hormonen gaan via de bloedbaan door het hele lichaam heen en beïnvloeden stofwisselingsprocessen en ze sturen diverse andere lichaamsfuncties aan. Des te meer van deze hormonen je in het bloed hebt, des te sneller je stofwisseling verloopt. De productie bestaat voor 90% uit T4 en slechts 10% is T3. Het T4 wordt opgeslagen en moet in de lever en in andere weefsels worden omgezet in het meer actieve T3, teneinde invloed op de werking van de stofwisseling te kunnen uitoefenen. Er kan zowel sprake zijn van onderproductie als overproductie. Een verlaagde werking wordt hypothyreoïdie genoemd en een verhoogde werking hyperthyreoïdie. De hypofyse zet door middel van het Thyreoïd Stimulerende Hormoon (TSH) de schildklier aan tot productie van het schildklierhormoon.

Wat is een overactieve schildklier?

Hyperthyreoïdie is de medische benaming van een overactieve schildklier. Bij een overactieve schildklier wordt er te veel thyroxine geproduceerd. Dit extra thyroxine veroorzaakt versnelde werking van een groot aantal lichaamsfuncties en de hypofyse krijgt te veel prikkels van de schildklier waardoor deze de opdracht krijgt de TSH productie te verlagen, wat leidt tot lage(re) TSH spiegels in het bloed. Dit is de reden dat je bij een te snelle schildklierfunctie een verhoogd T4 gehalte en een verlaagde TSH spiegel in het bloed aantreft. Overigens kan er ook sprake zijn van een hypofyse afwijking, wanneer zowel de TSH en de T4 spiegel verhoogd (of verlaagd zijn).

Symptomen van een overactieve schildklier

Iemand met een overactieve schildklier kan onder meer last hebben van de volgende symptomen:

• rusteloosheid, gejaagdheid;
• overmatige activiteit;
• prikkelbaarheid/agitatie;
• beven;
• trillende handen;
• verhoogde warmteproductie/gevoel van warmte/transpireren, ongemak bij hitte en meer dorst;
• snelle hartactie/hartkloppingen;
• verhoogd zuurstofgebruik;
• diarree of veelvuldige stoelgang;
• uitpuilende ogen;
• kortademigheid;
• huidproblemen, haaruitval en jeuk;
• verandering van de maandelijkse cyclus (de menstruatie kan veranderen en heel licht of onregelmatig worden).

Oorzaak van een te snel werkende schildkier

De oorzaak van een schildklieraandoeningen op latere leeftijd zijn hormonaal of worden veroorzaakt door een auto-immuunziekte, waarbij het lichaam antistoffen tegen de schildklier gaat vormen wat kan resulteren in een te snelle schildklierwerking. Bij een te snel werkende schildklier is er vaak sprake van de ziekte van Graves, een auto-immuunziekte waarbij eigen antistoffen ervoor zorgen dat de schildklier te veel hormoon aanmaakt. De oorzaak hiervan is (nog) onbekend, maar men vermoedt een genetische basis van de ziekte. De ziekte van Graves komt veel vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Soms wordt een overactieve schildklier veroorzaakt door een andere auto-immuunaandoening, of een zwelling van de schildklier, berustend op een enkelvoudige knobbel in de schildklier of een onregelmatig vergrote schildklier, als gevolg waarvan de schildklier ongecontroleerd en overmatig schildklierhormoon gaat aanmaken. Ook zijn er bepaalde vormen van schildklierontsteking die tijdelijk voor een teveel aan schildklierhormoon kunnen zorgen. Voorts zijn er bepaalde geneesmiddelen, zoals jodiumhoudende medicijnen en lithium, die aanleiding kunnen geven tot hyperthyreoïdie.

Onderzoek en diagnose

Een overactieve schildklier kan je lichaam in een chaotische versnelling brengen. Dit kleine orgaan in je hals, de schildklier, kan ineens te veel hormonen produceren, waardoor je hele systeem op hol slaat. De symptomen van hyperthyreoïdie zijn duidelijk. Je voelt je rusteloos, opgejaagd, en misschien zelfs angstig. Je handen trillen, je hart bonkt sneller, en je verliest gewicht, ondanks een grotere eetlust. Zweten, vermoeidheid, en diarree kunnen ook voorkomen. Alles in je lichaam lijkt te versnellen, alsof er een interne storm woedt.

De eerste stap: Het gesprek met de arts

De diagnose begint vaak met een gesprek. De arts luistert naar je klachten en stelt vragen over je energie, eetlust, en stemming. Wat misschien op het eerste gezicht als losse klachten lijkt, vormt samen een patroon dat wijst op een overactieve schildklier.

Lichamelijk onderzoek

Tijdens het fysieke onderzoek voelt de arts voorzichtig aan je hals. Hij of zij zoekt naar zwelling of knobbeltjes in de schildklier. Soms kan zelfs een lichte tremor in je handen zichtbaar zijn, wat een teken is van de overactiviteit.

Bloedonderzoek

Het bloedonderzoek is cruciaal voor de diagnose. Hierbij worden de niveaus van schildklierhormonen, zoals T3 en T4, gemeten. Bij hyperthyreoïdie zijn deze verhoogd, terwijl het TSH-niveau vaak laag is. Dit bevestigt dat de schildklier te actief is.

Scans en beeldvorming

Soms is verder onderzoek nodig, zoals een schildklierscan. Deze scan kan helpen om te zien of de hele schildklier of slechts een deel ervan overactief is. Dit geeft de arts een duidelijker beeld van het probleem.

Het stellen van de diagnose

Na het verzamelen van alle informatie kan de diagnose worden gesteld. De symptomen en testresultaten wijzen duidelijk op hyperthyreoïdie. De diagnose helpt je en je arts om de juiste behandeling te kiezen en de storm tot bedaren te brengen.

Behandeling van een overactieve schildklier

Door middel van bloedonderzoek kan worden aangetoond dat de schildklier overactief is en of de schildklier al dan niet ontstoken is. Er wordt een echo gemaakt als er bij een struma knobbels in de schildklier aanwezig zijn. Er zijn in principe drie manieren om een overactieve schildklier te behandelen:

Medicijnen

De acute verschijnselen als hartkloppingen, gejaagdheid en transpiratie kunnen tegengegaan worden met een bètablokker (bijvoorbeeld metoprolol). Verder krijg je een medicijn (meestal thiamazol), die de werking van de schildklier doet stoppen. Na zes weken wordt de hoeveelheid schildklierhormoon in je bloed gecontroleerd en krijg je er een medicijn bij dat (kunstmatig) schildklierhormoon bevat (levothyroxine). Het gebruik van een bètablokker wordt na zes weken gestaakt. Vervolgens zal men na zes weken wederom de hoeveelheid schildklierhormoon in je bloed controleren en indien nodig wordt de dosis schildklierhormoontabletten aangepast. Het middel thiamazol kan bijwerkingen hebben, zoals huiduitslag, gewrichtspijn en misselijkheid.

Radioactief jodium

Als de schildklierfunctie eenmaal onder controle is, kan men overgaan op behandeling met radioactief jodium. Bij de aanmaak van het schildklierhormoon thyroxine heeft het lichaam jodium nodig. Radioactief jodium wordt toegediend in de vorm van een capsule. Het radioactieve jodium komt via de maag in het bloed en vanuit het bloed wordt het door de schildklier opgenomen en vastgehouden, waar het selectief schildklierweefsel vernietigd. Het richt geen schade aan in de rest van het lichaam. Door deze behandeling wordt de overproductie van de schildklierhormonen onder controle gebracht. Na deze behandeling bestaat de kans dat de overblijvende schildkliercellen op termijn te weinig schildklierhormoon gaan maken en dus te langzaam werkt, zodat je schildklierhormoontabletten moet slikken. Deze tabletten dien je levenslang te gebruiken. Vrouwen die radioactief jodium hebben gebruikt, mogen het eerste half jaar niet zwanger worden, aangezien radioactief jodium schadelijk kan zijn voor de (ongeboren) baby. Om die reden worden zwangere vrouwen niet behandeld met radioactief jodium.

Operatie

Middels een operatie kan groot gedeelte van de schildklier worden weggenomen. Vaak blijft het restant voldoende schildklierhormoon aanmaken. De kans bestaat echter dat de schildklier na de behandeling te weinig schildklierhormoon aanmaakt. Dit kan worden aangevuld worden met schildklierhormoontabletten.

Prognose

De prognose voor een overactieve schildklier is vaak positief. Zodra de juiste behandeling start, komen de symptomen meestal onder controle. Medicijnen kunnen de productie van hormonen verlagen. Radioactief jodium kan de schildklier verkleinen en stabiliseren.

Bij een operatie wordt de schildklier gedeeltelijk of volledig verwijderd. Na de operatie is vaak levenslange hormoontherapie nodig. Met de juiste dosering kunnen patiënten een normaal leven leiden.

Terugval is mogelijk, vooral bij auto-immuunziekten. Regelmatige controles zijn belangrijk om de balans te behouden. Voor de meeste mensen betekent behandeling een einde aan de klachten. De rust keert terug, en het lichaam vindt zijn evenwicht weer.

Preventie

Neem de volgende maatregelen in acht:

• Gezonde voeding: Zorg voor een evenwichtige voeding met voldoende, maar niet te veel, jodium. Denk aan zeewier, vis en zuivelproducten, maar alles met mate.
• Stressvermindering: Houd stress in toom door ontspanningstechnieken zoals ademhalingsoefeningen, of gewoon een goede wandeling in de natuur.
• Regelmatige check-ups: Bezoek regelmatig je huisarts voor een controle, vooral als schildklierproblemen in de familie voorkomen. Vroege opsporing kan veel problemen voorkomen.
• Verstandig medicijngebruik: Gebruik medicijnen met potentieel effect op de schildklier alleen onder begeleiding van een arts. Dit voorkomt onnodige ontregeling van je schildklier.
• Stoppen met roken: Roken kan het risico op schildklierproblemen vergroten, vooral als je al vatbaar bent voor auto-immuunziekten. Stoppen is de beste keuze voor je algehele gezondheid.
• Voldoende hydratatie: Drink genoeg water om je lichaam goed gehydrateerd te houden. Dit helpt bij het ondersteunen van een gezonde stofwisseling en schildklierfunctie.
• Jodium met mate: Wees voorzichtig met voedingssupplementen die veel Jodium bevatten. Alleen gebruiken als je arts het aanbeveelt.
• Actieve levensstijl: Beweeg regelmatig en zorg voor voldoende slaap. Dit ondersteunt niet alleen je algemene gezondheid, maar houdt ook je hormonale balans in check.

Lees verder

• Te snel werkende schildklier: symptomen hyperthyreoïdie
• Traag werkende schildklier: symptomen, oorzaak & behandeling
• Jodium: in voeding, jodiumtekort symptomen, schildklier
• Schildklierafwijking: welke schildklier klachten zijn er?
• Schildklierkanker: symptomen, oorzaak en behandeling