Jodium: in voeding, jodiumtekort symptomen, schildklier

Jodium: in voeding, jodiumtekort symptomen, schildklier Jodiumtekort symptomen ontstaan door een traag werkende schildklier. Het woord 'jodium' komt van het Griekse woord ioeides (= violierkleurig). Het kreeg deze naam omdat bij verhitting van jodium een violetkleurige damp ontstaat. De schildklier neemt jodium op ten behoeve van de aanmaak van schildklierhormonen, die nodig zijn voor de stofwisseling. Een tekort aan schildklierhormonen wordt hypothyreoïdie genoemd. Dit kan leiden tot allerlei klachten en symptomen. In Nederland wordt een 'jodiumbeleid' gevoerd door jodium aan bakkerszout toe te voegen. Van nature komt jodium voor in zeevis, eieren, zuivelproducten en zeewier. Zeewier bevordert dan ook een gezonde schildklierfunctie

Wat is jodium?

Het spoorelement jodium is samen met ijzer het enige spoorelement waaraan wereldwijd veelvuldig tekorten voorkomen.¹ Een tekort aan het spoorelement jodium kan vervelende en ernstige gevolgen hebben. Het stofje is immers een bouwsteen van de schildklierhormonen in het lichaam.

Magere vis bevat meer jodium dan vette vis zoals sardines / Bron: Martin SulmanMagere vis bevat meer jodium dan vette vis zoals sardines / Bron: Martin Sulman

Functie van jodium

De schildklier neemt jodium op ten behoeve van de aanmaak van schildklierhormonen. Deze hormonen zijn nodig voor een goede werking van de stofwisseling. De hormonen fungeren als een soort thermostaat. Een tekort aan schildklierhormonen
- hypothyreoïdie genoemd - leidt tot een laag metabolisme, met als gevolg dat het lichaam op een laag pitje gaat draaien. Schildklierhormonen zijn voorts onmisbaar voor de ontwikkeling van het zenuwstelsel en voor een goede groei. Bij kinderen kan een jodiumtekort leiden tot een groeiachterstand en verminderd leervermogen.

Jodium in voeding

Bronnen van jodium

Jodium komt voor in zewier, zeevis - vooarl kabeljauw, koolvis en schelvis - en schaal- en schelpdieren, zoals garnaal, kreeft, mossel en oester. Magere vissoorten (meestal witte vis, zoals kabeljauw, schelvis, rog, victoriabaars, schol, heilbot, heek en tilapia) bevatten meer jodium dan vette vis (zalm, tonijn, forel, haring, sardine, makreel). Het jodiumgehalte in groenten en fruit en ander plantaardig voedsel is geheel afhankelijk van de hoeveelheid jodium in de bodem. Dit gehalte is hoger in gebieden aan de kust. Er zit van nature een beetje jodium in eieren en vlees. Ook drinkwater bevat een kleine hoeveelheid jodium.

Top 20 voedingsmiddelen met jodium

Hieronder is een lijst met 20 voedingsmiddelen die van nature rijk zijn aan jodium. Erachter staat de hoeveelheid jodium die ze bevatten per portie:
  • Zeewier (gedroogd) - 11.928 mcg per gram
  • Kabeljauw - 99 mcg per 100 gram
  • Kelp of blaaswier (gedroogd) - 2.460 mcg per gram
    Jodium zit in verschillende groenten, zoals boerenkool, asperges en spinazie / Bron: Nillerdk, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)Jodium zit in verschillende groenten, zoals boerenkool, asperges en spinazie / Bron: Nillerdk, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)
  • Zeevruchtenmix - 66 mcg per 100 gram
  • Garnalen - 35 mcg per 100 gram
  • Tonijn - 17 mcg per 100 gram
  • Zalm - 14 mcg per 100 gram
  • Eieren - 24 mcg per ei (gemiddeld gewicht van 50 gram)
  • Zeebaars - 15 mcg per 100 gram
  • Goudbrasem - 12 mcg per 100 gram
  • Heilbot - 12 mcg per 100 gram
  • Griekse yoghurt - 7 mcg per 100 gram
  • Melk - 56 mcg per 100 gram
  • Cheddar kaas - 12 mcg per 100 gram
  • Aardbeien - 3 mcg per 100 gram
  • Brood (volkoren) - 20 mcg per snee (gemiddeld gewicht van 30 gram)
  • Groene bonen - 2 mcg per 100 gram
  • Spinazie - 3 mcg per 100 gram
  • Zeewiersalade - 16 mcg per portie (gemiddeld gewicht van 100 gram)
  • Champignons - 3 mcg per 100 gram

Brood / Bron: Istock.com/LyashikBrood / Bron: Istock.com/Lyashik

Jodiumbeleid in Nederland

Doordat in Nederland er van nature niet veel jodium in de voeding zit, wordt er sinds de vijftiger jaren een zogeheten 'jodiumbeleid' gevoerd door jodium aan bakkerszout toe te voegen. Derhalve is het van belang voldoende brood te eten. Ook wordt het toegevoegd aan broodvervangers, zoals knäckebröd, crackers, beschuit, cornflakes en ontbijtkoek. Jodium kan tevens toegevoegd worden aan keukenzout (Jozo) en aan het zout dat in vleeswaren wordt gebruikt. Op de verpakking van het produkt staat of jodium is toegevoegd. zeezout bevat nauwelijks jodium.

In Nederland vormt gejodeerd zout de belangrijkste jodiumbron. Daarna volgen zeewier, zeevis en schaal- en schelpdieren.

Symptomen en klachten jodiumtekort

In de schildklier is een grote voorraad jodium opgebouwd, waardoor het jaren kan duren voordat een chronisch jodiumtekort merkbaar wordt. Mensen die geen zout gebruiken waar jodium aan is toegevoegd en weinig brood eten, teren langzaam in op hun jodiumreserves en lopen het risico op een jodiumtekort. Door een tekort gaat de schildklier trager werken en opzwellen (= struma of krop), als gevolg van een gebrek aan schildklierhormonen (hypothyreoïdie).

Hypothyreoïdie geeft aanleiding tot een vertraagde celwerking, wat allerlei klachten kan veroorzaken zoals:
  • lusteloosheid, moeheid, sloomheid;
  • kouwelijkheid, ofwel overgevoeligheid voor kou;
  • een verminderde libido;
  • een tragere hartslag;
    Onderzoek van de schildklier / Bron: Istock.com/KatarzynaBialasiewiczOnderzoek van de schildklier / Bron: Istock.com/KatarzynaBialasiewicz
  • droge haren of haaruitval;
  • somberheid en depressiviteit;
  • slechthorendheid;
  • een abnormale gewichtstoename;
  • obstipatie;
  • hese stem, diepere stem of krakende stem;
  • pafferig gezicht, gezwollen ogen en een droge, opgezette huid, dikke enkels;
  • spierpijn en krampen;
  • geheugenverlies;
  • concentratiestoornissen;
  • enz.

De gevolgen van een lichte of matige hypothyroïdie zijn reversibel. Meestal verdwijnen de klachten enkele weken nadat het jodiumgehalte weer op peil is gebracht.

Een teveel aan jodium

Volgens het Voedingscentrum kunnen de meeste mensen een teveel aan jodium in de voeding goed verdragen. Normaal gesproken wordt het overtollige jodium via de urine afgevoerd.

Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden (ADH)

In Nederland heeft de Gezondheidsraad geen aanbevelingen voor jodium opgesteld. De aanbeveling van de Wereld Gezondheid Organisatie (WHO) wordt aangehouden die 150 microgram jodium per dag voor volwassenen voorschrijft. Pasgeborenen en kinderen moeten dagelijks 50 tot 120 microgram jodium opnemen. Vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven 200 microgram.

Noot
  1. Berkow R, Beers MH et al: Merck Manual Medisch handboek; Bohn Stafleu Van Loghum, 2000

Lees verder

© 2011 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Jodium in voedselJodium in voedselJodium is een essentieel mineraal dat de aanmaak van hormonen in de schildklier stimuleert. Een jodiumtekort heeft zeer…
Struma: oorzaken, behandelingStruma: oorzaken, behandelingStruma is wereldwijd gezien de meest voorkomende schildklierafwijking. Struma hoeft niet altijd meteen behandeld te word…
Hoe beschermt jodium ons tegen radioactieve straling?Hoe beschermt jodium ons tegen radioactieve straling?Door de wetenschap wordt ons, na een ongeval in een kerncentrale, aangeraden massaal jodiumtabletten te slikken. Op die…
Jodium: een belangrijk mineraal voor het lichaamJodium: een belangrijk mineraal voor het lichaamWe krijgen tegenwoordig te weinig jodium binnen in ons lichaam. Dit terwijl jodium vele belangrijke functies in het lich…

Gezond is lekkerder - Geneeskracht in de Surinaamse keukenGezond is lekkerder - Geneeskracht in de Surinaamse keukenNet als in nagenoeg alle ontwikkelingslanden leven Surinamers letterlijk en figuurlijk dichtbij de natuur. De Surinaamse…
Vitamine K-tekort: symptomen en vitamine K-gebrek aanvullenVitamine K-tekort: symptomen en vitamine K-gebrek aanvullenVitamine K-tekort symptomen bestaan uit onder meer frequente bloedingen. Vitamine K of fylochinon is een vetoplosbare vi…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Greekfood Tamystika, Pixabay
  • Berkow R, Beers MH et al: Merck Manual Medisch handboek; Bohn Stafleu Van Loghum, 2000.
  • Ulrich Rückert: Vitaal met vitaminen - Hoe natuurlijke vitaminen en mineralen uw gezondheid verbeteren en u volop energie geven; UGN te Elburg, 1993.
  • http://www.vitamine-info.nl
  • Voedingscentrum. Jodium. https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/jodium.aspxjodiu (ingezien op 20-4-2023)
  • Afbeelding bron 1: Martin Sulman
  • Afbeelding bron 2: Nillerdk, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)
  • Afbeelding bron 3: Istock.com/Lyashik
  • Afbeelding bron 4: Istock.com/KatarzynaBialasiewicz
Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 20-04-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Gezonde voeding
Bronnen en referenties: 9
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.