Te snel werkende schildklier: symptomen hyperthyreoïdie

Te snel werkende schildklier symptomen zijn onder meer gewichtsverlies ondanks gezonde eetlust of zelfs verhoogde eetlust; snelle, soms onregelmatige hartslag; trillen van de handen; overgevoeligheid voor warmte; warme, vochtige huid; overmatig zweten of transpireren; de persoon lijkt schrikkerig en bezorgd; toenemende uitputting bij steeds kleinere inspanningen. Om de diagnose te kunnen stellen is bloedonderzoek en een schildklierscan (nucleaire scan) nodig. Een te snel werkende schildklier kan adequaat worden behandeld met medicijnen. Dan zullen de klachten ook afnemen. Er zijn bij een overactieve schildklier ook behandelingen mogelijk met radioactief jodium of een operatie. Soms treden er complicaties op. Enkele van de meest ernstige complicaties van een te snel werkende schildklier hebben betrekking op het hart. Veel mensen met een overactieve schildklier herstellen volledig na de behandeling. Een recidief is echter niet uitgesloten, vooral niet bij mensen met de ziekte van Graves.

• De schildklier
• Wat is een schildklier?
• Jodium
• Te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie)
• Wat is het?
• Thermostaat
• Hormonale processen
• Oorzaken van een te snel werkende schildklier
• Ziekte van Graves
• Toxisch multinodulair struma
• Schildklierontsteking
• Andere oorzaken
• Risicofactoren overactieve schildklier
• Medische omstandigheden
• Leeftijd
• Geslacht
• Genetische factoren
• Etnische achtergrond
• Andere factoren
• Symptomen van een te snel werkende schildklier
• Complicaties
• Hartproblemen
• Broze botten
• Oogproblemen
• Rode, gezwollen huid
• Thyrotoxische crisis
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling hyperthyreoïdie
• Medicijnen
• Radioactief jodium
• Operatie
• Prognose hyperthyreoïdie
• Volledig herstel, recidief niet uitgesloten
• Hormoonspiegel controleren
• Preventie

De schildklier

Wat is een schildklier?

De schildklier is een vlindervormig orgaan dat zich met de bijschildklieren in de nek bevindt. Het ligt om de luchtpijp heen gekruld en is gelegen vlak boven het kuiltje tot onder het strottenhoofd. De schildklier produceert hormonen, de zogenaamde T4 en T3, die zij afgeeft aan het bloed. Deze hormonen zijn nodig voor de groei, voor de ontwikkeling van het zenuwstelsel en voor het reguleren van stofwisselingsprocessen in het lichaam.

Jodium

De schildklier heeft jodium nodig teneinde schildklierhormonen te kunnen aanmaken. Jodium wordt uit het bloed gehaald en in de schildklier opgeslagen. De werking van de schildklier wordt aangestuurd vanuit de hypofyse, een kliertje ter grootte van een erwt, gelegen in de holte van de schedelbasis, vlak achter de neusrug. Dit kleine orgaantje maakt het hormoon aan die de schildklier stimuleert. Dit hormoon heet thyreoïd stimulerend hormoon of schildklierstimulerend hormoon, afgekort TSH.

Te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie)

Wat is het?

Hyperthyreoïdie is de naam voor de aandoening waarbij de schildklier te veel hormonen produceert, waardoor veel lichaamsfuncties door deze hormonen worden overgestimuleerd en sneller verlopen. De schildklier maakt schildklierhormonen die de stofwisseling reguleren. Door de hyperactiviteit van de schildklier komen stofwisselingsprocessen in een stroomversnelling terecht.

Thermostaat

De schildklier is als het ware de 'thermostaat' van het lichaam; de schildklier reguleert het gehele metabolisme (stofwisseling). Bij een overactieve schildklier wordt er teveel schildklierhormoon aan het bloed afgegeven en gaat de thermostaat omhoog. Als gevolg hiervan gaat het hart sneller kloppen en vindt de spijsvertering sneller plaats. De verhoogde verbranding van voedingsstoffen genereert warmte en het kan leiden tot gewichtsverlies.

Hormonale processen

De schildklier vormt tevens de verbinding tussen allerlei hormonale processen in het lichaam. Een te snel werkende schildklier kan daarom allerlei nadelige gevolgen voor de gezondheid hebben, zoals een verstoorde menstruatiecyclus, een verstoorde suikerhuishouding en psychische klachten zoals snelle geïrriteerdheid, angst, depressie en andere psychische klachten.

Oorzaken van een te snel werkende schildklier

De volgende ziekten of processen kunnen leiden tot hyperthyreoïdie:

Ziekte van Graves

Ziekte van Graves, ook wel ziekte van Basedow of diffuus toxisch struma genoemd), is een auto-immuunziekte, hetgeen wil zeggen dat het lichaam antistoffen aanmaakt tegen (delen van) het eigen lichaam. Bij de Ziekte van Graves worden antilichamen aangemaakt die de schildklier stimuleren. Bij deze ziekte is er meestal sprake van een te hard werkende schildklier. Ongeveer driekwart van de gevallen van een te snel werkende schildklier wordt veroorzaakt door deze auto-immuunziekte.

Toxisch multinodulair struma

Toxisch multinodulair struma, ook wel de ziekte van Plummer genoemd: Nodulair betekent knobbelig of knobbel, multi betekent meerdere en struma is een vergrote schildklier. Bij deze ziekte zijn er groepjes schildkliercellen die ongecontroleerd schildklierhormoon aanmaken - ze gaan hun eigen gang en zijn niet gevoelig voor TSH (= schildklier stimulerend hormoonschildklier). De schildklier wordt bij deze ziekte binnen enkele jaren allengs groter.

Schildklierontsteking

Een ontsteking van de schildklier door bijvoorbeeld een virusinfectie kan tijdelijk leiden tot de symptomen van hyperthyreoïdie.

Andere oorzaken

Mogelijke andere oorzaken zijn: geneesmiddelen zoals lithium en jodiumhoudende medicijnen; andere auto-immuunziekten dan die hierboven genoemd; een goedaardige tumor in de schildklier (toxisch adenoom). Hyperthyreoïdie kan ook in enkele gevallen tijdens de zwangerschap ontstaan.

Risicofactoren overactieve schildklier

Hyperthyreoïdie, in het bijzonder de ziekte van Graves, komt vaker voor in bepaalde families en komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Het is mogelijk om hyperthyroïdie te ontwikkelen zonder dat er sprake is van één van de onderstaande risicofactoren Echter, hoe meer risicofactoren je hebt, hoe groter de kans op het ontwikkelen van hyperthyreoïdie. Risicofactoren voor hyperthyreoïdie zijn onder meer:

Medische omstandigheden

Sommige medische omstandigheden kunnen het risico van hyperthyreoïdie verhogen:

• Bepaalde virale infecties;
• Zwangerschap: een klein percentage van de vrouwen krijgt in het eerste jaar na de bevalling een postpartum thyreoïditis, een tijdelijke of permanente schildklierfunctiestoornis; en
• Een voorgeschiedenis van andere auto-immuunziekten.

Leeftijd

Hyperthyreoïdie kan gebeuren op elke leeftijd, maar het komt vaker voor bij mensen van 60 jaar en ouder. De ziekte van Graves komt vooral voor bij vrouwen in de leeftijd van 40-60 jaar oud.

Geslacht

Vrouwen ontwikkelen vaker dan mannen hyperthyreoïdie.

Genetische factoren

Een familiegeschiedenis van de ziekte van Graves of andere vormen van hyperthyreoïdie verhoogt het risico.

Etnische achtergrond

Mensen van Japanse afkomst lijken een groter risico te hebben op het krijgen van hyperthyreoïdie. Dit kan worden toegeschreven aan een dieet dat rijk is aan zoutwatervissen, welke een rijke bron van jodium vormt.

Andere factoren

Als je een dieet hebt met weinig jodium en vervolgens jodiumsupplementen gaat slikken, dan kan dit het risico van hyperthyreoïdie verhogen.

Symptomen van een te snel werkende schildklier

Veelal ontwikkelen de symptomen van een te snel werkende schildklier zich geleidelijk gedurende enkele weken. De klachten en symptomen hangen samen met het gegeven dat bij een te snel werkende schildklier de stofwisseling wordt aangejaagd. De verschijnselen kunnen van persoon tot persoon variëren. Symptomen van een te snel werkende schildklier zijn:

• Warmte-intolerantie (het heel snel warm hebben, overgevoeligheid voor warmte);
• Warme huid die vochtig is van zweten - overmatige transpiratie (koud zweet, ook nachtzweten);
• Gewichtsverlies, ondanks normale of zelfs toegenomen voedselinname en gezonde of zelfs toegenomen eetlust;
• Gejaagd gevoel;
• Tachycardie (hartritme waarbij het hart klopt met een frequentie van meer dan 100 slagen per minuut)
• Tremor (constant trillen van de handen) - warm-vochtige trillende handen en vingers;
• Diarree, brijachtige ontlasting;
• Frequente stoelgang;
• Bij vrouwen onregelmatige menstruatie;
• Hartritmestoornissen;
• Kortademigheid bij inspanning;
• Vermoeidheid en algehele malaise;
• Spierzwakte, spierverslapping;
• Misselijkheid en overgeven (braken);
• Jeuk;
• Witte vlekjes op de nagel (leukonychia);
• Nagelloslating (onycholyse);
• Trommelstokvingers;
• Gezwel in de nek door opgezette schildklier (struma, ook wel krop genoemd);
• Zenuwstoornissen zoals angsten, prikkelbaarheid, emotionele labiliteit, depressie, somberte en angstaanvallen;
• Slaapstoornissen, slecht slapen;
• Mensen met hyperthyreoïdie die door de ziekte van Graves wordt veroorzaakt, kunnen getroffen worden door uitpuilende ogen (exoftalmus: het uitpuilen van een of beide ogen, waardoor de ogen abnormaal bol lijken) of klagen over een gevoel van zandkorrels in de ogen of een branderig gevoel;
• Rode kleurverandering van de handpalm (erythema palmare).

Complicaties

Hyperthyroïdie kan leiden tot een aantal complicaties:

Hartproblemen

Enkele van de meest ernstige complicaties van hyperthyroïdie hebben betrekking op het hart. Deze omvatten een snelle hartslag, een hartritmestoornis (atriumfibrilleren) en congestief hartfalen, een aandoening waarbij het hart niet genoeg bloed kan rondpompen om aan de behoeften van je lichaam te voldoen. Deze complicaties zijn in het algemeen omkeerbaar met de juiste behandeling.

Broze botten

Onbehandelde hyperthyreoïdie kan ook leiden tot zwakke, broze botten (osteoporose of botontkalking). De sterkte van de botten hangt gedeeltelijk af van de hoeveelheid calcium en andere mineralen die ze bevatten. Teveel schildklierhormoon interfereert met het vermogen van je lichaam om calcium op te nemen in je botten.

Oogproblemen

Mensen met de oogziekte van Graves, waarbij er ontsteking kan optreden van de oogkasweefsels rondom het oog, ontwikkelen problemen met de ogen, waaronder uitpuilende ogen, rode ogen of gezwollen oogleden, gevoeligheid voor licht, en vervaging van het zicht (wazig zien) of dubbel zien. Onbehandeld leidt dit tot ernstige problemen met de ogen en zelfs tot verlies van het gezichtsvermogen.

Rode, gezwollen huid

In zeldzame gevallen ontwikkelen mensen met de ziekte van Graves ontwikkelen afwijkingen aan de huid, waardoor roodheid en zwelling optreden, vaak op de schenen en de voeten.

Thyrotoxische crisis

Thyrotoxische crisis duidt op een plotselinge intensivering van symptomen, wat leidt tot koorts, een snelle pols en zelfs delirium. Als dit gebeurt, is onmiddellijke medische zorg vereist.

Onderzoek en diagnose

Bij vermoeden van hyperthyreoïdie kan de huisarts bloedonderzoek laten verrichten om de hoeveelheid schildklierhormonen (T4 en T3), de hoeveelheid schildklierstimulerend hormoon (TSH) en de hoeveelheid antistoffen tegen de schildklier (anti TPO) te bepalen. Hierna kan een schildklierscan (nucleaire scan) nodig zijn. Soms is er nog meer onderzoek nodig.

Behandeling hyperthyreoïdie

Er zijn drie behandelmethoden te onderscheiden die afzonderlijk, maar ook in combinatie mogelijk zijn. De behandelingen zijn gericht op het omlaag brengen van de productie van schildklierhormonen.

Medicijnen

De toediening van medicijnen tegen schildklierhormonen in geval de hyperthyreoïdie wordt veroorzaakt door de ziekte van Graves.

Radioactief jodium

De meest effectieve behandeling van knobbels in de schildklier die ongecontroleerd hormonen afscheiden. Bij deze behandeling wordt radioactief jodium geslikt in de vorm van een capsule. Deze stof wordt door de schildklier opgenomen en vastgehouden met als gevolg dat schildklierweefsel vernietigd wordt.

Operatie

Bij deze behandeling wordt een deel van de schildklier operatief verwijderd.

Prognose hyperthyreoïdie

Volledig herstel, recidief niet uitgesloten

Veel patiënten herstellen na de behandeling volledig. Hyperthyreoïdie kan echter terugkomen, vooral bij patiënten met de ziekte van Graves.

De behandeling met medicijnen duurt normaal gesproken een jaar. Hierna wordt de behandeling gestaakt en controleert de arts of de schildklier normaal blijft functioneren. Bij ongeveer de helft van de patiënten blijkt dat de ziekte na verloop van tijd terugkomt en de schildklier weer overactief wordt. In bijna alle gevallen wijkt men dan uit naar een behandeling met radioactief jodium.

Hormoonspiegel controleren

Na de behandeling met radioactief jodium of een operatie bestaat de kans dat de overblijvende schildkliercellen op kortere of langere termijn niet meer voldoende schildklierhormonen aanmaken. Het is derhalve van belang dat na behandeling regelmatig de hormoonspiegel wordt gecontroleerd. Aanvullende behandeling met schildklierhormoontabletten of hormoonsupplementen kan nodig zijn. Bij de ziekte van Graves is de kans hierop het grootst. Bij het multinodulair toxische struma en het toxisch adenoom is deze kans vele malen kleiner.

Preventie

Hier zijn tien tips om een te snel werkende schildklier, oftewel hyperthyreoïdie, te voorkomen of te beheersen:

• Eet met mate jodium : Te veel jodium kan de schildklier overprikkelen. Kies voor een uitgebalanceerd dieet zonder overmatig gebruik van jodiumrijke voedingsmiddelen zoals zeewier.
• Beperk Stress: Stress kan de schildklierfunctie beïnvloeden. Doe ontspanningstechnieken of ademhalingsoefeningen om stress te verminderen.
• Regelmatige controle: Laat regelmatig je schildklierwaarden controleren, vooral als je familieleden hebt met schildklierproblemen.
• Gezond dieet: Eet een gevarieerd dieet met veel groenten, fruit, en eiwitten. Voedingsstoffen zoals selenium en zink ondersteunen een gezonde schildklierfunctie.
• Vermijd overmatige consumptie van soja: Soja kan de schildklierfunctie beïnvloeden. Beperk de consumptie van soja en soja-producten, vooral als je al schildklierproblemen hebt.
• Check je medicijnen: Sommige medicijnen kunnen invloed hebben op de schildklier. Overleg met je arts over de mogelijke bijwerkingen van medicijnen die je gebruikt.
• Beperk cafeïnegebruik: Te veel cafeïne kan de schildklierfunctie beïnvloeden. Beperk de consumptie van koffie en andere cafeïnehoudende dranken.
• Beweeg regelmatig: Regelmatige lichaamsbeweging kan helpen bij het onderhouden van een gezonde schildklierfunctie en het algemene welzijn.
• Gebruik bewezen voedingssupplementen: Als je voedingssupplementen overweegt, kies dan voor supplementen met bewezen voordelen voor de schildklier, zoals die met vitamine D of omega-3 vetzuren.
• Voorkom infecties: Bepaalde infecties kunnen bijdragen aan schildklierproblemen. Handhaaf goede hygiëne en vermijd contact met besmettelijke ziekten.

Lees verder

• Traag werkende schildklier: symptomen, oorzaak & behandeling
• Overactieve schildklier: symptomen, oorzaak en behandeling
• Jodium: in voeding, jodiumtekort symptomen, schildklier
• Struma (krop): opgezwollen of vergrote schildklier klachten
• Schildklierafwijking: welke schildklier klachten zijn er?