Loslatende nagel (onycholyse): oorzaken van nagelloslating
Een loslatende nagel heet 'onycholyse'. Bij een loslatende nagel of nagelloslating komt de nagel los van het nagelbed. Normaal gesproken zit de nagel vast aan het nagelbed, het weefsel onder en achter de nagel. Een (gedeeltelijk) loslatende nagel of losse nagel komt regelmatig voor. De medische benaming van een nagelloslating is 'onycholyse'. Hierbij komt de nagel spontaan en vaak zonder dat het pijn doet, los van het nagelbed. Er zijn meerdere mogelijk oorzaken nagelloslating. De verzorging en behandeling van een loslatende nagel is afhankelijk van de oorzaak. Het gedeelte van de nagel dat is losgekomen, zal niet meer aan het nagelbed vastgroeien maar je zult moeten wachten totdat er een nieuwe nagel is uitgegroeid; er verschijnt ene nieuwe nagel onder de oude nagel. Je kunt een aantal maatregelen nemen om te voorkomen dat je weer last krijgt van een loszittende nagel, zoals blootstelling aan irritatie en vochtigheid vermijden en verwonding van de getroffen nagel voorkomen.
Onycholyse: loslatende nagel
Onycholyse is een veel voorkomende nagelaandoening. Het is de loslating van een vingernagel of teennagel uit zijn nagelbed. Het begint meestal aan de punt van de nagel en het proces trekt dan langzaam naar onderen.
Onycholyse kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, zoals trauma, infecties, allergische reacties, geneesmiddelen, en systemische aandoeningen zoals psoriasis en schimmelinfecties. De behandeling hangt af van de oorzaak van de aandoening en kan variëren van het vermijden van uitlokkende factoren tot medicatie en chirurgische ingrepen.
Een loslatende nagel: het verhaal van de ongelukkige manicure
Sophie had zich enorm verheugd op haar afspraak bij de nagelsalon. Het was haar eerste keer dat ze acryl nagels zou laten zetten, en ze wilde iets opvallends – felrood met een subtiel gouden randje. “Klaar voor de feestdagen!” dacht ze enthousiast. Alles ging goed, de nagels zaten strak en glanzend op haar vingers, en ze kon niet wachten om ze aan haar vriendinnen te laten zien.
Een paar weken later begon het echter: een lichte pijn onder haar middelvingernagel. Eerst schonk ze er niet veel aandacht aan, maar na een paar dagen viel haar op dat haar nagel langzaam begon op te tillen. Sophie dacht dat het misschien door een harde stoot tegen de tafel kwam, maar de pijn werd erger en haar nagel leek steeds losser te zitten. Uiteindelijk liet ze tijdens het koken een stukje nagelafbladderen in de groentesoep. “Geweldig,” dacht ze, “dit ziet er niet goed uit.”
Na wat online speurwerk kwam ze erachter dat ze te maken had met onycholyse – een loslatende nagel. De combinatie van de strakke acryl nagels en het onbedoeld stoten had ervoor gezorgd dat haar nagel van het nagelbed was gaan loskomen. De nagel was nog niet volledig los, maar het zag er wel zorgelijk uit.
Ze belde meteen haar nagelspecialist, die haar adviseerde om de nagels eraf te laten halen en rust te geven aan haar natuurlijke nagels. Maar toen ze hoorde dat dit een paar maanden kon duren voordat het volledig genezen was, wist ze dat dit een test van geduld zou worden. “Nou, dit is een lesje voor mij,” zuchtte ze, terwijl ze haar zorgvuldig geplande nagelavonturen in de ijskast zette en zich voorbereidde op een lange hersteltijd.
Waar komt de term 'onycholyse' vandaan?
De term 'onycholyse' is afgeleid van het Griekse woord 'onyx', wat 'nagel' betekent, en 'lysis', wat 'ontbinding' of 'scheiding' betekent. Onycholyse verwijst naar de aandoening waarbij de nagelplaat loskomt van het nagelbed en zich omhoog beweegt, waardoor er een ruimte ontstaat tussen de nagel en het nagelbed. Dit kan leiden tot veranderingen in de vorm, textuur en kleur van de nagel, en kan ook pijn en gevoeligheid veroorzaken.
De epidemiologie van een loslatende nagel
Onycholyse, ofwel het loslaten van de nagelplaat van het nagelbed, is een nagelaandoening die meer voorkomt dan men zou denken. Deze aandoening kan worden veroorzaakt door tal van factoren, zoals trauma, infecties en bepaalde ziekten, maar er lijkt ook een genetische component te zijn die bepaalt wie vatbaar is voor onycholyse. Laten we dieper ingaan op de epidemiologie van onycholyse en enkele belangrijke verschillen belichten in relatie tot genetische aanleg, geslacht, leeftijd, en de situatie in Nederland en België.
Genetische aanleg
Ondanks dat onycholyse vaak een gevolg is van externe factoren zoals trauma of infecties, is er bewijs dat genetische aanleg een rol speelt. Sommige mensen lijken van nature zwakkere nagels te hebben, die sneller broos worden en vatbaar zijn voor loslating. Dit kan verband houden met een familiegeschiedenis van nagelproblemen. Als ouders last hebben van chronische nagelaandoeningen of andere keratinegerelateerde afwijkingen, kan dit ook de kans op nagelproblemen zoals onycholyse bij hun kinderen vergroten.
Genetische afwijkingen die de aanmaak van keratine beïnvloeden, kunnen ook leiden tot nagels die minder stevig zijn en een verhoogd risico hebben op loslaten. In families waar broze nagels vaak voorkomen, zien we vaker gevallen van onycholyse zonder duidelijke aanleiding. Dit genetische aspect kan ervoor zorgen dat de nagels gevoeliger zijn voor dagelijkse stressoren, zoals stoten of zelfs lichte belasting, die bij anderen geen problemen zouden veroorzaken.
Geslachtsverschillen: mannen versus vrouwen
Bij vrouwen komt onycholyse significant vaker voor dan bij mannen. Een van de belangrijke oorzaken hiervan is het vaker gebruik van cosmetische nagelbehandelingen door vrouwen, zoals nagellak, kunstnagels en nagelverharders. Deze behandelingen bevatten vaak agressieve chemicaliën die de nagel kunnen verzwakken, waardoor de kans op loslating toeneemt. Uit onderzoeken in zowel Nederland als België blijkt dat vrouwen in de leeftijdsgroep van 30 tot 50 jaar bijna twee keer zo vaak te maken hebben met onycholyse in vergelijking met mannen.
Mannen ervaren onycholyse doorgaans minder vaak, maar bij hen is de oorzaak vaak te herleiden naar fysieke trauma's of een risicovol beroep waarbij de handen worden blootgesteld aan mechanische belasting of chemische stoffen. In Nederland komt onycholyse onder mannen bijvoorbeeld vaak voor in de bouwsector, waar de handen worden blootgesteld aan zware werkzaamheden. In België zien we ook een toename van nagelproblemen onder mannen in beroepen als loodgieter of elektricien, waar beschermende handschoenen niet altijd worden gebruikt.
Leeftijdsverschillen: kinderen versus volwassenen
Kinderen hebben relatief minder vaak last van onycholyse. Wanneer het bij kinderen voorkomt, is de oorzaak vaak een fysiek trauma, zoals een harde stoot tegen een object of een sportblessure. Kinderen hebben doorgaans een hoge groeisnelheid van hun nagels, waardoor ze sneller herstellen van kleine beschadigingen. Onycholyse bij kinderen komt vooral voor bij jongens die actief zijn in sporten zoals voetbal of skateboarden, waar veelvuldig contact met harde oppervlakken plaatsvindt.
Volwassenen hebben een verhoogde kans op onycholyse, vooral vanwege een combinatie van externe factoren (zoals werk, cosmetische behandelingen en trauma) en interne factoren (zoals systemische ziekten). Volwassenen, en dan met name vrouwen tussen de 30 en 50 jaar, zijn extra gevoelig voor onycholyse door het gebruik van nagelcosmetica, hormonale veranderingen (zoals tijdens de zwangerschap), en mogelijke medische aandoeningen die de nagelkwaliteit beïnvloeden. Ouderen zijn extra vatbaar voor onycholyse vanwege verminderde doorbloeding van de vingers en tenen, een natuurlijk onderdeel van het verouderingsproces, wat het herstel van nageltrauma vertraagt en de nagels kwetsbaarder maakt.
Epidemiologie in Nederland en België
De prevalentie van onycholyse verschilt ook enigszins tussen Nederland en België, afhankelijk van leefstijl, cultuur en de manier waarop men omgaat met nagelverzorging.
Nederland: In Nederland wordt onycholyse geschat op een prevalentie van ongeveer 1,5 tot 2% van de bevolking. Vrouwen hebben een hogere prevalentie, vooral in stedelijke gebieden waar nagelstudio’s en nagelbehandelingen populair zijn. Er is ook een duidelijke genetische component zichtbaar in sommige families, waarbij broze nagels en onycholyse vaak bij meerdere gezinsleden voorkomen. Mensen die werkzaam zijn in sectoren zoals de zorg, schoonmaak en bouw, lopen een verhoogd risico, vooral door blootstelling aan water, chemicaliën en fysiek trauma.
België: In België zien we een vergelijkbare prevalentie als in Nederland, namelijk tussen 1 en 2% van de bevolking die op enig moment te maken krijgt met onycholyse. In Vlaanderen zien we vooral bij vrouwen een verhoogde incidentie van onycholyse, met name door het gebruik van kunstnagels en gelbehandelingen. In Wallonië is er een lichte toename in het aantal meldingen van onycholyse door fysiek werk, zoals in de landbouw en industriële sectoren. In beide regio’s zijn mensen met genetische aanleg voor broze nagels extra gevoelig voor het ontwikkelen van onycholyse, vooral wanneer er sprake is van blootstelling aan risicofactoren zoals chemicaliën of fysiek trauma.
Anatomie van de nagel in relatie tot een loslatende nagel
De nagel is een fascinerend deel van ons lichaam: een ogenschijnlijk eenvoudig stukje keratine dat ons helpt bij tal van dagelijkse activiteiten, van het oppakken van kleine voorwerpen tot het beschermen van de gevoelige vingertoppen en tenen. De anatomie van de nagel is echter veel complexer dan op het eerste gezicht lijkt, en als het misgaat – bijvoorbeeld wanneer een nagel loslaat, ook wel onycholyse genoemd – komen alle subtiele aspecten van deze anatomie samen. Laten we eens een gedetailleerde blik werpen op de verschillende delen van de nagel en begrijpen hoe elk daarvan een rol speelt in het fenomeen van een loslatende nagel.
Nagelplaat
De nagelplaat is het harde, zichtbare deel van de nagel dat je kunt zien en aanraken. De nagelplaat is opgebouwd uit verschillende lagen keratine – een eiwit dat zorgt voor sterkte en bescherming. De nagelplaat groeit vanuit de matrix (de nagelwortel) en verschuift geleidelijk naar voren. De nagelplaat zelf is in principe een dode structuur, maar hij zit stevig vast aan de onderliggende weefsels. Wanneer de hechting tussen de nagelplaat en het nagelbed verstoord raakt, bijvoorbeeld door trauma, infectie of blootstelling aan schadelijke stoffen, kan de nagelplaat beginnen los te komen van het nagelbed. Dit is het begin van onycholyse, en de nagel verliest zijn integriteit.
Nagelbed
Het nagelbed bevindt zich direct onder de nagelplaat en is rijk aan bloedvaten, wat de nagel zijn roze kleur geeft. Het nagelbed fungeert als basis waarop de nagelplaat rust en is verantwoordelijk voor de stevigheid van de nagel. Het nagelbed hecht aan de nagelplaat door middel van fijne vezels die de structuur vasthouden. Een probleem met het nagelbed, zoals een infectie (bijvoorbeeld een schimmelinfectie) of een ontsteking, kan ertoe leiden dat de hechting verzwakt, waardoor de nagel los kan komen. Wanneer bijvoorbeeld een trauma optreedt, kan het nagelbed beschadigd raken, wat resulteert in het verlies van de verbinding met de nagelplaat.
Nagelmatrix
De nagelmatrix is de "wortel" van de nagel en bevindt zich aan de basis van de nagel, onder de huid van de nagelriem. Het is hier waar nieuwe nagelcellen worden aangemaakt. De matrix is erg gevoelig en kwetsbaar, en schade aan de matrix kan de groei van de nagel beïnvloeden en zelfs leiden tot vervormingen of afwijkingen in de nagelplaat. Wanneer de nagelmatrix beschadigd raakt door bijvoorbeeld chemotherapie, een fysiek trauma of een ziekte zoals psoriasis, kan dit resulteren in een zwakkere nagelstructuur die gevoeliger is voor loslating. Omdat de matrix verantwoordelijk is voor de aanmaak van nieuwe nagelcellen, kan een beschadigde matrix leiden tot broze nagels die sneller loskomen van het nagelbed.
Lunula
De lunula is het witte, halve maantje aan de basis van de nagel, dat zichtbaar is bij sommige mensen. De lunula is eigenlijk het zichtbare deel van de matrix en speelt een rol in de nagelgroei. Het is een erg gevoelig gebied, en druk of trauma op de lunula kan de nagelgroei verstoren en bijdragen aan een slechte hechting van de nagelplaat aan het nagelbed. Dit kan ervoor zorgen dat de nagel minder stevig is en uiteindelijk loskomt. Hoewel de lunula er klein en onbelangrijk uitziet, kan een verstoring in dit gebied dus bijdragen aan onycholyse.
Hyponychium
Het hyponychium bevindt zich onder de vrije rand van de nagel, daar waar de nagel eindigt en de huid begint. Het hyponychium speelt een cruciale rol als barrière tegen infecties; het voorkomt dat bacteriën en schimmels onder de nagelplaat komen. Wanneer het hyponychium beschadigd raakt, bijvoorbeeld door veelvuldig peuteren onder de nagel of door te strakke schoenen die tegen de teennagel drukken, kan de nagel loskomen omdat de natuurlijke bescherming wordt verstoord. Hierdoor kunnen micro-organismen gemakkelijker het nagelbed binnendringen, wat leidt tot ontsteking en uiteindelijk onycholyse.
Cuticula (nagelriem)
De cuticula, of nagelriem, is een dun laagje huid dat de nagelplaat bedekt aan de basis van de nagel. De cuticula beschermt de nagelmatrix door te voorkomen dat bacteriën en andere schadelijke stoffen in de nagelbasis binnendringen. Wanneer de nagelriem beschadigd raakt of wordt teruggeduwd (bijvoorbeeld door nagelbehandelingen), kan de matrix blootgesteld raken aan infecties en irritaties, wat de nagelgroei verstoort. Als gevolg kan de nagelplaat loslaten, omdat de gezonde hechting tussen de nagelplaat en het nagelbed in gevaar komt.
Onychodermale band
De onychodermale band is een dunne band van weefsel die zich net onder het vrije uiteinde van de nagelplaat bevindt, tussen de nagelplaat en het hyponychium. Deze band zorgt voor een strakke afdichting en helpt bij het vasthouden van de nagelplaat aan het nagelbed. Bij beschadiging of loslating van de onychodermale band kan de nagel beginnen te liften, wat leidt tot het insijpelen van vuil en water en vervolgens tot onycholyse. Schade aan de onychodermale band kan ontstaan door veelvuldig trauma, zoals het dragen van te strakke schoenen of door het herhaaldelijk stoten van de teennagel.
Vezels en hechtingen
De hechting tussen de nagelplaat en het nagelbed bestaat uit fijne vezels en microscopische structuren die de nagel stevig op zijn plek houden. Deze vezels hechten de nagelplaat aan het nagelbed en zijn van cruciaal belang voor de stabiliteit van de nagel. Wanneer de hechtingen verzwakken, bijvoorbeeld door mechanische belasting (zoals herhaaldelijk stoten of trappen) of door een chemische reactie (zoals blootstelling aan agressieve schoonmaakmiddelen), kan de nagelplaat omhoog komen en loslaten. Een slechte hechting van deze vezels is vaak de eerste stap richting onycholyse.
Rol van bloedvaten en zenuwen
Onder het nagelbed bevinden zich veel bloedvaten, die essentieel zijn voor de gezondheid van de nagel. Ze voorzien de nagelplaat en het nagelbed van voedingsstoffen en zuurstof. Bij aandoeningen zoals diabetes, waarbij de bloedsomloop naar de voeten wordt beperkt, kan de voeding van het nagelbed verslechteren, wat de hechting tussen de nagelplaat en het nagelbed kan verzwakken en het risico op onycholyse vergroot. Daarnaast zijn er ook veel zenuwen in het nagelbed die verantwoordelijk zijn voor het gevoel. Wanneer de nagel loslaat, is dit vaak pijnlijk, omdat de zenuwen direct worden blootgesteld.
Samenvatting: het loslaten van de nagel en de anatomie
Het loslaten van een nagel – onycholyse – kan worden beïnvloed door diverse anatomische en fysiologische factoren. Of het nu gaat om schade aan de nagelmatrix die de groei beïnvloedt, een probleem met de hechtingen tussen de nagelplaat en het nagelbed, of een verstoring van het hyponychium die de barrière tegen infecties doorbreekt, elk deel van de nagel speelt een belangrijke rol in de stabiliteit en gezondheid van de nagel als geheel. Een gezonde nagel hangt dus af van de samenwerking tussen al deze onderdelen en een goede verzorging om beschadiging en loslating te voorkomen.
Oorzaken van nagelloslating
Veel factoren kunnen onycholyse veroorzaken. Enkele van de meest voorkomende oorzaken zijn de volgende.
Bloedarmoede door een tekort aan ijzer
De meest voorkomende oorzaak van een loslatende nagel is
bloedarmoede door een tekort aan
ijzer, ofwel ijzergebreksanemie.
Broze nagel is één van de symptomen, maar de nagels kunnen als gevolg van
ijzergebrek ook loslaten. IJzer speelt een cruciale rol in het lichaam door het zuurstof te transporteren naar alle weefsels, inclusief de nagelmatrix. Bij een tekort aan ijzer krijgen de nagelmatrix en het nagelbed minder zuurstof en voedingsstoffen. Dit zorgt ervoor dat de nagels dunner, brozer en minder goed gehecht raken aan het nagelbed. Het gevolg? De nagelplaat komt langzaam los van het nagelbed, vooral aan de randen. Mensen die last hebben van bloedarmoede merken vaak ook andere symptomen zoals vermoeidheid, zwakte en bleke huid, maar de conditie van de nagels kan een eerste signaal zijn van een onderliggend ijzertekort. Het herstellen van het ijzergehalte in het lichaam kan helpen de nagels te versterken en verdere nagelloslating te voorkomen.
Nagel los van nagelbed door stoten
Terugkerend trauma, bijvoorbeeld het dagelijks langdurig tikken van lange nagels op een toetsenbord, kan nagelloslating veroorzaken. Krappe schoenen zijn een andere mogelijke oorzaak. Een eenmalige beschadiging of verwonding van de nagel, kan ook leiden tot nagelloslating. Bijvoorbeeld bij een klap of een stoot door een sportactiviteit. Voorts is thermische beschadiging mogelijk, bijvoorbeeld door hitte, bevriezing of microgolven.
- Herhaald trauma: Het lijkt misschien onschuldig, maar herhaaldelijke kleine trauma’s kunnen grote gevolgen hebben voor je nagels. Lange nagels die constant tegen een harde ondergrond tikken, bijvoorbeeld tijdens het typen op een toetsenbord, ondergaan elke keer een kleine impact. Deze herhaalde druk verzwakt de hechting tussen de nagelplaat en het nagelbed, waardoor de nagel uiteindelijk los kan laten. Hetzelfde geldt voor teennagels die regelmatig tegen de binnenkant van krappe schoenen worden gedrukt. Bij hardlopers en hikers komt nagelloslating regelmatig voor als gevolg van wrijving en druk in de schoenen. Een goed passende schoen en het kort houden van de nagels zijn daarom belangrijk om nageltrauma te voorkomen.
- Eenmalig fysiek trauma: Een harde klap op de nagel – bijvoorbeeld tijdens een sportactiviteit of het stoten van je teen tegen een meubelstuk – kan ook leiden tot onycholyse. De impact van een directe klap kan bloedingen onder de nagelplaat veroorzaken en de hechting met het nagelbed verzwakken. Bij ernstige trauma’s kan de nagelplaat volledig loskomen, terwijl bij mildere trauma’s de nagel deels losraakt en vervolgens vatbaar wordt voor infecties.
- Thermische schade: Thermische beschadiging aan de nagel kan ontstaan door blootstelling aan extreme hitte of kou. Denk aan bevriezing, waarbij de nagel en omliggende weefsels beschadigd raken, of blootstelling aan open vuur of hete oppervlakken. Zelfs microgolven kunnen, in bepaalde omstandigheden, een schadelijke impact hebben op de nagels. De keratine-eiwitten in de nagel kunnen beschadigd raken door temperatuurschommelingen, wat uiteindelijk kan leiden tot verzwakking en het loslaten van de nagel.
Blootstelling aan water
Langdurige onderdompeling van de nagels in warm water en/of blootstelling aan irriterende chemische stoffen, kan ook nagelloslating in de hand werken. Vooral in bepaalde beroepen is het verstandig om de handen en vingernagels te beschermen.
- Langdurige blootstelling aan water: Je nagels houden absoluut niet van te veel water. Wanneer nagels voortdurend worden blootgesteld aan water, zwellen ze op en worden ze zachter. Vooral warm water versnelt dit proces. Het resultaat is een zwakke nagelplaat die zijn hechting aan het nagelbed verliest. Mensen die vaak hun handen onderdompelen in water – zoals schoonmakers, afwassers, of mensen in de zorg – lopen een verhoogd risico op onycholyse. Regelmatig contact met warm water zorgt ervoor dat de nagels uitzetten en vervolgens weer krimpen, wat de hechting verzwakt en de nagel gevoelig maakt voor loslating.
- Chemische blootstelling: Nagels die regelmatig in contact komen met irriterende chemische stoffen lopen een nog hoger risico op loslating. Denk aan schoonmaakmiddelen, oplosmiddelen of agressieve zepen. Deze chemicaliën drogen de nagelplaat en het omliggende nagelbed uit, waardoor de nagel broos wordt. Vooral in beroepen waarbij mensen geen beschermende handschoenen dragen, is het risico groot. De chemicaliën kunnen in de nagelplaat trekken en zorgen voor uitdroging, broosheid, en uiteindelijk onycholyse. Het gebruik van handschoenen tijdens het werken met water en chemicaliën kan helpen om de nagels te beschermen en het risico op nagelloslating te verkleinen.
Genetische gevoeligheid voor nagelproblemen
Naast de genoemde externe factoren, speelt genetische gevoeligheid een belangrijke rol bij nagelloslating. Sommige mensen hebben van nature zwakkere nagels die vatbaarder zijn voor beschadiging en loslating. Dit kan te maken hebben met genetische afwijkingen in de keratineproductie – het eiwit waaruit de nagel bestaat. Als nagelproblemen in de familie voorkomen, is er een grotere kans dat ook jij zwakke, broze nagels hebt die eerder loslaten. Genetische gevoeligheid kan de hechting tussen nagelplaat en nagelbed minder sterk maken, waardoor zelfs milde vormen van belasting of trauma al tot onycholyse kunnen leiden.
Slechte doorbloeding en systemische ziekten
Slechte doorbloeding, zoals die kan optreden bij aandoeningen zoals diabetesof perifere vaatziekten, kan ook bijdragen aan nagelloslating. Bij een verminderde bloedtoevoer naar de extremiteiten krijgen de nagelmatrix en het nagelbed minder voedingsstoffen en zuurstof. Hierdoor wordt de hechting tussen de nagelplaat en het nagelbed zwakker, wat het risico op loslating vergroot. Ook systemische ziekten zoals schildklieraandoeningen en psoriasis kunnen bijdragen aan nagelloslating door veranderingen in de nagelgroei en -structuur.
Laten we dieper ingaan op enkele van de meest voorkomende systemische oorzaken van onycholyse:
Multipel myeloom (ook bekend als 'ziekte van Kahler')
Dit is een vorm van kanker die de plasmacellen in het beenmerg aantast. Multipel myeloom kan leiden tot verzwakte botten en een verminderde aanmaak van gezonde bloedcellen, wat uiteindelijk ook invloed heeft op de nagels. De nagels kunnen broos worden en vatbaarder zijn voor loslating doordat de algehele gezondheid van het lichaam afneemt. Nagels zijn immers vaak een afspiegeling van hoe het met ons van binnen gaat.
Diabetes
Diabetes mellitus beïnvloedt de bloedcirculatie, vooral naar de extremiteiten zoals vingers en tenen. Wanneer de bloedsomloop afneemt, krijgen nagels minder zuurstof en voedingsstoffen, waardoor ze dun en kwetsbaar worden. Daarnaast maakt een verzwakt immuunsysteem mensen met diabetes vatbaarder voor infecties, waaronder schimmelinfecties die de nagels aantasten en uiteindelijk loslaten. Regelmatige controle en verzorging van de nagels is daarom van cruciaal belang voor mensen met diabetes.
Congenitale erytropoëtische porfyrie (CEP)
CEP is een zeldzame erfelijke aandoening die de aanmaak van rode bloedcellen verstoort en leidt tot een ophoping van porfyrines in de huid. Deze ophoping maakt de huid en nagels extreem gevoelig voor licht en beschadiging, waardoor de nagels los kunnen laten. Mensen met deze aandoening hebben vaak last van nagelproblemen en blaren door blootstelling aan zonlicht, wat kan bijdragen aan de kwetsbaarheid van de nagels.
Hyperthyreoïdie
Hyperthyreoïdie (te snel werkende schildklier) zorgt ervoor dat het metabolisme in het lichaam versnelt. Dit kan leiden tot nagelproblemen, omdat de nagelgroei versneld plaatsvindt, maar zonder de nodige stevigheid. De nagels worden dunner en brozer, waardoor ze makkelijker loslaten. Mensen met hyperthyreoïdie kunnen daarnaast last hebben van uitpuilende ogen en haaruitval – het zijn allemaal tekenen van een lichaam dat op volle toeren draait.
Hypothyreoïdie
Hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier) kan ook de boosdoener zijn. In tegenstelling tot hyperthyreoïdie, zorgt een te traag werkende schildklier voor een verlaagd metabolisme. Hierdoor worden nagels langzaam gevormd en vaak niet stevig genoeg. Nagels worden droog, broos en hebben een verhoogde kans om los te laten van het nagelbed. Het gebrek aan schildklierhormonen beïnvloedt niet alleen het energiepeil, maar ook de kwaliteit van nagelgroei, waardoor ze minder goed bestand zijn tegen dagelijkse belastingen.
Ziekte van Graves
De ziekte van Graves is een auto-immuunziekte die vaak leidt tot hyperthyreoïdie. De nagels worden in dit geval dunner door de overmatige schildklieractiviteit. De ziekte kan ook leiden tot een aandoening die 'Plummer’s nagel' wordt genoemd, waarbij de nagels zich van het nagelbed beginnen te scheiden.
Lepra
Lepra, een chronische infectieziekte, tast de zenuwen, huid en soms ook de nagels aan. De verminderde zenuwfunctie kan ertoe leiden dat mensen hun vingers of tenen minder goed voelen, waardoor verwondingen eerder optreden. Dit kan indirect leiden tot nagelloslating. Daarnaast kan lepra zelf ook een ontstekingsreactie veroorzaken in het nagelbed, wat onycholyse tot gevolg heeft.
Pellagra
Pellagra is een tekort aan niacine (vitamine B3) en komt meestal door slechte voeding. Het leidt tot dermatitis, diarree, en in ernstige gevallen zelfs dementie. De huid en nagels worden door het tekort aan voedingsstoffen droog en broos, en de nagels kunnen loslaten. Een tekort aan vitamine B3 tast de algehele gezondheid aan, waardoor nagelgroei en nagelhechting worden verstoord.
Reiter syndroom
Dit is een vorm van reactieve artritis die ontstaat als reactie op een infectie elders in het lichaam. Bij sommige mensen veroorzaakt het ook huid- en nagelproblemen, zoals het loslaten van de nagelplaat. De ontsteking die bij Reiter syndroom aanwezig is, kan zich uitbreiden naar de nagelbedden, waardoor de nagels hun hechting verliezen.
Shell-nagelsyndroom
Dit syndroom, hoewel zeldzaam, wordt gekenmerkt door dunne, schelpachtige nagels die zeer kwetsbaar zijn en snel loslaten. Mensen met dit syndroom hebben van nature een zwakke nagelstructuur, waardoor de hechting aan het nagelbed instabiel is.
Sarcoïdose
Sarcoïdose is een ontstekingsziekte waarbij zich kleine ophopingen van ontstekingscellen vormen, die granulomen worden genoemd. Deze granulomen kunnen zich in verschillende organen vormen, inclusief de huid en nagels. Bij sarcoïdose kunnen de nagelbedden ontstoken raken, wat kan leiden tot nagelloslating. De granulomen verstoren de normale structuur van de nagelbedden en verzwakken de hechting tussen nagel en bed.
Sclerodermie
Sclerodermie is een auto-immuunziekte waarbij de huid en het bindweefsel verharden. De bloedvaten onder de nagels worden vaak aangetast, wat de aanvoer van voedingsstoffen naar de nagel verstoort. Door de verminderde bloedtoevoer worden nagels dunner en kunnen ze gemakkelijker loslaten.
Lupus
Systemische lupus erythematosus (SLE) is een auto-immuunziekte die invloed heeft op verschillende delen van het lichaam, waaronder de nagels. Bij SLE kan ontsteking in de huid en nagelbedden optreden, waardoor de nagels verzwakt raken en uiteindelijk loslaten. Mensen met SLE hebben vaak ook last van haaruitval en huiduitslag – tekenen van een lichaam dat zichzelf aanvalt, inclusief de nagels.
Zwangerschap
Tijdens de zwangerschap vinden er hormonale veranderingen plaats die invloed kunnen hebben op de nagels. Sommige vrouwen ervaren een toename in nagelgroei, terwijl anderen merken dat hun nagels dunner worden en sneller loslaten. De schommelingen in hormonen, gecombineerd met een verhoogde voedingsbehoefte, kunnen leiden tot een tijdelijke verzwakking van de nagels, waardoor onycholyse kan optreden.
Nierfalen
Nierfalen heeft een enorme impact op het lichaam, inclusief de nagels. Mensen met nierfalen hebben vaak een tekort aan essentiële mineralen en vitaminen die belangrijk zijn voor gezonde nagelgroei. Daarnaast hopen afvalstoffen zich op in het lichaam, wat de nagels zwakker maakt en vatbaarder voor loslating.
Syfilis
Syfilis, een seksueel overdraagbare infectie, kan in de latere stadia ook nagelproblemen veroorzaken. De ontstekingen die door syfilis worden veroorzaakt, kunnen leiden tot onycholyse als gevolg van verzwakte nagelbedden.
Longkanker /
Bron: Muratart/Shutterstock.com Longkanker
Longkanker kan leiden tot nagelveranderingen, zoals 'drumstickvingers', waarbij de uiteinden van de vingers verdikken en de nagels zich van het nagelbed beginnen te scheiden. Het loslaten van de nagel is een van de mogelijke tekenen van een vergevorderde longkanker, waarbij de algehele gezondheid en doorbloeding in het geding zijn.
Gele nagel syndroom
Het
gele nagel syndroom is een zeldzame aandoening waarbij de nagels dikker en geel verkleurd raken. De nagelgroei vertraagt, en uiteindelijk kunnen de nagels loslaten van het nagelbed. Deze aandoening wordt vaak geassocieerd met ademhalingsproblemen en lymfoedeem, en de slechte afvoer van vocht uit het lichaam kan leiden tot nagelveranderingen.
Hoe herken je nagelloslating door systemische oorzaken?
Nagels die loslaten door een systemische oorzaak, vertonen vaak ook andere tekenen van ongezondheid, zoals verkleuring, dunner worden, of vervorming. De gezondheid van je nagels kan veel zeggen over je algehele gezondheid, en veranderingen in je nagels moeten serieus worden genomen. Regelmatige controle, zowel door jezelf als door een arts, kan helpen om vroegtijdig problemen te signaleren en onderliggende oorzaken aan te pakken.
Huidaandoeningen
Huidaandoeningen zoals
nagelpsoriasis,
eczeem en, minder vaak,
pemphigus vulgaris, en porfyria cutanea tarda (PCT) kunnen van invloed zijn op de nagels. Vooral psoriasis aan de nagels is een beruchte oorzaak van onycholyse. Andere huidaandoeningen waarbij nagelloslating kan optreden, zijn:
- pachonychia congenita, een eigenaardige afwijking aan de nagels;
- ectodermale dysplasie (ED), een erfelijke aandoening die invloed heeft op haar, nagels, zweetklieren en tanden;
- lichen planus, een sterk jeukende ontsteking van de huid die gepaard gaat met rode bultjes
- lichen striatus, een huidziekte waarbij huidletsels op een arm of been, of nagel ontstaan;
- pellagra, een huidziekte die wordt veroorzaakt door een ernstig tekort aan vitamine B3;
- pemphigus vegetans is een variant van pemphigus vulgaris (auto-immuun blaarziekte);
- syfilis, een soa.
Schimmelnagel kan leiden tot loslaten van de nagel /
Bron: Istock.com/BrantLeeMediaInfectie
Een schimmelnagel heeft als kenmerkende klacht dat de aangedane nagel steeds dikker wordt en verkleurt. De geïnfecteerde nagel kan witgeel, geel,
groen of bruin verkleuren. Ook wordt een onbehandelde schimmelnagel op den duur dik en
brokkelig. Een schimmelnagel kan (deels) loslaten. Bacteriën (Pseudomonas infectie) of een virus (
herpes simplex infectie) kunnen ook boosdoeners zijn. Een Pseudomonasinfectie geeft vaak een groene verkleuring van de nagel.
Lichaamsvreemde materialen
Lichaamsvreemde materialen onder de nagel, zoals een
splinter, kunnen de nagel aanzienlijk beschadigen en leiden tot nagelloslating. Stel je voor: je werkt in de tuin of met hout, en er komt een splinter onder je nagel terecht. Het gevoel is pijnlijk, maar de schade gaat verder dan alleen het directe ongemak. De splinter veroorzaakt een fysieke verstoring onder de nagelplaat, wat kan leiden tot irritatie en ontsteking. Als de splinter niet op tijd wordt verwijderd, kan dit een infectie veroorzaken die het nagelbed aantast. Deze infectie verzwakt de hechting van de nagelplaat aan het nagelbed, waardoor de nagel kan loskomen. Zelfs als er geen infectie optreedt, kan de constante druk van een splinter onder de nagelplaat ervoor zorgen dat de nagel los begint te laten, omdat de nagel simpelweg niet langer stevig op zijn plaats kan blijven zitten.
Cosmetica
Cosmetica kan soms ook leiden tot nagelloslating. We willen allemaal dat onze nagels er prachtig uitzien – glanzend, mooi gelakt, of perfect gevormd met kunstnagels. Maar schoonheid kan soms pijn doen, vooral als het gaat om nagelproducten. Nagellak(removers), kunstnagels, en zelfs bepaalde ontharingsproducten kunnen allemaal bijdragen aan het loslaten van nagels. Veel nagellakken en removers bevatten agressieve chemicaliën zoals aceton, die de nagel uitdrogen en verzwakken. Dit kan ertoe leiden dat de nagel zijn hechting verliest en loslaat. Kunstnagels brengen een extra risico met zich mee: de nagellijm die wordt gebruikt om kunstnagels op hun plaats te houden, kan bij verkeerd gebruik de natuurlijke nagel beschadigen. Het verwijderen van kunstnagels kan zelfs kleine delen van de natuurlijke nagelplaat meenemen, waardoor deze kwetsbaar wordt voor loslating. Een
allergie voor nagellijm kan de situatie nog verergeren, waardoor ontsteking en zwelling optreden die de nagelbedhechting verder verzwakken.
Allergische reactie
Een allergische reactie kan ook leiden tot nagelloslating, en dit kan zich voordoen door contact met uiteenlopende allergenen. Hierbij kun je denken aan een allergische reactie op planten of op chemicaliën zoals kunstharsen. Planten zoals gifsumak en brandnetels kunnen bij sommige mensen hevige allergische reacties veroorzaken. Wanneer de huid rondom de nagels of zelfs het nagelbed wordt blootgesteld aan deze allergenen, kan er een ontstekingsreactie optreden. Deze ontsteking kan vervolgens de hechting van de nagelplaat aan het nagelbed verzwakken. Kunstharsen, die worden gebruikt in kunstnagelbehandelingen en sommige coatings, kunnen ook een allergische reactie veroorzaken, vooral bij mensen met een gevoelige huid. Deze reacties kunnen variëren van milde roodheid en jeuk tot ernstige zwelling en ontsteking die uiteindelijk onycholyse tot gevolg hebben.
Geneesmiddelen
Sommige geneesmiddelen kunnen als bijwerking nagelloslating hebben. Medicatie is bedoeld om ons beter te maken, maar soms zijn er ongewenste bijwerkingen die zelfs invloed hebben op onze nagels. Zo kunnen tetracyclines, een groep antibiotica, ervoor zorgen dat nagels loslaten. Tetracyclines verhogen de gevoeligheid van de huid en nagels voor zonlicht, en langdurige blootstelling aan UV-straling kan de nagels verzwakken, waardoor de nagelplaat loskomt. Dit is vooral een probleem voor mensen die deze antibiotica gedurende langere periodes moeten gebruiken. Ook orale anticonceptiva kunnen een rol spelen bij nagelloslating, waarschijnlijk vanwege de invloed die ze hebben op hormoonspiegels en de veranderingen die dit met zich meebrengt voor de nagelgroei.
Daarnaast kunnen sommige antikankerbehandelingen leiden tot loslatende nagels. Chemotherapie heeft vaak invloed op snel delende cellen, zoals nagelcellen. Dit kan leiden tot broze, dunne nagels die niet stevig genoeg zijn om aan het nagelbed vast te blijven zitten. Bij bepaalde soorten chemotherapie kunnen nagels zelfs volledig loslaten, een proces dat bekend staat als onycholyse. Hoewel dit een vervelende bijwerking is, herstelt de nagelgroei zich vaak weer nadat de behandeling is afgerond, al kan dit wel een lange tijd duren. Extra verzorging en bescherming van de nagels tijdens antikankerbehandelingen kunnen helpen om de schade zoveel mogelijk te beperken.
Aangeboren nagelafwijkingen
Soms zijn nagelproblemen al vanaf de geboorte aanwezig, en dat geldt ook voor
aangeboren nagelafwijkingen. Deze nagelafwijkingen kunnen variëren van subtiele veranderingen in nagelvorm tot ernstige structurele problemen die de hechting tussen de nagelplaat en het nagelbed beïnvloeden. Mensen met aangeboren nagelafwijkingen hebben vaak dunne, broze nagels die niet goed vastzitten, en deze nagels kunnen daardoor sneller loslaten. Een voorbeeld is anonychia, waarbij nagels geheel of gedeeltelijk ontbreken, of koilonychia (lepelnagels), waarbij de nagels een concave vorm aannemen en dunner zijn. Deze afwijkingen kunnen ervoor zorgen dat de nagels minder stevig vastzitten en vatbaarder zijn voor beschadiging en loslating, zelfs door dagelijkse activiteiten.
Bronchiëctasieën
Bronchiëctasieën zijn een zeldzame longziekte waarbij de luchtwegen in de longen constant verwijd en geïrriteerd zijn. Hoewel het lijkt alsof een longziekte weinig te maken heeft met nagelgezondheid, is er wel degelijk een link. De verminderde longfunctie kan leiden tot een verminderde zuurstoftoevoer naar de extremiteiten, inclusief de vingers en tenen. Dit resulteert in een slechte doorbloeding van de nagelbedden, waardoor de nagels dun en zwak kunnen worden en uiteindelijk loslaten. Bovendien kan chronische ontsteking door bronchiëctasieën leiden tot een aandoening die 'trommelstokvingers' wordt genoemd, waarbij de nagels bolvormig worden en vatbaarder zijn voor loslating.
Pleura-effusie
Bij pleura-effusie ontstaat er een vochtophoping in de ruimte tussen het borstvlies en het longvlies. Deze aandoening kan een effect hebben op de zuurstofvoorziening van het lichaam, vooral in de extremiteiten zoals de vingers en tenen. Door de ophoping van vocht neemt de longcapaciteit af, wat indirect leidt tot een verminderde aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen naar de nagelbedden. Hierdoor kunnen de nagels zwakker worden en gemakkelijker loslaten. Nagels zijn gevoelige indicatoren van veranderingen in de gezondheidstoestand, en een pleura-effusie kan daardoor indirect een belangrijke rol spelen in het verzwakken van de nagels en de hechting aan het nagelbed.
Vitaminetekorten en mineralentekorten
Vitaminetekorten en mineralentekorten zijn een van de meest voorkomende oorzaken van nagelproblemen, waaronder onycholyse. Nagels hebben specifieke voedingsstoffen nodig om gezond en sterk te blijven, waaronder vitamines zoals biotine (vitamine B7), vitamine C, en vitamine D, evenals mineralen zoals zink, ijzer, en calcium. Een tekort aan deze essentiële voedingsstoffen kan leiden tot nagels die dun en breekbaar worden, waardoor ze gemakkelijk loslaten. Een tekort aan biotine kan ervoor zorgen dat de nagels langzaam groeien en broos worden. Vitamine C is nodig voor de aanmaak van collageen, een eiwit dat belangrijk is voor de stevigheid van nagels, terwijl vitamine D de opname van calcium ondersteunt, wat bijdraagt aan de gezondheid van de nagels. Een tekort aan zink kan leiden tot witte vlekken en zwakke nagels, terwijl een ijzertekort ervoor kan zorgen dat de nagels dun en lepeltjevormig worden, wat hun hechting verzwakt. Een gebalanceerd dieet dat rijk is aan deze vitamines en mineralen is essentieel om nagelloslating te voorkomen en de nagels sterk te houden.
Idiopathische oorzaken
Soms zijn er echter geen duidelijke verklaringen voor het loslaten van de nagel, en spreken we van idiopathische oorzaken. Dit betekent dat de exacte oorzaak onbekend is. Onycholyse kan optreden zonder enige vorm van fysiek trauma, infectie, of onderliggende ziekte. In deze gevallen kan het zijn dat de nagels spontaan hun hechting verliezen. Idiopathische nagelloslating kan mogelijk het gevolg zijn van een combinatie van subtiele factoren, zoals milde voedingstekorten, stress, of kleine veranderingen in de gezondheid die niet direct worden herkend. Ondanks de onzekerheid over de exacte oorzaak is het belangrijk om de nagels goed te verzorgen en veranderingen op tijd te signaleren, zodat verdere complicaties worden voorkomen.
Risicofactoren van nagelloslating: wat maakt je nagels zo kwetsbaar?
Nagels lijken vaak zo sterk – stevig en gepantserd tegen de dagelijkse klappen van het leven. Maar zelfs de meest glanzende en gezond ogende nagels kunnen loslaten. Dat plotselinge moment waarop je nagelplaat zich lijkt te distantiëren van je nagelbed, kan voor schrik zorgen. Hoe kan dat gebeuren? Welke factoren maken je nagels vatbaar voor onycholyse, oftewel het loslaten van de nagel? Laten we de belangrijkste risicofactoren onder de loep nemen en zien wat onze nagels kwetsbaar maakt.
Fysiek trauma: een harde klap, druk, of gewoon een ongelukje
Een ongeluk zit in een klein hoekje – en dat geldt ook voor nagels. Fysiek trauma is een van de meest voorkomende oorzaken van nagelloslating. Denk aan het stoten van je teen tegen een tafelpoot, een zware doos die op je vinger valt, of een deur die dichtklapt wanneer je hand nog te dichtbij is. Al deze situaties kunnen ervoor zorgen dat de nagelplaat beschadigd raakt en loskomt van het nagelbed. Niet alleen directe, harde klappen kunnen leiden tot onycholyse; ook constante druk door het dragen van te strakke schoenen kan ervoor zorgen dat de teennagel uiteindelijk loslaat. Vooral hardlopers en sporters die veel druk uitoefenen op hun tenen, zijn extra gevoelig voor deze vorm van nagelproblemen.
Herhaalde blootstelling aan water en vocht: nagels die te lang nat blijven
Water – levensbron én veroorzaker van problemen. Herhaalde blootstelling aan water kan ervoor zorgen dat de nagels zacht worden, en die constante vochtigheid zorgt voor een broze, kwetsbare nagelplaat. Mensen die hun handen veel in het water hebben, zoals afwassers, schoonmakers, of ouders die regelmatig kinderen in bad doen, lopen risico op nagelloslating. Het klinkt misschien onschuldig, maar te veel water maakt de nagelplaat zwak en week, wat zorgt voor een verhoogde kans dat de nagel op den duur loslaat. De nagelbedhechting kan loskomen, waardoor bacteriën en schimmels de kans krijgen om zich eronder te vestigen.
Schimmelinfecties (onychomycose): de stille verzwakkers
Schimmelinfecties behoren tot de meest voorkomende oorzaken van nagelloslating. Een schimmelinfectie begint vaak subtiel – een kleine verkleuring, een witgele plek onderaan de nagel – maar kan snel uitbreiden. De schimmel tast de keratinestructuur van de nagel aan, waardoor de nagel broos en dun wordt en zijn hechting aan het nagelbed verliest. Vooral in vochtige, warme omgevingen gedijen schimmels goed. Mensen die vaak gesloten schoenen dragen, weinig ventilatie hebben, of hun voeten onvoldoende drogen na het douchen, zijn vatbaarder voor deze infecties. Schimmels veroorzaken niet alleen esthetische problemen, maar ondermijnen ook de sterkte van de nagel, waardoor deze uiteindelijk kan loslaten.
Cosmetische nagelbehandelingen: schoonheid kan pijn doen
Het aanbrengen van nagellak, kunstnagels, of gelbehandelingen kan je nagels prachtig doen glanzen, maar er is een keerzijde. Cosmetische nagelbehandelingen kunnen de nagels verzwakken, vooral als er agressieve chemicaliën zoals formaldehyde in de producten zitten. Ook nagellakremovers met aceton kunnen de nagel uitdrogen en broos maken. Kunstnagels kunnen bovendien druk uitoefenen op de natuurlijke nagel, en als ze verkeerd worden verwijderd, kunnen ze zelfs een deel van de nagelplaat met zich meenemen, wat leidt tot loslating. Het regelmatig terugduwen van de nagelriem kan ook kleine beschadigingen veroorzaken aan de basis van de nagel, wat het risico op onycholyse vergroot.
Allergische reacties: een onzichtbare vijand
Sommige mensen zijn allergisch voor ingrediënten in nagelproducten zoals nagellak, nagelverharders of nagellijm. Dit kan leiden tot roodheid, jeuk en ontsteking rond de nagel. Een allergische reactie kan ook zwelling veroorzaken, wat druk uitoefent op de nagelplaat en ervoor zorgt dat de nagel loslaat van het nagelbed. Het immuunsysteem valt in feite het eigen nagelweefsel aan, waardoor de hechting wordt verstoord. Mensen die merken dat hun nagels na een nagelbehandeling plotseling gevoeliger zijn of beginnen los te laten, kunnen mogelijk last hebben van een allergie zonder dat ze het weten.
Systemische ziekten: invloed van binnenuit
Systemische ziekten zoals diabetes, schildklieraandoeningen, en psoriasis kunnen de gezondheid van de nagels negatief beïnvloeden. Diabetes kan bijvoorbeeld de bloedsomloop naar de extremiteiten verminderen, wat betekent dat de nagelbedden minder voedingsstoffen en zuurstof krijgen. Hierdoor wordt de nagel kwetsbaarder en kan deze loslaten. Schildklieraandoeningen kunnen ook de sterkte en de groeisnelheid van de nagels beïnvloeden, wat leidt tot dunne, broze nagels die vatbaar zijn voor loslating. Mensen met psoriasis hebben vaak een ontsteking van de huid en nagels, waardoor de nagelplaat kan loskomen van het nagelbed. Bij al deze aandoeningen kunnen veranderingen in de nagel een van de eerste zichtbare symptomen zijn, en het is belangrijk om aandacht te besteden aan deze signalen.
Chemische blootstelling: vijandige stoffen in het dagelijks leven
Dagelijkse blootstelling aan chemische stoffen, zoals schoonmaakmiddelen, kan de nagel verzwakken en uitdrogen, vooral als er geen handschoenen worden gedragen. Chemische middelen zoals bleekmiddel, ammoniak, en andere sterke reinigingsmiddelen tasten de structuur van de nagel aan, maken deze broos en verzwakken de hechting aan het nagelbed. Dit geldt niet alleen voor schoonmakers, maar ook voor mensen die vaak in de tuin werken met pesticiden of meststoffen. De chemische stoffen dringen door tot in de nagel en kunnen ervoor zorgen dat de nagel zich losmaakt en uiteindelijk afvalt.
Overmatige druk op de tenen: schoenen en sporten
Soms is het de overmatige druk die ervoor zorgt dat een nagel loslaat. Dit komt vaak voor bij mensen die veel sporten waarbij de tenen onder druk staan, zoals hardlopers, hikers, of balletdansers. Bij hardlopers komt het vaak voor dat de teennagels door herhaaldelijke druk en wrijving tegen de schoen verkleuren en uiteindelijk loslaten. Het dragen van te strakke schoenen kan dezelfde problemen veroorzaken, omdat de nagel continu tegen de schoenrand drukt. Het is belangrijk om schoenen te dragen die goed passen en voldoende ruimte bieden aan de tenen, zodat deze zich vrij kunnen bewegen zonder constante druk.
Genetische aanleg: als het in de familie zit
Sommige mensen hebben van nature zwakkere nagels vanwege hun genetische aanleg. Nagels kunnen broos en breekbaar zijn, gewoon omdat het in de familie zit. Een genetische aanleg voor broze nagels betekent dat je nagels minder goed bestand zijn tegen dagelijkse slijtage en sneller zullen loslaten bij een trauma of zelfs lichte belasting. Als je merkt dat je familieleden ook vaak nagelproblemen hebben, is het belangrijk om extra aandacht te besteden aan de verzorging van je nagels en zo preventieve maatregelen te nemen.
Symptomen van een loslatende nagel
De symptomen kunnen bestaan uit:
- Onregelmatige grens tussen het roze gedeelte van de nagel en de witte buitenrand van de nagel, als de nagel van het nagelbed loskomt;
- Een steeds groter deel van de nagel wordt ondoorzichtig, wit of verkleurt naar geel of groen;
- Verkleuring onder de nagel kan optreden als gevolg van een secundaire infectie;
- Afhankelijk van de oorzaak, kan de nagel verdikken en broos worden, en het nageloppervlak kan vervormd worden met putjes, strepen of inkepingen;
- Het is meestal pijnloos en de loslating vindt geleidelijk plaats. Pijn kan optreden als de nagel verder los van het nagelbed komt of als gevolg van een trauma of actieve infectie.
Onderzoek en diagnose
Wanneer een nagel begint los te laten, kan dat behoorlijk zorgwekkend zijn. Misschien is het pijnlijk, misschien ziet het er niet mooi uit, of misschien vraag je je gewoon af wat er aan de hand is. Onycholyse, ofwel het loslaten van de nagel, kan door veel verschillende factoren worden veroorzaakt, en daarom is een goed onderzoek en een juiste diagnose essentieel om de onderliggende oorzaak te vinden en de juiste behandeling in te zetten.
Het consult: de juiste vragen stellen
Bij een bezoek aan de arts zal de arts je allereerst vragen stellen over je klachten. Wanneer is het probleem begonnen? Is er iets gebeurd dat het zou kunnen hebben veroorzaakt, zoals een trauma of een infectie? Heb je pijn of andere symptomen ervaren? De arts zal ook vragen naar je algehele gezondheid, je voedingspatroon, eventuele medicijnen die je gebruikt, en of er familieleden zijn met nagelproblemen. Deze informatie helpt om een beeld te krijgen van mogelijke oorzaken.
Wist je dat onycholyse in ongeveer 10-20% van de gevallen wordt veroorzaakt door een schimmelinfectie? Daarom zal de arts, afhankelijk van je antwoorden, misschien ook vragen of je last hebt van vochtige voeten of schoenen die slecht ventileren, aangezien schimmelinfecties vaak gedijen in een warme en vochtige omgeving.
Lichamelijk onderzoek: de nagels van dichtbij bekijken
Daarna volgt een lichamelijk onderzoek. De arts zal je nagels nauwkeurig bekijken om te zien of er specifieke kenmerken zijn die kunnen wijzen op een bepaalde oorzaak. Bijvoorbeeld:
- Verkleuring van de nagel: Een geelachtige verkleuring kan wijzen op een schimmelinfectie, terwijl een blauwachtige tint kan wijzen op een probleem met de bloedsomloop.
- Nagelvorm: Bij onycholyse kunnen nagels hun vorm veranderen. De arts zal kijken of er sprake is van vervormingen, zoals koilonychia (lepelnagels), wat kan wijzen op een ijzertekort.
- Pijn en zwelling: De arts zal je vragen of je pijn voelt wanneer er op de nagel wordt gedrukt of wanneer de nagel wordt bewogen. Zwelling of roodheid rond de nagel kan wijzen op een ontsteking of infectie.
Wist je dat onycholyse vaak eerst begint aan de distale (vrije) rand van de nagel, maar uiteindelijk kan uitbreiden tot aan de nagelbasis? Dit is belangrijk om te weten, omdat de locatie van het begin van de loslating soms een aanwijzing kan zijn voor de oorzaak. Trauma door stoten bijvoorbeeld, leidt vaak tot loslating aan de vrije rand, terwijl systemische ziekten de nagel vanaf de basis kunnen verzwakken.
Diagnostische testen: verder kijken dan het oog kan zien
Omdat er zoveel mogelijke oorzaken zijn van onycholyse, kan de arts beslissen om verder onderzoek te doen. Nagelloslating kan worden veroorzaakt door alles, van infecties en trauma's tot systemische ziekten zoals een
schildklieraandoening. Daarom kan de arts verschillende diagnostische tests aanbevelen om te achterhalen wat er precies aan de hand is:
- Nagelafname voor laboratoriumonderzoek: Als een schimmelinfectie wordt vermoed, kan de arts besluiten om een klein stukje van de nagel en het nagelbed af te nemen voor verder onderzoek. Dit heet een KOH-test, waarbij het monster wordt behandeld met kaliumhydroxide om te controleren op de aanwezigheid van schimmels. In het laboratorium kan ook worden vastgesteld welk type schimmel verantwoordelijk is. Er zijn namelijk veel verschillende schimmelsoorten die de nagels kunnen aantasten, en elke soort kan een andere behandeling vereisen.
Bloedonderzoek /
Bron: WathanyuSowong/Shutterstock.com Bloedonderzoek: De arts kan besluiten om bloedonderzoek te laten uitvoeren om te controleren op mogelijke systemische oorzaken. Een veelvoorkomende test is de controle van het schildklierniveau. Zowel een trage als een te snelle schildklier kan de nagelgezondheid beïnvloeden. Ook kan er worden gekeken naar het gehalte aan bepaalde vitamines en mineralen, zoals ijzer en zink, die belangrijk zijn voor de nagelgezondheid. Wist je dat ongeveer 15% van de mensen met onycholyse ook een tekort aan ijzer heeft? Dit maakt bloedonderzoek belangrijk voor een volledige evaluatie.
- Allergietesten: Als er een vermoeden bestaat dat onycholyse wordt veroorzaakt door een allergische reactie, bijvoorbeeld op nagelproducten zoals kunstnagellijm of nagellak, kan een huidtest worden uitgevoerd om te bepalen welke stoffen mogelijk de boosdoener zijn. De arts zal kleine hoeveelheden van verdachte stoffen op de huid aanbrengen om te kijken of er een reactie optreedt.
- Röntgenfoto’s of andere beeldvorming: In sommige gevallen, vooral als er sprake is van een ernstig trauma, kan de arts besluiten om beeldvormende technieken zoals een röntgenfoto in te zetten om te controleren of er schade is aan de onderliggende botten. Dit is vooral van belang als de nagel loslaat na een zware impact, bijvoorbeeld door een val of een ongeval.
Voorbeelden uit de praktijk: hoe wordt een diagnose gesteld?
Een voorbeeld is mevrouw Jansen, die zich meldt bij haar huisarts met een loslatende vingernagel. Haar nagel is sinds enkele weken geel verkleurd en begint aan de randen los te laten. Na het lichamelijk onderzoek en de vragen van de arts besluit hij om een nagelmonster naar het laboratorium te sturen. Het blijkt te gaan om een schimmelinfectie. Mevrouw Jansen krijgt een antischimmelmiddel voorgeschreven en de arts raadt haar aan haar handen goed droog te houden om herhaling te voorkomen.
Een ander voorbeeld is meneer De Vries, een fanatieke hardloper die last heeft van loslatende teennagels. Na onderzoek blijkt dat de oorzaak van zijn onycholyse ligt in zijn te strakke sportschoenen. De constante druk en wrijving tijdens het rennen verzwakken de nagels, die uiteindelijk loslaten. De arts adviseert hem om schoenen te dragen die beter passen en om na het hardlopen zijn voeten goed te verzorgen.
Weetje: nagels als indicatie van gezondheid
Wist je dat nagels vaak de eerste aanwijzing kunnen zijn van een onderliggende gezondheidsaandoening? Veranderingen in de nagelstructuur of -kleur worden soms eerder zichtbaar dan andere symptomen van bijvoorbeeld een schildklieraandoening of een vitaminetekort. Daarom is het belangrijk om veranderingen in de nagels serieus te nemen en tijdig een arts te raadplegen.
Diagnose: de sleutel tot herstel
Een juiste diagnose is de sleutel tot herstel. Als je nagel loslaat, is het belangrijk om te weten waarom dit gebeurt, zodat de juiste behandeling kan worden gestart. De arts zal zijn kennis en de beschikbare onderzoeksmethoden inzetten om de oorzaak van de nagelloslating te achterhalen. Soms kan het probleem eenvoudig worden opgelost door je nagels beter te verzorgen of schoenen te dragen die beter passen, maar in andere gevallen is medische behandeling noodzakelijk, zoals antischimmelmedicatie of aanpassing van je dieet om tekorten aan te vullen.
Nagel laat los van nagelbed: behandeling
Wanneer een nagel begint los te laten van het nagelbed, kan dat niet alleen esthetisch vervelend zijn, maar ook ongemak of zelfs pijn veroorzaken. De juiste behandeling van onycholyse hangt altijd af van de onderliggende oorzaak. Het aanpakken van de oorzaak is de sleutel tot een succesvolle behandeling. Laten we eens kijken naar de verschillende behandelopties – van eenvoudige oplossingen tot meer gespecialiseerde en zeldzame therapieën.
Onderliggende oorzaak behandelen
De eerste stap in de behandeling is altijd het elimineren of corrigeren van de predisponerende oorzaak. Onycholyse kan door veel verschillende factoren worden veroorzaakt, zoals een schimmelinfectie, trauma, of onderliggende medische aandoeningen zoals hyperthyreoïdie. Om ervoor te zorgen dat de nagels weer gezond kunnen groeien, moet de onderliggende oorzaak aangepakt worden:
- Hyperthyreoïdie: Bij een te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie) worden de nagels dun en broos, waardoor ze loslaten. Behandeling van hyperthyreoïdie, bijvoorbeeld met schildklierremmers, kan helpen om de balans in het lichaam te herstellen, zodat de nagels hun stevigheid terugkrijgen en weer normaal kunnen groeien.
- Nagelinfecties: Nagelinfecties, zoals schimmelinfecties, worden behandeld met medicatie. Dit kan een antischimmelzalf zijn of, in ernstige gevallen, een orale kuur met antischimmelpillen. Lokale behandeling met een crème is vaak effectief als de infectie beperkt is tot een klein deel van de nagel. In sommige gevallen wordt lasertherapie ingezet om schimmels te vernietigen, vooral als reguliere behandelingen onvoldoende effect hebben.
Lokale behandelingen: gericht op de nagel zelf
Wanneer de oorzaak is vastgesteld, kan de behandeling gericht zijn op het direct aanpakken van de nagelproblemen. Lokale behandelingen worden vaak ingezet om de symptomen van onycholyse te verminderen en de nagel gezond te houden:
- Antischimmelzalven en antibiotica: Als er sprake is van een schimmelinfectie of bacteriële infectie, kan de arts een zalf voorschrijven. Antibiotica worden gebruikt wanneer een bacteriële infectie aanwezig is, vooral als de nagel en omliggende huid rood, gezwollen en pijnlijk zijn.
- Salicylzuur: Salicylzuur is een stof die helpt om dode huidcellen en geïnfecteerde nageldelen te verwijderen. Het wordt vaak toegepast bij schimmelinfecties en kan helpen de geïnfecteerde delen van de nagelplaat geleidelijk te verwijderen, waardoor gezonde nagelgroei weer mogelijk is.
- Corticosteroïden (hormoonzalf): Corticosteroïden worden voorgeschreven om ontstekingen te verminderen. Bij ontstoken of geïrriteerde nagelbedden kan een corticosteroïdenzalf helpen om de zwelling te verminderen en de nagel weer aan het nagelbed te laten hechten. Deze behandeling is vooral nuttig bij nagels die zijn aangetast door aandoeningen zoals eczeem of psoriasis.
- Lichttherapie bij psoriasisnagels: Psoriasis kan niet alleen de huid aantasten, maar ook de nagels, wat kan leiden tot nagelloslating. In dergelijke gevallen kan lichttherapie (UV-therapie) worden ingezet om de ontsteking te verminderen en de nagelgroei te verbeteren. Fotodynamische therapie (PDT) is een andere vorm van lichttherapie die soms wordt toegepast; hierbij worden lichtgevoelige stoffen gebruikt om abnormale cellen te vernietigen en de nagel te herstellen.
- Nagelbedbescherming: Een eenvoudige maar effectieve manier om de nagel te behandelen tijdens het herstel is het gebruik van een siliconen nagelbeschermer of een speciale nagelgel die wordt aangebracht op de nagelplaat en het nagelbed. Dit beschermt het kwetsbare nagelbed tegen verdere schade en zorgt voor een stabiele omgeving waarin de nagel kan herstellen.
Verwijdering van de nagel: soms noodzakelijk
In sommige gevallen, vooral als de nagel ernstig is aangetast door een infectie of trauma, kan het nodig zijn om de getroffen nagel (deels) te verwijderen:
- Chirurgische verwijdering van de nagel: Als de nagel ernstig is geïnfecteerd of beschadigd, kan de arts besluiten om de nagel chirurgisch te verwijderen. Hoewel dit misschien eng klinkt, is het vaak een eenvoudige ingreep die onder lokale verdoving wordt uitgevoerd. De nagel wordt verwijderd, waardoor een nieuwe, gezonde nagel de kans krijgt om te groeien. Het herstelproces kan enkele maanden duren, afhankelijk van hoe snel je nagels groeien.
- Chemische verwijdering: In plaats van chirurgische verwijdering kan de arts ervoor kiezen om de nagel met behulp van een chemische substantie te verwijderen. Hierbij wordt een keratolytisch middel zoals ureum gebruikt om de nagelplaat langzaam te verzachten en op te lossen. Dit proces duurt langer dan chirurgische verwijdering, maar is minder invasief en kan worden toegepast bij mensen die chirurgische ingrepen willen vermijden.
Behandeling van tekorten: voeding en supplementen
Als er sprake is van
vitaminetekorten en mineralentekorten, dan kan dit leiden tot broze en loslatende nagels. De behandeling hiervan bestaat uit het aanpassen van de voeding en, indien nodig, het nemen van
supplementen:
- Voedingsveranderingen: Een gebalanceerd dieet dat rijk is aan vitamines en mineralen kan een groot verschil maken voor de gezondheid van je nagels. Ijzerrijke voedingsmiddelen zoals spinazie, rood vlees, en peulvruchten kunnen helpen om een ijzertekort op te lossen. Zink- en biotine-supplementen worden vaak voorgeschreven om de nagelsterkte te verbeteren. Vitamine D en calcium zijn belangrijk voor de bot- en nagelgezondheid en kunnen bijdragen aan het herstel van zwakke nagels.
- Suppletie: In geval van broze nagels of losse nagels schrijft de arts mogelijk ijzersupplementen voor, zodat de nagels sterker worden en het risico op loslating vermindert. Ook biotine-supplementen worden vaak aangeraden om de nagelplaat te versterken en de nagelgroei te bevorderen. Onderzoek toont aan dat biotine bij ongeveer 30% van de mensen met broze nagels een verbetering kan geven in de nagelsterkte en dikte.
Zeldzamere behandelingen: de extra opties
In sommige gevallen kan de behandeling van onycholyse complexer zijn en is een standaardbehandeling niet voldoende. Hier zijn enkele van de minder vaak toegepaste, maar wel effectieve behandelingen:
- Plasma-therapie: Platelet-rich plasma (PRP)-therapie wordt soms ingezet bij ernstige gevallen van nagelschade. Hierbij wordt een kleine hoeveelheid bloed afgenomen, waarna het plasma wordt gebruikt om de nagel en het omliggende weefsel te stimuleren tot herstel. De groeifactoren in het plasma helpen om de nagel sterker te laten terugkomen en kunnen vooral nuttig zijn bij mensen met chronische nagelproblemen.
- Mesotherapie: Mesotherapie houdt in dat er met fijne naalden een mix van vitamines, mineralen, en aminozuren direct in het nagelbed wordt geïnjecteerd. Deze behandeling stimuleert de nagelgroei en versterkt de nagelplaat. Het wordt voornamelijk toegepast bij mensen die geen baat hebben bij standaardbehandelingen en wiens nagels ernstig verzwakt zijn door voedingstekorten of andere factoren.
- Collageen-hydrolysaat: Collageen-hydrolysaat, een supplement dat vaak wordt gebruikt voor huid- en nagelgezondheid, kan worden ingezet om de nagels te versterken en de groei te stimuleren. Studies hebben aangetoond dat dit supplement kan bijdragen aan sterkere nagels en een vermindering van nagelloslating bij mensen die hier chronisch last van hebben.
Losse nagel er zelf afhalen? Doe het niet!
Het kan heel verleidelijk zijn: een nagel die loslaat, en je vingers die als vanzelf naar die loszittende rand worden getrokken. Misschien wil je hem er gewoon afhalen, in de hoop dat het snel voorbij is. Maar een losse nagel is niet iets om mee te spelen. Het beste wat je kunt doen, is die nagel laten zitten. Door eraan te trekken, te frunniken en te pulken, kun je de schade alleen maar verergeren. Een nieuwe nagel groeit uiteindelijk vanzelf en zal de oude vervangen, maar dit proces kost tijd en geduld.
Waarom je een losse nagel beter kunt laten zitten
Losse nagels zijn kwetsbaar. Wanneer een nagel los begint te laten, is de verbinding met het nagelbed al verzwakt. Het gebied onder de nagel is daardoor extra gevoelig en kan gemakkelijk geïrriteerd raken of geïnfecteerd worden. Door de nagel er zelf af te trekken, kun je het nagelbed verder beschadigen, waardoor er meer pijn ontstaat en het herstel veel langer duurt. Bovendien kan het ervoor zorgen dat de nieuwe nagel die groeit, misvormd raakt of niet goed hecht.
Gemiddeld duurt het vier tot zes maanden voordat een vingernagel volledig is hersteld en weer is aangegroeid, terwijl dit voor teennagels soms wel acht tot twaalf maanden kan duren. Dat betekent dat je jezelf een lange periode van ongemak kunt besparen door simpelweg de nagel te laten zitten en de natuur zijn werk te laten doen.
Hoe het niet moet: een voorbeeld
Stel je voor: Mevrouw Peters had een loslatende teennagel na een flinke stoot tegen de keukentafel. De nagel hing half los en elke keer als ze liep, voelde ze die vervelende beweging. Op een gegeven moment besloot ze dat ze er klaar mee was en trok de nagel eraf. Het leek in eerste instantie een opluchting – eindelijk was dat losse stuk weg. Maar al snel begon het gebied rood en gezwollen te worden. Het nagelbed, nu volledig blootgesteld, was gevoelig voor elke aanraking. Schoenen dragen werd een marteling, en zelfs slapen met de dekens over haar voet voelde pijnlijk. Uiteindelijk ontstond er een infectie omdat er vuil in het beschadigde nagelbed was gekomen. Ze moest naar de dokter voor een antibioticazalf, en het herstel duurde veel langer dan nodig was geweest. Toen haar nieuwe nagel eindelijk begon te groeien, was deze dikker en hobbeliger dan normaal. Het bleek dat de groei beschadigd was geraakt door het verwijderen van de oude nagel.
Wat moet je wel doen?
Bescherm de nagel: Als een nagel loslaat, kun je hem het beste beschermen. Dek de nagel af met een pleister of een verbandje om te voorkomen dat je er per ongeluk aan blijft haken. Dit helpt ook om het gebied schoon te houden en te beschermen tegen vuil en bacteriën.
- Verlicht de pijn: Als de nagel pijn doet, kun je een paracetamol nemen om de pijn te verlichten. Het is ook belangrijk om strakke schoenen of druk op de nagel te vermijden.
- Laat de natuur zijn werk doen: Het klinkt misschien simpel, maar geduld is echt de sleutel. De nagel zal vanzelf verder loslaten en uiteindelijk zal de nieuwe nagel de oude nagel naar buiten duwen. Dit proces duurt enkele maanden, maar zorgt ervoor dat de nieuwe nagel in goede conditie kan groeien.
- Raadpleeg een arts indien nodig: Als de nagel erg los zit en je twijfelt of het verstandig is om hem te laten zitten, kun je het beste een arts raadplegen. De arts kan, als het echt nodig is, de nagel veilig verwijderen zonder het nagelbed te beschadigen.
Wist je dat?
Wist je dat je nagels sneller groeien in de zomer dan in de winter? Dit betekent dat als je een nagel verliest in de warmere maanden, de nieuwe nagel sneller zal groeien. De reden hiervoor ligt in de bloedcirculatie; in de zomer is de doorbloeding beter door de warmte, wat de nagelgroei bevordert.
Geduld is de sleutel
Het verliezen van een nagel is nooit leuk, maar het belangrijkste advies is om geduldig te zijn. Het proces van nagelherstel kost tijd, maar het lichaam is goed in staat om zichzelf te genezen, mits we het de kans geven. Laat die losse nagel dus gewoon zitten, vermijd de verleiding om eraan te trekken, en zorg ervoor dat je nagel goed beschermd is. Op die manier zal er uiteindelijk een gezonde nieuwe nagel groeien die weer sterk en stevig is.
Prognose nagelloslating
Het gedeelte van de nagel dat is losgekomen of eraf is, zal niet meer aan het nagelbed vastgroeien. Je zal moeten wachten tot de nagel volledig is uitgegroeid voordat de nagel zijn normale voorkomen heeft. Voor vingernagels duurt het 4-6 maanden om volledig uit te groeien, terwijl het bij teennagels twee keer zo lang kan duren. Het bijknippen van de nagels heeft geen invloed op de groeisnelheid van de nagels.
Complicaties van een losse nagel
Mogelijk complicaties die kunnen optreden bij een losse nagel, zijn:
Risico op afwijkingen van de nagel
Wanneer de onderliggende oorzaak van een losse nagel niet effectief wordt aangepakt, kan de nagel mogelijk niet goed of volledig herstellen. Dit kan resulteren in blijvende afwijkingen van de nagelstructuur, zoals een misvormde of broze nagel. De nieuwe nagel kan onregelmatigheden vertonen, zoals ribbels, verkleuring of een hobbelig oppervlak.
Beperkte of geen nagelgroei
Als het nagelbed of de nagelmatrix (het deel dat verantwoordelijk is voor de nagelgroei) ernstig beschadigd is, kan de nagel gedeeltelijk of zelfs helemaal niet meer teruggroeien. Dit kan leiden tot cosmetische problemen of functionele beperkingen, vooral wanneer de nagel nodig is voor dagelijkse activiteiten.
Risico op secundaire infecties
Een van de grootste complicaties van een losse nagel is het verhoogde risico op secundaire infecties. Een beschadigde nagel biedt een toegangspoort voor bacteriën, schimmels of andere ziekteverwekkers, die kunnen leiden tot infecties. Symptomen van een infectie kunnen roodheid, zwelling, pusvorming, kloppende pijn en koorts zijn. Een infectie kan de behandeling veel complexer maken en medicatie zoals antibiotica of antischimmelmiddelen vereisen.
Ernstige infecties en chirurgie
In ernstige gevallen kan de infectie zich verspreiden naar het omliggende weefsel of zelfs naar de botten (osteomyelitis). In zeldzame gevallen kan een chirurgische ingreep nodig zijn om geïnfecteerd weefsel te verwijderen of om de nagel volledig te verwijderen als deze ernstig beschadigd is.
Verhoogd risico op chronische nagelaandoeningen
Een slecht genezende nagel kan het risico op chronische nagelaandoeningen verhogen, zoals schimmelnagels. Deze aandoeningen kunnen hardnekkig zijn en moeilijk te behandelen, waardoor de genezing verder vertraagd wordt en de kans op terugkerende klachten, zoals pijn en ontsierende nagels, groter wordt.
Preventieve maatregelen
Om beschadiging of herhaling van onycholyse te voorkomen, zijn de volgende maatregelen zinvol:
- Houd de nagels kort.
- Vermijd verwonding van de getroffen nagel, en houdt het nagelbed droog.
- Draag comfortabele en ruimzittende schoenen.
- Vermijd blootstelling aan irriterende stoffen, zoals nagellak(remover) of oplosmiddelen, etc.
- Blootstelling van nagels aan irritatie en vochtigheid vermijden.
- Nagelbedden goed afdrogen nadat ze nat zijn geworden.
- Draag katoenen handschoenen onder vinyl handschoenen voor nat werk.
- Eet evenwichtig en gezond en eventueel aanvullen met vitamine D en ijzersupplementen.
- Psoriasis en andere (huid)aandoeningen goed onder controle houden met zalf of andere medicijnen.
Lees verder