Nachtzweten: oorzaken en behandeling van nachtelijk zweten

Wat is nachtzweten en waar kan nachtzweten op duiden? Nachtzweten kan zo erg zijn dat je soms meerdere keren per nacht schone nachtkleding aan moet doen en genoodzaakt bent om het beddengoed te verschonen. Nachtzweten heeft verschillende oorzaken, zoals ontstekingen, infecties (zoals de griep), stofwisselingsstoornissen, gebruik van bepaalde medicatie, hormonen en hormonale stoornissen, slaapziekten, kanker (bijvoorbeeld leukemie) en bij vrouwen kan de overgang aanleiding geven tot nachtzweten. Je kunt ook 's nachts ook flink zweten of transpireren wanneer je onder te veel dekens slaapt of als je slaapkamer te warm is. Dit wordt meestal niet bestempeld als nachtzweten, omdat er hierbij geen sprake is van een onderliggend medisch probleem. Raadpleeg bij aanhoudend nachtelijk zweten je huisarts, zeker als dit gepaard gaat met bijkomende symptomen zoals koorts, gewichtsverlies en vermoeidheid.

• Temperatuurbeheersing
• Lichaamstemperatuur
• Stabiele temperatuur handhaven
• Nachtzweten door verstoring van de fysiologie
• Nachtzweten bij vrouwen tijdens de overgang
• Obstructief slaap apneu syndroom
• Wat is OSAS?
• Symptomen 's nachts
• Symptomen overdag
• Hypoglykemie
• Hyperhidrosis
• Nachtzweten door infecties
• Hiv
• Griep
• Nachtzweten door hormonale stoornissen
• Ontzwangeren
• Maagzuur
• Neurologische aandoeningen
• Nachtzweten door middelen en medicijnen
• Nachtelijk transpireren door kanker
• Nachtzweten door leukemie
• Leefstijl en gewoonten
• Longaandoeningen
• Nachtzweten door angst, stress en depressie
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van nachtelijk zweten
• Medische behandeling
• Leefstijlveranderingen
• Nachtzweten voorkomen
• Gezonde leefstijl
• Andere maatregelen

Temperatuurbeheersing

Lichaamstemperatuur

Het menselijk lichaam met daarbij alle biochemische stofwisselingsprocessen, functioneert het best bij een lichaamstemperatuur van ongeveer 37°C. Bij gezonde mensen varieert de lichaamstemperatuur tussen ongeveer 37,5°C, soms hoger bij (zware) inspanning, tot 35,5°C, en vroeg in de morgen tijdens de slaap soms nog wel eens enigszins lager, waarmee de lichaamstemperatuur een dag-nachtritme vertoont.

Stabiele temperatuur handhaven

Het lichaam is zo ontworpen dat het beschikt over een mechanisme om een stabiele temperatuur te handhaven. Er zitten zenuwuiteinden in de oppervlakte van de huid die veranderingen doorgeven aan het thermoregulatiecentrum (het temperatuurregelcentrum) in de hypothalamus, welke een onderdeel vormt van de hersenen. Er bevinden zich niet alleen thermoreceptoren in de huid, maar ook in de hypothalamus. Wanneer de lichaamstemperatuur te veel daalt of stijgt, dan zorgt het thermoregulatiecentrum in de hypothalamus ervoor dat er actie ondernomen wordt om de temperatuur weer op ongeveer 37°C te brengen. Wanneer de hypothalamus het signaal ontvangt dat het lichaam te koud is, verhoogt hij de warmteproductie in het lichaam door de stofwisseling sneller te laten verlopen. En wanneer het lichaam te warm is, kan het lichaam de warmteafvoer op grofweg twee manieren regelen:

• Door meer te gaan transpireren. Het transpiratievocht of zweet op de huid zorgt voor verkoeling wanneer het verdampt.
• Een sterkere doorbloeding van de huid doordat de bloedvaten in de huid (de zogeheten cutane bloedvaten) wijder worden. Hierdoor kan het hart meer bloed rondpompen en dit bloed geeft de warmte af, via de huid, aan de omgeving. (Vernauwing van de bloedvaten houdt juist warmte vast.)

Nachtzweten door verstoring van de fysiologie

De belangrijkste functie van transpireren of zweten is reguleren van de lichaamstemperatuur. Het verlies van vocht via de huid door te transpireren, kan door allerlei factoren verstoord worden. Bij verstoring van de fysiologie, kun je last krijgen van nachtzweten. Men spreekt van nachtzweten als een nachtelijke transpiratie zo hevig is dat vaak het beddengoed verschoond moet worden. Nachtelijk transpireren heeft verschillende oorzaken, zoals ontstekingen, stofwisselingsstoornissen, gebruik van medicatie en slaapziekten. Hieronder passeren de belangrijkste oorzaken de revue.

Nachtzweten bij vrouwen tijdens de overgang

Nachtzweten is één van de meest voorkomende klachten die vrouwen tijdens de overgang hebben. Zo'n driekwart van alle vrouwen krijgt in meer of mindere mate en in wisselende intensiteit met dit verschijnsel te maken. Je kunt er slechts zo nu en dan last van hebben, maar ook iedere nacht. Schommelende en veranderende hormoonspiegels zorgen tijdens de overgang voor het nachtzweten.

Obstructief slaap apneu syndroom

Wat is OSAS?

Een veelvoorkomende oorzaak van nachtzweten bij zowel mannen als vrouwen is slaapapneu, of obstructief slaapapneusyndroom, afgekort OSAS, waarbij zich tijdens de slaap ademstilstanden voordoen (apneu betekent 'geen lucht') wat veroorzaakt wordt door een vernauwing (obstructie) in de bovenste luchtwegen. De ademweg raakt geblokkeerd en het kost het lichaam zeer veel inspanning om de ademhaling weer op gang te krijgen. Een apneu leidt tot een daling van het zuurstofgehalte in het bloed, organen en weefsels. Doordat de ademhaling blokkeert, daalt het zuurstofgehalte in het bloed en dat geeft een wekprikkel, er gaat een alarmsignaal naar de hersenen om wakker te worden, wat gepaard kan gaan met een zogeheten 'snurkexplosie' of een schok. Ook ontstaat er een versnelling van het hartritme en ook vaatspasmen. De ademhaling en de zuurstofvoorziening naar de hersenen en de andere vitale delen in het lichaam komt weer op gang door de snelle hartactie en de flinke lichamelijke inspanning. Dit leidt echter tot warmteproductie in de spieren wat nachtzweten tot gevolg heeft.

Symptomen 's nachts

OSAS kan naast nachtzweten 's nachts de volgende verschijnselen geven:

• luid snurken;
• ademstilstanden en luidruchtig hervatten van de ademhaling, een zogeheten 'snurkexplosie';
• wakker schrikken (met het gevoel te stikken);
• vaak 's nachts plassen;
• hartkloppingen;
• hoofdpijn bij het ontwaken;
• droge mond bij het ontwaken.

Symptomen overdag

Overdag kun je last hebben van de volgende klachten:

• slaperigheid en in slaapvallen;
• depressieve gevoelens, somberheid;
• kort lontje, snel geagiteerd;
• lusteloosheid;
• geheugenproblemen;
• concentratieproblemen;
• ernstige vermoeidheid;
• beklemmend gevoel op de borst;
• verminderd libido en impotentie;
• onregelmatige menstruatie.

Hypoglykemie

Hypoglykemie, vaak kortweg 'hypo' genoemd, staat voor een te laag bloedglucosegehalte of bloedsuikergehalte, waardoor lichaamscellen onvoldoende glucose krijgen en er allerlei klachten ontstaan. Dit is een tijdelijk verschijnsel dat vooral gezien wordt bij mensen met diabetes. Hypoglykemie is te herkennen aan vooral de volgende symptomen:

• vermoeidheid;
  Gapen of geeuwen door een hypo / Bron: Stokkete/Shutterstock
• concentratiestoornissen;
• trillen;
• (hevig) zweten;
• hoofdpijn;
• duizeligheid;
• honger; en
• geeuwen.

Hyperhidrosis

Hyperhidrosis is overmatig zweten of transpireren en de oorzaak van hyperhidrosis is meestal niet bekend. In dat geval wordt gesproken van 'idiopathische hyperhidrosis'. Men vermoedt dat de prikkel om te gaan zweten in de hersenen ontstaat. Erfelijkheid kan ook een rol spelen. Bij 30-50% van de mensen met deze aandoening komt het in de familie voor.

Nachtzweten door infecties

In vroeger tijden werd nachtzweten vooral geassocieerd met de ernstige, besmettelijke infectieziekte tuberculose (tbc), maar er zijn veel meer mogelijke infectieuze oorzaken van nachtzweten. Endocarditis (een ontsteking van de binnenwand van het hart, vooral van de hartkleppen), osteomyelitis (een botinfectie die gewoonlijk wordt veroorzaakt door bacteriën) en abcessen in het lichaam, kunnen ook leiden tot nachtzweten. Daarnaast kunnen door infecties als griep of ontstekingen van de longen en darmen nachtelijke koorts ontstaan. Deze koorts kan variëren in ernst en dit kan de oorzaak zijn voor nachtelijk overmatig zweten. Voorts kunnen ontstekingen als gevolg van reumatische ziekten nachtelijke transpiratie veroorzaken.

Hiv

Een recente hiv-infectie (primaire hiv-infectie) kan tijdelijke symptomen opleveren (acuut retroviraal syndroom). Deze symptomen treden bijna altijd 2 - 6 weken na de infectie met hiv op en houden meestal 1 - 2 weken aan. De symptomen hebben veel weg van een ernstige griep of de ziekte van Pfeiffer.

Griep

Nachtelijk zweten is een veel voorkomende klacht bij mensen die getroffen zijn door de griep. Griep is een slopende aandoening die meestal ongeveer een week duurt, en de symptomatische koorts veroorzaakt overmatig zweten. Nachtelijk zweten is onaangenaam, en vaak moet je 's nachts je bed uit om de lakens te verversen. Na twee tot drie nachten heb je het ergste vaak wel gehad.

Nachtzweten door hormonale stoornissen

Transpireren kan ook optreden bij diverse hormonale aandoeningen, waaronder feochromocytoom (een gezwel van de bijnieren, waardoor teveel stresshormonen -adrenaline en noradrenaline- aangemaakt worden), carcinoid syndroom (overproductie van bepaalde hormonen door tumoren van de long of maagdarmstelsel) en hyperthyreoïdie (te snel werkende schildklier). Andere hormonale aandoeningen die kunnen leiden tot nachtelijk transpireren zijn:

• diabetes mellitus;
• feochromocytoom;
• het carcinoïdesyndroom;
• hypoglykemie (lage bloedsuikerspiegel);
• menopauze (opvliegers);
• puberteit;
• schildklieraandoeningen; en
• zwangerschap.

Ontzwangeren

Na je bevalling zal je moeten ontzwangeren en dat kan wel een aantal maanden duren. Sommige vrouwen zijn wel tot 9 maanden ermee zoet. Goede voeding, beweging en rust zijn belangrijk om overtollige zwangerschapskilo’s kwijt te raken en je snel weer fit en energiek te voelen. Sommige vrouwen hebben de eerste maanden na de bevalling ontzettend last van nachtzweten. Dat hoort erbij en gaat vanzelf weer over.

Maagzuur

Nachtelijk zweten kan ook worden veroorzaakt door 'gastro-oesofageale refluxziekte' (GORZ). Het primaire symptoom van GORZ is brandend maagzuur, maar nachtelijk zweten is ook een veelvoorkomend kenmerk.

Neurologische aandoeningen

In zeldzame gevallen kunnen neurologische aandoeningen leiden tot overmatig transpireren en mogelijk leiden tot nachtzweten. Voorbeelden zijn:

• autonome dysreflexie (een zeer ernstige complicatie bij een dwarslaesie);
• posttraumatische syringomyelie (een zeer ernstige complicatie bij een dwarslaesie);
• herseninfarct of beroerte; en
• autonome neuropathie (hierbij is het autonome deel van het zenuwstelsel beschadigd).

Nachtzweten door middelen en medicijnen

Sommige middelen en medicijnen kunnen aanleiding geven tot nachtzweten. Overmatig alcoholgebruik is een beruchte veroorzaker van nachtelijke onrust en overmatig transpireren. Medicijnen tegen depressie (antidepressiva) en hormonen kunnen ook nachtzweten veroorzaken. Ook het gebruik van drugs, vooral heroïne, wordt geassocieerd met het transpireren tijdens de nacht.

Nachtelijk transpireren door kanker

Nachtzweten is een vroeg symptoom van sommige zeldzame vormen van kanker, zoals carcinoïd, ziekte van Hodgkin, non-Hodgkin lymfoom, feochromocytoom en leukemie. Vaak gaat dit gepaard met andere symptomen zoals onverklaarbaar gewichtsverlies en koorts.

Nachtzweten door leukemie

Hoewel de symptomen afhankelijk zijn van het type leukemie, ervaren de meeste mensen met acute leukemie een soort algehele malaise, wat gepaard gaat met één van de volgende symptomen:

• vermoeidheid, kortademigheid en bleekheid (vanwege een tekort aan rode bloedcellen);
• frequente infecties (vanwege een tekort aan witte bloedcellen);
• ongewoon bloeden of blauwe plekken (vanwege een gebrek aan bloedplaatjes).

Andere, minder vaak voorkomende, symptomen van leukemie kunnen worden veroorzaakt door een opeenhoping van leukemiecellen in een bepaald deel van het lichaam. Deze omvatten: pijn in de botten of gewrichten, paarse gebieden onder de huid, gezwollen lymfeklieren, zwelling van het tandvlees, een gevoel van volheid of brok in de buik als gevolg van een vergrote milt, wat ook kan leiden tot spijsverteringsproblemen of verlies van eetlust. Sommige mensen ervaren ook koorts of (nacht)zweten, gewichtsverlies, gegeneraliseerde jeuk, zwakte of pijn op de borst.

Leefstijl en gewoonten

Bepaalde leefstijlfactoren en gewoonten kunnen nachtelijk zweten in de hand werken:

• Sporten voordat je naar bed gaat;
• het drinken van warme dranken (zoals warme melk) voordat je naar bed gaat;
• alcohol drinken;
• pittig eten voordat je gaat slapen;
• de verwarming te hoog zetten;
• slapen onder te warme dekens;
• een gebrek aan airconditioning bij warm weer.

Longaandoeningen

Longaandoeningen die aanleiding kunnen geven tot nachtelijk zweten zijn:

• aspergillos: een schimmelinfectie die wordt veroorzaakt door een infectie met de schimmelsoort 'aspergillus';
• berylliose: een ontsteking van het longweefsel die ontstaat door inhalatie van stof of dampen met beryllium;
• blastomycose: een infectie veroorzaakt door de dimorfe schimmel Blastomyces dermatitidis;
• coccidioïdomycose: een infectie die wordt veroorzaakt door de schimmel Coccidoides immitis;
• cryptokokkose: een infectie die door de schimmel Cryptococcus neoformans wordt veroorzaakt;
• empyeem (pus of etter) in longen, vaak door longontsteking;
• leishmaniasis (zandvliegziekte): een ziekte die veroorzaakt wordt door protozoën-parasieten van de soort Leishmania;
• longabces:
• MRSA: Meticilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA) ofwel 'ziekenhuisbacterie' omdat hij, vooral in ziekenhuizen, epidemieën veroorzaakt;
• pleuritis of borstvliesontsteking
• tuberculose (tbc); en
• Q-koorts.

Nachtzweten door angst, stress en depressie

Een burn-out, angststoornissen, een depressie en flinke stress kunnen leiden tot overmatig zweten tijdens de nacht, alsmede overdag.

Onderzoek en diagnose

Ernstige oorzaken van nachtzweten kunnen worden uitgesloten door het doornemen van je medische voorgeschiedenis, een uitgebreid vraaggesprek met de arts, lichamelijk onderzoek en gerichte laboratorium- en beeldvormende onderzoeken. Als dit onderzoek geen uitsluitsel geeft kan de arts de volgende vervolgonderzoeken overwegen:

• Mantoux-test (tuberculine huidtest): door middel van een mantoux-test kan een infectie met de tbc-bacterie worden opgespoord.
• Volledig bloedbeeld: een bloedtest die kan worden aangevraagd om afwijkingen in het bloed op te sporen.
• Een hiv-test.
• Schildklierfunctieonderzoek;
• Sedimentatie of bezinkingssnelheid van de erytrocyten (rode bloedlichaampjes): een diagnosetest voor ontsteking.
• Röntgenfoto van de borstkas en zo nodig een CT-scan;
• Beenmergbiopsie.

Behandeling van nachtelijk zweten

Medische behandeling

Raadpleeg je huisarts in geval van onverklaarbaar en aanhoudend nachtzweten. De arts kan een diagnose stellen en op basis daarna een behandeling inzetten. De behandeling voor nachtzweten hangt af van de onderliggende oorzaak. De arts kan medicatie voorschrijven of deze aanpassen en zo nodig zal een medische of chirurgische behandeling ingezet worden. Als het nachtelijk zweten wordt veroorzaakt door leefstijlfactoren, dan zal de arts je tips geven om het nachtzweten te verminderen of te verhelpen.

Leefstijlveranderingen

Veranderingen in levensstijl verlichten in sommige gevallen nachtelijk zweten. Als bijvoorbeeld zuurbranden nachtzweten veroorzaakt, is het advies om niet te eten vlak voordat je naar bed gaat en om het hoofdeinde van het bed wat hoger te zetten. Overmatig alcoholgebruik kan ook nachtelijk zweten veroorzaken. In dat geval helpt het verminderen van je alcoholgebruik. Vrouwen in de overgang kunnen verlichting van hun symptomen krijgen door triggers zoals cafeïne, alcohol, gekruid voedsel en sigaretten te vermijden.

Nachtzweten voorkomen

Gezonde leefstijl

Nachtzweten kun je mogelijk voorkomen door een gezonde leefstijl, met de volgende ingrediënten:

• Gezond en gevarieerd eten;
• Voldoende bewegen en regelmatig sporten;
• Bescherming van de huid tegen schade door de zon;
• De juiste vitamines en supplementen nemen (met name vitamine D3 in de winter, zeker bij een wat donkere huid);
• Het handhaven van een normaal gewicht;
• Vermijd voeding met veel vet en suiker;
• Overdag voldoende water drinken;
• Blijf actief betrokken bij het leven.

Andere maatregelen

Andere maatregelen die je kunt treffen om nachtzweten te voorkomen, zijn:

• Alcohol, cafeïne en pittig en sterk gekruid voedsel vermijden;
• Een andere matras aanschaffen: koudschuim matrassen en pocketvering matrassen hebben een buitengewoon goed ventilerend vermogen;
• Slaap in een koele slaapkamer met lichte, ademende, niet-synthetische, bij voorkeur katoenen of linnen nachtkleding en lakens;
• Naakt gaan slapen, aangezien een koelere huid tot een betere slaap leidt;
• Ontspannings- en ademhalingsoefeningen doen voor het slapengaan en na het ontwaken;
• Niet eten twee à drie uur voor bedtijd.

Lees verder

• Gezwollen lymfeklieren: klieren in hals, nek, lies & oksel
• Chronische meningokokkemie: symptomen en behandeling
• Hiv conversiegriep: symptomen, besmetting en behandeling
• Hoofdpijn bij de slaap: oorzaken van arteriitis temporalis
• Kanker symptomen: hoest, heesheid, knobbel, bloed in poep