Morbide obesitas: Complicaties door ernstige obesitas

Morbide obesitas is een ernstige aandoening waarbij patiënten een abnormaal hoge body mass index van hoger dan 40 hebben. De aandoening kenmerkt zich door een extreme hoeveelheid overtollig lichaamsvet in combinatie met een gezondheidsprobleem zoals diabetes mellitus (suikerziekte) en een verhoogde bloeddruk. Een patiënt met morbide obesitas heeft door de aandoening moeite met het uitvoeren van dagelijkse activiteiten, zoals wandelen en ademen, en heeft een verhoogd risico op veel ernstige gezondheidsproblemen. Voor de meeste patiënten is morbide obesitas te voorkomen en goed te behandelen. Een professionele behandeling met meer lichaamsbeweging, een aangepast dieet, medicatie en/of chirurgie zijn mogelijk.

• Wat is morbide obesitas?
• Oorzaken van overtollig veel lichaamsvet
• Risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• BMI
• Percentage van lichaamsvet
• Bloedonderzoek
• Behandeling
• Dieet en lichaamsbeweging
• Medicatie bij gewichtsverlies
• Chirurgie
• Preventie
• Prognose
• Complicaties van (morbide) obesitas

Wat is morbide obesitas?

Van morbide obesitas is sprake wanneer een patiënt extreme hoeveelheden overtollig lichaamsvet heeft en een body mass index (BMI) bezit die groter is dan 40 (of 35 wanneer zich gezondheidscomplicaties voordoen). BMI is een schaal waarmee artsen bepalen of een patiënt zich binnen een gezond gewichtsbereik bevindt.

Volgende BMI-classificatie is gangbaar:

• normaal: 19.0-24.9
• overgewicht: 25.0-29.9
• obesitas (ernstig overgewicht): 30.0-34.9
• ernstige obesitas (of morbide obesitas bij gezondheidscomplicaties = comorbiditeiten): 35.0-39.9
• morbide obesitas: 40.0 of hoger

Oorzaken van overtollig veel lichaamsvet

Patiënten met morbide obesitas consumeren meer calorieën dan hun lichaam kan verbranden en gebruiken. Het lichaam slaat de onnodige calorieën op als vet. Naarmate de patiënt meer en meer calorieën verbruikt, vergroot de vetopslag. Dit leidt dan tot obesitas of, in het ergste geval, tot morbide obesitas.

Risicofactoren

Morbide obesitas komt vaker voor in een aantal omstandigheden.

Genetische factoren
Patiënten met een familiegeschiedenis van obesitas of morbide obesitas zijn sneller zwaarlijvig.

Geslacht
Veel vrouwen hebben moeite met het verliezen van het gewicht door de zwangerschap en zijn vatbaar voor het krijgen van gewicht tijdens de menopauze.

Leeftijd
Naarmate volwassenen verouderen, vertraagt het metabolisme en ontstaat vaak een sedentaire levensstijl (zittende levensstijl) waardoor mensen in gewicht bijkomen.

Medicatiegebruik
Sommige antidepressiva en bètablokkers (medicijnen die de hartslag en bloeddruk verlagen) veroorzaken mogelijk een gewichtstoename. Daarnaast ontstaan ook door andere medicijnen overgewicht.

Medische aandoeningen
Sommige medische problemen veroorzaken obesitas, waaronder het syndroom van Cushing (te veel cortisol in het lichaam) of het Prader-Willi-syndroom.

Mentale factoren
Door stress en angst produceert het lichaam het stresshormoon cortisol. Cortisol leidt tot vetopslag en een gewichtstoename.

Persoonlijke gewoonten
Vet en suikerrijk voedsel in combinatie met een laag activiteitenniveau leiden vaak tot obesitas.

Slaapgewoonten
Een slaapgebrek levert tot slot een bijdrage aan de gewichtstoename.

Symptomen

Bij morbide obesitas ontstaan obesitasgerelateerde gezondheidsproblemen, zoals diabetes mellitus (suikerziekte) of hypertensie (verhoogde bloeddruk).

Andere symptomen zijn:

• ademhalingsproblemen
• gemakkelijk buiten adem zijn
• moeilijk lopen
• overmatige vetophopingen rond het lichaam

Diagnose en onderzoeken

Een arts bevraagt de patiënt met morbide obesitas over de geschiedenis van het gewicht, de methoden van gewichtsverlies en de eet- en bewegingsgewoonten. Bovendien is de arts graag op de hoogte van het medicatiegebruik en de eventueel aanwezige onderliggende aandoeningen. Op basis van deze informatie voert de arts verdere onderzoeken uit.

BMI

De arts bepaalt het BMI van een patiënt. BMI is een schatting en geen exacte maatstaf voor lichaamsvet. Sommige patiënten (zoals atleten) hebben een BMI waaruit zou blijken dat ze ongezond zijn, terwijl bodybuilders niet ongezond zijn. Zij hebben namelijk ondanks hun hoge BMI weinig lichaamsvet.

Percentage van lichaamsvet

Een arts meet tevens het lichaamsvetpercentage van een patiënt. Dit doet hij met een huidplooitest, waarbij hij gebruik maakt van bio-elektrische impedantie, of een water- of luchtverplaatsingsapparaat. Al deze hulpmiddelen proberen het vetpercentage te berekenen.

Bloedonderzoek

Tot slot is een bloedonderzoek nodig om mogelijke oorzaken van overgewicht vast te stellen, zoals bijwerkingen van medicatie. Het bloedonderzoek spoort eventueel gerelateerde gezondheidsproblemen op waaraan veel patiënten met morbide obesitas lijden.

Behandeling

Morbide obesitas is met diverse opties te behandelen zoals chirurgie, een dieet, lichaamsbeweging en/of medicijnen.

Dieet en lichaamsbeweging

Gewicht verliezen door een dieet te volgen en lichaamsbeweging uit te voeren is niet altijd eenvoudig. Professioneel advies van een arts en diëtist / voedingsdeskundige zijn dan ook noodzakelijk. Meestal gaan de professionele zorgverstrekkers uit van redelijke uitgangspunten en haalbare doelen. Door de professionele opvolging is het tevens mogelijk om een overmaat aan lichaamsbeweging te voorkomen. Patiënten met morbide obesitas hebben mogelijk moeite met bewegen vanwege de beperkte mobiliteit. Een arts of fysiotherapeut beveelt dan veilige oefeningen aan.

Medicatie bij gewichtsverlies

Diverse vrij verkrijgbare medicijnen en supplementen zijn op de markt beschikbaar. De arts raadt deze niet aan omdat deze niet wetenschappelijk bewezen effectief zijn en mogelijk zelfs leiden tot gezondheidsproblemen. Wel schrijft de arts mogelijk geneesmiddelen voor voor het behandelen van ernstig overgewicht. Wanneer de patiënt stopt met deze medicijnen, komt hij weer aan in gewicht, tenzij hij belangrijke veranderingen in de voeding en lichaamsbeweging aanbrengt.

Chirurgie

Chirurgie is een laatste optie voor sommige patiënten die geen succes boeken met een dieet en lichaamsbeweging. Een arts bespreekt de chirurgische opties met de bijhorende voor- en nadelen en risico’s. De arts plaatst mogelijk een ring rond de maag (maagring), waardoor de hoeveelheid voedsel die binnenkomt, beperkt wordt. Een andere chirurgische optie voor het behandelen van ernstig overgewicht, is een gastric bypass. Bij deze vorm van bariatrische chirurgie (operatie met als doel om ernstig overgewicht te behandelen) omzeilt de arts bepaalde delen van de maag om zo een gevoel van volheid te geven aan de (morbide) obese patiënt. Indien de patiënt succesvol overgewicht kwijtgeraakt is, laat hij tot slot soms overtollige huid van het lichaam verwijderen.

Preventie

De beste manier om obesitas te voorkomen is door middel van een combinatie van regelmatige, matige tot intense lichaamsbeweging (zoals fietsen, joggen, lopen, roeien, touwtje springen, wandelen, yoga, zwemmen, …) met een gezonde en evenwichtige voeding. De voeding bestaat best uit:

• beperkte hoeveelheden suiker
• een laag aantal calorieën
• groene groenten
• kleinere, meer frequente maaltijden
• vers, niet-verwerkt fruit

Prognose

Onbehandeld ontwikkelt een patiënt met morbide obesitas een aantal ernstige gezondheidsproblemen. Deze aandoeningen zijn soms invaliderend of zelfs fataal. Wanneer de patiënt deze tijdig behandelt, valt morbide obesitas terug te draaien en ontstaan complicaties minder snel. Dieet en lichaamsbeweging zijn de meest effectieve, langetermijnoplossingen voor het omkeren van morbide obesitas.

Complicaties van (morbide) obesitas

Volgende complicaties komen vaker voor bij patiënten met morbide obesitas:

• abnormale bloedlipidemetingen
• artritis (gewrichtsontsteking)
• artrose van gewrichtsdragende gewrichten
• diabetes mellitus type 2
• een beroerte
• een depressie
• een hartziekte
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• galstenen (harde afzettingen in galblaas met galkoliek)
• gastro-oesofageale reflux
• het metabool syndroom (risicofactoren voor diabetes mellitus en hart- en vaataandoeningen)
• obesitas hypoventilatiesyndroom
• osteoartritis
• reproductieve problemen (problemen met de voortplanting) zoals onvruchtbaarheid
• slaapapneu
• sommige vormen van kanker
• urinaire stressincontinentie (lekkage van urine door beweging)

Lees verder

• Obesitas (ernstig overgewicht): Complicaties zwaarlijvigheid
• Obesitas (zwaarlijvigheid): Risicofactoren voor overgewicht
• Obesitas: Medicijnen als oorzaak van zwaarlijvigheid
• Metabool syndroom: Symptomen met kans op o.a. diabetes