Obesitas: Medicijnen als oorzaak van zwaarlijvigheid

Ernstig overgewicht is een aandoening die vaak het gevolg is van meerdere factoren. De belangrijkste en ook meest gekende oorzaak is de voedselinname. De meeste mensen met zwaarlijvigheid krijgen namelijk meer calorieën binnen dan het lichaam kan verbranden. Vooral vette maaltijden en een hoge suikerinname leiden dan tot overgewicht en obesitas. Verder speelt de inactiviteit bij veel mensen eveneens een belangrijke rol. Naast de bekende oorzaken en omgevingsfactoren, zijn een aantal medicijnen bekend die als bijwerking ernstig overgewicht veroorzaken. De aanwezige bijwerking(en) bespreekt de obese persoon steeds met de arts, zodat hij mogelijk andere medicatie inzet. Hij weegt hierbij steeds het uiteindelijke effect van het medicijn af met de eventuele bijwerkingen en nadelen. Een nauwkeurige opvolging bij de arts is veelal aanbevolen bij een eventuele medicatie-aanpassing.

• Medicatie als oorzaak van obesitas
• Anti-migrainemedicijnen
• Antidepressiva
• Antihistaminica
• Bètablokkers
• Corticosteroïden
• Diabetesmedicijnen
• Stemmingsstabilisatoren

Medicatie als oorzaak van obesitas

Bij circa 10% tot 15% van de mensen met obesitas ontstaat het ernstig overgewicht door het gebruik van medicijnen. Sommige geneesmiddelen maken mensen namelijk meer hongerig. Andere medicijnen vertragen dan weer het vermogen van het lichaam om calorieën te verbranden of zorgen ervoor dat mensen extra vocht vasthouden. De effecten zijn echter verschillend per persoon. Zo is het mogelijk dat sommige mensen reageren op medicatie door een gewichtstoename, terwijl anderen geen hoger gewicht ontwikkelen door het medicatiegebruik. Wanneer mensen vermoeden dat ze lijden aan medicatie-geïnduceerde obesitas, is het van belang om dit met de arts te bespreken. Mogelijk schakelt de arts over naar een ander medicijn, en het is zelfs mogelijk dat mensen medicijnen krijgen om af te vallen.

Volgende medicijnen zijn gekend voor het veroorzaken van een gewichtstoename.

Anti-migrainemedicijnen

Migraine is een aandoening waarbij mensen hoofdpijn en/of een eenzijdige aura ervaren. Geneesmiddelen die migraine en epileptische aanvallen voorkomen, hebben eveneens invloed op hormonen die de honger beheersen. Het is bij het gebruik van deze medicijnen voor het lichaam lastiger om te voelen wanneer het ‘verzadigd’ (vol) is. De medicijnen hebben de neiging om de eetlust op te wekken en de stofwisseling te verlagen. Bovendien houdt het lichaam hierdoor meer vocht vast. Bij het nemen van valproïnezuur (Depakote) hebben mensen soms zelfs meer behoefte aan het eten van fastfoodproducten.

Voorbeelden van anti-migrainemedicijnen die obesitas veroorzaken zijn:

• amitriptyline (Elavil)
• nortriptyline (Aventyl, Pamelor)
• valproïnezuur (Depacon, Depakote, Stavzor)

Antidepressiva

Antidepressiva verhogen het ‘goed gevoel-hormoon’ in de hersenen. Bepaalde antidepressiva werken eveneens in op de eetlust en de manier waarop het lichaam calorieën afbreekt. Hierbij is het mogelijk dat mensen eten maar geen verzadigd gevoel krijgen. Het is ook mogelijk dat ze meer vet vasthouden, zelfs als ze niet eten. Vooral wanneer mensen langdurig bepaalde medicijnen gebruiken en hiervoor gevoelig zijn, komen ze bij in gewicht.

Enkele voorbeelden van antidepressiva die verantwoordelijk zijn voor zwaarlijvigheid omvatten:

• citalopram (Celexa)
• fluoxetine (Prozac)
• fluvoxamine (Luvox)
• mirtazapine (Remeron)
• paroxetine (Paxil)
• sertraline (Zoloft)

Antihistaminica

Antihistaminica zijn medicijnen die inzetbaar zijn voor het behandelen van een allergische reactie. Vrij verkrijgbare allergiemedicijnen blokkeren de werking van histamine, een stof die door het lichaam wordt aangemaakt en die veel van de symptomen van allergieën veroorzaakt. Door het blokkeren van histamine, ontstaat bij een aantal mensen mogelijk als bijwerking een gewichtstoename.

Ernstig overgewicht is mogelijk het gevolg van volgende antihistaminica:

• cetirizine (Zyrtec)
• difenhydramine (Benadryl)
• fexofenadine (Allegra)
• loratadine (Claritin)

Bètablokkers

Bètablokkers zet de arts vaak in voor het behandelen van een hartaandoening. Ze verlichten immers de druk op het hart door het de hartslag te verlagen alsook de bloeddruk te verlagen. Het lichaam reageert bijgevolg minder op lichaamsbeweging, zodat mensen minder calorieën verbranden. Eén van de mogelijke bijwerkingen van bètablokkers is vermoeidheid. Mensen hebben bijgevolg minder energie om een fysieke inspanning te leveren, waardoor het gewicht sneller stijgt.

Bètablokkers die leiden tot obesitas omvatten:

• acebutolol (Sectral)
• atenolol (Tenormin)
• metoprolol (Lopressor, Toprol XL)
• propranolol (Inderal)

Corticosteroïden

Corticosteroïden zijn krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken. Ze verlichten pijn en verminderen een ontsteking. Corticosteroïden zijn verkrijgbaar in vele vormen: een injectie, een topisch (op de huid toegepaste) crème, een inhalatievorm (inademen als een spray) of een tablet of capsule via de mond (oraal). Deze geneesmiddelen tasten het metabolisme aan. Het langdurig nemen van deze stoffen geeft mensen meer eetlust en zorgt ervoor dat het lichaam meer vet vasthoudt, vooral rond de buik.

Volgende corticosteroïden staan bekend voor het veroorzaken van ernstig overgewicht:

• methylprednisolon (Medrol)
• prednisolon (Orapred, Pediapred, Prelone en anderen)
• prednison (Deltasone, Prednicot, Sterapred en anderen)

Diabetesmedicijnen

Diabetesmedicijnen regelen de bloedsuikerspiegel op verschillende manieren. Sommige medicijnen maken mensen gevoeliger voor insuline. Door het nemen van andere medicijnen geeft het lichaam voor of na de maaltijd meer insuline af. Een gewichtstoename is normaal wanneer mensen deze voor het eerst gebruiken. Het lichaam moet zich immers nog aanpassen aan het geneesmiddel. Sommige ‘oudere’ medicijnen wijzigen eigenlijk calorieën in vetcellen. De gewichtstoename is vooral frustrerend voor mensen met diabetes mellitus type 2 die vaak reeds lijden aan overgewicht. Mogelijk zet de arts een ander medicijn in, en/of beveelt hij levensstijlwijzigingen aan.

Medicijnen voor de behandeling van diabetes mellitus die mogelijk leiden tot zwaarlijvigheid zijn:

• glimepiride (Amaryl)
• glipizide (Glucotrol)
• glyburide (Diabeta, Micronase)
• insuline
• nateglinide (Starlix)
• pioglitazon (Actos)
• repaglinide (Prandin)

Stemmingsstabilisatoren

Stemmingsstabilisatoren zijn medicijnen die helpen bij de behandeling van psychische aandoeningen zoals een bipolaire stoornis of schizofrenie. Ze werken direct in op de hersenen. Ze beïnvloeden tevens het gewicht en het metabolisme. Stemmingsstabilisatoren zorgen bij veel mensen voor een voortdurende eetlust.

Enkele voorbeelden van ernstig overgewicht als gevolg van stemmingsstabilisatoren omvatten:

• clozapine (Clozaril)
• lithium (Eskalith, Lithobid)
• olanzapine (Zyprexa)
• quetiapine (Seroquel)
• risperidon (Risperdal)

Lees verder

• Obesitas (zwaarlijvigheid): Risicofactoren voor overgewicht
• Kinderen met obesitas: Tips bij gewichtsverlies