Uitzaaiingen in de hersenen: symptomen hersenmetastasen

Uitzaaiingen in de hersenen of hersenmetastasen zijn het gevolg van een tumor die ergens anders in het lichaam is ontstaan (primaire kanker), meestal in een bepaald orgaan zoals de borst, darmen, of lever. Tumorcellen verspreiden zich vervolgens via het bloed en/of de lymfen door het lichaam en komen terecht in de kleine bloedvaatjes van de hersenen. Aldaar groeien ze uit tot tumoren die allerlei klachten kunnen veroorzaken. De klachten van een hersenmetastase hangen samen met de locatie van de uitzaaiing in de hersenen. Symptomen van uitzaaiingen in de hersenen kunnen bestaan uit onder meer epileptische aanvallen, hoofdpijn, misselijkheid en braken, halfzijdige verlamming, evenwichtsproblemen, problemen met praten en zien en gedragsveranderingen.

• Hersenmetastasen
• Uitzaaiingen in de hersenen symptomen
• Diagnose hersenmetastasen
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Bloedtesten
• Magnetic Resonance Imaging (MRI)
• Computertomografie (CT-scan)
• Biopsie
• Ander onderzoek
• Behandeling van hersenmetastasen
• Corticosteroïden
• Bestralingstherapie
• Operatie
• Chemotherapie of hormonale therapie
• Anti-epileptica
• Levensverwachting en prognose

Hersenmetastasen

Uitzaaiingen in de hersenen of hersenmetastasen zijn het gevolg van een tumor die elders in het lichaam begon en zich daarna verspreid heeft naar de hersenen. Het wordt ook wel secundaire hersenkanker genoemd. Hersenmetastasen moeten niet verward worden met kanker die begint in de hersenen, de zogenaamde primaire hersenkanker. Uitzaaiingen in de hersenen komen veel vaker voor dan primaire hersenkanker.

Soorten tumoren
Alle type tumoren kunnen uitzaaien naar de hersenen. Sommige vormen van kanker hebben echter meer kans om zich te verspreiden naar de hersenen dan andere. De meest voorkomende vormen van kanker die zich uitzaaien naar de hersenen zijn longkanker, borstkanker, melanoma (een vorm van huidkanker), dikkedarmkanker en nierkanker.

Hersenmetastasen komen regelmatig voor in de laatste levensfase van een patiënt. In die situatie hebben patiënten ook al op andere plekken in het lichaam uitzaaiingen, zoals in de lever, botten en/of longen.

Uitzaaiingen in de hersenen symptomen

De symptomen van hersenmetastasen variëren en zijn afhankelijk van welk deel van de hersenen is aangedaan. Andere gezondheidsproblemen kunnen dezelfde symptomen als hersenuitzaaiingen veroorzaken. Raadpleeg je arts als je deze symptomen vertoont.

Het meest voorkomende symptoom van hersenmetastasen is hoofdpijn. Hoofdpijn kan worden veroorzaakt door een tumor die tegen de hersenen aandrukt, zwelling (veroorzaakt door een abnormale ophoping van vocht in het lichaam), epileptische aanvallen, misselijkheid en braken, halfzijdige verlamming (arm, been of lichaamshelft) en evenwichtsproblemen. Ook kun je last krijgen met praten of met zien. Daarnaast kan er sprake zijn van gedragsverandering en/of vergeetachtigheid.

Diagnose hersenmetastasen

De volgende onderzoeken kunnen worden gebruikt om hersenmetastasen te diagnosticeren.

Anamnese en lichamelijk onderzoek

De arts neemt je huidige gezondheidsituatie in ogenschouw, evenals alle medische gebeurtenissen en problemen die je in het verleden hebt gehad. De arts neemt een anamnese af en stelt veel vragen over je klachten. Tijdens een lichamelijk onderzoek richt de arts zich op mogelijke indicatoren van hersenmetastasen. De arts kan onder meer je reflexen testen en het gevoel en de kracht die je hebt in je armen en benen controleren. De arts kan ook in je ogen kijken met behulp van een speciaal instrument, een zogeheten oftalmoscoop of oospiegel, om te zien of de zenuw aan de achterkant van het oog is opgezwollen.

Bloedtesten

Bloedonderzoek wordt meestal gedaan om je algemene gezondheid te controleren en te bekijken hoe sommige organen werken. De bloedonderzoeken die verricht worden zijn onder meer een compleet bloedbeeld (CBC) en leverfunctietesten.

Magnetic Resonance Imaging (MRI)

MRI is een beeldvormend onderzoek waarmee bekeken kan worden of er tumoren aanwezig zijn in de hersenen. Het is meestal de eerste test die gedaan wordt om de oorzaak van symptomen zoals hoofdpijn en epileptische aanvallen te achterhalen. Een MRI kan het aantal, de plaats en grootte van de metastasen identificeren.

Computertomografie (CT-scan)

Als een MRI niet mogelijk is, wordt een CT-scan gebruikt om te controleren op tumoren in de hersenen. Een MRI kan niet worden gebruikt wanneer er bepaalde metalen in het lichaam aanwezig zijn, zoals een pacemaker.

Biopsie

Een biopsie is het verwijderen van cellen of weefsels, zodat ze onder een microscoop kunnen worden onderzocht. Als je bekend bent met kanker, kunnen de artsen vaak de diagnose van de hersenmetastase stellen op basis van de resultaten van de beeldvormende onderzoeken, zodat een biopsie meestal niet nodig is. Een biopsie kan worden gedaan na beeldvormende onderzoeken als je nog nooit kanker hebt gehad, of als de arts vermoedt dat er misschien niet echt sprake is van hersenmetastasen.

Ander onderzoek

Als hersenenuitzaaiingen worden aangetroffen voordat de primaire kanker wordt vastgesteld, kan de arts bepaald onderzoek uitvoeren om uit te vinden waar de kanker begon. Bepaalde tests kunnen ook worden gebruikt om te controleren op uitgezaaide kanker in andere delen van het lichaam. Het gaat om de volgende onderzoeken:

• thoraxfoto om te controleren op longkanker; en
• positron emissie tomografie (PET) scan.

Behandeling van hersenmetastasen

Als er hersenuitzaaiingen bij je zijn vastgesteld, zal het medisch team een ​​behandelplan opstellen. Hierbij wordt rekening gehouden met je persoonlijke situatie en je wensen en behoeften, en het bestaat meestal uit een combinatie van verschillende behandelingen. Behandeling richt zich vaak op het terugdringen van de ziekte en/of het verminderen van klachten. Dit wordt een palliatieve behandeling genoemd; deze behandeling kan het leven verlengen.

Corticosteroïden

Corticosteroïden zijn geneesmiddelen die worden gebruikt om de zwelling en de druk te verminderen in en rond de hersenen. Deze medicatie is vaak de eerste ondersteunende therapie die gegeven wordt om de symptomen van de hersenuitzaaiingen zoals hoofdpijn en neurologische problemen te managen. Corticosteroïden kunnen alleen of samen worden gebruikt met andere behandelingen zoals bestralingstherapie en chirurgie. Ze worden intraveneus (via een naald in een ader) of oraal (als pil via de mond) gegeven.

Bestralingstherapie

Radiotherapie kan alleen of in combinatie met andere behandelingen zoals chirurgie worden ingezet. De hele schedel kan bestraald worden als je meer dan 3 hersenuitzaaiingen hebt en/of als de uitzaaiingen groter zijn dan 3,5 tot 4 cm. Stereotactische radiotherapie kan worden gebruikt wanneer er 1-3 kleine hersenmetastasen zijn. Het is een bestralingstechniek voor uitwendige bestraling, waarbij meerdere smalle bestralingsbundels om de patiënt heendraaien. Dit maakt het mogelijk om vanaf verschillende kanten heel precies te bestralen en het te bestralen gebied zo klein mogelijk houden. De tumor krijgt daardoor een hele hoge bestralingsdosis, terwijl het omliggende weefsel - voor zover mogelijk - wordt gespaard. Hoeveel sessies stereotactische radiotherapie nodig zijn is afhankelijk van de grootte, locatie, het aantal metastasen en andere factoren.

Operatie

De arts kan de uitzaaiing operatief verwijderen in geval één uitzaaiing in de hersenen en als de arts de tumor operatief kan verwijderen. Een operatie kan geïndiceerd zijn als nog niet duidelijk is wat de oorspronkelijke (primaire) kanker is en de tumor daarop microscopisch onderzocht moet worden.

Chemotherapie of hormonale therapie

Bij hersenuitzaaiingen van een type kanker die gevoelig is voor chemotherapie of hormonale therapie, zullen de uitzaaiingen worden behandeld met deze medicijnen. Zo kan bij uitzaaiingen van borstkanker chemotherapie en/of hormonale therapie ingezet worden. En bij longkanker en een kiemceltumor (bijvoorbeeld teelbalkanker) kan chemotherapie helpen.

Anti-epileptica

Anti-epileptica zijn geneesmiddelen die worden gebruikt om epileptische aanvallen onder controle te houden. Mensen met uitzaaiingen in de hersenen die last hebben van epileptische aanvallen, worden meestal behandeld met anti-epileptica. Anti-epileptica worden niet gegeven aan mensen met hersenmetastasen die nog nooit een aanval hebben gehad.

Levensverwachting en prognose

Een diagnose van gevorderde kanker met uitzaaiingen kan leiden tot vragen over hoe lang je nog te leven hebt, wat de prognose is. Er is geen manier om precies te achterhalen hoe lang iemand nog zal leven met hersenmetastasen. Dit hangt af van veel factoren, waaronder het type kanker, het aantal tumoren in de hersenen, je algehele gezondheidstoestand en de behandelingen die worden gebruikt. De overleving bij hersenmetastasen wordt vaak gemeten in maanden, maar sommige mensen kunnen nog meerdere jaren te leven hebben. Sommige mensen kunnen zelfs veel langer dan verwacht leven, terwijl anderen eerder dan verwacht kunnen sterven. Je kunt hier het beste met je behandelend arts over praten. Hij is in staat om een prognose te geven op basis van wat hij weet over de persoon en het type kanker, maar het is geen exacte wetenschap.

Lees verder

• Hersentumor: symptomen, behandeling en levensverwachting
• Uitzaaiingen in de botten: behandeling van botmetastasen
• Uitzaaiingen in de lever: behandeling van levermetastasen
• Uitzaaiingen in de lymfeklieren: symptomen en behandeling
• Uitzaaiingen kanker in longen: behandeling longmetastasen