Uitzaaiingen in de lymfeklieren: symptomen en behandeling

Wat zijn uitzaaiingen in de lymfeklieren en hoe ziet de behandeling eruit? Soms breken kankercellen af van de tumor in dat deel van het lichaam waar de kanker begon (primaire kanker). Deze kankercellen kunnen zich uitzaaien naar de (lokale) lymfeklieren. Wanneer primaire kanker operatief wordt verwijderd, verwijdert de chirurg vaak ook een aantal van de lymfeklieren in de buurt van de kanker. Zij zullen worden onderzocht om te zien of er kankercellen aanwezig zijn. Weten of er kankercellen in nabijgelegen lymfeklieren zijn aangetroffen, helpt de arts het risico te beoordelen of de kanker terugkomt. De behandelend arts kan je adviseren over verdere behandeling na de operatie om het risico dat de kanker terugkomt te verminderen.

• Wat is het lymfesysteem?
• Gezwollen lymfeklieren
• Kanker in de lymfeklieren
• Uitzaaiingen in de lymfeklieren
• Hoe wordt kanker in de lymfklieren gediagnosticeerd?
• Lichamelijk onderzoek
• Biopsie
• Beeldvormend onderzoek
• Behandeling van uitzaaiingen in de lymfeklieren
• Operatieve ingreep
• Lymfoedeem

Wat is het lymfesysteem?

Het menselijk lichaam heeft een groot netwerk van lymfevaten en lymfeklieren. Dit netwerk is een onderdeel van het immuunsysteem van het lichaam. Het lymfatisch systeem bestaat uit het lymfevatenstelsel, een netwerk van lymfevaten, lymfeknopen (vaak lymfeklieren genoemd) en een groot aantal lymfatische organen waarin lymfatisch weefsel voorkomt. Het lymfestelsel vormt een netwerk door het hele lichaam en speelt een belangrijke rol in het reinigings- en afweersysteem van het lichaam. Lymfeklieren zijn kleine structuren die werken als filters voor schadelijke stoffen. Ze bevatten immuuncellen die kunnen helpen bij het bestrijden van infecties door micro-organismen als bacteriën en virussen aan te vallen en te vernietigen die via de lymfevloeistof worden aangevoerd.

Gezwollen lymfeklieren

Als er een probleem is, zoals een infectie, letsel of kanker, kan een lymfeklierzwelling ontstaan. Lymfeklieren of -knopen kunnen lokaal opzwellen of vergroten als ze keihard werken om de infectie of kankercelen te bestrijden. Gezwollen lymfeklieren betekent dat er iets niet klopt, maar andere symptomen kunnen helpen om de oorzaken van het probleem te achterhalen. Bijvoorbeeld, oorpijn, koorts en vergrote lymfeklieren in de buurt van je oor zijn aanwijzingen dat je een oorontsteking of flinke verkoudheid hebt.

Vaak zijn het lymfeklieren op bepaalde plekken die opzwellen, zoals in de hals, lies en oksels. In de meeste gevallen zwelt slechts één gebied tegelijk op. Wanneer op meer dan één plek de lymfeklieren zijn gezwollen, dan wordt dit gegeneraliseerde lymfadenopathie genoemd. Sommige infecties (zoals keelontsteking en waterpokken), bepaalde geneesmiddelen, immuunsysteemziekten en kanker, zoals leukemie en lymfomen kunnen een dergelijke zwelling veroorzaken. De (huis)arts zal op zoek gaan naar de oorzaak van de zwelling. Lymfeklierzwelling wordt vaak veroorzaakt door iets anders dan kanker.

Kanker in de lymfeklieren

Kanker kan ofwel beginnen in de lymfeklieren of uitgezaaid zijn naar de lymfeklieren van kanker elders in het lichaam. Kanker die begint in de lymfklieren heet lymfoom. Wel is het zo dat een lymfoom in zeldzame gevallen ergens anders in het lymfesysteem kan ontluiken: in de milt, de lever of het beenmerg. Een lymfoom ontwikkelt zich uit bepaalde witte bloedlichaampjes. Er bestaan veel types van lymfomen. Ze worden ondergebracht in twee categorieën:

• Hodgkin lymfomen (ziekte van Hodgkin); en
• non-Hodgkin lymfomen.

Vaker begint kanker ergens anders en zaait het zich naar de lymfeklieren.

Uitzaaiingen in de lymfeklieren

Kanker kan zich verspreiden van waar het begon (primaire kanker) naar andere delen van het lichaam. Wanneer kankercellen afbreken van een tumor, kunnen ze naar andere delen van het lichaam verspreiden, zowel via de bloedbaan als lymfesysteem. Kankercellen kunnen reizen via de bloedbaan en ver afgelegen organen bereiken. Als ze door het lymfesysteem reizen, kunnen de kankercellen uiteindelijk in lymfklieren terechtkomen. Hoe dan ook, de meeste van de ontsnapte kankercellen sterven of worden gedood voordat ze elders kunnen gaan groeien. Maar er zijn slechts één of twee kankercellen nodig om zich te vestigen in een nieuw gebied, waar ze beginnen te groeien en nieuwe tumoren vormen. Deze verspreiding van kanker in een nieuw deel van het lichaam wordt 'metastase' genoemd. Wanneer kanker aanwezig is in de lymfeklieren, betreft het meestal de lymfeklieren in de buurt van de tumor zelf, de lokale lymfeklieren.

Hoe wordt kanker in de lymfklieren gediagnosticeerd?

Lichamelijk onderzoek

Normale lymfeklieren zijn klein en moeilijk te vinden, maar in geval van een infectie, ontsteking of kanker, kunnen de knooppunten groter worden. Die in de buurt van het oppervlak van het lichaam, worden vaak groot genoeg om te kunnen voelen met je vingers en sommigen kunnen zelfs worden gezien. Maar als er maar een paar kankercellen in een lymfeknoop aanwezig zijn, hoef je daar niets van te merken.

Biopsie

Artsen kunnen monsters nemen van één of meer knooppunten via naalden. Gewoonlijk gebeurt dit bij lymfeklieren die vergroot zijn. Dit heet een naaldbiopsie. Het weefsel dat is verwijderd, wordt bekeken onder de microscoop door een patholoog (een arts die een diagnose van de ziekte stelt met behulp van weefselmonsters) om uit te vinden of er kankercellen in aanwezig zijn.

Onder de microscoop kunnen uitgezaaide kankercellen lijken op de kankercellen van de primaire tumor. Wanneer bijvoorbeeld borstkanker zich uitbreidt naar de lymfeknopen, zijn de cellen die uit de knooppunten worden gehaald borstkankercellen. De patholoog beschrijft hoe de cellen eruit zien en hoeveel hij heeft aangetroffen.

Beeldvormend onderzoek

Artsen kunnen ook scans of andere beeldvormende diagnostiek uitvoeren om te zoeken naar vergrote klieren die diep in het lichaam aanwezig zijn. Lymfklierkanker kan heel goed opgespoord worden met behulp van een PET-scan, die een verfijnd, driedimensionaal beeld geeft van het hele lichaam. De PET-scan verraadt de exacte locatie en activiteit van kankercellen. Hiermee kan de diagnose scherp gesteld worden, waarmee een gerichte behandeling kan worden ingezet.

Behandeling van uitzaaiingen in de lymfeklieren

Operatieve ingreep

Wanneer een chirurg de primaire kanker verwijdert, kan hij tegelijk één of meer van de regionale lymfeknopen weghalen. Wanneer kanker is uitgezaaid naar de lymfeklieren, is er een hoger risico dat de kanker terug zou kunnen komen na de operatie. Borstkanker kan zich bijvoorbeeld verspreiden naar de lymfeklieren in de oksel. Vanuit de okselklieren kan borstkanker zich verder in het lichaam uitzaaien. Daarom moeten deze klieren soms verwijderd worden.

Als de nabijgelegen lymfeklieren de enige andere plaats is waar kanker wordt gevonden buiten de grote (primaire) plek, zal een operatie worden uitgevoerd waarbij de tumor en de nabijgelegen lymfeklieren verwijderd worden. Mogelijk wordt dit gecombineerd met chemotherapie of bestraling.

Lymfoedeem

Lymfoedeem duidt op een opeenhoping van lymfevocht, wat ontstaat als de lymfevaten lymfevocht niet meer goed kunnen afvoeren. Lymfoedeem kan komen door (de behandeling van) kanker. Meestal openbaart het zich als een zwelling in een arm of been, de romp, de hals, het gezicht of het bekken.

Lees verder

• Non-Hodgkin-lymfoom (NHL): symptomen, oorzaak en behandeling
• Lymfeklierkanker: symptomen Hodgkin-lymfoom en behandeling
• Lymfeklieren: functie, taken, ligging & ziekten lymfestelsel
• Lymfeklierontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling
• Lymfeklierzwelling kind: symptomen, oorzaak en behandeling