Uitzaaiingen kanker in longen: behandeling longmetastasen

Uitzaaiingen kanker in longen: behandeling longmetastasenUitzaaiingen in de longen noemt men ook wel secundaire longkanker of longmetastasen. Bij uitzaaiingen in de longen is sprake wanneer kankercellen zich hebben verspreid naar de longen van een kanker die ergens anders in het lichaam is begonnen (primaire kanker). Uitzaaiingen in de longen geven vaak in het begin geen klachten. Later kunnen uitzaaiingen in de longen symptomen geven als pijn op de borst, benauwdheid, bloed ophoesten, etc. Uitzaaiingen in de longen kunnen op verschillende manieren worden behandeld, mede afhankelijk van de primaire kanker.

Wat zijn longmetastasen?

Stel je voor: je zit in de spreekkamer, een routinecontrole na jaren van schijnbare gezondheid na een eerdere kankerdiagnose. Alles leek weer op de rit, tot de arts even stilvalt en zijn blik over de scan laat glijden. "Er zijn plekjes te zien in de longen," zegt hij voorzichtig, terwijl de beelden op het scherm plotseling een andere lading krijgen. Je longen – die zo trouw adem in, adem uit voor je werken – blijken ineens het toneel van een nieuwe strijd. Longmetastasen, fluistert een stemmetje in je hoofd, terwijl je je adem inhoudt en even de kamer verlaat in gedachten, je plannen heroverwegend, alles is veranderd in één klap.

Kanker heeft zich verspreid naar de longen

Longmetastasen duidt op kanker die elders in het lichaam begon en zich verspreid heeft naar de longen. Het wordt ook wel secundaire longkanker of gemetastaseerde longkanker genoemd. Longmetastasen zijn niet hetzelfde als kanker die begint in de longen, de zogeheten primaire longkanker. Sommige vormen van kanker hebben meer kans om zich te verspreiden naar de longen dan anderen. De meest voorkomende vormen van kanker die zich naar de long uitzaaien zijn borstkanker, darmkanker, nierkanker, hoofd-halskanker, teelbalkanker, botkanker, weke delen sarcoom, melanoom en schildklierkanker.

Longkanker / Bron: Muratart/Shutterstock.comLongkanker / Bron: Muratart/Shutterstock.com

Uitzaaiingen in de longen

Kanker kan zich overal in de longen uitzaaien. Er kan sprake zijn van slechts één tumor in een long, maar er kunnen meerdere uitzaaiingen in één of beide longen aanwezig zijn. Longmetastasen ontwikkelen zich meestal nabij de randen van de longen en in de onderste kwabben. Kanker kan zich ook verspreiden naar gebieden buiten de long, zoals de pleura (het borstvlies en het longvlies), en het mediastinum, de ruimte tussen de beide longen in, waar zich onder meer het hart, de luchtpijp, de slokdarm, de aorta, een aantal grote bloedvaten, een groot aantal zenuwen, de thymus (zwezerik) en vele lymfeklieren bevinden.

Anatomie en fysiologie van de longen

De longen zijn fascinerende organen die, met hun sponsachtige structuur en uitgebreide netwerk van luchtwegen en bloedvaten, essentieel zijn voor het leven. Ze zorgen ervoor dat je lichaam constant wordt voorzien van zuurstof en dat afvalstoffen, zoals kooldioxide, worden afgevoerd. Maar wist je dat deze complexe structuur ook het ideale landschap vormt voor het ontstaan van uitzaaiingen, oftewel longmetastasen? Laten we eens dieper in de anatomie en fysiologie van de longen duiken om te begrijpen hoe en waarom deze metastasen zich daar kunnen nestelen.

De basisstructuur van de longen: luchtwegen en alveoli
Je longen zijn opgebouwd uit verschillende onderdelen, waarvan de luchtwegen en de alveoli het meest bekend zijn. Bij elke ademhaling stroomt lucht via je mond of neus naar binnen, reist door de luchtpijp (trachea) en splitst zich dan via de bronchiën naar de linker- en rechterlong. Deze bronchiën vertakken zich steeds verder in duizenden kleinere buisjes, de bronchiolen, die uiteindelijk uitkomen in miljoenen alveoli (longblaasjes). In deze alveoli vindt de zuurstofuitwisseling plaats.

De alveoli hebben een dunne wand en zijn omgeven door een dicht netwerk van haarvaten. Hier komt de zuurstof binnen en wordt kooldioxide afgevoerd. Door de dunne wanden kunnen gassen vrij bewegen tussen de lucht in de alveoli en het bloed in de haarvaten. Deze efficiënte opbouw en doorbloeding zijn cruciaal voor een optimale gasuitwisseling, maar vormen ook een risico. Omdat het netwerk van haarvaten direct in verbinding staat met de bloedstroom, kunnen tumorcellen uit andere delen van het lichaam hier gemakkelijk terechtkomen en zich nestelen.

Normale thoraxfoto van een jong persoon (slank, goede inspiratiestand) / Bron: Chikumaya, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Normale thoraxfoto van een jong persoon (slank, goede inspiratiestand) / Bron: Chikumaya, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Bloedvoorziening en lymfatisch systeem: de transportlijnen voor metastasen
De longen hebben een dubbele bloedvoorziening: een deel van het bloed stroomt via de pulmonale arterie, die zuurstofarm bloed van het hart naar de longen vervoert voor zuurstofuitwisseling, terwijl de bronchiale arterie zuurstofrijk bloed naar het weefsel van de longen zelf brengt. Deze constante bloedstroom maakt de longen tot een natuurlijke filter voor het bloed dat door het hele lichaam circuleert.

Het bloed brengt echter niet alleen zuurstof en voedingsstoffen naar de longen – tumorcellen kunnen hierin meeliften. Wanneer deze cellen in de longen terechtkomen, kunnen ze zich hechten aan het longweefsel en daar uitzaaiingen vormen. Het lymfestelsel speelt hierbij ook een rol: het vangt vocht, eiwitten en andere stoffen op uit de weefsels en transporteert deze naar de lymfeklieren, waar ook kankercellen terecht kunnen komen. Longmetastasen ontstaan meestal wanneer tumorcellen via de bloedbaan of lymfe naar de longen reizen en zich daar beginnen te delen.

Waarom de longen vatbaar zijn voor uitzaaiingen
De longen werken als een soort ‘filter’ voor het lichaam. Omdat ze het eerste orgaan zijn dat bloed ontvangt na het pompen van zuurstofarm bloed uit het hart, komen tumorcellen vanuit verschillende delen van het lichaam hier vaak eerst terecht. Studies laten zien dat longmetastasen bij 20-54% van de patiënten met uitgezaaide kanker voorkomen. Tumorcellen uit bijvoorbeeld borstkanker, darmkanker, en nierkanker reizen via de bloedbaan en nestelen zich in het longweefsel, waar ze gebruikmaken van de voedingsrijke en goed doorbloede omgeving om te groeien.

Longweefsel en groei van tumorcellen
Longweefsel biedt tumorcellen een uitstekende omgeving om zich te vermenigvuldigen. De cellen kunnen profiteren van de zuurstofrijke omgeving en het netwerk van bloedvaten en lymfevaten die hen van alle voedingsstoffen voorzien die ze nodig hebben om zich te ontwikkelen tot tumoren. Bovendien is longweefsel flexibel en uitgestrekt, waardoor tumoren vaak lang kunnen groeien voordat ze symptomen veroorzaken. Hierdoor kan longmetastase onopgemerkt blijven, vooral in de vroege stadia.

Impact van longmetastasen op de ademhalingsfunctie
Wanneer longmetastasen groeien, nemen ze ruimte in beslag in het longweefsel en verstoren ze de normale ademhalingsfunctie. De alveoli kunnen minder efficiënt gas uitwisselen, wat kan leiden tot kortademigheid, een verminderd uithoudingsvermogen, of zelfs pijn bij het ademhalen als de tumor het borstvlies irriteert. Naarmate de metastasen groeien, kunnen ze de luchtwegen of bloedvaten verstoren, waardoor er minder zuurstof beschikbaar is voor het lichaam en je meer moeite moet doen om te ademen.

Conclusie: de kwetsbaarheid van de longen voor metastasen
Door hun rijke bloedtoevoer en centrale rol in de zuurstofvoorziening vormen de longen een natuurlijk doelwit voor metastasen. De complexe anatomie – met het netwerk van luchtwegen, alveoli, bloedvaten en lymfevaten – biedt tumorcellen de ideale omstandigheden om zich te nestelen en te groeien. Het begrijpen van deze anatomie en fysiologie geeft inzicht in waarom longmetastasen zo vaak voorkomen bij mensen met uitgezaaide kanker en hoe de longen, als het ademhalingscentrum van het lichaam, zich helaas ook kunnen ontwikkelen tot een strijdveld tegen kanker.

Het ontstaansmechanisme van uitzaaiingen in de longen

Wanneer kanker zich in het lichaam verspreidt, kan het terechtkomen in andere organen, zoals de longen. Maar hoe komt het dat kankercellen in staat zijn om van hun oorspronkelijke locatie te reizen en zich in de longen te nestelen? Dit complexe proces, bekend als metastasering, is het resultaat van verschillende stappen waarin kankercellen zich losmaken, overleven, en zich in nieuw weefsel nestelen. Hier lees je hoe uitzaaiingen in de longen ontstaan en waarom deze zich daar zo vaak vestigen.

Loskomen: kankercellen laten hun thuisbasis achter
Het proces van metastasering begint wanneer kankercellen zich losmaken van hun oorspronkelijke tumor. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij borstkanker of darmkanker, waar de tumorcellen niet langer stevig verbonden zijn met het omringende weefsel. Door bepaalde eiwitten af te breken die cellen normaal gesproken aan elkaar vastmaken, kunnen kankercellen hun ‘thuisbasis’ verlaten en zich een weg banen naar de bloedbaan of lymfevaten. In dit stadium is er een unieke combinatie van eigenschappen nodig: een mix van agressie, overlevingsdrang en aanpassing aan de reis door het lichaam.

De bloedbaan opzoeken: een vrije rit door het lichaam
Eenmaal losgekomen, dringen de kankercellen door in de nabijgelegen bloedvaten. Het bloed werkt hier als een soort ‘snelweg’ voor de cellen, die meeliften naar andere delen van het lichaam. Aangezien de longen het eerste orgaan zijn dat zuurstofarm bloed ontvangt vanuit de systemische circulatie, komen veel tumorcellen hier terecht. Bij longmetastasen uit bijvoorbeeld nierkanker of huidkanker (melanoom) is deze ‘reisroute’ heel effectief: de cellen vinden via de bloedbaan de weg naar het rijke, goed doorbloede weefsel van de longen.

  • Een voorbeeld: iemand met darmkanker kan kankercellen in het bloed hebben die door het lichaam circuleren. Wanneer deze cellen in de longen aankomen, kunnen ze daar vast komen te zitten en beginnen te groeien. Het longweefsel, met zijn uitgebreide netwerk van bloedvaten en voedingsstoffen, vormt een vruchtbare bodem voor kankercellen die de kans krijgen om zich te nestelen.
    • Vasthechten en groeien: een nieuwe thuisbasis vormen
    Wanneer de kankercellen de longen bereiken, hechten ze zich vast aan het longweefsel. Dit is een kritieke stap: niet elke kankercel overleeft deze reis, maar de cellen die dat wel doen, hebben zich aangepast om te overleven in deze nieuwe omgeving. Ze beginnen zich vast te zetten in de dunne bloedvatwanden van de longen en benutten de lokale voedingsstoffen om zich snel te vermenigvuldigen. Omdat het longweefsel rijk is aan zuurstof en voedingsstoffen, krijgen deze cellen de perfecte omstandigheden om uit te groeien tot nieuwe tumoren.

    Het duurt soms jaren voordat deze uitzaaiingen zichtbaar worden. De tumorcellen kunnen lange tijd ‘slapen’ en zich pas later actief gaan delen, vaak onder invloed van specifieke groeifactoren in het longweefsel. Dit verklaart waarom iemand soms jaren na de diagnose van bijvoorbeeld borstkanker toch nog longmetastasen kan ontwikkelen.

    Doorbreken van het immuunsysteem: de grote ontsnapping
    Normaal gesproken houdt het immuunsysteem je lichaam in balans door afwijkende cellen te herkennen en te vernietigen. Maar kankercellen weten zich te verbergen of zelfs te vermommen, waardoor ze aan het immuunsysteem ontsnappen. In de longen krijgen ze bovendien extra bescherming door zich te ‘verstoppen’ in het omliggende weefsel en bloedvaten, die ze beschermen tegen immuuncellen. Het immuunsysteem kan deze indringers daardoor soms niet tijdig herkennen, wat kankercellen de kans geeft om zich verder te ontwikkelen.

  • Een voorbeeld: bij iemand met melanoom kunnen tumorcellen zich zo effectief ‘camoufleren’ dat ze in de longen een kolonie vormen zonder dat het immuunsysteem direct alarm slaat. Pas als de tumor begint te groeien en klachten veroorzaakt, komt de uitzaaiing aan het licht.
    • De invloed van het longweefsel op kankergroei
    Longweefsel biedt de ideale voedingsbodem voor tumorcellen. Dankzij de overvloedige zuurstof, de directe toegang tot bloed en voedingsstoffen, en de flexibele structuur, kunnen tumorcellen zich snel vermenigvuldigen en hun invloed uitbreiden. Dit maakt de longen tot een van de meest voorkomende plaatsen voor uitzaaiingen. Studies laten zien dat bij 20-54% van de mensen met uitgezaaide kanker de longen zijn aangetast. Tumorcellen uit borstkanker, prostaatkanker, of melanoom hebben een sterke neiging om zich hier te vestigen.

    Conclusie: de longen als magneet voor kankercellen
    Door hun unieke structuur en functie trekken de longen uitzaaiingen aan. Het goed doorbloede weefsel, de uitgebreide haarvaten, en de directe verbinding met de bloedbaan maken de longen tot een hotspot voor kankercellen die via het lichaam reizen. Hoewel het ontstaansproces complex is, weten tumorcellen zich door een slimme combinatie van agressie, aanpassingsvermogen, en camouflage in de longen te nestelen en zich daar te vermenigvuldigen – wat de strijd tegen kanker nog uitdagender maakt.

    Epidemiologie van longmetastasen: een diepgaande blik op risicofactoren en variaties

    Longmetastasen, of uitzaaiingen van kanker naar de longen, vormen een belangrijke complicatie bij veel kankerpatiënten. Ze komen wereldwijd voor, maar hun incidentie varieert sterk afhankelijk van factoren zoals geslacht, leeftijd, leefstijl, genetische aanleg en zelfs geografische locatie. Hier lees je hoe deze factoren van invloed zijn op het ontstaan van longmetastasen, met cijfers en voorbeelden die de verschillen in voorkomen illustreren.

    Wereldwijd roken er meer mannen dan vrouwen / Bron: Geralt, PixabayWereldwijd roken er meer mannen dan vrouwen / Bron: Geralt, Pixabay
    [Geslachtsverschillen: mannen versus vrouwen
    Uit onderzoeken blijkt dat mannen over het algemeen een iets hogere kans hebben op longmetastasen dan vrouwen. Dit verschil kan deels worden verklaard door leefstijlkeuzes, zoals een hogere prevalentie van roken onder mannen in veel landen, wat niet alleen het risico op primaire longkanker verhoogt, maar ook de kans op secundaire longmetastasen. Bij patiënten met bijvoorbeeld prostaatkanker zien we een verhoogd risico op uitzaaiingen naar de longen, terwijl bij vrouwen met borstkanker juist uitzaaiingen naar de botten en lever iets vaker voorkomen. Toch blijft bij borstkanker de long als uitzaaiingsplaats ook veelvoorkomend: tussen de 12-30% van de vrouwen met uitgezaaide borstkanker ontwikkelt longmetastasen.

    Voorbeeld: In Nederland blijkt dat bij mannen met een voorgeschiedenis van nierkanker het risico op longmetastasen met zo’n 20-25% toeneemt, vooral als ze ooit hebben gerookt. Bij vrouwen met borstkanker bedraagt de kans op longmetastasen circa 15-20%, afhankelijk van hun leeftijd en de agressiviteit van de tumor.

    Leeftijdsverschillen: kinderen versus volwassenen
    Longmetastasen komen voornamelijk voor bij volwassenen, omdat ze vaak het gevolg zijn van solide tumoren zoals borst-, prostaat-, en darmkanker, die zelden op jonge leeftijd voorkomen. Bij kinderen zijn longmetastasen zeldzamer, maar wanneer ze optreden, zijn ze vaak het gevolg van specifieke tumortypen, zoals osteosarcomen (botkanker) of rhabdomyosarcomen (wekedelentumoren).

    Statistieken tonen aan dat bij kinderen met osteosarcoom ongeveer 15-20% longmetastasen ontwikkelt, terwijl dit bij volwassenen met borst- of darmkanker kan oplopen tot 50% bij vergevorderde stadia. Het percentage kinderen dat te maken krijgt met longmetastasen is relatief laag, maar als ze optreden, kunnen ze vaak snel uitbreiden vanwege de agressieve aard van kindertumoren.

    Geografische en klimatologische verschillen: Nederland, België en overzeese gebiedsdelen
    Het voorkomen van longmetastasen varieert ook geografisch. In Nederland en België ligt het percentage patiënten met longmetastasen rond de 15-20% onder alle kankerpatiënten, maar in tropische regio’s zoals de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, kan dit anders liggen. Tropische ziekten, zoals schistosomiasis, en hogere percentages van infectieuze aandoeningen kunnen de algehele immuniteit van het lichaam beïnvloeden, wat mogelijk bijdraagt aan een hoger risico op metastasen door verlaagde immuunresponsen.

    Bovendien spelen verschillen in dieet en blootstelling aan luchtverontreiniging een rol. In geïndustrialiseerde gebieden van Nederland en België zijn kankerpatiënten vaak meer blootgesteld aan fijnstof en andere luchtverontreinigende stoffen, wat een extra risicofactor is voor het ontwikkelen van metastasen in de longen. In de tropische delen van de wereld kan bijvoorbeeld tabak die op open vuur wordt gedroogd, de blootstelling aan carcinogenen vergroten, wat het risico op zowel primaire als secundaire longkanker verhoogt.

    Groenten verbeteren je immuunfunctei / Bron: Istock.com/warrengoldswainGroenten verbeteren je immuunfunctei / Bron: Istock.com/warrengoldswain
    Invloed van voeding en leefstijl: het effect van roken, alcohol en voedingspatronen
    Voeding en leefstijl spelen een essentiële rol in het ontstaan van metastasen. Roken, een van de grootste risicofactoren voor primaire longkanker, verhoogt ook de kans op longmetastasen bij mensen met andere typen kanker. Wereldwijd roken naar schatting 20-25% van de mannen en 5-10% van de vrouwen, wat de kans op longmetastasen verhoogt door de verzwakking van het longweefsel. Een gezond dieet, rijk aan groenten en fruit, kan juist bijdragen aan een verbeterde immuunfunctie en daardoor het risico op uitzaaiingen verkleinen.

    Bijvoorbeeld: In Nederland eet circa 15% van de bevolking dagelijks voldoende groenten en fruit, terwijl dit percentage in bepaalde Aziatische landen, zoals Japan, hoger ligt, rond de 30-35%. Studies laten zien dat een vezelrijk dieet het risico op uitzaaiingen kan verkleinen, terwijl een dieet rijk aan bewerkte voedingsmiddelen juist het risico verhoogt.

    Genetische aanleg en tumortype: de invloed van erfelijke factoren
    Genetica speelt een aanzienlijke rol bij de kans op metastasering naar de longen. Bepaalde erfelijke mutaties, zoals BRCA1- en BRCA2-genmutaties bij borstkanker, verhogen het risico op uitzaaiingen. Ook zijn er genetische verschillen in tumortypes die het risico op longmetastasen verhogen. Tumoren met een hoge mutatiesnelheid, zoals melanoom en longkanker zelf, verspreiden zich vaak sneller naar de longen. Dit wordt ook bij prostaatkanker gezien, waar ongeveer 30-40% van de patiënten in een vergevorderd stadium longmetastasen ontwikkelt.

    Een opvallend voorbeeld is de mutatie van het KRAS-gen, vaak gezien bij darmkanker en longkanker, die agressief gedrag vertoont en het risico op longmetastasen verhoogt. Mensen met deze mutatie hebben een ongeveer 50% hogere kans op metastasen, omdat deze cellen beter bestand zijn tegen immuunsysteemaanvallen en zich sneller door het lichaam verspreiden.

    Wereldwijde verschillen en culturele invloeden: het grote plaatje
    Wereldwijd zijn er grote verschillen in het voorkomen van longmetastasen. In Aziatische landen, waar roken en een zout- en nitrietrijk dieet meer voorkomen, zien we vaker primaire longkanker die kan uitzaaien. In de Verenigde Staten, met een hogere prevalentie van darmkanker, zien we dat longmetastasen een veelvoorkomende complicatie zijn bij mensen met gevorderde stadia van deze ziekte. Het verschil in dieet, zoals de hoge consumptie van rood vlees in Westerse landen, draagt ook bij aan een hoger risico op primaire en secundaire longkanker.

    In Latijns-Amerikaanse landen, waar bewerkte vleesproducten en suikerhoudende dranken vaker worden geconsumeerd, zien we dat longmetastasen bij gevorderde kanker ook meer voorkomen dan in regio’s met een traditioneel dieet, zoals in delen van het Midden-Oosten en het Middellandse Zeegebied. In Mediterrane landen, waar een dieet met veel olijfolie, vis, en groenten gebruikelijk is, wordt het risico op longmetastasen verlaagd door de ontstekingsremmende eigenschappen van deze voedingsmiddelen.

    Conclusie: een combinatie van factoren vormt het risico op longmetastasen
    De epidemiologie van longmetastasen is complex en wordt beïnvloed door een breed scala aan factoren, zoals geslacht, leeftijd, genetica, leefstijl, en geografische locatie. Terwijl longmetastasen vaak voorkomen bij bepaalde tumortypes zoals borstkanker, darmkanker, en melanoom, verhogen leefstijlgewoonten zoals roken, dieetkeuzes, en genetische aanleg ook het risico. In Nederland en België zien we een hoog percentage longmetastasen bij kankerpatiënten, terwijl overzeese gebieden en tropische regio’s hun eigen risicofactoren hebben.

    De kennis van deze factoren helpt artsen en patiënten niet alleen om risico's beter te begrijpen, maar kan ook bijdragen aan preventieve maatregelen, zoals dieetadvies en leefstijlaanpassingen, die mogelijk het risico op longmetastasen verminderen en de kwaliteit van leven verbeteren.

    Oorzaken van longmetastasen

    Longmetastasen ontstaan wanneer kankercellen uit andere delen van het lichaam zich losmaken, in de bloedbaan of het lymfestelsel terechtkomen, en uiteindelijk de longen bereiken. Dit lijkt misschien een willekeurig proces, maar er zijn bepaalde kenmerken van zowel de kanker als het lichaam die deze uitzaaiingen mogelijk maken. Hier zijn enkele van de belangrijkste oorzaken en mechanismen achter longmetastasen.

    Tumortype en agressiviteit: snelgroeiende kankers reizen sneller

    Sommige tumoren hebben van nature een hogere neiging om te metastaseren, oftewel uit te zaaien, naar andere delen van het lichaam. Tumoren zoals melanoom (huidkanker), borstkanker, darmkanker, en nierkanker hebben een verhoogde kans om uit te zaaien naar de longen. Dit komt omdat deze tumortypen vaak agressiever zijn, met een hogere mutatiesnelheid en een groter vermogen om door weefsels heen te dringen en de bloedbaan te bereiken. Een voorbeeld: bij darmkanker zien we vaak dat kankercellen die via de lever in de bloedsomloop terechtkomen, een reis maken richting de longen. Zo’n 20-50% van de patiënten met gevorderde darmkanker ontwikkelt uiteindelijk longmetastasen.

    Verzwakking van bindweefsels rond de tumor

    Om zich te kunnen verspreiden, moeten kankercellen zich losmaken van hun oorspronkelijke tumor. Dit doen ze door eiwitten af te breken die normaal gesproken zorgen voor de hechting van cellen aan elkaar en aan het omliggende weefsel. Bij bepaalde agressieve tumoren wordt dit afbraakproces versneld, waardoor kankercellen zich makkelijker losmaken en naar andere organen kunnen migreren. Bijvoorbeeld: bij borstkanker kunnen tumorcellen bepaalde enzymen uitscheiden die de cellen helpen om bindweefsels te doorbreken en de bloedbaan te bereiken, wat het risico op uitzaaiingen naar de longen vergroot.

    Toegang tot bloed- en lymfevaten: de reis naar de longen begint

    Zodra kankercellen zich losmaken, moeten ze de bloed- of lymfevaten zien te bereiken om door het lichaam te reizen. Tumoren die zich dicht bij bloedvaten bevinden, zoals darm- en nierkanker, hebben hierdoor een grotere kans op longmetastasen. Het bloed werkt als een ‘snelweg’ die de cellen rechtstreeks naar de longen kan vervoeren, aangezien de longen het eerste orgaan zijn dat bloed ontvangt na de circulatie door het lichaam. Bij prostaatkanker, bijvoorbeeld, is het niet ongewoon dat tumorcellen zich via het bekken naar de bloedbaan verplaatsen en uiteindelijk in de longen terechtkomen, omdat deze cellen gebruikmaken van het uitgebreide netwerk van bloedvaten in de buik.

    Immuunontwijking: kankercellen blijven onopgemerkt

    Normaal gesproken herkent het immuunsysteem vreemde of afwijkende cellen en ruimt deze op. Kankercellen hebben echter het vermogen ontwikkeld om aan het immuunsysteem te ontsnappen door zich te ‘vermommen’ of zelfs stoffen af te scheiden die immuuncellen misleiden. Dit maakt het voor kankercellen mogelijk om ongezien door het lichaam te reizen en zich te nestelen in de longen. Een voorbeeld: bij melanoom kunnen kankercellen zich ‘camoufleren’ door bepaalde eiwitten op hun oppervlak te veranderen, waardoor ze onzichtbaar worden voor het immuunsysteem en zich kunnen nestelen in longweefsel.

    De structuur van de longen zelf: een voedingsbodem voor metastasen

    De longen zijn goed doorbloed en hebben een netwerk van haarvaten dat zorgt voor een constante aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen – een perfecte omgeving voor groeiende cellen. Dit maakt de longen tot een aantrekkelijke plek voor tumorcellen die de bloedbaan hebben bereikt. Kankercellen profiteren van de overvloedige zuurstof en voedingsstoffen in het longweefsel om zich te vermenigvuldigen en uit te groeien tot nieuwe tumoren. Tumorcellen uit borst- of nierkanker vinden hier vaak een geschikte omgeving om te koloniseren, wat een belangrijke oorzaak is van longmetastasen bij patiënten met deze kankers.

    Risicofactoren

    Longmetastasen ontwikkelen zich niet zomaar; bepaalde risicofactoren maken het voor kankercellen makkelijker om de longen te bereiken en zich daar te nestelen. Het zijn niet alleen de kenmerken van de kanker zelf die de uitzaaiing bevorderen – ook leefstijl, genetische aanleg, en medische geschiedenis spelen een rol. Hier zijn enkele van de belangrijkste risicofactoren voor longmetastasen, met voorbeelden en cijfers.

    Agressieve tumortypen: sneller en vaker uitzaaien
    Bepaalde soorten kanker hebben van nature een hogere neiging om uit te zaaien. Tumoren zoals melanoom, borstkanker, nierkanker en darmkanker zijn bekend om hun uitzaaiingsgedrag, waarbij de longen een veelvoorkomend doelwit zijn. Studies tonen aan dat bij patiënten met gevorderde stadia van borstkanker 12-30% te maken krijgt met longmetastasen, terwijl dit bij melanoom en nierkanker zelfs kan oplopen tot 40-50%.

  • Een voorbeeld: Bij iemand met stadium IV melanoom, een zeer agressieve huidkanker, is de kans op uitzaaiingen naar de longen aanzienlijk. Het risico kan oplopen tot 50%, omdat melanoomcellen de neiging hebben om door het lichaam te reizen en zich te hechten aan goed doorbloed weefsel zoals de longen.
    • Genetische aanleg: erfelijke factoren die het risico verhogen
    Genetica speelt een belangrijke rol in het risico op metastasen. Bepaalde erfelijke mutaties, zoals BRCA1- en BRCA2-genmutaties bij borstkanker, verhogen niet alleen het risico op de primaire tumor, maar ook de kans op uitzaaiingen. Mensen met een BRCA1-mutatie hebben een 30-40% hogere kans op het ontwikkelen van longmetastasen bij borstkanker, omdat deze mutatie de agressiviteit van de kanker verhoogt en de cellen resistenter maakt tegen het immuunsysteem.

  • Voorbeeld: Vrouwen met een erfelijke BRCA1-mutatie die borstkanker ontwikkelen, hebben een verhoogde kans op longmetastasen vergeleken met vrouwen zonder deze mutatie. De kankercellen zijn in deze gevallen vaak beter bestand tegen behandeling, waardoor de kans op uitzaaiingen naar de longen toeneemt.
    • Roken en blootstelling aan vervuiling: longen onder druk
    Roken en blootstelling aan luchtvervuiling vergroten de kans op longproblemen, en dit geldt ook voor longmetastasen. Roken verzwakt het longweefsel en maakt het makkelijker voor kankercellen om zich daar te nestelen. In Nederland rookt ongeveer 20% van de bevolking, en onder longkankerpatiënten die ook een andere vorm van kanker hebben, zien we dat het risico op metastasen in de longen met wel 30% kan toenemen.

  • Voorbeeld: Een ex-roker met darmkanker heeft een verhoogd risico op longmetastasen, zelfs jaren nadat hij of zij gestopt is met roken. De beschadigingen in het longweefsel door eerdere rookgewoonten bieden kankercellen een verzwakte omgeving om zich te nestelen en uit te groeien tot nieuwe tumoren.
    • Leeftijd en immuunsysteem: afname van de natuurlijke afweer
    Met het ouder worden, neemt de effectiviteit van het immuunsysteem af. Dit maakt het makkelijker voor kankercellen om te ontsnappen aan de controle van het immuunsysteem en zich in de longen te vestigen. Bij mensen boven de 60 jaar zien we een hoger percentage longmetastasen, mede door de afname van de immuunfunctie. In Nederland en België komt bij 25-30% van de kankerpatiënten boven de 60 jaar longmetastasen voor, terwijl dit bij jongere patiënten lager ligt.

  • Voorbeeld: Bij een 65-jarige patiënt met darmkanker is de kans op longmetastasen groter dan bij een jongere patiënt met dezelfde diagnose. De afgenomen immuunrespons bij oudere patiënten maakt het moeilijker om uitzaaiende kankercellen op te ruimen, wat hen kwetsbaarder maakt voor longmetastasen.
    • Lokalisatie van de oorspronkelijke tumor: dicht bij bloedvaten
    Tumoren die zich dicht bij grote bloedvaten bevinden, zoals bij nierkanker of leverkanker, hebben een grotere kans om uit te zaaien. Het bloedvatsysteem fungeert als een snelweg voor kankercellen, die via de bloedbaan de longen kunnen bereiken. Bij nierkanker zien we dat zo’n 20-30% van de patiënten in een gevorderd stadium te maken krijgt met longmetastasen, omdat de nieren omgeven zijn door grote bloedvaten.

  • Voorbeeld: Iemand met nierkanker heeft een grotere kans op uitzaaiingen naar de longen dan iemand met huidkanker, omdat de tumoren in de nieren vaak dicht bij het bloedsysteem liggen. Dit vergroot de kans dat kankercellen via de bloedbaan in de longen terechtkomen en daar beginnen te groeien.
    • Immunosuppressieve behandeling: verminderde bescherming tegen metastasen
    Bij patiënten die immunosuppressieve therapieën krijgen, zoals mensen met een transplantatie of bepaalde auto-immuunziekten, is de natuurlijke afweer van het lichaam verzwakt. Dit maakt het moeilijker voor het lichaam om kankercellen die zich door het lichaam verspreiden, te bestrijden. Onder patiënten met een transplantatie die later kanker ontwikkelen, blijkt dat ongeveer 15-20% longmetastasen ontwikkelt, deels omdat hun immuunsysteem wordt onderdrukt om afstoting te voorkomen.

  • Voorbeeld: Een patiënt met een niertransplantatie die ook darmkanker ontwikkelt, heeft een verhoogd risico op longmetastasen omdat de immunosuppressieve medicatie het immuunsysteem onderdrukt. Dit geeft tumorcellen vrij spel om zich via het bloed naar de longen te verspreiden.

    • Risicogroepen

    Longmetastasen ontstaan niet bij elke kankerpatiënt, maar bepaalde groepen lopen een aanzienlijk hoger risico. Dit heeft te maken met factoren zoals het type kanker, leefstijl, genetica, en het immuunsysteem. Hier zijn de belangrijkste risicogroepen voor longmetastasen, met voorbeelden en cijfers die inzicht geven in hun verhoogde kwetsbaarheid.

    Patiënten met agressieve tumortypen zoals melanoom, borstkanker, en darmkanker
    Bepaalde soorten kanker hebben een sterke neiging om uit te zaaien naar de longen, waardoor patiënten met deze typen een hoger risico lopen. Melanoom, borstkanker, nierkanker, en darmkanker hebben een hogere kans op metastasen naar de longen door hun agressieve aard. Onder mensen met melanoom ontwikkelt ongeveer 40-50% in een gevorderd stadium longmetastasen. Voor patiënten met gevorderde borstkanker ligt dit percentage rond de 12-30%.

  • Voorbeeld: Een vrouw met borstkanker in stadium III loopt een verhoogd risico op longmetastasen door de snelle deling en verspreiding van deze cellen. De longen vormen een veelvoorkomende plek voor uitzaaiingen bij deze tumortypen.
    • Oudere patiënten met verminderde immuunfunctie
    Naarmate mensen ouder worden, neemt de effectiviteit van hun immuunsysteem af. Dit maakt ouderen kwetsbaarder voor uitzaaiingen omdat hun lichaam minder goed in staat is om verspreidende kankercellen op te ruimen. Onder kankerpatiënten boven de 60 jaar ontwikkelt 25-30% longmetastasen, terwijl dit percentage bij jongere patiënten lager ligt.

  • Voorbeeld: Een 68-jarige man met prostaatkanker heeft een grotere kans op longmetastasen dan een jongere patiënt met dezelfde diagnose. Het verzwakte immuunsysteem biedt minder bescherming tegen rondzwervende kankercellen die zich in de longen willen nestelen.
    • Mensen met een erfelijke aanleg, zoals BRCA1- of BRCA2-mutaties
    Mensen met bepaalde erfelijke mutaties, zoals BRCA1 en BRCA2 bij borstkanker, hebben niet alleen een verhoogde kans op kanker, maar ook op metastasen naar de longen. Deze genetische mutaties maken de kanker agressiever en resistenter tegen behandeling, wat de kans op uitzaaiingen vergroot. Patiënten met een BRCA1-mutatie hebben een ongeveer 30-40% hoger risico op longmetastasen bij gevorderde borstkanker.

  • Voorbeeld: Een vrouw met borstkanker en een BRCA1-mutatie loopt een aanzienlijk verhoogd risico om uitzaaiingen naar de longen te ontwikkelen door de agressieve aard van deze mutatie. Dit maakt haar tot een risicogroep voor longmetastasen.
    • Roken en blootstelling aan luchtvervuiling: verhoogde gevoeligheid van het longweefsel
    Rokers en mensen die regelmatig worden blootgesteld aan luchtvervuiling, lopen een verhoogd risico op longmetastasen, omdat hun longweefsel al verzwakt is. Luchtvervuiling en roken brengen schadelijke stoffen in de longen die het weefsel kwetsbaarder maken voor uitzaaiingen. Zo blijkt uit onderzoek dat rokers met darmkanker tot 30% meer kans hebben op longmetastasen dan niet-rokers.

  • Voorbeeld: Een ex-roker met darmkanker heeft door de schade aan het longweefsel een verhoogde kans dat tumorcellen zich daar nestelen. Zelfs jaren na het stoppen met roken blijft dit risico verhoogd, waardoor rokers een risicogroep vormen voor longmetastasen.
    • Patiënten met tumoren dichtbij grote bloedvaten
    Kankertumoren die zich in de buurt van grote bloedvaten bevinden, zoals bij nier- en leverkanker, hebben meer kans om uit te zaaien. Deze tumoren kunnen makkelijk in de bloedbaan terechtkomen en zich via de ‘snelweg’ van het lichaam naar de longen verplaatsen. Bij nierkanker ontwikkelt 20-30% van de patiënten in een gevorderd stadium longmetastasen vanwege de nabijheid van de bloedvaten.

    Voorbeeld: Een patiënt met nierkanker heeft een grotere kans op longmetastasen omdat de tumorcellen zich gemakkelijk via de grote bloedvaten kunnen verspreiden. Dit maakt patiënten met tumoren in de buurt van bloedvaten tot een risicogroep voor longmetastasen.

    Patiënten die immunosuppressiva gebruiken, zoals transplantatiepatiënten
    Mensen die immunosuppressieve medicatie gebruiken, zoals transplantatiepatiënten, hebben een onderdrukt immuunsysteem. Hierdoor hebben rondzwervende kankercellen vrij spel om zich in de longen te nestelen. Onder patiënten met een transplantatie die later kanker ontwikkelen, blijkt dat 15-20% longmetastasen krijgt door hun verzwakte immuunsysteem.

  • Voorbeeld: Een niertransplantatiepatiënt die later darmkanker ontwikkelt, heeft een verhoogde kans op uitzaaiingen naar de longen omdat de immunosuppressieve medicijnen het immuunsysteem onderdrukken. Dit maakt transplantatiepatiënten tot een risicogroep voor longmetastasen.

    • Symptomen van uitzaaiingen in de longen

    Longmetastasen kunnen in het begin vaak onopgemerkt blijven. Deze uitzaaiingen geven aanvankelijk geen duidelijke klachten, vooral als de tumoren klein zijn of zich op plekken bevinden waar ze het ademhalingsproces niet direct verstoren. Toch kunnen longmetastasen na verloop van tijd een breed scala aan symptomen veroorzaken, afhankelijk van het aantal tumoren, de locatie, en de mate van weefselinvasie. Hier zijn de meest voorkomende klachten die kunnen wijzen op uitzaaiingen in de longen:

    Aanhoudende hoest: een hoest die niet weggaat

    Een aanhoudende hoest is vaak een van de eerste symptomen van longmetastasen. Terwijl een gewone hoest meestal na een paar dagen verdwijnt, blijft deze hoest vaak weken of zelfs maanden aanhouden. De hoest kan droog zijn of gepaard gaan met slijm, en wordt vaak in de loop van de tijd ernstiger. Voor mensen die niet gewend zijn om veel te hoesten, kan dit een alarmerend teken zijn. Patiënten met een voorgeschiedenis van kanker wordt vaak aangeraden om langdurige hoestklachten serieus te nemen, vooral als ze gepaard gaan met andere symptomen zoals vermoeidheid.

    Kortademigheid

    Kortademigheid of moeite met ademen kan optreden wanneer tumoren in de longen de normale gasuitwisseling belemmeren of de luchtwegen vernauwen. Naarmate de uitzaaiingen groeien, kunnen ze steeds meer ruimte in de longen innemen, waardoor de capaciteit voor zuurstofopname daalt. Dit kan leiden tot benauwdheid, zelfs bij lichte inspanning. Een trap oplopen of zelfs een korte wandeling kan plotseling meer inspanning vergen dan normaal. Voor patiënten kan dit bijzonder beangstigend zijn, omdat het plotseling kan optreden zonder eerdere ademhalingsklachten.

    Frequent terugkerende luchtweginfecties

    Omdat tumoren het functioneren van de longen kunnen verstoren, worden de luchtwegen gevoeliger voor infecties. Longontstekingen en bronchitis kunnen hierdoor vaker optreden, soms met kortere tussenpozen dan normaal. Kankercellen in de longen verstoren de natuurlijke afweer, wat betekent dat bacteriën en virussen makkelijker toegang krijgen. Mensen die merken dat ze vaker dan normaal last hebben van luchtweginfecties – zelfs als ze gewoonlijk niet vatbaar zijn – wordt aangeraden om medische hulp te zoeken, vooral als er sprake is van andere longgerelateerde klachten.

    Bloed ophoesten

    In sommige gevallen kunnen longmetastasen ervoor zorgen dat er bloed wordt opgehoest. Dit kan variëren van kleine streepjes bloed in het slijm tot grotere hoeveelheden, afhankelijk van de locatie en omvang van de tumoren. Bloed ophoesten, ook wel hemoptoë genoemd, is vaak een van de meer verontrustende symptomen en kan wijzen op tumoren die in de bloedvaten of het longweefsel zelf zijn doorgebroken. Voor mensen met een voorgeschiedenis van kanker is dit een serieus alarmsignaal en vereist het direct medisch onderzoek.

    Pijn op de borst / Bron: InesBazdar/Shutterstock.comPijn op de borst / Bron: InesBazdar/Shutterstock.com

    Pijn op de borst

    Pijn op de borst komt voor wanneer de uitzaaiingen zich dicht bij het borstvlies (pleura) bevinden, een dunne laag weefsel rondom de longen. Wanneer tumoren dit gebied beïnvloeden, kan de pijn scherp en stekend aanvoelen, vooral bij het in- en uitademen. Deze pijn kan soms aanvoelen als spierpijn of steken, maar wordt bij longmetastasen vaak geleidelijk erger. Voor veel patiënten is deze pijn intens en belemmerend in het dagelijks leven, vooral als de pijn verergert bij ademhalen of hoesten.

    Onverklaarbaar gewichtsverlies en vermoeidheid

    Uitzaaiingen in de longen kunnen zorgen voor onverklaarbaar gewichtsverlies. Dit gebeurt vaak omdat het lichaam extra energie verbruikt om de kanker te bestrijden, en door een mogelijk verlies van eetlust als gevolg van symptomen zoals hoest, pijn en kortademigheid. Daarnaast kunnen kankercellen bepaalde ontstekingsstoffen afscheiden die bijdragen aan spierafbraak en gewichtsverlies. Vermoeidheid komt vaak voor bij longmetastasen en kan invaliderend zijn, waardoor zelfs de eenvoudigste dagelijkse activiteiten veel inspanning vergen.

    Onderzoek en diagnose van uitzaaiingen in de longen

    Bij een verdenking op uitzaaiingen in de longen, oftewel secundaire longkanker, zijn er verschillende onderzoeken die kunnen helpen om de diagnose te bevestigen. Het doel van deze onderzoeken is niet alleen om de aanwezigheid van tumoren vast te stellen, maar ook om de omvang, locatie, en mogelijk de aard van de tumoren te bepalen. Afhankelijk van de situatie kunnen verschillende beeldvormende technieken, weefselonderzoeken en aanvullende testen worden ingezet. Hier is een overzicht van de meest gebruikte methoden en enkele minder voorkomende, maar waardevolle onderzoeken.

    Beeldvormend onderzoek van de longen / Bron: Minerva Studio/Shutterstock.comBeeldvormend onderzoek van de longen / Bron: Minerva Studio/Shutterstock.com

    Thoraxfoto

    Een thoraxfoto, ook wel 'longfoto' genoemd, is vaak het eerste beeldvormende onderzoek dat wordt uitgevoerd bij verdenking op longmetastasen. Op deze röntgenfoto van de borstkas kan de arts onderzoeken of er afwijkingen zijn in de longen of de daarbij gelegen lymfeklieren. Deze foto geeft een tweedimensionaal beeld en kan vooral grotere tumoren of verspreide afwijkingen zichtbaar maken. Het is een snel en eenvoudig onderzoek dat direct een indicatie kan geven van de aanwezigheid van afwijkingen. Kleine tumoren of diep in de weefsels gelegen metastasen zijn op een thoraxfoto echter soms moeilijk te zien, waardoor aanvullende beeldvorming nodig kan zijn.

    CT-scan (computer tomografie)

    Een CT-scan laat, door middel van röntgenstraling, gedetailleerde doorsneden van het lichaam zien. Met een CT-scan kunnen driedimensionale beelden van de longen worden gemaakt, waarmee tumoren nauwkeuriger zichtbaar worden. Tijdens het onderzoek kan je een contrastmiddel krijgen, meestal via een injectie of als drankje, om bepaalde gebieden beter zichtbaar te maken. Een CT-scan duurt ongeveer 10-15 minuten en is pijnloos. Het biedt de arts een duidelijk en gelaagd beeld van de longen, waardoor niet alleen tumoren maar ook de precieze ligging en mogelijke uitbreiding goed te zien zijn.

    CT-scan / Bron: Tyler Olson/Shutterstock.comCT-scan / Bron: Tyler Olson/Shutterstock.com

    PET-scan (positron emissie tomografie)

    Een PET-scan wordt vaak gecombineerd met een CT-scan om niet alleen de locatie van een tumor maar ook de activiteit ervan zichtbaar te maken. Bij dit onderzoek wordt een kleine hoeveelheid radioactieve stof in een ader geïnjecteerd. Na enkele uren wordt het lichaam gescand en kunnen artsen zien waar de radioactieve stof zich ophoopt, wat vaak wijst op verhoogde stofwisseling in kankercellen. Deze scan geeft inzicht in de mate van activiteit van de tumor, omdat kankercellen een hogere stofwisseling hebben dan normale cellen. De PET-CT-scan kan vooral waardevol zijn bij het onderscheiden van actieve tumoren en inactieve weefsels, wat helpt bij het bepalen van de behandelingsopties.

    Biopsie

    Bij een biopsie wordt een klein stukje weefsel (een biopt) uit de long genomen voor microscopisch onderzoek. Dit gebeurt meestal onder begeleiding van een CT-scan, zodat de arts de exacte locatie van de naald kan bepalen. Een longbiopsie wordt vaak uitgevoerd door een thoracale chirurg, die eerst het gebied verdooft en daarna voorzichtig een naald door de huid naar de longen brengt om het weefsel te verkrijgen. De biopsie kan enige druk of ongemak veroorzaken, maar het duurt meestal niet langer dan een paar minuten. De analyse van het weefsel biedt essentiële informatie: doordat de cellen van de primaire kanker verschillen van die van de secundaire, kunnen artsen zien of de kanker afkomstig is van een ander orgaan, zoals de borst of darmen.

    Wanneer de biopt onderzocht wordt, kunnen artsen meestal vaststellen dat het om secundaire longkanker gaat. Als bijvoorbeeld darmkanker is uitgezaaid naar de longen, lijken de cellen op darmkankercellen en niet op longkankercellen. Dit biedt gerichte informatie voor het opstellen van een behandelplan.

    MRI (magnetic resonance imaging)

    Hoewel minder vaak gebruikt voor longmetastasen dan een CT- of PET-scan, kan een MRI-scan nuttig zijn, vooral om te zien of uitzaaiingen zich naar omliggende structuren hebben verspreid. Een MRI-scan werkt zonder röntgenstraling en maakt gebruik van magnetische velden om gedetailleerde beelden van weefsels te verkrijgen. Dit onderzoek kan extra informatie geven over zachte weefsels rondom de longen, bijvoorbeeld wanneer er verdenking is dat de metastasen zich uitbreiden naar de wervelkolom of borstkas. Een MRI-scan duurt langer dan een CT-scan, meestal tussen 30 en 60 minuten.

    Bronchoscopie

    Bij een bronchoscopie wordt een flexibele buis (de bronchoscoop) met een kleine camera via de neus of mond ingebracht om de luchtwegen te inspecteren. Dit onderzoek is vooral nuttig wanneer de uitzaaiingen zich in de luchtwegen of in de buurt van de grote luchtpijpen bevinden. Met de bronchoscoop kan de arts direct in de luchtwegen kijken en eventueel ook een stukje weefsel afnemen voor verder onderzoek. Dit kan nuttig zijn om te bepalen of er sprake is van obstructies of om een aanvullend biopt te verkrijgen voor nauwkeurige diagnose.

    Echografie van de borstkas

    Echografie, vooral van het gebied rondom de longen, kan worden gebruikt om vochtophopingen (pleuravocht) in de borstkas op te sporen die soms ontstaan bij uitzaaiingen in de longen. Deze vochtophoping kan symptomen als kortademigheid verergeren. Een echografie is pijnloos en maakt gebruik van geluidsgolven om beelden te maken. Indien nodig kan de arts tijdens de echografie een punctie uitvoeren om het vocht af te nemen en te onderzoeken op aanwezigheid van kankercellen.

    Bloedonderzoek

    Hoewel bloedonderzoek op zichzelf geen uitzaaiingen kan opsporen, kan het wel inzicht geven in algemene gezondheidstoestand en tekenen van kankeractiviteit in het lichaam. Bepaalde tumormarkers kunnen verhoogd zijn bij uitzaaiingen in de longen. Deze markers zijn vaak niet specifiek genoeg om metastasen vast te stellen, maar kunnen wel ondersteunen in het totale beeld van de ziekte. Daarnaast kan bloedonderzoek belangrijk zijn om te beoordelen of organen, zoals de lever en nieren, de behandeling aankunnen.

    Behandeling van secundaire longkanker

    Bij secundaire longkanker, of uitzaaiingen naar de longen, wordt de behandeling afgestemd op de primaire kanker, je algehele gezondheid en persoonlijke voorkeuren. Omdat deze kanker al uitgezaaid is, richt de behandeling zich vaak op het beheersen van de ziekte, het verminderen van klachten, en – in sommige gevallen – op genezing. Er zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar, afhankelijk van de aard van de kanker, de grootte en locatie van de uitzaaiingen, en jouw reactie op eerdere behandelingen. Hier volgt een overzicht van de belangrijkste behandelmethoden en enkele nieuwe, innovatieve behandelvormen.

    Chemotherapie

    Chemotherapie is een veelgebruikte behandeling voor uitzaaiingen in de longen en wordt vaak ingezet om tumoren te laten krimpen en de ziekte onder controle te houden. Chemotherapie kan helpen om de symptomen te verminderen en het verloop van de ziekte te vertragen. De medicijnen worden meestal intraveneus (via een infuus) toegediend, maar zijn soms ook beschikbaar in tabletvorm. Een chemotherapiebehandeling bestaat meestal uit verschillende sessies, waarbij de dosering en frequentie afhankelijk zijn van de primaire kanker en jouw specifieke situatie. Bij longmetastasen door bijvoorbeeld borst- of darmkanker kan chemotherapie effectief zijn in het verminderen van tumoren en het verlichten van symptomen zoals kortademigheid.

    Hormoontherapie

    Wanneer de primaire kanker hormoongevoelig is, zoals bij borst- en prostaatkanker, kan hormoontherapie worden overwogen. Hormoontherapie werkt door de aanmaak of werking van hormonen die de groei van de kankercellen stimuleren, te onderdrukken. De behandeling kan bestaan uit medicijnen die de aanmaak van hormonen blokkeren, of uit stoffen die de kankercellen ongevoelig maken voor deze hormonen. Hormoontherapie kan worden toegediend in de vorm van tabletten of injecties, afhankelijk van de aard van de hormonale behandelingen die je al hebt gekregen en de specifieke kenmerken van de kanker.

    Doelgerichte therapie

    Doelgerichte therapie is een gerichte behandeling met medicijnen die specifiek de moleculen blokkeren die kankercellen nodig hebben voor hun groei en overleving. Deze therapie kan helpen om de tumor te laten krimpen en verdere groei te remmen. Doelgerichte therapieën worden vaak gebruikt bij kankersoorten met bepaalde genetische kenmerken, zoals mutaties in het EGFR-gen bij longkanker of HER2-positieve borstkanker. De behandeling kan worden toegediend via injecties in een ader (intraveneus) of in tabletvorm. Doelgerichte therapieën zijn vaak minder belastend voor gezonde cellen dan chemotherapie, wat het voor sommige patiënten een aantrekkelijke optie maakt.

    Radiotherapie (bestraling) / Bron: Adriaticfoto/Shutterstock.comRadiotherapie (bestraling) / Bron: Adriaticfoto/Shutterstock.com

    Radiotherapie

    Radiotherapie, of bestraling, wordt vaak toegepast bij secundaire longkanker om symptomen zoals kortademigheid, pijn op de borst of bloed ophoesten te verlichten. Bij radiotherapie worden hoogenergetische stralen gericht op de tumor om de kankercellen te vernietigen of te beschadigen, waardoor de tumoren krimpen. Bestraling kan zowel uitwendig worden toegepast, waarbij de stralen door de huid worden gericht, als inwendig, waarbij een radioactieve bron in of nabij de tumor wordt geplaatst (brachytherapie). Radiotherapie wordt meestal in korte sessies toegepast om schade aan omliggend gezond weefsel te minimaliseren en is met name effectief bij het verlichten van klachten in specifieke gebieden van de longen.

    Chirurgie

    In sommige gevallen kan chirurgie worden overwogen om secundaire longkanker te verwijderen, maar dit is alleen mogelijk als de tumor klein is en de kanker zich niet al uitgebreid heeft verspreid naar andere delen van het lichaam. Een operatie kan worden uitgevoerd bij patiënten met beperkte, enkelvoudige metastasen in de longen en kan leiden tot verbetering van de levenskwaliteit. Het doel van de operatie is om zoveel mogelijk kankercellen weg te halen en verdere groei te voorkomen. Operaties worden vaak uitgevoerd via een minimaal invasieve techniek, zoals VATS (Video-Assisted Thoracoscopic Surgery), waarbij een kleine incisie wordt gemaakt en een camera wordt gebruikt om de tumor te verwijderen.

    Microwave Ablatie (MWA)

    Microwave Ablatie is een minimaal invasieve behandeling waarbij warmte wordt gebruikt om kankercellen te vernietigen. Hierbij wordt een naald via de huid in de tumor geplaatst, waarbij echografie of CT-scans worden gebruikt om de precieze locatie te bepalen. Door de naald worden microgolven gestuurd die warmte genereren en de kankercellen vernietigen. Deze techniek is met name nuttig voor kleinere tumoren of voor patiënten die niet in aanmerking komen voor chirurgie. Microwave Ablatie is meestal minder belastend dan een operatie en kan poliklinisch worden uitgevoerd.

    Radiofrequente ablatie (RFA)

    Radiofrequente ablatie (RFA) werkt vergelijkbaar met Microwave Ablatie, maar maakt in plaats van microgolven gebruik van radiogolven om warmte te genereren. Via een naald die in de tumor wordt ingebracht, worden radiogolven gestuurd die de kankercellen tot hoge temperaturen verhitten, waardoor ze worden vernietigd. RFA is een geschikte optie voor patiënten met kleinere metastasen in de longen die niet operatief kunnen worden behandeld. De behandeling kan onder lokale verdoving worden uitgevoerd en geeft relatief weinig bijwerkingen, wat het een aantrekkelijke optie maakt voor patiënten die chirurgische ingrepen willen vermijden.

    Immunotherapie

    Immunotherapie is een moderne behandelmethode die het immuunsysteem stimuleert om kankercellen te bestrijden. Deze therapie wordt steeds vaker toegepast bij bepaalde vormen van kanker, zoals melanoom en longkanker, en kan effectief zijn bij patiënten met longmetastasen. Immunotherapie werkt door het immuunsysteem te versterken en te helpen de kankercellen te herkennen en aan te vallen. De behandeling kan bestaan uit medicijnen zoals checkpointremmers, die de ‘remmen’ van het immuunsysteem opheffen, waardoor het sterker reageert tegen kankercellen. Immunotherapie wordt doorgaans via infusie toegediend en kan leiden tot langdurige remissie bij sommige patiënten, hoewel de effectiviteit varieert per type kanker en individu.

    Cryoablatie

    Cryoablatie is een andere vorm van ablatie die gebruikmaakt van extreme koude om kankercellen te vernietigen. Bij deze behandeling wordt een sonde in de tumor geplaatst die het weefsel bevriest en weer ontdooit, waardoor kankercellen afsterven. Cryoablatie is vooral geschikt voor patiënten met kleinere tumoren en kan effectief zijn voor mensen die een operatie of andere vormen van ablatie willen vermijden. Dit wordt meestal uitgevoerd onder beeldgeleiding, zoals met een CT-scan, en kan in sommige gevallen poliklinisch worden gedaan.

    Lasertherapie

    Lasertherapie kan worden gebruikt bij longmetastasen die zich dicht bij de grote luchtwegen bevinden. Deze behandeling maakt gebruik van een sterke, geconcentreerde lichtstraal die tumoren kan wegbranden of verkleinen. Lasertherapie kan vooral nuttig zijn om de luchtwegen vrij te maken en kortademigheid te verminderen, zonder de noodzaak van uitgebreide chirurgie. De behandeling wordt vaak uitgevoerd via een bronchoscoop, die door de mond of neus in de luchtwegen wordt ingebracht.

    Voeding en leefstijl bij longmetastasen

    Avocado / Bron: Marco.Finke, Wikimedia Commons (Publiek domein)Avocado / Bron: Marco.Finke, Wikimedia Commons (Publiek domein)
    Het verhaal van Jan: een vechter met een plan
    Jan, 52, kreeg vorig jaar te horen dat zijn darmkanker was uitgezaaid naar zijn longen. Een mokerslag, natuurlijk. Maar Jan besloot al snel dat hij niet alleen maar afhankelijk wilde zijn van behandelingen. "Ik wil weten wat ik zelf kan doen," zei hij vastberaden. Met die instelling begon hij zijn leefstijl en voeding stap voor stap aan te passen. Niet radicaal van de een op de andere dag, maar kleine, haalbare veranderingen. "Je hoeft niet in één keer alles perfect te doen," vond Jan. "Het gaat om wat je elke dag wél doet."

    Voeding: bouwen aan een sterker lijf
    Eten is brandstof, en als je te maken hebt met longmetastasen, is dat belangrijker dan ooit. Jan schakelde over naar voeding die zijn lichaam echt voedt. Hij begon met meer groenten, volkoren granen, noten en zaden. "Groenten zijn mijn beste vriend geworden," grapt hij. Elke maaltijd draaide hij een beetje om. Zijn biefstuk kreeg gezelschap van een flinke portie broccoli en zoete aardappel, en zijn lunch werd een kleurrijke salade met kikkererwten en avocado.

    Beperk suikers en verzadigde vetten / Bron: Syda Productions/Shutterstock.comBeperk suikers en verzadigde vetten / Bron: Syda Productions/Shutterstock.com
    Maar hij ging ook kritisch kijken naar wat hij minder wilde eten. Suiker stond bovenaan dat lijstje. Jan merkte dat hij zich energieker voelde zonder al die koekjes en frisdrank. "Ik verving snoep met vers fruit. Niet zo spannend in het begin, maar na een paar weken werd ik er blij van," zegt hij.

    Eiwitten speelden ook een belangrijke rol. Jan wist dat kanker en de behandelingen veel van zijn lichaam vroegen, dus hij zorgde ervoor dat hij voldoende eiwitten binnenkreeg. Van een gebakken eitje bij het ontbijt tot een handjevol ongezouten noten als tussendoortje. Hij merkte dat hij hierdoor minder vermoeid was.

    Hydratatie: vergeet je water niet
    Een punt dat vaak wordt vergeten, maar zo belangrijk is: drinken. Jan ontdekte al snel dat genoeg water drinken een enorm verschil maakt. Hij stopte met koffie en frisdrank en koos voor water, kruidenthee en af en toe een kopje bouillon. "Het voelde alsof ik mijn lichaam schoonspoelde," zegt hij. En ja, plassen deed hij vaker, maar dat nam hij graag voor lief.

    Beweging: blijf in beweging, hoe klein ook
    Stilzitten was niks voor Jan, zelfs niet op dagen dat hij zich minder goed voelde. Hij begon met kleine wandelingen, elke dag een stukje verder. "Je hoeft echt geen sportschoolheld te zijn," zegt hij. "Gewoon bewegen wat je kunt, dat is al genoeg." Naast wandelen deed Jan ook lichte plilates-oefeningen en eenvoudige krachttraining. Niet om een sixpack te krijgen, maar om zijn spieren sterk te houden.

    Wat ook mooi was: beweging hielp hem niet alleen fysiek, maar ook mentaal. "Als ik een slechte dag had, ging ik een blokje om. Daarna voelde ik me altijd beter," zegt Jan.

    Rust en slaap: je batterij opladen
    Rust was iets wat Jan eerder onderschatte, maar nu niet meer. Hij ontdekte dat een goede nachtrust wonderen doet. Om beter te slapen, stelde hij een vast ritme in. Op tijd naar bed en op tijd opstaan. Hij liet zijn telefoon en tv minstens een uur voor bedtijd links liggen en ging liever een boek lezen. Daarnaast maakte hij zijn slaapkamer zo donker en stil mogelijk. "Ik heb zelfs een speciaal kussen gekocht. Kost wat, maar het is elke cent waard," zegt Jan lachend.

    Overdag nam hij ook bewust rustmomenten. Geen urenlange dutjes, maar een kwartiertje even liggen of gewoon rustig zitten met een kop thee. Die momenten gaven hem de energie om door te gaan.

    Sociale steun: samen sta je sterker
    Jan ontdekte al snel dat hij het niet alleen hoefde te doen. Zijn vrouw, kinderen en vrienden stonden klaar om hem te helpen, of dat nu met een luisterend oor was of een gezonde maaltijd koken. "Ik dacht altijd dat ik sterk moest zijn voor iedereen, maar het voelde juist goed om om hulp te vragen," zegt hij.

    Hij sloot zich ook aan bij een lotgenotengroep. Daar vond hij herkenning en praktische tips. "Je leert zoveel van anderen die hetzelfde meemaken," vertelt hij. "En soms is het gewoon fijn om te horen dat je niet de enige bent."

    De rol van ontspanning: kleine geluksmomenten
    Kanker brengt veel stress met zich mee, dat is onvermijdelijk. Maar Jan besloot zich te richten op de dingen die hem plezier gaven. Hij begon weer te schilderen, iets wat hij in jaren niet had gedaan. "Het bracht me rust en afleiding," zegt hij. Ook nam hij vaker tijd voor kleine dingen, zoals een kop koffie drinken in de tuin of een wandeling maken met de hond. Het waren die momenten waarop hij zich het meest levend voelde.

    Praktische tips voor voeding en leefstijl
    • Kies kleur op je bord: Denk aan groenten, fruit en kruiden. Hoe meer kleur, hoe meer voedingsstoffen.
    • Eet regelmatig: Kleine, voedzame maaltijden helpen om je energieniveau op peil te houden.
    • Blijf bewegen: Of het nu een wandeling, fietsen of plilates is, elke vorm van beweging is goed.
    • Hydrateer: Minstens 1,5 tot 2 liter water of kruidenthee per dag.
    • Plan rustmomenten: Neem tijd voor jezelf en laad je batterij op.

    Leven met kwaliteit: Jan’s les voor ons allemaal
    Jan is realist. Hij weet dat voeding en leefstijl zijn ziekte niet kunnen genezen. Maar het heeft hem wel een gevoel van controle gegeven en zijn kwaliteit van leven verbeterd. "Ik leef nu bewuster en geniet van de kleine dingen," zegt hij. "En dat is uiteindelijk wat telt."

    Dus, of je nu zelf met ziekte te maken hebt of gewoon je gezondheid wilt verbeteren, neem een voorbeeld aan Jan. Doe wat je kunt, geef jezelf wat ruimte om te groeien en vergeet niet: elke stap telt.

    Zelfzorg en praktische tips

    Een diagnose met uitzaaiingen in de longen zet de wereld op zijn kop. Plotseling sta je voor een uitdaging waarbij je gezondheid, je energie en je dagelijks leven compleet op de proef worden gesteld. Maar zelfs in deze zware tijden is er zoveel dat je zelf kunt doen om je kwaliteit van leven te behouden en je eigen regie te versterken. Het gaat niet om groots en meeslepend, maar juist om praktische, haalbare stappen die je in jouw dagelijkse routine kunt integreren.

    Zelfzorg is je bondgenoot, je steunpilaar in dit proces. Kleine aanpassingen kunnen namelijk een groot verschil maken. Of het nu gaat om het verbeteren van je ademhaling, het onder controle houden van symptomen of simpelweg meer comfort creëren in huis – elk gebaar telt. Wat minder bekende, maar zeker doeltreffende tips kunnen net dat beetje extra bieden om je lichaam en geest te ondersteunen in deze moeilijke periode.

    Het draait om veerkracht en praktische wijsheid. Dit betekent niet dat je alles alleen moet doen. Omring jezelf met mensen die je steunen en laat professionals je begeleiden waar nodig. Maar de regie over je leven, die houd je zelf. En dat begint bij kennis – met simpele maar doeltreffende maatregelen, afgestemd op wat jou helpt om de dag door te komen, met een beetje meer lucht en een beetje minder zorg.

    Zorg voor een dieet rijk aan calorieën en eiwitten om je energie op peil te houden

    Voeding is je brandstof, vooral als je lichaam wordt uitgedaagd door ziekte. Je energie op peil houden is geen luxe maar een noodzaak. Neem bijvoorbeeld Carla, die na haar diagnose merkte dat ze veel sneller moe werd. Met een voedingsdeskundige stelde ze een dieet op vol eiwitrijke producten zoals peulvruchten, mager vlees, en eieren. Ook calorierijke snacks zoals avocado’s en bananen gaven haar net dat beetje extra om de dag door te komen. Wist je dat eiwitten helpen bij het behouden van spiermassa en dat een tekort je herstel kan vertragen? Dus, die extra lepel pindakaas op je brood is meer dan gerechtvaardigd.

    Overweeg inhalatietherapieën om ademhaling te vergemakkelijken

    Die benauwde momenten, alsof je door een rietje ademt – herkenbaar? Voor mensen zoals Hans bleek inhalatietherapie een uitkomst. Via een vernevelaar kreeg hij medicatie die zijn luchtwegen direct opende. Zoiets werkt als een verademing, letterlijk. En nee, dit is geen toverspreuk, maar keiharde wetenschap. Veel inhalatietherapieën werken snel en zijn eenvoudig in gebruik. Bespreek met je arts welke optie voor jou geschikt is, want ademhalen zonder moeite maakt een wereld van verschil. Hans merkte na een paar weken dat hij zelfs weer lichte wandelingen kon maken, wat hem een enorm gevoel van vrijheid gaf.

    Gebruik een zuurstofmeter (oximeter) thuis om je zuurstofsaturatie in de gaten te houden

    Een klein apparaatje aan je vinger en binnen enkele seconden weet je hoe het met je zuurstof staat. Simpel, toch? Zo dacht ook Miriam, die na een zware dag soms twijfelde of ze naar het ziekenhuis moest. Met haar oximeter kon ze zelf controleren of haar saturatieniveau binnen de veilige marge lag. Dat gaf rust, want paniek kun je missen als kiespijn. Als de waarden te laag waren, wist ze dat het tijd was om actie te ondernemen. Dit handige hulpmiddel geeft je letterlijk meer grip op je gezondheid. Bonus: de meeste modellen zijn niet duur en overal verkrijgbaar.

    Zet een luchtreiniger in huis om de luchtkwaliteit te verbeteren

    Wist je dat de luchtkwaliteit binnenshuis vaak slechter is dan buiten? Als je longen kwetsbaar zijn, telt elke adem. Neem Ben, die een luchtreiniger aanschafte nadat hij constant last had van een schrapende hoest. Binnen een paar weken voelde hij verbetering, en het gekuch werd aanzienlijk minder. Dit soort apparaten filteren stof, pollen en zelfs schadelijke deeltjes uit de lucht. Let wel, ga voor een model met een HEPA-filter; die pakken de kleinste deeltjes mee. Ben voelde het verschil vooral ‘s nachts – een betere nachtrust en minder benauwdheid maakten hem stukken energieker overdag.

    Kurkuma / Bron: Ajale, PixabayKurkuma / Bron: Ajale, Pixabay

    Bespreek met je arts het gebruik van verdovende pleisters voor pijnbestrijding

    Soms lijkt de pijn je wereld over te nemen, en dan heb je gewoon een oplossing nodig die werkt. Zo dacht ook Ingrid, een actieve vrouw van 54, die door de pijn amper meer van de bank afkwam. Haar arts stelde verdovende pleisters voor, die een constante hoeveelheid medicatie afgeven. Geen gedoe met pillen slikken of wekker zetten; deze pleisters werken 24/7. Ingrid merkte na enkele dagen al verschil: minder pijn, meer bewegingsvrijheid. Bovendien zijn deze pleisters vaak vriendelijker voor je maag dan pillen. Bespreek de opties met je arts, want het juiste middel kan letterlijk ademruimte geven. En ja, dit kan gecombineerd worden met natuurlijke pijnstillers zoals kurkuma of andere ontstekingsremmende producten.

    Houd een symptoomdagboek bij om veranderingen snel te signaleren

    Een dagboek klinkt misschien wat suf, maar geloof me, het is een gamechanger. Neem Mark, die constant twijfelde of zijn klachten erger werden of niet. Zijn oplossing? Een simpel schriftje waarin hij elke dag zijn symptomen noteerde. Pijn, vermoeidheid, ademhaling – alles kreeg een plekje. Na een maand zag hij duidelijke patronen: zijn ademhaling verslechterde na bepaalde maaltijden, terwijl hij meer energie had na een smoothie met vitamine C-rijke ingrediënten. Dankzij zijn dagboek kon hij zijn arts precies vertellen wat er speelde. Dit gaf niet alleen inzicht, maar ook controle. En het beste? Het kost je maar een paar minuten per dag.

    Gebruik een traplift of andere hulpmiddelen om fysieke belasting te verminderen

    Fysiek ploeteren is echt niet nodig als je hulpmiddelen kunt inschakelen. Zo wist Petra het ook niet meer toen de trap in haar huis een onneembare hindernis werd. Een traplift veranderde haar leven: geen gehijg meer, geen pijnlijke knieën, gewoon soepel omhoog. Maar er is meer! Denk aan een douchekrukje, grijpers om spullen van de grond te pakken, of zelfs een rolstoel voor langere afstanden. Het zijn van die dingen waarvan je denkt: “Dat is toch niet nodig?” totdat je het gebruikt. En het mooiste? Veel van deze hulpmiddelen worden (deels) vergoed. Petra heeft haar trots opzij gezet en zegt nu: “Had ik dit maar eerder gedaan.”

    Vermijd luchtverontreiniging en rookruimtes om ademhalingsklachten te beperken

    Ademhalen is iets waar je niet over na wilt denken, maar met slechte luchtkwaliteit wordt het ineens een gevecht. Denk aan Johan, die altijd last kreeg van benauwdheid als hij langs een drukke weg wandelde. Hij besloot drastische stappen te zetten: een luchtreiniger thuis, vaker wandelen in het bos en absoluut geen rookruimtes meer bezoeken. Binnen een paar weken voelde hij verschil. Minder hoesten, meer energie, en eindelijk dat gevoel van lucht in zijn longen. Wist je dat zelfs kaarsen en wierook binnenshuis de luchtkwaliteit kunnen verslechteren? Dus gooi die ramen open, zet een luchtreiniger aan, en geniet van iedere ademteug die je lichaam weer sterker maakt.

    Vraag om een huisbezoek van een fysiotherapeut voor lichte longoefeningen

    Ademhalen lijkt vanzelfsprekend, totdat het ineens niet meer zo makkelijk gaat. Hier kan een fysiotherapeut echt het verschil maken, zoals bij Marion, een 62-jarige vrouw die moeite had met haar ademhaling na uitzaaiingen in haar longen. Haar fysiotherapeut kwam gewoon bij haar thuis en gaf haar specifieke oefeningen om haar longcapaciteit te vergroten. Dingen zoals gecontroleerd ademhalen en het losmaken van slijm bleken wonderen te doen. Al na twee weken merkte ze dat traplopen iets minder zwaar voelde. Deze begeleiding aan huis kan laagdrempelig en persoonlijk worden afgestemd. Overleg met je arts of specialist om een verwijzing te regelen, want een goede beweging begint met de juiste steun.

    Zorg voor een goede hydratatie om slijm in de longen dunner te houden

    Het klinkt misschien simpel, maar voldoende water drinken is echt een lifesaver als het om je longen gaat. Droge luchtwegen kunnen het ophoesten van slijm bijna onmogelijk maken. Neem Erik, die moeite had om genoeg te drinken omdat hij zich vaak misselijk voelde. Hij begon met kleine slokjes water en af en toe een kop thee met een schijfje citroen erin voor wat smaak. Het resultaat? Minder taai slijm en een veel vrijere ademhaling. Probeer minstens 1,5 tot 2 liter vocht per dag binnen te krijgen, en als water te saai wordt, kun je ook bouillon of vochtige voedingsmiddelen zoals watermeloen overwegen. Goede hydratatie is een van de kleinste, maar krachtigste dingen die je kunt doen voor je gezondheid.

    Overweeg kleine, frequente maaltijden als je last hebt van verminderde eetlust

    Een grote maaltijd kan overweldigend zijn als je weinig trek hebt, maar een lege maag helpt ook niemand. Bij Eva, die worstelde met een slechte eetlust, waren zes kleine hapjes per dag de sleutel. Denk aan een handje walnoten, een cracker met smeerkaas, of een schaaltje yoghurt met wat honing. Kleine beetjes zijn beter dan helemaal niets, en ze voorkomen dat je energie-levels in elkaar storten. Ook voedingsmiddelen die rijk zijn aan calorieën en vitamine C, zoals avocado of mango, kunnen helpen om je lichaam te ondersteunen. De truc is om eten makkelijk en aantrekkelijk te maken, zonder jezelf te forceren.

    Maak een noodplan met duidelijke contactnummers en instructies voor acute ademhalingsproblemen

    Wanneer ademhalen ineens moeilijk wordt, is paniek je grootste vijand. Een goed noodplan kan rust geven, zowel voor jou als je omgeving. Zo had Peter, een man met chronische longproblemen, altijd een lijstje bij de hand met contactnummers van zijn arts, de huisartsenpost, en zelfs een buurman die in noodgevallen kon helpen. Daarnaast had hij zijn medicatie en een korte instructie voor zijn familie binnen handbereik. Dit soort voorbereidingen kunnen het verschil maken tussen stress en een kalme aanpak in een kritieke situatie. Schrijf het op, hang het ergens zichtbaar, en bespreek het met iedereen die betrokken is bij jouw zorg. Want in geval van nood is het fijn als niemand hoeft te twijfelen wat er moet gebeuren.

    Prognose en levensverwachting bij uitzaaiingen in de longen

    De prognose en levensverwachting voor patiënten met longmetastasen hangen af van verschillende factoren, zoals het type en de agressiviteit van de primaire kanker, de hoeveelheid en grootte van de uitzaaiingen, de algehele gezondheid en reactie op behandelingen. Hoewel uitzaaiingen in de longen vaak een teken zijn van vergevorderde kanker, bieden moderne behandelmethoden mogelijkheden om de ziekte te beheersen en de levenskwaliteit te verbeteren. Hieronder volgt een uitgebreide beschrijving van de factoren die van invloed zijn op de prognose en de gemiddelde levensverwachting in Nederland en België.

    Invloed van het type primaire kanker
    Het type kanker dat zich oorspronkelijk heeft ontwikkeld, speelt een cruciale rol bij de prognose van longmetastasen. Bij sommige soorten kanker, zoals borstkanker en nierkanker, kan de overleving aanzienlijk worden verlengd door doelgerichte therapieën, hormoontherapie of immuuntherapie, afhankelijk van de gevoeligheid van de kankercellen. Bij andere typen kanker, zoals pancreaskanker en bepaalde agressieve vormen van darmkanker, kan de prognose minder gunstig zijn, omdat deze kankers vaak sneller groeien en minder goed reageren op behandelingen.

    In Nederland en België overleven patiënten met borstkanker en longmetastasen gemiddeld 18-24 maanden na de diagnose van de uitzaaiingen, vooral als de kankercellen gevoelig zijn voor hormonale of doelgerichte therapieën. Voor patiënten met darmkanker en longmetastasen ligt de gemiddelde overleving echter vaak lager, rond de 6-12 maanden, hoewel er met recente behandelingen ook hier verbeteringen zichtbaar zijn.

    Aantal en grootte van de metastasen
    Het aantal uitzaaiingen en hun grootte hebben een grote impact op de prognose. Wanneer de longmetastasen beperkt zijn tot één of enkele kleine tumoren, kan chirurgie of lokale ablatie soms worden overwogen, wat de overlevingskansen verhoogt. Bij meerdere of zeer grote uitzaaiingen is een curatieve behandeling minder waarschijnlijk en wordt vaak gekozen voor palliatieve therapieën gericht op symptoomverlichting en ziektecontrole.

    In Nederland wordt bij patiënten met één enkele metastase na chirurgische verwijdering een mediane overleving van ongeveer 24-36 maanden gerapporteerd. In België zijn vergelijkbare resultaten gevonden, waarbij een klein percentage patiënten zelfs vijf jaar of langer overleeft na succesvolle verwijdering van beperkte metastasen. Bij patiënten met meerdere en grotere metastasen ligt de mediane overleving vaak rond de 6-12 maanden.

    Behandelopties en respons op therapieën
    De beschikbaarheid en effectiviteit van behandelingen beïnvloeden de levensverwachting sterk. Met nieuwe behandelingen zoals immuuntherapie en doelgerichte therapieën zijn de vooruitzichten voor bepaalde patiënten met longmetastasen verbeterd. Voor patiënten met immuuntherapie-responsieve tumoren, zoals melanoom of bepaalde longkankertypen, kan de levensverwachting aanzienlijk verlengd worden. Bij melanoom met longmetastasen kan immuuntherapie de mediane overleving verlengen tot 18-24 maanden, en in sommige gevallen zelfs langer, afhankelijk van de reactie op de behandeling.

    Chemotherapie en radiotherapie worden vaak ingezet bij longmetastasen om de tumoren te verkleinen en de symptomen te beheersen. Voor patiënten met borstkanker kan de toevoeging van doelgerichte therapieën, zoals HER2-remmers, de overleving met enkele maanden tot jaren verlengen, afhankelijk van de individuele respons. In Nederland en België zien we dat deze behandelingen de overleving bij sommige patiënten met longmetastasen met gemiddeld 6-12 maanden verlengen.

    Algemene gezondheid en conditie
    De algemene gezondheid en fysieke conditie van de patiënt spelen een belangrijke rol in de levensverwachting. Mensen die fysiek fit en actief zijn, hebben doorgaans een betere tolerantie voor behandelingen zoals chemotherapie en immuuntherapie, wat de kans op een succesvolle behandeling verhoogt. Een goede conditie kan ook helpen bij het behouden van een goede levenskwaliteit en het verminderen van de impact van bijwerkingen.

    In Nederland en België wordt bij patiënten met een goede fysieke conditie (Performance Status 0-1) een gemiddelde overleving van 12-24 maanden gerapporteerd, afhankelijk van het type kanker en de reactie op de behandeling. Patiënten met een lagere fysieke conditie (Performance Status 2-3) hebben vaak een lagere levensverwachting, met een gemiddelde overleving van 6-12 maanden.

    Gemiddelde levensverwachting en statistieken Nederland en België
    De gemiddelde levensverwachting voor patiënten met uitzaaiingen in de longen verschilt per type kanker en behandelmogelijkheden, maar biedt wel een algemene indicatie van de prognose. Volgens gegevens uit Nederland en België zijn dit enkele gemiddelde levensverwachtingen bij longmetastasen:

    • Borstkanker met longmetastasen: 18-24 maanden, afhankelijk van de gevoeligheid voor hormoon- en doelgerichte therapieën.
    • Darmkanker met longmetastasen: 6-12 maanden, hoewel bij recente doelgerichte therapieën een lichte verbetering in overleving zichtbaar is.
    • Melanoom met longmetastasen: 12-18 maanden, waarbij immuuntherapie de overleving bij sommige patiënten kan verlengen tot 24 maanden of meer.
    • Nierkanker met longmetastasen: 12-18 maanden, waarbij doelgerichte therapieën zoals tyrosinekinaseremmers de levensverwachting kunnen verhogen.
    • Pancreaskanker met longmetastasen: 3-6 maanden, door de vaak agressieve aard en beperkte behandelopties van deze kankersoort.

    Langetermijnoverleving en uitzonderingen
    Hoewel de prognose bij longmetastasen vaak beperkt is, zijn er uitzonderingen. Sommige patiënten met een zeer goede respons op therapieën, zoals immunotherapie bij melanoom, kunnen langdurige remissie bereiken en enkele jaren leven na de diagnose. Langetermijnoverleving (meer dan 5 jaar) komt bij longmetastasen zelden voor, maar is in Nederland en België gerapporteerd bij patiënten met geïsoleerde uitzaaiingen die met succes chirurgisch zijn verwijderd of bij patiënten met een uitzonderlijk goede respons op immuuntherapie.

    Voor een klein percentage van de patiënten (ongeveer 5-10%) kunnen moderne therapieën zoals immuuntherapie, doelgerichte therapieën en chirurgische verwijdering van geïsoleerde uitzaaiingen de overleving aanzienlijk verlengen. Deze langetermijnoverlevers zijn vaak fysiek fit en hebben een type kanker dat goed reageert op de therapie.

    Complicaties bij uitzaaiingen in de longen

    Uitzaaiingen in de longen kunnen tot diverse complicaties leiden die niet alleen de ademhaling en longfunctie aantasten, maar ook andere delen van het lichaam kunnen beïnvloeden. Deze complicaties ontstaan doordat longmetastasen het longweefsel beschadigen, de ademhalingsfunctie verstoren en omliggende structuren onder druk zetten. Daarnaast kunnen behandelingen zoals chemotherapie, bestraling, en chirurgische ingrepen hun eigen complicaties met zich meebrengen. Hier volgt een uitgebreide beschrijving van veelvoorkomende complicaties bij longmetastasen, met voorbeelden en enkele interessante weetjes.

    Ademhalingsproblemen en kortademigheid
    Een van de meest voorkomende complicaties bij longmetastasen is kortademigheid, veroorzaakt door de groeiende tumoren die de longcapaciteit verminderen. Naarmate de tumoren groter worden, nemen ze ruimte in de longen in beslag die normaal gebruikt wordt voor de zuurstofopname. Hierdoor kan zelfs lichte inspanning zoals traplopen al leiden tot ademnood. In ernstigere gevallen kan ademhalen zwaar en pijnlijk worden, vooral wanneer de metastasen zich dicht bij het borstvlies (pleura) bevinden.

  • Voorbeeld: Een patiënt met borstkanker die uitzaaiingen in de longen ontwikkelt, kan plotseling merken dat dagelijkse activiteiten zoals wandelen of boodschappen doen inspannender worden. Deze kortademigheid is vaak progressief, wat betekent dat het in de loop van de tijd erger kan worden naarmate de tumoren groter worden.
    • Weetje: Wist je dat ongeveer 30% van de patiënten met longmetastasen ademhalingsklachten ervaart? De mate van kortademigheid hangt echter sterk af van de grootte en locatie van de tumoren.

    Pleuravocht en vochtophoping (pleurale effusie)
    Wanneer uitzaaiingen in de longen zich uitbreiden naar het borstvlies, kan er vochtophoping ontstaan tussen de longen en de borstwand. Dit vocht, ook wel pleuravocht genoemd, neemt ruimte in en zorgt ervoor dat de longen minder goed kunnen uitzetten, wat leidt tot benauwdheid en soms pijn bij het ademen. Het vocht kan worden verwijderd met een naald (thoracocentese), maar keert vaak terug, vooral wanneer de kanker actief is. Een terugkerende pleurale effusie kan chronisch worden en vereist soms permanente drainage met een katheter.

  • Voorbeeld: Een patiënt met darmkanker en uitzaaiingen naar de longen kan merken dat zijn ademhaling zwaar aanvoelt en dat er bij het inademen een drukkende pijn ontstaat. Na onderzoek blijkt dat er pleuravocht is, wat met een naald moet worden afgetapt om de longen weer ruimte te geven.
    • Weetje: Bij longkanker en secundaire longkanker komt pleuravocht vaak voor, en dit kan bij ongeveer 20-25% van de patiënten met longmetastasen optreden.

    Bloed ophoesten (hemoptoë)
    Bij uitzaaiingen in de longen kan het weefsel kwetsbaar worden en kunnen er bloedvaatjes beschadigd raken, wat leidt tot het ophoesten van bloed. Deze complicatie, hemoptoë genoemd, kan variëren van kleine bloedspoortjes in het slijm tot grotere hoeveelheden bloed. Bloed ophoesten kan beangstigend zijn en duidt vaak op tumoren die in of bij de bloedvaten groeien. In sommige gevallen is behandeling met bestraling of embolisatie nodig om het bloeden te stoppen.

  • Voorbeeld: Een patiënt met nierkanker die longmetastasen heeft, kan plotseling bloed opmerken bij het hoesten. Dit kan een alarmsignaal zijn en vraagt om directe medische aandacht om te achterhalen waar het bloed vandaan komt en of ingrijpen nodig is.
    • Weetje: Hemoptoë komt bij ongeveer 15% van de patiënten met longmetastasen voor en kan soms een eerste signaal zijn dat de kanker zich naar de longen heeft verspreid.

    Luchtwegobstructie en longontsteking
    Grote metastasen of tumoren die in de buurt van de grote luchtwegen liggen, kunnen deze luchtwegen deels of volledig blokkeren. Een obstructie in de luchtwegen verhindert het doorstromen van lucht en kan leiden tot benauwdheid, pijn, en zelfs terugkerende longontstekingen door de ophoping van bacteriën en slijm achter de obstructie. Een luchtwegobstructie kan soms worden behandeld met een laser of het plaatsen van een stent om de luchtwegen open te houden, zodat de ademhaling verbeterd wordt.

  • Voorbeeld: Bij een patiënt met prostaatkanker en secundaire longkanker kan een tumor in de luchtpijp ervoor zorgen dat hij voortdurend hoest en moeilijk ademhaalt. Na beeldvormend onderzoek kan besloten worden om een stent te plaatsen om de luchtweg open te houden en de ademhaling te verbeteren.
    • Weetje: Luchtwegobstructies komen voor bij 10-15% van de patiënten met longmetastasen en zijn een van de belangrijkste oorzaken van terugkerende longontstekingen bij deze patiënten.

    Onverklaarbaar gewichtsverlies en vermoeidheid
    Kanker zelf en de behandeling ervan kunnen leiden tot onverklaarbaar gewichtsverlies en een chronisch gevoel van vermoeidheid, ook wel ‘kankergerelateerde vermoeidheid’ genoemd. Dit gewichtsverlies ontstaat vaak door verminderde eetlust, veranderingen in het metabolisme en de energie die het lichaam gebruikt om de kanker te bestrijden. Vermoeidheid kan verergeren door ademhalingsproblemen en pleuravocht, waardoor zelfs de eenvoudigste dagelijkse activiteiten moeilijk worden.

  • Voorbeeld: Een patiënt met uitzaaiingen in de longen kan merken dat hij of zij zonder duidelijke reden gewicht verliest en voortdurend moe is, ondanks voldoende rust en voeding. Dit gewichtsverlies en de aanhoudende vermoeidheid kunnen de kwaliteit van leven sterk beïnvloeden.
    • Weetje: Ongeveer 80% van de kankerpatiënten ervaart kankergerelateerde vermoeidheid, vooral in gevorderde stadia van de ziekte. Het is een van de meest voorkomende en belemmerende symptomen bij patiënten met uitzaaiingen.

    Problemen met zuurstofopname en cyanose
    Bij uitzaaiingen die de gasuitwisseling in de longen verstoren, kan de zuurstofopname in het bloed afnemen. Dit kan leiden tot zuurstoftekort en cyanose, een blauwe of paarse verkleuring van de huid en lippen, die ontstaat wanneer het lichaam onvoldoende zuurstof krijgt. Cyanose kan optreden bij ernstige longmetastasen en duidt vaak op een beperkte longfunctie. Patiënten met zuurstoftekort kunnen soms baat hebben bij aanvullende zuurstoftherapie om de ademhaling te ondersteunen.

  • Voorbeeld: Een patiënt met longmetastasen merkt dat zijn lippen en nagels blauw verkleuren en dat hij bij inspanning snel buiten adem raakt. Na onderzoek blijkt dat de longen minder goed zuurstof kunnen opnemen door de verspreiding van de kankercellen, en hij krijgt zuurstoftherapie voorgeschreven.
    • Weetje: Cyanose is een zeldzamer, maar ernstig symptoom bij longmetastasen. Het treedt meestal op bij vergevorderde stadia van de ziekte wanneer de longfunctie ernstig is aangetast.

    Complicaties door behandelingen, zoals bestraling en chemotherapie
    Behandelingen voor longmetastasen, zoals chemotherapie en bestraling, kunnen hun eigen complicaties veroorzaken. Chemotherapie kan leiden tot bijwerkingen zoals misselijkheid, haarverlies, en een verzwakt immuunsysteem, waardoor patiënten vatbaarder worden voor infecties. Bestraling kan het longweefsel irriteren en bij sommige patiënten leiden tot radiatiepneumonitis, een ontsteking van het longweefsel die benauwdheid en hoesten veroorzaakt.

  • Voorbeeld: Een patiënt die bestraling heeft gekregen voor longmetastasen merkt na een aantal weken dat hij een droge hoest en benauwdheid ontwikkelt. De arts stelt radiatiepneumonitis vast en schrijft medicijnen voor om de ontsteking te verminderen.
    • Weetje: Radiatiepneumonitis komt voor bij ongeveer 5-15% van de patiënten die bestraling voor longmetastasen ondergaan en kan zich pas weken of maanden na de behandeling ontwikkelen.

    Preventie van uitzaaiingen in de longen

    Het voorkomen van uitzaaiingen is vaak een uitdaging, maar er zijn manieren om de kans te verkleinen dat kankercellen zich naar de longen verspreiden. Preventie bij longmetastasen richt zich meestal op het beheersen van de primaire kanker, het versterken van je immuunsysteem en het creëren van een gezonde omgeving waarin kankercellen minder kans krijgen om zich te verspreiden. Hieronder vind je enkele bekende én minder bekende maatregelen die je kunnen helpen om jezelf zo goed mogelijk te beschermen.

    Voeding als krachtbron: boost je lichaam met antioxidanten en vezels
    Een dieet rijk aan antioxidanten, zoals die in groenten en fruit, kan helpen om je cellen te beschermen tegen schade die uitzaaiingen kan bevorderen. Vezelrijke voeding, zoals volkoren granen, peulvruchten, en groenten, helpt je immuunsysteem en houdt je darmflora in balans – iets wat een verrassend grote invloed kan hebben op je algehele gezondheid en weerstand tegen kanker. Minder bekend is dat bepaalde kruiden, zoals kurkuma en gember, ontstekingsremmende eigenschappen hebben die de verspreiding van kankercellen mogelijk kunnen beperken.

    Kurkuma / Bron: Simon A. Eugster, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Kurkuma / Bron: Simon A. Eugster, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
    Tip: Voeg dagelijks een handvol bessen, een eetlepel gemalen lijnzaad, of een snufje kurkuma toe aan je maaltijden. Dit zijn kleine veranderingen die je immuunsysteem kunnen versterken en je lichaam extra bescherming bieden tegen kanker.

    Beweging: actief blijven, maar niet overdrijven
    Regelmatige, gematigde lichaamsbeweging helpt je immuunsysteem op volle toeren te draaien en verlaagt je stressniveau – twee factoren die samen de kans op uitzaaiingen kunnen verminderen. Door dagelijks een halfuur te wandelen, fietsen, of lichte krachttraining te doen, houd je je lichaam in goede conditie en bevorder je een gezonde bloedcirculatie. Intensieve training kan bij kankerpatienten juist contraproductief werken door het lichaam tijdelijk uit te putten, dus hou je beweging gematigd.

    Wist je dat beweging ook helpt om je zuurstofopname te verbeteren? Een betere longcapaciteit maakt je lichaam weerbaarder en helpt je om afvalstoffen, zoals schadelijke stoffen uit de lucht, efficiënter af te voeren.

    Rookvrij leven: ook passief roken vermijden
    Het vermijden van sigarettenrook is essentieel bij de preventie van longmetastasen, niet alleen door zelf niet te roken, maar ook door passief roken te vermijden. Zelfs af en toe blootstelling aan rook kan de longen irriteren en het weefsel kwetsbaarder maken voor uitzaaiingen. Als je in een omgeving woont waar roken veel voorkomt, overweeg dan luchtfilters of ventileer je huis goed om de lucht zo schoon mogelijk te houden.

    Wist je dat rokers die stoppen hun longcapaciteit binnen een paar maanden met wel 30% kunnen verbeteren? Dit vermindert niet alleen de kans op uitzaaiingen, maar helpt ook om behandelingen effectiever te laten werken.

    Stressbeheersing: een verrassend krachtige bondgenoot
    Langdurige stress kan het immuunsysteem verzwakken en de kans op uitzaaiingen verhogen. Door je stress te beheren, versterk je je lichaam en help je je immuunsysteem optimaal te functioneren. Technieken zoals ademhalingsoefeningen en mindfulness kunnen allemaal helpen om de stress te verminderen.

    Tip: Probeer elke dag tien minuten tijd te maken voor ontspanning, of dat nu een wandeling is, een ademhalingsoefening, of gewoon een moment om rustig te zitten. Stressreductie heeft niet alleen een positief effect op je humeur, maar ook op de werking van je immuunsysteem.

    Vermijd schadelijke stoffen: luchtvervuiling en chemicaliën
    Blootstelling aan schadelijke stoffen, zoals zware metalen, luchtvervuiling, en chemische dampen, kan het risico op longmetastasen vergroten. Probeer, als je in een drukke stad woont, activiteiten in de open lucht te vermijden op dagen met hoge luchtvervuiling. Gebruik thuis zo veel mogelijk natuurlijke schoonmaakmiddelen en ventileer goed na het gebruik van oplosmiddelen en verf.

    Wist je dat het plaatsen van kamerplanten, zoals de Areca-palm en sansevieria (ook wel ‘vrouwentong’ genoemd), de luchtkwaliteit in huis kan verbeteren? Deze planten filteren schadelijke stoffen uit de lucht en kunnen je huis schoner en gezonder maken.

    Onderhoud een gezonde darmflora: verrassend belangrijk voor je immuunsysteem
    Onderzoek toont aan dat een gezonde darmflora essentieel is voor een sterk immuunsysteem, dat helpt om kankercellen in bedwang te houden. Door probiotica (zoals yoghurt, kefir of gefermenteerde groenten) en prebiotische vezels (zoals havermout, bananen, en asperges) in je dieet op te nemen, help je je darmflora in balans te houden en zo je immuunsysteem te versterken.

    Tip: Voeg eens een portie kimchi of zuurkool toe aan je maaltijden. Deze gefermenteerde producten zitten vol met goede bacteriën die je darmgezondheid kunnen ondersteunen en zo indirect bijdragen aan de bescherming tegen kanker.

    Regelmatige medische controles: vroeg signaleren, sneller behandelen
    Als je al eerder kanker hebt gehad of genetisch meer risico loopt, zijn regelmatige controles essentieel. Door routinematig longfoto’s of scans te maken, kunnen artsen veranderingen vroeg opsporen. Hoe eerder eventuele uitzaaiingen worden ontdekt, hoe beter de kans dat ze effectief behandeld kunnen worden, wat de prognose aanzienlijk kan verbeteren.

    Lees verder

    © 2016 - 2025 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Vanaf 2021 is InfoNu gestopt met het publiceren van nieuwe artikelen. Het bestaande artikelbestand blijft beschikbaar, maar wordt niet meer geactualiseerd.
    Uitzaaiingen bij kanker: Wat is het en wat zijn de gevolgen?
    Uitzaaiingen bij kanker: Wat is het en wat zijn de gevolgen?Vaak treden bij kanker uitzaaiingen op naar andere plaatsen in het lichaam dan waar de ziekte zich in eerste instantie ontwikkelt.…
    Metastasering carcinoom, symptomen en behandeling
    Metastasering carcinoom, symptomen en behandelingEen carcinoom is een kwaadaardig gezwel, ook wel woekering of tumor genoemd. Wanneer dit kwaadaardig is spreken we ook wel van kan…
    NEC: neuro-endocriene carcinoom
    NEC: neuro-endocriene carcinoomNEC is een zeldzame vorm van kanker. Er werd al veel onderzoek gedaan rond kanker. Sommigen zijn redelijk te onderdrukken of te ge…
    Seminoom: zaadbalkanker
    Seminoom: zaadbalkankerEen seminoom is een vorm van zaadbalkanker oftewel teelbalkanker. Deze vorm van zaadbalkanker komt het meest voor. Non-seminoom ko…
    Sympathische oogontsteking: Vorm van uveïtisEen sympathische oogontsteking, ook bekend als sympathische oftalmie, is een zeldzame ontsteking van de uvea (het vaatvlies, straa…
    Oculaire parapemphigus: Littekens op de ogenOculaire parapemphigus is een zeldzame auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem ten onrechte eigen lichaamscellen aanvalt, omda…
    Bronnen en referenties
    • Inleidingsfoto: United States: National Institutes Of Health, Wikimedia Commons (Publiek domein)
    • http://www.cancer.ca/en/cancer-information/cancer-type/metastatic-cancer/lung-metastases
    • http://www.macmillan.org.uk/cancerinformation/cancertypes/lungsecondary/secondarylungcancer.aspx
    • http://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/type/secondary-cancers/secondary-lung-cancer/
    • http://www.cancer.ca/en/cancer-information/cancer-type/metastatic-cancer/lung-metastases
    • https://borstkanker.nl/nl/pet-scan-0
    • http://www.avl.nl/behandelingen/targeted-therapie/
    • http://www.avl.nl/behandelingen/radiofrequente-ablatie-rfa/
    • Martin Sulman. Mens & Gezondheid. https://mens-en-gezondheid.nl/ (ingezien op 7-11-2024 en 17-1-2025)
    • Afbeelding bron 1: Muratart/Shutterstock.com
    • Afbeelding bron 1: Chikumaya, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
    • Afbeelding bron 1: Geralt, Pixabay
    • Afbeelding bron 1: Istock.com/warrengoldswain
    • Afbeelding bron 1: InesBazdar/Shutterstock.com
    • Afbeelding bron 1: Minerva Studio/Shutterstock.com
    • Afbeelding bron 1: Tyler Olson/Shutterstock.com
    • Afbeelding bron 1: Adriaticfoto/Shutterstock.com
    • Afbeelding bron 1: Marco.Finke, Wikimedia Commons (Publiek domein)
    • Afbeelding bron 1: Syda Productions/Shutterstock.com
    • Afbeelding bron 1: Ajale, Pixabay
    • Afbeelding bron 1: Simon A. Eugster, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
    Reacties
    Pierre, 25-02-2018
    Ik heb uitzaaiingen in de longen en heb last van bloed ophoesten en kortademigheid.
    Ik heb vorig juli afgezien van chemo-therapie die mij voorgesteld werd door dr. Lalisang van Maastro Maastricht.
    Tengevolge hiervan werd mij mede gedeeld dat ik uitbehandeld was.
    In bovenstaand artikel lees ik dat radiotherapie ook een verlichting kan geven. Blijkbaar is dat in de Maastro niet mogelijk omdat ik de chemo geweigerd heb.
    Wat kan ik nu doen?
    B.v.d.Reactie infoteur, 02-04-2018
    U kunt er hier meer over lezen: https://bit.ly/2EcoQF9.