Sympathische oogontsteking: Vorm van uveïtis

Een sympathische oogontsteking, ook bekend als sympathische oftalmie, is een zeldzame ontsteking van de uvea (het vaatvlies, straallichaam en de iris) die optreedt na een verwonding of operatie aan het andere oog. Deze vorm van uveïtis is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem van het lichaam ten onrechte de uvea aanvalt. Patiënten met deze aandoening ervaren vaak wazig zicht, en in sommige gevallen kan ook het netvlies losraken, wat leidt tot ernstige visuele problemen. De behandeling bestaat uit medicatie en/of chirurgie, maar de prognose is vaak ongunstig. Een bekende persoon die aan deze aandoening leed, is Louis Braille, de uitvinder van het brailleschrift. Hij verloor zijn gezichtsvermogen in beide ogen op vijfjarige leeftijd na een ongeluk met een mes.

• Epidemiologie sympathische oogontsteking
• Prevalentie van sympathische oogontsteking
• Oorzaken van sympathische oogontsteking
• Mechanisme
• Immuunrespons en ontsteking van het oog
• Verhoogde ontsteking door het immuunsysteem
• Oorzaken: Na verwonding of oogoperatie
• Risicofactoren voor sympathische oogontsteking
• Symptomen: Verminderd gezichtsvermogen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling bestaat uit medicatie en/of chirurgie
• Prognose is meestal niet goed
• Complicaties
• Preventie van sympathische oogontsteking

Epidemiologie sympathische oogontsteking

De incidentie van een sympathische oogontsteking varieert van 0,2% tot 0,5% na een oogletsel en 0,01% na een oogoperatie. De ziekte kent geen raciale of seksuele voorkeur. De aandoening komt vaker voor bij mannen (2/3) dan bij vrouwen (1/3). Sympathische oogontsteking komt daarnaast het vaakst voor bij kinderen en ouderen boven de zestig jaar. Dit is waarschijnlijk te wijten aan het hogere aantal oogletsels bij jonge kinderen en de verhoogde frequentie van oogoperaties bij ouderen.

Prevalentie van sympathische oogontsteking

Sympathische oogontsteking is een zeldzame ontstekingsziekte die doorgaans één oog aantast, maar in zeldzame gevallen beide ogen. De aandoening wordt vaker gezien bij volwassenen, vooral tussen de leeftijd van 20 en 50 jaar. Het komt voor bij zowel mannen als vrouwen, maar bij mannen komt het vaker voor.

Oorzaken van sympathische oogontsteking

Sympathische oogontsteking wordt vaak geassocieerd met een trauma aan het oog, zoals een perforatie of penetrerende oogverwonding. In sommige gevallen is het een gevolg van auto-immuunreacties die ontstaan na oogtrauma, infecties of bepaalde systemische aandoeningen.

Mechanisme

Immuunrespons en ontsteking van het oog

Sympathische oogontsteking ontstaat door een overreactie van het immuunsysteem, waarbij het lichaam het eigen weefsel in het oog aanvalt. Het immuunsysteem produceert ontstekingsmediatoren die de weefsels in het oog beschadigen, wat leidt tot roodheid, pijn, en visusverlies.

Verhoogde ontsteking door het immuunsysteem

De aandoening leidt tot ontsteking van de uvea, het middelste gedeelte van het oog, dat het iris, de straallichaam en de choroidea omvat. Deze ontsteking kan snel uitbreiden naar andere oogstructuren en ernstige complicaties veroorzaken, zoals cataract en glaucoom.

Oorzaken: Na verwonding of oogoperatie

Een sympathische oogontsteking is een zeldzame vorm van uveïtis waarbij abnormale klompjes cellen (granulomen) zich ontwikkelen in de ogen. Deze aandoening ontstaat in het niet-gewonde oog na een penetrerende verwonding (oogtrauma) of een operatie aan het gewonde oog. Als gevolg hiervan raakt de uvea in het ongedeerde oog ontstoken. De exacte oorzaak van sympathische oogontsteking is onbekend, maar vermoedelijk wordt de ontsteking veroorzaakt door een auto-immuunreactie, waarbij het immuunsysteem melanine-bevattende cellen in de uvea aanvalt. Met andere woorden, een sympathische oogontsteking is een auto-immuunaandoening.

Risicofactoren voor sympathische oogontsteking

De belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van een sympathische oogontsteking zijn ernstige penetrerende oogletsels en bepaalde oogoperaties. Patiënten die eerder een oogletsel hebben gehad, lopen een verhoogd risico, evenals patiënten die complexe oogoperaties ondergaan.

Symptomen: Verminderd gezichtsvermogen

Deze vorm van uveïtis ontwikkelt zich bij 90% van de patiënten binnen een jaar na een operatie of verwonding. In zeldzame gevallen treedt de ontsteking eerder op (binnen een week) of veel later (tot zelfs dertig jaar na de oorspronkelijke verwonding of operatie). De aanvang van de symptomen kan sluipend en langzaam zijn, of juist acuut, met terugkerende periodes van verergering. Beide ogen zijn meestal aangetast (bilateraal).

Patiënten ervaren vaak wazig gezichtsvermogen (verminderde gezichtsscherpte), een rood oog, en oogirritatie. Daarnaast kunnen ze last hebben van floaters (vlekken of mouches volantes) en in sommige gevallen treedt een netvliesloslating op. Deze symptomen leiden tot een verminderd gezichtsvermogen.

Alarmsymptomen

Sympathische oogontsteking is een ernstige aandoening die onmiddellijke medische aandacht vereist. Alarmsymptomen zijn onder andere plotseling verlies van gezichtsvermogen, hevige oogpijn, en ernstige lichtgevoeligheid (fotofobie). Wanneer deze symptomen optreden na een oogletsel of -operatie, moet onmiddellijk een oogarts worden geraadpleegd.

Diagnose en onderzoeken

Oogonderzoek
De oogarts begint met het bevragen van de patiënt over recente oogverwondingen of oogoperaties. Vervolgens voert hij een volledig oogonderzoek uit. De diagnose wordt meestal gesteld op basis van een uitgebreid oogonderzoek, waarbij gebruik wordt gemaakt van oftalmoscopie (onderzoek van de achterkant van het oog). Tijdens dit onderzoek worden de pupillen verwijd met mydriatica (speciale pupilverwijdende oogdruppels). De oogarts kan dan zwelling van de oogzenuw (stuwingspapil), een exsudatieve netvliesloslating, en een typisch patroon op het hoornvlies waarnemen.

Diagnostisch onderzoek
Een Optical Coherence Tomografie (OCT-scan), een netvliesscan, wordt vaak gebruikt om een serieuze netvliesloslating op te sporen. Daarnaast kan fluorescentieangiografie worden uitgevoerd om de bloedvaten van het netvlies te onderzoeken. Dit onderzoek biedt ook inzicht in de aard van de netvliesloslating.

Differentiële diagnose
De meest voorkomende differentiële diagnose bij een patiënt met een sympathische oogontsteking is de ziekte van Vogt-Koyanagi-Harada (met symptomen aan ogen, oren, huid, en hersenen). Andere mogelijke diagnoses zijn:

• Andere oorzaken van infectieuze granulomateuze uveïtis
• Sarcoïdose: Aandoening aan huid, longen, ogen, en zenuwstelsel
• Syfilis: Bacteriële infectie via seksueel contact
• Tuberculose: Bacteriële infectie met longproblemen

Behandeling bestaat uit medicatie en/of chirurgie

Medicatie
De behandeling begint meestal met krachtige ontstekingsremmers zoals orale corticosteroïden. Als deze niet voldoende effect hebben, kan de oogarts immunosuppressiva voorschrijven om het immuunsysteem te onderdrukken. Regelmatige controlebezoeken zijn nodig om de effectiviteit van de behandeling te beoordelen.

Chirurgie
In sommige gevallen is het noodzakelijk om het aangetaste oog te verwijderen, een procedure die bekend staat als enucleatie. Deze ingreep wordt vaak binnen tien dagen tot twee weken na het verlies van het gezichtsvermogen uitgevoerd om het risico op het ontwikkelen van een sympathische oogontsteking in het andere oog te verminderen. Deze operatie wordt alleen overwogen wanneer het gezichtsvermogen in het aangedane oog volledig verloren is en er geen kans op herstel meer is.

Prognose is meestal niet goed

Het gezichtsvermogen van patiënten met sympathische oogontsteking is vaak ernstig aangetast. Een snelle behandeling kan de resultaten verbeteren, maar de prognose blijft over het algemeen ongunstig. In sommige gevallen kan het getraumatiseerde oog een beter gezichtsvermogen behouden dan het andere oog, maar de uitkomsten zijn zeer variabel.

Complicaties

Complicaties van sympathische oogontsteking zijn onder andere maculaoedeem (zwelling door vochtophoping in de gele vlek van het oog) en een aanhoudende oogontsteking. Daarnast kunnen andere complicaties optreden, zoals secundaire glaucoom, cataractvorming en permanente blindheid. Tijdige diagnose en behandeling zijn essentieel om deze ernstige gevolgen te voorkomen.

Preventie van sympathische oogontsteking

Sympathische oogontsteking kan in sommige gevallen worden voorkomen door snelle en adequate behandeling van het oorspronkelijke oogletsel of door het tijdig verwijderen van een ernstig beschadigd oog. Het dragen van oogbescherming bij risicovolle activiteiten kan ook het risico op oogletsel en dus op het ontwikkelen van een sympathische oogontsteking verminderen.

Lees verder

• Uveïtis: Ontsteking uvea, middelste laag oog (oogontsteking)
• Ooginfecties door bacteriën, schimmels en virussen