Chronisch hoesten: oorzaken aanhoudende hoest, kriebelhoest

Chronisch hoesten is een vervelende klacht die meerdere oorzaken kent. Hoesten beschermt de luchtwegen door slijm en vreemd materiaal eruit te verwijderen. Wanneer bij het hoesten nauwelijks slijm vrijkomt, spreekt men van een droge hoest of kriebelhoest. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen acute (< 3 weken), subacute (3-8 weken) en chronische hoest (> 8 weken). Aanhoudende hoest of blijvende hoest (dat wil zeggen chronisch hoesten) is zeer storend. Er zijn meerdere mogelijke oorzaken van chronisch hoesten of een hardnekkig hoest, onder meer roken, astma en COPD. Ook kinderen kunnen last krijgen van chronisch hoesten, bijvoorbeeld door bronchiolitis. Een chronische hoest kan een grote impact hebben op je leven. Het kan je 's nachts wakker houden met slaapgebrek en moeheid tot gevolg, en je afleiden van je werk en je sociale leven. Daarom is het verstandig om je huisarts te raadplegen als het hoesten langer dan drie weken aanhoudt.

• Wat is chronisch hoesten?
• Wat zijn oorzaken van chronische hoest?
• Soorten hoest
• Droge hoest of kriebelhoest
• Slijmhoest (natte hoest)
• Risicofactoren aanhoudende hoest
• Roken
• Astma en/of allergieën
• Irriterende stoffen in huis of op het werk
• Chronische longziekte
• Geslacht
• Obesitas
• Langdurig hoesten door roken
• Aanhoudende hoest door astma
• Chronisch hoesten door COPD
• Hardnekkig hoest door postnasale drip
• Hyperreactiviteit na bovenste luchtweginfectie
• Gastro-oesofageale reflux (GERD)
• Zeldzamere oorzaken van chronische hoest
• Hoestuitlokkende medicatie
• Hartfalen
• Divertikel van Kommerell
• Longkanker
• Interstitiële longziekten
• Kinkhoest
• Bronchiëctasieën
• Aspiratie
• Sarcoïdose
• Mucoviscidose
• Tuberculose
• Chronische hoest bij kinderen door bronchiolitis
• Symptomen
• Complicaties van een chronische hoest
• Alarmsymptomen
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese
• Lichamelijk onderzoek
• Röntgenfoto of CT-scan
• Spirometrie
• Allergietesten
• pH-meting: Is maagzuur de schuldige?
• Behandeling van chronische hoesten
• Zure reflux
• Astma
• Chronische bronchitis
• Infecties
• Postnasale drip
• Zelfzorg

Wat is chronisch hoesten?

Hoesten is een veel gepresenteerde klacht in de dokterspraktijk. In de recente literatuur wordt een driedeling gemaakt tussen acute hoest korter dan drie weken, subacute hoest tussen de drie en acht weken en chronisch hoesten bij een duur langer dan acht weken.¹ Chronische hoest is geen ziekte op zich, het is eerder een symptoom van een onderliggende aandoening.

Wat zijn oorzaken van chronische hoest?

Acute hoest wordt vaak veroorzaakt door virale en bacteriële infecties van de bovenste luchtwegen, subacute hoest door postvirale prikkeling, kinkhoest, postnasale drip, astma/COPD en roken. Veel voorkomende oorzaken van chronische hoest zijn:

• Roken;
• Astma;
• COPD;
• Postnasale drip;
• Hyperreactiviteit na bovenste luchtweginfectie;
• Gastro-oesofageale reflux (GERD).

Daarnaast zijn er nog enkele minder vaak voorkomende oorzaken van chronisch hoesten.

Soorten hoest

Er worden twee soorten (chronische) hoest onderscheiden: nat en droog.

Droge hoest of kriebelhoest

Een droge hoest duidt op hoesten zonder dat er slijm vrijkomt. Dit staat ook wel bekend als kriebelhoest. Dit is een niet-productieve hoest, dus hoest waarbij er geen slijm wordt opgehoest.

Slijmhoest (natte hoest)

Een slijmhoest of natte hoest is een productieve hoest, dus een hoest waarbij er slijm of sputum meekomt.

Risicofactoren aanhoudende hoest

Er zijn meerdere risicofactoren die de kans op chronisch hoesten vergroten.

Roken

De giftige stoffen in tabaksrook kunnen leiden tot een zogenaamde rokershoest, wat komt doordat de luchtwegen zich constant proberen te ontdoen van deze stoffen. Zware rokers ontwikkelen vaak chronische bronchitis na tientallen jaren gerookt te hebben.

Astma en/of allergieën

Allergieën kunnen leiden tot zwelling van de luchtwegen, postnasale drip en hoestbuien. Slecht gecontroleerd astma is een andere risicofactor voor chronische hoest. Bij sommige mensen presenteert astma zich door de aanwezigheid van een aanhoudende hoest (zonder de kenmerkende moeizame ademhaling).

Irriterende stoffen in huis of op het werk

Blootstelling aan stof, pollen, huidschilfers van huisdieren, chemicaliën, industriële vervuiling, luchtvervuiling en andere irriterende stoffen, kunnen stuk voor stuk het risico op chronisch hoesten verhogen.

Chronische longziekte

Aandoeningen als longemfyseem en chronische bronchitis veroorzaken aanhoudende irritatie en ontsteking in de luchtwegen, wat leidt tot chronisch hoesten.

Geslacht

Vrouwen hebben een gevoeliger hoestreflex, waardoor hun risico op het ontwikkelen van een chronische hoest groter is dan bij mannen.

Obesitas

Er is een verband tussen obesitas en chronische aandoeningen van de luchtwegen. Obesitas kan ook je risico op gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ) verhogen, wat kan leiden tot chronisch hoesten.

Langdurig hoesten door roken

Roken is de meest voorkomende oorzaak van chronische hoest of langdurige hoest. De hoestklachten nemen fors af binnen één maand na stoppen met roken.

Aanhoudende hoest door astma

Astma is een chronische ontsteking van de luchtwegen, wat resulteert in ademhalingsproblemen: kortademig worden, 'piepend' ademen of hoesten. Doordat de luchtwegen van mensen met astma extra gevoelig zijn, leidt blootstelling aan huisstofmijt, huisdieren of pollen en niet-allergische prikkels zoals sigarettenrook, parfum en mist, tot een verergering van de klachten.

Chronisch hoesten door COPD

De afkorting COPD staat voor 'Chronic Obstructive Pulmonary Disease'. Letterlijk vertaald: 'chronische obstructieve longaandoening'. COPD is een verzamelnaam voor de ziekten chronische bronchitis en longemfyseem. Bij deze chronische aandoening raken luchtwegen en longen geleidelijk beschadigd, wat uitmondt in piepende ademhaling, kortademigheid, hoesten en eventueel het opgeven van slijm. De voornaamste oorzaak van COPD is (mee)roken.

Hardnekkig hoest door postnasale drip

Een hardnekkig hoest kan veroorzaakt worden door postnasale drip. Dit wil zeggen irritatie van de luchtpijp en luchtwegen door vocht afkomstig uit de neus en keel, waardoor iemand moet hoesten. Dit kan worden veroorzaakt door vasomotorische rinitis, allergische rinitis en chronische bacteriële sinusitis. Getroffen personen klagen vaak van een 'kriebel in de keel' en kriebelhoest.

Hyperreactiviteit na bovenste luchtweginfectie

Hyperreactiviteit verwijst naar een toestand waarbij iemand overmatig heftig reageert op prikkels. Het slijmvlies van de luchtwegen kan na een doorgemaakte bovenste luchtweginfectie (zoals een griep of verkoudheid) tot wel twee maanden versterkt reactief blijven, wat hoesten tot gevolg kan hebben.

Gastro-oesofageale reflux (GERD)

GERD verwijst naar brandend maagzuur, zuurbranden of reflux. Veelvoorkomende klachten bij brandend maagzuur zijn een pijnlijk, branderig gevoel achter het borstbeen, vlak boven de maag en een geïrriteerde keel en aanhoudende hoestklachten.

Zeldzamere oorzaken van chronische hoest

Enkele minder frequente oorzaken van chronische hoest zijn:

Hoestuitlokkende medicatie

ACE-remmers worden voorgeschreven bij hoge bloeddruk. Bij 5-10% van de patiënten treedt echter als bijwerking hoest op. Dit geldt ook voor bètablokkers, die onder meer worden voorgeschreven bij aandoeningen van hart en circulatie.

Hartfalen

Hartfalen (Decompensatio Cordis = DC): hierbij kan het hart niet voldoende bloed rondpompen, vaak als gevolg van een afgenomen contractiliteit van het hart. Dit kan een droge, niet-productieve hoest tot gevolg hebben.

Divertikel van Kommerell

Het divertikel van Kommerell is een (kleine) uitstulping die zich vormt in de aorta, de grote slagader die het bloed vanuit het hart naar de rest van het lichaam transporteert. Dit kan verschillende symptomen veroorzaken, zoals chronische hoest- en slikklachten. De uitstulping kan bijvoorbeeld tegen de luchtpijp drukken en voor klachten zorgen. Niet iedereen met zo’n divertikel krijgt ook last van klachten.

Longkanker

Longkanker kan aanleiding geven tot de volgende symptomen: hoesten, een veranderd hoestpatroon, ophoesten van bloed, pijn op de borst, terugkerende luchtweginfecties en (toename van de) kortademigheid.

Interstitiële longziekten

Dit is een verzamelnaam voor longaandoeningen waarbij het longweefsel door bindweefselvorming wordt aangetast. Patiënten met interstitiële longaandoeningen hebben last van hoest, kortademigheid en afnemende conditie.

Kinkhoest

Kinkhoest. Dit is een besmettelijke bacteriële infectieziekte van de bovenste luchtwegen, die hevige hoestaanvallen bij de patiënt veroorzaakt.

Bronchiëctasieën

Dit zijn blijvende abnormaal verwijde luchtwegen met beschadigde wanden. Hierbij kan sprake zijn van chronische ontsteking en infectie. In veel gevallen is de oorzaak een ernstige luchtweginfectie.

Aspiratie

Aspiratie is een vorm van verslikking waarbij een vloeistof of voorwerp in de longen terechtkomt, hetgeen kan leiden tot ernstige longontsteking (aspiratiepneumomie of verslikkingspneumonie).

Sarcoïdose

Sarcoïdose of ziekte van Besnier-Boeck is een auto-immuunziekte waarbij spontaan ontstekingen ontstaan in verschillende organen en weefsels van het lichaam. Het gevolg van sarcoïdose in de longen zijn vaak klachten zoals benauwdheid en chronisch hoesten.

Mucoviscidose

Mucoviscidose of cystic fibrosis (CF) is een aangeboren stoornis in het water- en zouttransport die leidt tot taaie slijmen, wat leidt tot verstoppingen in de luchtwegen, het maag-darmstelsel, de lever, de zweetklieren en de geslachtsorganen. Bij deze ziekte moet je chronisch hoesten om de taai slijmen weg te krijgen.

Tuberculose

Tuberculose (TBC) is een een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie 'Mycobacterium tuberculosis'.

Chronische hoest bij kinderen door bronchiolitis

Bronchiolitis is een ontsteking van de kleine luchtwegen en het wordt veroorzaakt door een virusinfectie. Bronchiolitis treft vooral kinderen beneden de leeftijd van 2 jaar en dan vooral baby's van 3 tot 6 maanden oud. Bronchiolitis bij een baby of jong kind veroorzaakt met name een piepende ademhaling, ademnood en droge hoest

Symptomen

Een chronische hoest kan optreden bij andere klachten en symptomen, waaronder:

• een loopneus of verstopte neus
• postnasale drip (wat ontstaat wanneer er zich een teveel aan slijm achter in je keel ophoopt, wat je het gevoel geeft dat het slijm naar beneden druppelt)
• keelontsteking
• keelpijn
• heesheid
• piepende ademhaling en kortademigheid
• brandend maagzuur of een zure smaak in de mond
• (soms) bloed ophoesten

Complicaties van een chronische hoest

Een aanhoudende hoest kan vermoeiend zijn. Hoesten kan je slaap verstoren, wat leidt tot een slaapgebrek. Chronisch hoesten kan ook voor een groot aantal andere problemen zorgen, zoals:

• hoofdpijn
• duizeligheid
• overmatig zweten
• urine-incontinentie
• gebroken ribben (door hoestbuien)
• flauwvallen

Alarmsymptomen

Bij aanhoudende (chronische) hoest, is het belangrijk bij het spreekuur van de huisarts langs te komen om het door de hem/haar te laten beoordelen. De huisarts zal met zijn stethoscoop naar de ademgeluiden luisteren.

Wanneer een chronische hoest gepaard gaat met één of meer van onderstaande symptomen, is de hoest waarschijnlijk niet onschuldig. Het gaat om de volgende alarmsymptomen:

• koorts, langer dan vier dagen;
• nachtzweten;
• hemoptoë (het ophoesten van bloed), meer dan een spoortje in wat slijm;
• vermagering (onverklaarbaar gewichtsverlies); en
• oedemen (vochtophopingen in lichaamsweefsel).

Onderzoek en diagnose

Chronisch hoesten, een hoest die maar niet lijkt te verdwijnen, kan je leven flink overhoop gooien. Het voelt alsof er voortdurend een tik in je keel zit, en geen enkel kopje thee of hoestsiroop lijkt verlichting te brengen. Maar waar komt die aanhoudende hoest vandaan? De zoektocht naar de oorzaak begint met een grondig onderzoek door de arts, die stap voor stap de wortel van het probleem blootlegt.

Anamnese

De eerste stap is het gesprek tussen jou en de arts. Wanneer begon de hoest? Is het een droge hoest of komt er slijm mee? Komt de hoest vooral 's nachts of overdag? Heb je last van andere klachten, zoals kortademigheid, koorts, of maagzuur? De arts zal je vragen over je leefgewoonten, zoals roken of het gebruik van medicijnen, en zelfs je werkomgeving kan een rol spelen. Deze vragen helpen om de mogelijke oorzaken in te perken en de speurtocht goed te beginnen.

Lichamelijk onderzoek

Vervolgens gaat de arts over tot een lichamelijk onderzoek. Met een stethoscoop wordt naar je longen en luchtwegen geluisterd om te horen of er sprake is van piepende ademhaling, slijm, of andere geluiden die wijzen op aandoeningen zoals astma, bronchitis, of zelfs een longontsteking. Het klinkt misschien simpel, maar deze eerste luisterronde kan al veel onthullen over de toestand van je longen.

Röntgenfoto of CT-scan

Als je hoest langdurig aanhoudt zonder duidelijke oorzaak, kan de arts een röntgenfoto of CT-scan van je borstkas aanbevelen. Dit geeft een gedetailleerd beeld van je longen, luchtwegen en het hart. De arts kan hiermee aandoeningen zoals longontsteking, longfibrose, of zelfs longkanker uitsluiten of bevestigen. Soms ligt de oorzaak dieper, en deze beelden helpen om eventuele verborgen problemen te ontdekken.

Spirometrie

Bij vermoeden van astma of COPD (chronische obstructieve longziekte), kan de arts een spirometrietest doen. Dit is een eenvoudige ademtest waarbij je zo hard mogelijk in een apparaat blaast, waarna gemeten wordt hoeveel lucht je longen kunnen verwerken. Deze test onthult hoe goed je longen functioneren en of er sprake is van vernauwde luchtwegen, zoals bij astma het geval is.

Allergietesten

Als de arts vermoedt dat je hoest wordt veroorzaakt door een allergie, kunnen er allergietesten worden uitgevoerd. Dit kan door middel van huidtesten of bloedonderzoek. Veel voorkomende allergieën zoals huisstofmijt, pollen, of zelfs huisdieren kunnen de boosdoener zijn achter je aanhoudende hoest. Het opsporen van deze verborgen prikkel is een belangrijke stap richting verlichting.

pH-meting: Is maagzuur de schuldige?

Soms heeft chronisch hoesten niets met je longen te maken, maar alles met je maag. Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) kan maagzuur naar de keel brengen, wat leidt tot irritatie en een aanhoudende hoest. Met een pH-meting kan de arts vaststellen of maagzuur de bron van je klachten is. Deze test meet de hoeveelheid zuur die je slokdarm in komt en helpt bij het vaststellen van reflux als oorzaak.

Behandeling van chronische hoesten

De behandeling hangt af van de oorzaak van het chronisch hoesten.

Zure reflux

Je neemt medicijnen om de zuurproductie te neutraliseren, te verminderen of te blokkeren. Reflux-medicijnen kunnen bestaan uit:

• maagzuurremmers
• H2-receptor-blokkers (H2-antagonisten)
• protonpompremmers

Sommige van deze medicijnen zijn zonder recept verkrijgbaar.

Astma

Geneesmiddelen die worden gebruikt voor de behandeling van astma zijn meestal ontstekingsremmers en luchtwegverwijders waarvoor een recept nodig is.

Chronische bronchitis

De behandeling van chronische bronchitis bestaat onder andere uit medicijn en fysiotherapie.

Infecties

Antibiotica kunnen helpen bij de behandeling van bacteriële longontsteking of andere bacteriële infecties.

Postnasale drip

Teneinde de klachten te remmen kan de arts ontstekingsremmende middelen zoals corticosteroïden voorschrijven, die je via de neus moet toedienen..

Zelfzorg

Het is belangrijk om een gezonde leefstijl te hanteren, dat wil zeggen: niet roken, geen alcohol drinken, gevarieerd en gezond eten, voldoende drinken en dagelijks bewegen. Een luchtreiniger kan de lucht binnenshuis verbeteren en een luchtbevochtiger zorgt ervoor dat de lucht binnenshuis niet te droog is. Er zijn bij apotheek en drogist zelfzorgmiddelen verkrijgbaar.

Noot

1. Irwin, R.S., Madison, J.M.: The diagnosis and treatment of cough. N Engl J Med 2000;343:1715-21.

Lees verder

• Langdurig hoesten en erg moe: oorzaken en behandeling
• Slijm ophoesten: wit, geel, grijs, rood sputum ophoesten
• Geel of groen slijm ophoesten en bloed hoesten: oorzaken
• Kriebelhoest (prikkelhoest): oorzaak, verhelpen, wat te doen
• Bronchiolitis: oorzaken, symptomen, verloop en behandeling