Essentiële tremor: Bevingen aan hand en andere lichaamsdelen

Essentiële tremor is een progressieve neurologische aandoening die gekenmerkt wordt door oncontroleerbare bevingen in de armen, handen of vingers, en soms in andere lichaamsdelen. De symptomen treden vaak op tijdens beweging en nemen af in rust. Behandelingen omvatten medicatie en soms medische procedures, hoewel milde gevallen mogelijk geen behandeling vereisen.

• Epidemiologie
• Incidentie en prevalentie
• Leeftijd en geslachtsverdeling
• Geografische spreiding
• Mechanisme
• Cerebellaire betrokkenheid
• Genetische en omgevingsfactoren
• Oorzaken
• Risicofactoren van essentiële tremor
• Leeftijd
• Familiaire geschiedenis
• Geslacht
• Risicogroepen
• Ouderen
• Familiaire gevallen
• Mensen met cerebellaire aandoeningen
• Symptomen van essentiële tremor
• Bevingen aan de handen en armen
• Bevingen in andere lichaamsdelen
• Andere symptomen
• Verergering van symptomen
• Alarmsymptomen
• Tremor van de handen
• Verergering bij activiteit
• Moeite met fijne motoriek
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van essentiële tremor
• Langzaam progressieve aandoening
• Levenskwaliteit
• Reactie op behandeling
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met essentiële tremor
• Begrijp de aandoening en erken de symptomen
• Werk samen met je zorgteam voor een passend behandelplan
• Gebruik hulpmiddelen om de impact van tremor te verminderen
• Pas je levensstijl aan om stress te minimaliseren
• Zoek ondersteuning bij anderen
• Pas je werk- en sociale leven aan
• Blijf actief en beweeg regelmatig
• Maak gebruik van technologie om taken te vergemakkelijken
• Houd je omgeving veilig en aangepast aan je behoeften

Epidemiologie

Essentiële tremor is een van de meest voorkomende neurologische aandoeningen die tremoren veroorzaakt, vaak in de handen, maar ook in andere delen van het lichaam zoals het hoofd, de stem of de benen. De prevalentie van essentiële tremor neemt toe met de leeftijd en komt voor bij een aanzienlijk aantal ouderen. De aandoening wordt vaak verkeerd gediagnosticeerd als de ziekte van parkinson, maar er zijn duidelijke verschillen in de symptomen en het beloop van de twee aandoeningen.

Incidentie en prevalentie

Essentiële tremor komt wereldwijd voor, met een hogere prevalentie bij ouderen. De schattingen van de prevalentie variëren, maar het wordt aangenomen dat ongeveer 0,9% van de volwassenen de aandoening heeft. De prevalentie neemt toe met de leeftijd, waarbij meer dan 4% van de mensen boven de 65 jaar wordt getroffen. De aandoening is zeldzaam bij kinderen en jonge volwassenen.

Leeftijd en geslachtsverdeling

Essentiële tremor komt meestal voor bij volwassenen, met de meeste gevallen die zich voordoen na de leeftijd van 40 jaar. De aandoening wordt vaker gediagnosticeerd bij ouderen, hoewel het ook in jongere leeftijdsgroepen kan optreden. Er is een lichte oververtegenwoordiging van vrouwen in sommige studies, maar de verdeling tussen mannen en vrouwen is over het algemeen gelijk.

Geografische spreiding

Essentiële tremor komt wereldwijd voor, maar er zijn geen significante geografische verschillen in prevalentie. Er is geen aanwijzing dat de aandoening meer voorkomt in bepaalde etnische groepen, hoewel er verschillen kunnen zijn in de ernst of het beloop van de ziekte afhankelijk van genetische en omgevingsfactoren.

Mechanisme

Het mechanisme van essentiële tremor is nog niet volledig begrepen, maar het wordt geassocieerd met een disfunctie in de hersenen, met name in de cerebellum (kleine hersenen). Deze disfunctie leidt tot oncontroleerbare trillingen van de handen of andere lichaamsdelen.

Cerebellaire betrokkenheid

Essentiële tremor wordt vaak geassocieerd met afwijkingen in het cerebellum, het gedeelte van de hersenen dat verantwoordelijk is voor motorische coördinatie en balans. Studies hebben aangetoond dat er veranderingen in de cerebellaire kern kunnen optreden, wat leidt tot een verhoogde activiteit die de tremor veroorzaakt.

Genetische en omgevingsfactoren

Er is enig bewijs voor een genetische component in essentiële tremor, met een aantal gevallen die familiaal voorkomen. Dit suggereert dat genetische factoren bijdragen aan het ontstaan van de aandoening. Daarnaast kunnen omgevingsfactoren, zoals blootstelling aan bepaalde stoffen of letsel aan de hersenen, een rol spelen in de ontwikkeling van de aandoening.

Oorzaken

De exacte oorzaak van essentiële tremor is anno augustus 2024 nog niet volledig begrepen. Bij veel patiënten lijkt er een genetische component aanwezig te zijn, aangezien ongeveer de helft van de patiënten een familiale voorgeschiedenis van de aandoening heeft. Genetische mutaties worden vaak aangetroffen bij patiënten, waarbij het overervingspatroon meestal autosomaal dominant is. Er wordt gesuggereerd dat blootstelling aan bepaalde neurotoxinen, zoals harmaline, mogelijk een rol speelt. Harmaline is een neurotoxine dat zich kan ophopen in het hersenweefsel en geassocieerd wordt met een verergering van de tremor. Dit toxine komt voor in bepaalde voedingsmiddelen, waaronder rundvlees, varkensvlees en kip, hoewel de rol van deze toxinen nog verder onderzocht moet worden.

Risicofactoren van essentiële tremor

Essentiële tremor kan worden beïnvloed door diverse risicofactoren. Personen met een familiegeschiedenis van essentiële tremor hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van de aandoening. Andere neurologische aandoeningen, zoals de ziekte van Parkinson, parkinsonisme en migraine, kunnen ook een verhoogd risico met zich meebrengen. Het risico lijkt eveneens te stijgen met de leeftijd.

Leeftijd

De kans op het ontwikkelen van essentiële tremor neemt toe met de leeftijd. Het komt vooral voor bij ouderen, met een piek in de prevalentie na de leeftijd van 65 jaar. De symptomen beginnen vaak geleidelijk en verergeren in de loop van de tijd.

Familiaire geschiedenis

Er is een genetische component bij essentiële tremor. Patiënten met een familielid dat de aandoening heeft, lopen een hoger risico om zelf de ziekte te ontwikkelen. Dit suggereert dat erfelijkheid een rol speelt bij het ontstaan van de aandoening.

Geslacht

Hoewel de aandoening zowel mannen als vrouwen treft, is er enig bewijs dat vrouwen een grotere kans hebben op het ontwikkelen van essentiële tremor, hoewel het verschil klein is.

Risicogroepen

Essentiële tremor komt vooral voor bij ouderen, maar kan zich ook bij jongere volwassenen ontwikkelen. Er zijn bepaalde groepen die een hoger risico lopen op het ontwikkelen van de aandoening.

Ouderen

De aandoening komt vaker voor bij ouderen, vooral bij mensen boven de 60 jaar. Naarmate de leeftijd vordert, neemt de prevalentie van essentiële tremor toe, en het wordt beschouwd als een van de meest voorkomende motorische stoornissen bij ouderen.

Familiaire gevallen

Mensen met een familiegeschiedenis van essentiële tremor hebben een verhoogd risico om zelf de aandoening te ontwikkelen. Het erfelijke patroon is vaak autosomaal dominant, wat betekent dat een kind een kans heeft van 50% om de aandoening te erven als één ouder het heeft.

Mensen met cerebellaire aandoeningen

Patiënten met aandoeningen die het cerebellum beïnvloeden, zoals cerebellaire ataxie, kunnen ook een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van essentiële tremor, hoewel dit minder gebruikelijk is.

Symptomen van essentiële tremor

Bevingen aan de handen en armen

De symptomen van essentiële tremor beginnen vaak langzaam aan één kant van het lichaam en verergeren bij beweging. De tremoren zijn meestal ritmisch (4-12 Hz) en treden op wanneer de handen een specifieke houding aannemen, zoals bij het vasthouden van een glas of lepel, schrijven of het uitstrekken van de handen. Deze tremoren kunnen milde tot ernstige problemen veroorzaken in dagelijkse activiteiten, waaronder:

• Het inrijgen van een naald
• Eten
• Het knippen in een rechte lijn
• Zich aankleden
• Persoonlijke hygiëne

De tremoren nemen vaak af bij rust en ontspanning.

Bevingen in andere lichaamsdelen

Naast de handen kunnen tremoren zich ook uitbreiden naar de benen, de nek, de kaak, de stem en andere lichaamsdelen. De tremoren beginnen vaak in de armen en kunnen zich bij sommige patiënten naar andere gebieden verspreiden. Vrouwen ervaren mogelijk eerder dan mannen tremoren in het hoofd. Er zijn verschillende typen tremoren mogelijk, zoals posturale tremor (tremor bij het uitgestrekt houden van de armen), intentietremor (tremor die optreedt bij doelgerichte bewegingen) en rusttremor (tremor in rust).

Andere symptomen

Sommige patiënten met essentiële tremor hebben ook last van evenwichtsproblemen en loopstoornissen. Ongeveer de helft van de patiënten kan ook dystonie ervaren, zoals cervicale dystonie (abnormale bewegingen van hoofd en nek), schrijfkramp, krampachtige dysfonie en craniale dystonie. Hoewel verlies van het reukvermogen meer kenmerkend is voor de ziekte van Parkinson, kan het ook voorkomen bij essentiële tremor.

Verergering van symptomen

Verschillende factoren kunnen de symptomen van essentiële tremor verergeren:

• Angst
• Cafeïne
• Lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie)
• Ziekte
• Fysieke of mentale stress
• Koude en hitte
• Lithiumzouten
• Prestatiesituaties (bijvoorbeeld het geven van een presentatie)
• Roken
• Sommige antidepressiva

Alarmsymptomen

Essentiële tremor wordt gekarakteriseerd door onwillekeurige trillingen, meestal van de handen, maar ook andere lichaamsdelen kunnen worden aangetast. De symptomen beginnen vaak mild en kunnen na verloop van tijd verergeren.

Tremor van de handen

Het belangrijkste symptoom van essentiële tremor is een trilling van de handen, die meestal optreedt tijdens beweging (bijvoorbeeld bij het vasthouden van voorwerpen of schrijven). De tremor kan soms gepaard gaan met een trilling van de stem of het hoofd.

Verergering bij activiteit

De tremor wordt vaak erger wanneer de patiënt probeert te bewegen of een taak uit te voeren. Dit onderscheidt essentiële tremor van andere aandoeningen, zoals de ziekte van parkinson, waar de tremor vaak in rust optreedt.

Moeite met fijne motoriek

Na verloop van tijd kunnen de tremoren het moeilijk maken om alledaagse taken uit te voeren, zoals het vasthouden van een lepel, schrijven of het bedienen van een mobiele telefoon. De tremor kan zich in ernst en omvang uitbreiden naar andere delen van het lichaam.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van essentiële tremor wordt gesteld door een neuroloog op basis van de symptomen en een neurologisch onderzoek. Hoewel er geen specifieke diagnostische testen zijn om essentiële tremor te bevestigen, kan het neurologische onderzoek helpen andere mogelijke oorzaken van tremoren uit te sluiten. In sommige gevallen kunnen aanvullende onderzoeken zoals bloedonderzoek of beeldvorming worden uitgevoerd om andere aandoeningen te identificeren of uit te sluiten.

Behandeling

Niet alle patiënten met essentiële tremor vereisen een behandeling. Bij milde gevallen kan het voldoende zijn om cafeïne, roken en stress te vermijden, en te zorgen voor een goede nachtrust. Voor patiënten met ernstigere symptomen kan medicatie worden voorgeschreven. Bètablokkers en anti-epileptica zijn vaak eerste behandelingsopties. Als medicatie niet effectief is of niet goed wordt verdragen, kunnen alternatieve behandelingen zoals botulinumtoxine (botoxinjecties), diepe hersenstimulatie of ergotherapie worden overwogen. Bij diepe hersenstimulatie worden elektroden geplaatst in het tremorcentrum van de hersenen. Een MRI-geleide hoge intensiteit gerichte echografie is een niet-chirurgische optie voor patiënten bij wie medicijnen niet effectief zijn.

Prognose van essentiële tremor

Essentiële tremor heeft meestal een langzaam progressief beloop. De symptomen kunnen in de loop der jaren verergeren, maar de aandoening is meestal niet levensbedreigend.

Langzaam progressieve aandoening

De tremor kan verergeren naarmate de patiënt ouder wordt, en de intensiteit kan toenemen. Echter, de meeste patiënten behouden hun mobiliteit en kunnen zelfstandig blijven functioneren, hoewel dagelijkse activiteiten moeilijker kunnen worden.

Levenskwaliteit

Hoewel essentiële tremor niet direct de levensverwachting verkort, kan de aandoening wel invloed hebben op de levenskwaliteit van de patiënt. Mensen met ernstige tremor kunnen moeite hebben met zelfzorg en het uitvoeren van alledaagse taken.

Reactie op behandeling

De prognose kan aanzienlijk verbeteren met de juiste behandeling. Medicatie zoals bètablokkers, antiepileptica en in sommige gevallen diepe hersenstimulatie kunnen de symptomen verlichten en de progressie vertragen.

Complicaties

Hoewel essentiële tremor zelf niet levensbedreigend is, kunnen de symptomen leiden tot aanzienlijke beperkingen in het dagelijks leven. Complicaties kunnen bestaan uit problemen met fijne motoriek, waardoor dagelijkse taken zoals schrijven, eten en persoonlijke verzorging moeilijker worden. Bij sommige patiënten kunnen ook psychologische gevolgen optreden, zoals angst en depressie, als gevolg van de impact van de tremoren op hun levenskwaliteit. Het is belangrijk om deze complicaties te adresseren en tijdig medische hulp te zoeken om de levenskwaliteit te verbeteren.

Preventie

Hoewel essentiële tremor voornamelijk een genetische aandoening is, kunnen bepaalde leefstijlfactoren helpen bij het beheersen van symptomen en het voorkomen van verergering:

• Vermijden van uitlokkende factoren: Beperk de inname van cafeïne en alcohol, en probeer stress te verminderen, omdat deze factoren de symptomen kunnen verergeren.
• Gezonde levensstijl: Een gezonde levensstijl met voldoende slaap en regelmatige lichaamsbeweging kan helpen bij het verbeteren van de algehele gezondheid en het verlichten van symptomen.
• Medische opvolging: Regelmatige controle door een neuroloog kan helpen bij het monitoren van de voortgang van de aandoening en het aanpassen van de behandeling indien nodig.
• Ondersteuning en therapie: Overweeg ergotherapie of fysiotherapie om te leren omgaan met de symptomen en om aanpassingen te maken voor dagelijkse activiteiten.

Anno augustus 2024 blijft het belangrijk om de symptomen van essentiële tremor serieus te nemen en tijdig medische hulp in te schakelen om de aandoening effectief te beheersen en complicaties te voorkomen.

Praktische tips voor het omgaan met essentiële tremor

Begrijp de aandoening en erken de symptomen

Essentiële tremor is een neurologische aandoening die onwillekeurige trillen of beven veroorzaakt, meestal in de handen, maar het kan ook andere delen van het lichaam beïnvloeden, zoals het hoofd, de stem of de benen. Het is belangrijk om te begrijpen dat de symptomen kunnen variëren in ernst, en sommige mensen ervaren slechts milde trillingen, terwijl anderen meer significante symptomen hebben die hun dagelijkse activiteiten beïnvloeden. Het herkennen van de symptomen en het begrijpen van de impact die ze kunnen hebben, helpt je om beter voorbereid te zijn op het omgaan met de aandoening.

Hoewel essentiële tremor niet levensbedreigend is, kan het wel het dagelijks functioneren beïnvloeden. Het herkennen van de triggers die je tremor kunnen verergeren, zoals stress, vermoeidheid of overmatige cafeïne-inname, kan je helpen om ze beter te beheren.

Werk samen met je zorgteam voor een passend behandelplan

Het is belangrijk om een zorgteam te hebben dat je kan ondersteunen bij het beheersen van essentiële tremor. Dit team kan bestaan uit je huisarts, een neuroloog, en mogelijk een ergotherapeut. Je arts kan medicijnen voorschrijven, zoals bètablokkers of anti-epileptica, die de tremor kunnen verminderen. In sommige gevallen kunnen andere behandelingsopties, zoals botuline-injecties of diepe hersenstimulatie, worden overwogen.

Werk samen met je zorgteam om een behandelplan te ontwikkelen dat specifiek voor jou is, zodat je tremor zo goed mogelijk beheerd wordt. Het kan ook nuttig zijn om regelmatig bij te houden hoe je tremor reageert op de voorgeschreven behandelingen en dit met je arts te bespreken.

Gebruik hulpmiddelen om de impact van tremor te verminderen

Er zijn verschillende hulpmiddelen en aanpassingen die het dagelijks leven met essentiële tremor kunnen vergemakkelijken. Denk hierbij aan speciale bestekken en drinkbekers die zijn ontworpen om het trillen van de handen te compenseren. Er bestaan bijvoorbeeld lepels met een antitrilfunctie die je kunnen helpen bij het eten, of drinkbekers met een dubbele wand die minder snel morsen.

Daarnaast kunnen er aanpassingen in huis helpen om de impact van tremor op je dagelijkse activiteiten te verminderen. Het gebruik van antislipmatten, gemakkelijk te openen potten, en grotere knoppen voor apparaten kan helpen bij het uitvoeren van taken zonder veel stress.

Pas je levensstijl aan om stress te minimaliseren

Stress kan de symptomen van essentiële tremor verergeren. Het is belangrijk om technieken te vinden die je helpen stress te beheersen. Dit kan onder meer bestaan uit ontspanningsoefeningen, zoals ademhalingstechnieken, meditatie of yoga.

Probeer voldoende rust te nemen en een evenwichtig voedingspatroon te volgen om je energielevels te ondersteunen. Het vermijden van overmatige cafeïne of alcohol kan ook helpen, omdat deze stoffen de tremor kunnen verergeren.

Zoek ondersteuning bij anderen

Het omgaan met essentiële tremor kan soms frustrerend zijn, vooral als het je dagelijkse routine beïnvloedt. Het kan nuttig zijn om contact te maken met anderen die dezelfde aandoening ervaren. Er zijn veel ondersteuningsgroepen en online gemeenschappen waar je ervaringen kunt delen, tips kunt krijgen en emotionele steun kunt ontvangen van mensen die hetzelfde doormaken.

In sommige gevallen kan psychotherapie of therapie voor het verbeteren van de geestelijke gezondheid nuttig zijn, vooral als je merkt dat de aandoening invloed heeft op je zelfvertrouwen of stemming. Het is belangrijk om te weten dat het oké is om hulp te vragen en steun te zoeken wanneer je het nodig hebt.

Pas je werk- en sociale leven aan

Essentiële tremor kan invloed hebben op je werk en sociale leven. Het kan bijvoorbeeld moeilijk zijn om bepaalde taken uit te voeren, zoals typen, schrijven, of het vasthouden van objecten. Het is belangrijk om te communiceren met je werkgever of collega's over je aandoening, zodat ze je kunnen ondersteunen. Er kunnen aanpassingen op het werk mogelijk zijn, zoals het verstrekken van hulpmiddelen of het aanpassen van taken om je werk gemakkelijker te maken.

Als je merkt dat sociale situaties ongemakkelijk aanvoelen vanwege je tremor, kan het helpen om met vrienden en familie hierover te praten. Open communicatie kan hen helpen begrijpen wat je doormaakt en kan ervoor zorgen dat ze meer begrip tonen in sociale situaties.

Blijf actief en beweeg regelmatig

Lichamelijke activiteit kan helpen om de symptomen van essentiële tremor te verminderen. Regelmatige beweging bevordert niet alleen de algehele gezondheid, maar kan ook helpen om spierspanning te verminderen en de coördinatie te verbeteren. Overweeg om activiteiten te doen zoals wandelen, zwemmen of fietsen, die weinig impact hebben maar toch het hele lichaam ten goede komen.

Fysiotherapie kan ook nuttig zijn om de coördinatie en spierkracht te verbeteren. Een fysiotherapeut kan specifieke oefeningen aanbevelen om je motorische vaardigheden te verbeteren en te helpen bij het omgaan met tremor in verschillende situaties.

Maak gebruik van technologie om taken te vergemakkelijken

Er zijn verschillende technologische hulpmiddelen die de dagelijkse taken kunnen vergemakkelijken voor mensen met essentiële tremor. Denk hierbij aan spraakherkenningsoftware waarmee je kunt dicteren in plaats van te typen, of digitale assistenten die je kunnen helpen herinneringen in te stellen voor belangrijke taken.

Er zijn ook apps die speciaal zijn ontwikkeld om te helpen bij het beheersen van tremor door middel van ontspanningsoefeningen, ademhalingstechnieken of biofeedback. Deze technologieën kunnen helpen bij het verbeteren van je kwaliteit van leven door de impact van de tremor te verminderen en je dagelijks functioneren te verbeteren.

Houd je omgeving veilig en aangepast aan je behoeften

Veiligheid is belangrijk voor iedereen, maar vooral voor mensen met essentiële tremor, omdat het trillen van je handen het risico op vallen of verwondingen kan vergroten. Zorg ervoor dat je omgeving veilig is door scherpe voorwerpen buiten bereik te houden, tapijten goed vast te leggen om uitglijden te voorkomen, en verlichting te verbeteren in gebieden waar je vaak loopt.

Bij het koken kan het nuttig zijn om gereedschap te gebruiken dat antislip is of aangepast is voor mensen met tremor. Denk bijvoorbeeld aan een antislip snijplank of een stabiele houder voor pannen. Dit helpt je om dagelijkse taken makkelijker en veiliger uit te voeren, zelfs met tremor.

Lees verder

• Handtremoren: Oorzaken van bevingen aan hand of handen
• Tremoren (bevingen): Typen en behandeling van trillingen