Dyslexie: Leerstoornis - Moeite met lezen en spellen

Dyslexie (legasthenie, leeszwakte) is een aandoening waarbij een patiënt het lastig heeft om te leren lezen en schrijven (spellen). Dit gebeurt door een probleem met de verwerking van grafische symbolen door de hersenen. De effecten van de neurologische aandoening die niet gerelateerd is aan de intelligentie, zijn variabel. Een vroegtijdige diagnose, begeleiding en ondersteuning verminderen de impact van dyslexie. Patiënten met dyslexie hebben tot slot meer kans immunologische problemen te ontwikkelen. Één van de bekendste patiënten met dyslexie is Mel B van de Spice Girls.

• Epidemiologie van leerstoornis
• Oorzaken dyslexie: Afwijking in hersenen
• Symptomen: Problemen met lezen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van neurologische aandoening
• Prognose voor dyslectici

Epidemiologie van leerstoornis

Tussen de vijf à tien procent van de bevolking lijdt aan dyslexie. Dyslexie is de meest voorkomende leerstoornis. Tachtig procent van de studenten met een verstandelijke handicap heeft dyslexie. Dyslexie treft patiënten van alle etnische achtergronden, maar de moedertaal speelt wel een belangrijke rol. Een taal waarin er een duidelijk verband is tussen de schrijfwijze van een woord en de klank van dat woord, in combinatie met consistente grammaticale regels, zijn gemakkelijker voor een patiënt met milde tot matige dyslexie. Dit geldt bijvoorbeeld voor het Italiaans en Spaans.

Oorzaken dyslexie: Afwijking in hersenen

Bij een patiënt met dyslexie verwerken de hersenen geschreven materiaal op een andere manier. Dit is het meestal het gevolg van onvoldoende capaciteit van de verbindingsbanen tussen de optische en akoestische hersenschors. Dyslexie is een neurologische en vaak genetische aandoening, en niet het gevolg van slecht onderwijs of een slechte opvoeding. Wetenschappers weten anno oktober 2020 echter niet wat de oorzaak is van dyslexie. Defecten in het DCDC2-gen zijn geassocieerd met dyslexie. Verder krijgt een kleine minderheid van patiënten de aandoening op latere leeftijd, meestal als gevolg van een hersenbeschadiging, een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), een ander type hersentrauma, diplopie (dubbelzien), heterofonie (seksuele angst) en emotionele stoornissen.

Symptomen: Problemen met lezen

Door de neurologische aandoening is het moeilijk woorden te herkennen, spellen en ontleden. Patiënten met dyslexie hebben problemen om te begrijpen wat ze lezen. De symptomen zijn afhankelijk van de leeftijd van de patiënt. De tekenen van de neurologische aandoening zijn meestal voor het eerst zichtbaar bij kinderen, maar ook tieners en volwassenen kampen mogelijk nog met diverse problemen.

Auto-immuunaandoeningen

Patiënten met dyslexie hebben meer kans auto-immuunziekten te ontwikkelen, zoals hooikoorts, astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen), eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeuk) en andere allergieën.

Concentratieproblemen

Kinderen met dyslexie hebben concentratieproblemen. Na een paar minuten non-stop ‘vechten’, is het kind namelijk mentaal uitgeput. Een hoger aantal kinderen met dyslexie heeft ook ADHD (moeite met aandacht en controleren van energie) (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) in vergelijking met de rest van de bevolking.

Grappen niet kunnen begrijpen

Tieners en volwassenen begrijpen van grappen of idiomen niet goed.

Links en rechts

Sommige kinderen verwarren ‘links’ en ‘rechts’ met elkaar (directionele dyslexie).

Moeilijkheden om te leren lezen

Veel kinderen met dyslexie hebben normale intelligentie en krijgen de juiste pedagogische en ouderlijke ondersteuning, maar ze hebben moeite met leren lezen.

Omkeren

Cijfers en letters omdraaien is ook kenmerkend bij dyslectici.

Onlogische gedachten

Wanneer een patiënt met dyslexie een opeenvolging van ideeën uit, zijn deze onlogisch of niet met elkaar verbonden.

Slechtere coördinatie

Verder is een kind met dyslexie mogelijk onhandiger dan leeftijdsgenoten (coördinatieproblemen). Het vangen van een bal is ook bemoeilijkt.

Spellingsproblemen

Sommige kinderen met dyslexie leren een woord spellen en zijn dit de dag nadien volledig vergeten.

Spraakproblemen

Als een woord meer dan twee lettergrepen heeft, is het voor het kind lastiger om dit te verwerken. Het woord 'meedogenloos' spreekt het kind bijvoorbeeld uit als mee … loos; de klank hiertussen kan hij niet verwerken.

Traag in het leren van data

Kinderen met dyslexie hebben meer tijd nodig om de letters van het alfabet te leren en de uitspraak hiervan te leren kennen. Daarnaast hebben ze het lastig om de dagen van de week, de maanden van het jaar, de kleuren en sommige rekenkundige tabellen te onthouden.

Vertraagde ontwikkeling

Kinderen met dyslexie bereiken bepaalde mijlpalen (kruipen, lopen, praten en fietsen) later dan andere kinderen van dezelfde leeftijd.

Vertraagde spraakontwikkeling

Een kind met dyslexie heeft meer tijd nodig om te leren praten en spreekt woorden soms verkeerd uit. Rijmen vormt eveneens een uitdaging voor het kind. Het maken van een onderscheid tussen verschillende woordgeluiden is voorts niet mogelijk.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Een vroegtijdige diagnose leidt vaker tot een meer effectieve behandeling. Diverse testen zijn beschikbaar voor het opsporen of diagnosticeren van dyslexie. Deze testen zijn erg belangrijk want zonder de juiste diagnose en instructie leidt dyslexie tot frustratie, falen op school en een laag zelfbeeld. De patiënt moet lezen en schrijven terwijl de onderzoeker kijkt naar tekenen van dyslexie.

Hieruit haalt de onderzoeker volgende informatie:

• begrijpend lezen
• decodering of de mogelijkheid om nieuwe woorden te lezen met behulp van lettergeluidkennis
• fonologische verwerking
• mondelinge taalvaardigheid
• vaardigheden
• woordenschatkennis
• woordherkenning

Verder heeft de arts nog achtergrondinformatie nodig van de patiënt, zoals bijvoorbeeld info rond de familiegeschiedenis.

Differentiële diagnose

Aandoeningen en problemen die vergelijkbare symptomen hebben, zijn problemen met het gezichtsvermogen, slechthorendheid, en sociale en economische factoren. Dyslexie is ook niet hetzelfde als een vertraagde leesontwikkeling, wat mogelijk te wijten is aan een verstandelijke beperking of culturele deprivatie.

Behandeling van neurologische aandoening

Er is geen remedie voor dyslexie. Een vroegtijdige diagnose en ondersteuning leidt tot verbeteringen op de lange termijn. Dyslexie vanaf jonge leeftijd aanpakken is cruciaal voor het opbouwen van zelfvertrouwen en enthousiasme voor leren.

Een patiënt leert compenserende strategieën aan om om te leren gaan met de dyslexie. Het lesgeven moet bijvoorbeeld soms individueel gebeuren waarbij de lesgever bijvoorbeeld letters en woorden in klei of andere driedimensionale technieken modelleert om het kind te helpen bij het leren van letters en woorden. Ook bestaan er voor kinderen met dyslexie speciale onderwijshulpmiddelen zoals technologie (voorleessoftware, computers, tablets en educatieve spellen). Extra tijd is ook nodig voor dyslectici. Voorts hebben dyslectici eveneens baat bij een grotere letterafstand. Ook is logopedie vaak nuttig voor dyslectici.

Prognose voor dyslectici

Hoewel de vooruitzichten voor patiënten met dyslexie afhangen van de ernst van de aandoening, leidt de meerderheid van de patiënten een normaal en productief leven.

Lees verder

• Leerstoornissen: Oorzaken en soorten leerproblemen
• Dyscalculie: Rekenkundige leerstoornis bij kind
• Dysgrafie: Leerstoornis - Problemen met schrijven & motoriek