Familiale dysautonomie: Progressieve neurologische ziekte

Familiale dysautonomie is een erfelijke neurologische aandoening die de zenuwen in het gehele lichaam aantast. Patiënten verliezen de coördinatie en controle over verschillende lichaamsfuncties, waaronder de spijsvertering, de bloeddruk, de regulering van de lichaamstemperatuur, het evenwicht, en de ademhaling. De aandoening is momenteel ongeneeslijk, en daarom richt de behandeling zich op het bieden van ondersteunende zorg. Patiënten met familiale dysautonomie hebben doorgaans een kortere levensverwachting. De aandoening werd voor het eerst beschreven door de arts Riley et al. in de medische literatuur in 1949.

• Epidemiologie van familiale dysautonomie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van familiale dysautonomie

Familiale dysautonomie is een zeldzame erfelijke aandoening die voornamelijk voorkomt bij de Ashkenazische Joden. Ongeveer 1 op de 30 Ashkenazische Joden is drager van het defecte gen dat de aandoening veroorzaakt. Dit resulteert in een geschatte incidentie van 1 op de 3.600 levendgeborenen binnen deze populatie. Sinds de eerste beschrijving van de aandoening in de medische literatuur in 1949, zijn enkele honderden gevallen gedocumenteerd.

Oorzaken

Familiale dysautonomie is een erfelijke aandoening die wordt veroorzaakt door een verandering (mutatie) in een specifiek gen. Het betreft een autosomaal recessieve aandoening, wat betekent dat een individu twee defecte genen moet erven (één van elke ouder) om de aandoening te ontwikkelen. Deze aandoening tast het autonome (onvrijwillige) zenuwstelsel aan, dat verantwoordelijk is voor de regulatie van lichaamsfuncties zoals bloeddruk, hartslag, zweten, darm- en blaasfunctie, spijsvertering en zintuiglijke waarnemingen zoals pijn en temperatuur.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactoren voor familiale dysautonomie zijn genetisch van aard. Personen met een familiegeschiedenis van de aandoening of die behoren tot de Ashkenazische Joodse gemeenschap hebben een verhoogd risico om drager te zijn van het defecte gen. Aangezien het een autosomaal recessieve aandoening is, moeten beide ouders drager zijn van het defecte gen om een kind met de aandoening te krijgen.

Symptomen

De symptomen van familiale dysautonomie manifesteren zich vanaf de geboorte en verergeren doorgaans na verloop van tijd. De symptomen zijn variabel en kunnen één of meer van de volgende tekenen omvatten:

• afleveringen van een abnormaal snelle, langzame of onregelmatige hartslag
• constipatie of diarree
• droge ogen en een gebrek aan tranen bij het huilen
• een abnormaal hoge of lage lichaamstemperatuur en bloeddruk
• een kromming van de wervelkolom (scoliose) en misvormde gewrichten
• een onduidelijke spraak of een ‘nasale’ stem
• een ongebruikelijk glad, bleek tongoppervlak, een gebrek aan smaakpapillen en een verminderde smaakzin
• een slechte coördinatie en onvaste gang (ataxie)
• een slechte gewichtstoename
• een verlies van blaascontrole (enuresis)
• een verminderd gevoel van pijn en lichaamshouding, wat leidt tot veelvuldige letsels
• een vertraagde ontwikkeling, vooral loopproblemen
• een vertraagde puberteit, vooral bij meisjes
• epileptische aanvallen
• gestopte ademhalingen, hetgeen resulteert in flauwvallen
• herhaaldelijk braken
• het onvermogen om pijn en veranderingen in temperatuur te voelen (hetgeen mogelijk leidt tot verwondingen)
• hoornvlieszweren
• regelmatig kokhalzen
• rode huidvlekken en overmatig zweten, vooral wanneer het kind eet of enthousiast wordt
• slikproblemen bij zuigelingen, hetgeen resulteert in aspiratiepneumonie (longontsteking door het inademen van vreemde stoffen) of een slechte groei
• tongzweren veroorzaakt door tanden die tegen het gebied wrijven
• verminderde reflexen en een verminderde spierspanning (hypotonie)

Na de leeftijd van drie jaar ontwikkelen de meeste kinderen autonome crises. Dit zijn episoden van hardnekkig braken, zweten, een versnelde hartslag, een hoge bloeddruk, hartkloppingen, koorts en persoonlijkheidsveranderingen. Tijdens deze afleveringen komen kwijlen en blozen van de huid vaak voor, en ook het hoornvlies kan vertroebelen.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van familiale dysautonomie kunnen wijzen op ernstige complicaties of een verslechtering van de aandoening. Deze symptomen omvatten:

• ernstige ademhalingsproblemen, zoals apneu of moeilijkheden met ademhalen
• frequente en ernstige aanvallen van braken
• significante veranderingen in bewustzijn of mentale toestand
• extreme schommelingen in bloeddruk en hartslag
• onverwachte veranderingen in lichaamstemperatuur die moeilijk te beheersen zijn
• plotselinge en ernstige constipatie of diarree die niet reageert op behandeling

Bij het optreden van deze symptomen is het cruciaal om onmiddellijk medische hulp te zoeken om complicaties te voorkomen of te beheersen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van familiale dysautonomie begint met een grondig fysiek en neurologisch onderzoek. De arts zoekt naar de volgende tekenen:

• de afwezigheid of afname van diepe peesreflexen
• een ernstige kromming van de wervelkolom (scoliose)
• een gebrek aan reactie na het ontvangen van een histamine-injectie (normaal zouden roodheid en zwelling optreden)
• een gebrek aan tranen bij het huilen
• een lage spierspanning (hypotonie), vooral bij baby's
• kleine pupillen na het gebruik van bepaalde oogdruppels

Een bloedonderzoek kan helpen bij het opsporen van de genmutatie die verantwoordelijk is voor familiale dysautonomie.

Behandeling

Familiale dysautonomie is momenteel ongeneeslijk. De behandeling richt zich op het verlichten van symptomen en het verbeteren van de kwaliteit van leven. De behandeling kan bestaan uit:

• het verhogen van de vochtinname en het consumeren van zout en cafeïne om de bloeddruk te stabiliseren
• het dragen van elastische kousen om orthostatische hypotensie te voorkomen
• het gebruik van een voedingssonde of een chirurgische opening van de maag voor betere voeding en om te voorkomen dat voedsel in de longen terechtkomt
• het voorschrijven van anti-epileptica om aanvallen te beheersen
• kunsttranen voor droge ogen
• specifieke voeding en rechtopstaande voeding om reflux te voorkomen
• medicijnen zoals anti-emetica om braken te beheersen
• fysiotherapie van de borstkas en andere fysieke therapieën
• maatregelen om het kind te beschermen tegen letsel
• chirurgie indien nodig voor problemen met de wervelkolom

Prognose

De prognose voor kinderen met familiale dysautonomie is variabel. Ongeveer de helft van de kinderen die met de aandoening worden geboren, bereikt de veertigjarige leeftijd. Sommige kinderen kunnen echter vroegtijdig overlijden als gevolg van de ernst van de aandoening en gerelateerde complicaties.

Complicaties

Familiale dysautonomie kan leiden tot verschillende ernstige complicaties, waaronder:

• chronische ademhalingsproblemen
• frequente en ernstige aanvallen van braken
• spijsverteringsproblemen, zoals ernstige constipatie of diarree
• pijnlijke en ernstige zweren op het hoornvlies
• ontwikkeling van scoliose of andere skeletproblemen
• suikerziekte of andere endocriene stoornissen
• ernstige hart- en vaatproblemen
• psychosociale problemen door de ernstige aard van de symptomen

Preventie

Preventie van familiale dysautonomie richt zich op genetische expertise en screening. Voor paren met een familiegeschiedenis van de aandoening of die tot de Ashkenazische Joodse gemeenschap behoren, wordt aanbevolen om genetisch advies in te winnen voordat ze kinderen krijgen. Dit kan helpen bij het bepalen van het risico op het doorgeven van de aandoening aan hun kinderen en bij het nemen van geïnformeerde beslissingen over reproductieve opties.

Lees verder

• Dysautonomie: Aandoening aan het autonome zenuwstelsel