Scoliose: Zijdelingse kromming van de wervelkolom

Scoliose is de abnormale zijdelingse (laterale) kromming en verdraaiing van de wervelkolom, die normaal gesproken recht en verticaal is. Scoliose wordt het vaakst vastgesteld tijdens de groeispurt in de puberteit, maar kan op elke leeftijd voorkomen. De oorzaak van scoliose is meestal onbekend, hoewel enkele aandoeningen wel tot scoliose kunnen leiden. In de meeste gevallen zijn de symptomen mild en is behandeling niet nodig, maar bij ernstige kromming kunnen zowel braces als chirurgie worden overwogen. In Nederland is er een actieve contactgroep voor scoliosepatiënten.

• Epidemiologie
• Prevalentie van scoliose
• Geslachtsverhouding
• Geografische variaties
• Mechanisme
• Ontwikkeling van scoliose
• Posturale en structurele veranderingen
• Neurologische en musculaire oorzaken
• Oorzaken en vormen van scoliose
• Risicofactoren
• Genetische aanleg
• Adolescentie en geslacht
• Slechte houding en levensstijl
• Risicogroepen
• Kinderen en adolescenten
• Ouderen
• Patiënten met neurologische aandoeningen
• Symptomen: Zijdelingse kromming van de wervelkolom
• Alarmsymptomen
• Asymmetrie van de schouders of taille
• Pijn in de rug
• Beperkingen in beweging
• Veranderingen in de houding of lichaamspositie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van scoliose: Van observatie tot chirurgie
• Prognose
• Verwachtingen op lange termijn
• Behandeling en uitkomst
• Levenskwaliteit
• Complicaties van scoliose
• Preventie
• Vroege opsporing en controle
• Versterkende oefeningen en houdingstraining
• Beperkingen van risicofactoren
• Contactgroep voor scoliosepatiënten
• Praktische tips voor het leven met scoliose
• Zorg goed voor je houding
• Doe gerichte oefeningen om je spieren te versterken
• Zorg voor een passend matras en kussen
• Let op je voeding en gewicht
• Zoek professionele begeleiding bij pijnklachten
• Misvattingen rond scoliose
• Scoliose komt alleen voor bij kinderen
• Scoliose is altijd zichtbaar of merkbaar
• Scoliose kan altijd worden gecorrigeerd met een brace
• Scoliose veroorzaakt altijd ernstige gezondheidsproblemen
• Chirurgie is altijd nodig bij scoliose
• Scoliose is een erfelijke aandoening die iedereen in een familie treft
• Fysieke activiteit maakt scoliose erger

Epidemiologie

Prevalentie van scoliose

Scoliose is een aandoening waarbij de wervelkolom zijwaarts kromt, vaak in de vorm van een "S" of een "C". Het komt relatief vaak voor, met een prevalentie van ongeveer 2-3% in de algemene bevolking. De meeste gevallen zijn mild, en de kromming kan naarmate een persoon ouder wordt verergeren. De prevalentie van scoliose varieert echter afhankelijk van de leeftijd en het type scoliose. Bij kinderen, vooral tijdens de groeispurts in de adolescentie, is scoliose vaker aanwezig, terwijl de aandoening bij volwassenen vaak voorkomt bij mensen die al vroeg tekenen van de aandoening vertonen.

Geslachtsverhouding

Scoliose komt vaker voor bij meisjes dan bij jongens, vooral wanneer de aandoening zich ontwikkelt tijdens de puberteit. Ongeveer 70-90% van de gevallen van idiopathische scoliose (de meest voorkomende vorm) zijn bij meisjes. De afwijkingen bij meisjes hebben echter een grotere kans om ernstiger te zijn en om behandeling te vereisen.

Geografische variaties

De prevalentie van scoliose vertoont geografische variaties, hoewel deze verschillen meestal klein zijn. In sommige gevallen zijn er aanwijzingen dat scoliose meer voorkomt in geïndustrialiseerde landen, mogelijk door omgevingsfactoren, genetische predisposities of veranderde levensstijl.

Mechanisme

Ontwikkeling van scoliose

Scoliose kan zich ontwikkelen door verschillende mechanismen. Het ontstaan van scoliose kan variëren, afhankelijk van de oorzaak van de kromming. In de meeste gevallen, vooral bij idiopathische scoliose, is de exacte oorzaak onbekend. Het lijkt te ontstaan door een verstoring van de groei van de wervels, die de wervelkolom doen draaien en zijwaarts krommen.

Posturale en structurele veranderingen

Scoliose kan het gevolg zijn van structurele veranderingen in de wervels of de wervelkolom. Bijvoorbeeld, ongelijke groei van de wervels kan leiden tot asymmetrie, wat een zijwaartse kromming veroorzaakt. Posturale scoliose, die optreedt door verkeerd zitten of staan, kan ook bijdragen aan het ontstaan van een kromming, maar dit type scoliose is vaak reversibel door therapie en veranderingen in houding.

Neurologische en musculaire oorzaken

In sommige gevallen kan scoliose het gevolg zijn van neurologische of musculaire aandoeningen die de symmetrie van de wervelkolom verstoren. Aandoeningen zoals cerebrale parese of spinale spieratrofie kunnen leiden tot secundaire scoliose door verstoorde spierspanning en asymmetrische trek op de wervelkolom.

Oorzaken en vormen van scoliose

In veel gevallen is de oorzaak van scoliose onbekend. Dit wordt in medische termen "idiopathische scoliose" genoemd. Voordat de arts deze diagnose stelt, onderzoekt hij of andere factoren verantwoordelijk kunnen zijn voor de kromming. De oorzaken van scoliose worden onderverdeeld in niet-structurele (functionele) scoliose en structurele scoliose.

Niet-structurele (functionele) scoliose
Deze vorm van scoliose ontstaat wanneer de kromming wordt veroorzaakt door tijdelijke problemen zonder dat de wervelkolom zelf structureel afwijkend is. Dit kan het gevolg zijn van een onderliggend probleem zoals:

• Een beenlengteverschil
• Spierspasmen
• Ontstekingen zoals appendicitis (ontsteking van de blindedarm)
• Appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm)

Structurele scoliose
Structurele scoliose kan ontstaan door een breed scala aan oorzaken, zoals:

• Erfelijke aandoeningen zoals het Marfan-syndroom, een bindweefselziekte
• Neuromusculaire aandoeningen zoals cerebrale parese (hersenverlamming), poliomyelitis of spierdystrofie
• Aangeboren afwijkingen zoals hemivertebra, waarbij een wervel niet normaal ontwikkeld is
• Verwondingen, infecties, tumoren, metabole aandoeningen, bindweefselaandoeningen, reumatische aandoeningen of onbekende factoren (idiopathische scoliose)

Risicofactoren

Genetische aanleg

Er is een sterke genetische component bij scoliose, vooral bij idiopathische scoliose. Patiënten met familieleden die scoliose hebben, lopen een verhoogd risico. Genetische factoren kunnen bijdragen aan een verstoorde botgroei of afwijkingen in de wervels, wat de kans op het ontwikkelen van scoliose verhoogt.

Adolescentie en geslacht

Scoliose komt vaker voor bij adolescenten, vooral tijdens de groeispurt die optreedt in de vroege tienerjaren. Meisjes hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van ernstigere vormen van scoliose, wat een risicofactor is voor de noodzaak van medische interventie.

Slechte houding en levensstijl

Hoewel slechte houding op zichzelf niet de primaire oorzaak is van scoliose, kan het bijdragen aan de verergering van posturale scoliose, vooral bij kinderen en adolescenten die veel tijd doorbrengen met zitten, bijvoorbeeld tijdens het gebruik van computers of smartphones.

Risicogroepen

Kinderen en adolescenten

Kinderen en adolescenten vormen de grootste risicogroep voor het ontwikkelen van scoliose, vooral tijdens de snelle groei die voorkomt rond de puberteit. Het risico is groter bij meisjes, aangezien zij vaker te maken krijgen met ernstigere gevallen van scoliose die behandeling vereisen.

Ouderen

Ouderen kunnen ook een verhoogd risico op scoliose ervaren als gevolg van degeneratieve veranderingen in de wervelkolom, zoals osteoporose en afname van de botdichtheid. Deze veranderingen kunnen leiden tot een kromming van de wervelkolom, vooral als de wervels afnemen in hoogte.

Patiënten met neurologische aandoeningen

Patiënten met bepaalde neurologische aandoeningen, zoals spinale spieratrofie of cerebrale parese, lopen een groter risico op het ontwikkelen van scoliose. Deze aandoeningen kunnen de spieren en zenuwen beïnvloeden die de wervelkolom ondersteunen, wat kan leiden tot een structurele kromming.

Symptomen: Zijdelingse kromming van de wervelkolom

Scoliose kan leiden tot een zichtbare kromming van de wervelkolom. De kromming kan C- of S-vormig zijn (een dubbele bocht in het geval van een S-vorm). Kenmerken van scoliose zijn onder andere:

• Ongelijke schouders: één schouder kan hoger staan dan de andere
• Ongelijke taille: dit kan problemen veroorzaken bij het aankleden
• Een prominente ribbenkast bij een grote kromming, die meer uitsteekt dan normaal
• Mogelijk verschil in beenlengte

Rugpijn komt vaak voor bij volwassenen met scoliose. Jonge patiënten ervaren meestal minder ernstige symptomen en pijn. Scoliose kan ook samen voorkomen met kyfose (vooroverbuiging van de wervelkolom), wat in medische termen kyfoscoliose wordt genoemd.

Alarmsymptomen

Asymmetrie van de schouders of taille

Een van de belangrijkste alarmsymptomen van scoliose is asymmetrie in de schouders of taille. Dit kan zich uiten in ongelijke schouderhoogtes of een kromming van de wervelkolom die zichtbaar is bij staan of zitten.

Pijn in de rug

Hoewel scoliose vaak geen pijn veroorzaakt, kunnen sommige patiënten rugpijn ervaren, vooral als de kromming ernstig is of verergert. Rugpijn kan het gevolg zijn van extra belasting op de wervelkolom en de omliggende spieren.

Beperkingen in beweging

Ernstige scoliose kan leiden tot beperkingen in de beweeglijkheid van de wervelkolom, waardoor patiënten moeite kunnen hebben met buigen, draaien of het uitvoeren van bepaalde lichamelijke activiteiten.

Veranderingen in de houding of lichaamspositie

Wanneer scoliose verergert, kunnen patiënten veranderingen in hun houding opmerken, zoals een scheve houding of het neigen van het bovenlichaam naar één kant.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts begint met het verzamelen van de medische voorgeschiedenis van de patiënt en voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit. Dit kan onder andere inhouden dat de patiënt voorover buigt om te controleren of er een asymmetrie in de ribbenkast aanwezig is. Daarnaast wordt een neurologisch onderzoek uitgevoerd om spierzwakte, gevoelloosheid en abnormale reflexen te testen.

Diagnostisch onderzoek
Een röntgenfoto van de wervelkolom is gebruikelijk om de diagnose scoliose te bevestigen. Als er aanvullende twijfels bestaan, bijvoorbeeld bij vermoeden van een tumor, kan een MRI-scan worden uitgevoerd om verdere inzichten te verkrijgen.

Behandeling van scoliose: Van observatie tot chirurgie

Observatie
Bij jonge patiënten met een lichte kromming is vaak geen onmiddellijke behandeling nodig. De kromming kan soms spontaan verbeteren met de groei. Regelmatige controle door de arts is belangrijk om de voortgang van de aandoening te monitoren.

Braces en chirurgie
Wanneer de kromming verergert of significante progressie vertoont, kunnen speciale braces worden ingezet om verdere verslechtering te voorkomen. In gevallen waarbij de kromming meer dan 40 graden bedraagt, kan chirurgie noodzakelijk zijn. De operatie omvat het inbrengen van metalen staven, schroeven, haken en/of draden om de wervelkolom te stabiliseren. Bij kinderen en adolescenten worden deze regelmatig aangepast naarmate de patiënt groeit. Voor oudere kinderen en volwassenen kan scoliose vaak niet verbeteren en kan pijnbeheersing met pijnstillers en fysiotherapie nodig zijn. Indien deze behandelingen niet effectief zijn, kan een operatie overwogen worden.

Alternatieve therapieën
Alternatieve behandelingen kunnen voedingssupplementen, chiropractische manipulaties en elektrische stimulatie van de spieren omvatten. Het is ook belangrijk voor patiënten om actief te blijven en hun algemene conditie te verbeteren.

Prognose

Verwachtingen op lange termijn

De prognose voor scoliose hangt af van de ernst van de kromming en de snelheid waarmee deze zich ontwikkelt. Bij milde gevallen van scoliose kunnen patiënten een normaal leven leiden zonder dat medische interventie nodig is. Ernstigere gevallen kunnen echter leiden tot chronische pijn, beperkingen in mobiliteit, en in sommige gevallen, ademhalingsproblemen als gevolg van de druk op de longen.

Behandeling en uitkomst

De meeste gevallen van scoliose kunnen effectief worden beheerd met niet-chirurgische behandelingen, zoals het dragen van een brace om de kromming te stabiliseren. Bij ernstige gevallen kan een operatie nodig zijn om de wervelkolom te corrigeren en verdere complicaties te voorkomen. De uitkomst van chirurgische behandelingen is over het algemeen positief, hoewel herstel tijd kan vergen.

Levenskwaliteit

De impact van scoliose op de levenskwaliteit hangt af van de ernst van de aandoening. Voor patiënten met ernstige scoliose die pijn of mobiliteitsproblemen ervaren, kan de levenskwaliteit verminderd zijn. Met behandeling kunnen de meeste mensen echter goed functioneren en een actieve levensstijl behouden.

Complicaties van scoliose

Ernstige scoliose kan emotionele en lichamelijke problemen veroorzaken. Vooral tieners kunnen last hebben van een negatief zelfbeeld door hun lichaamsafwijking. In zeldzame gevallen kan ernstige scoliose leiden tot complicaties zoals een verhoogde druk op het hart en de longen, wat kan resulteren in ademhalingsproblemen.

Preventie

Vroege opsporing en controle

Vroege opsporing van scoliose is essentieel om de progressie van de aandoening te voorkomen. Regelmatige screening van kinderen en adolescenten tijdens de groeifases kan helpen om scoliose in een vroeg stadium te identificeren en tijdige interventie mogelijk te maken.

Versterkende oefeningen en houdingstraining

Hoewel het niet altijd mogelijk is om scoliose volledig te voorkomen, kunnen versterkende oefeningen en het trainen van een goede houding bijdragen aan het voorkomen van de verergering van de aandoening. Het verbeteren van de spierkracht rond de wervelkolom kan helpen om de belasting op de wervels te verminderen.

Beperkingen van risicofactoren

Het minimaliseren van risicofactoren zoals overgewicht en slechte houding kan de kans op het ontwikkelen van scoliose verkleinen. Het dragen van ondersteunende schoenen en het nemen van pauzes bij langdurig zitten kan bijdragen aan een gezonde wervelkolom en het verminderen van de kans op posturale scoliose.

Contactgroep voor scoliosepatiënten

Patiënten met scoliose in Nederland kunnen terecht bij de "Vereniging van scoliosepatiënten". Deze vereniging biedt informatie over de aandoening en organiseert lotgenotencontact.

Praktische tips voor het leven met scoliose

Scoliose is een aandoening waarbij de wervelkolom een abnormale zijwaartse kromming vertoont. Dit kan leiden tot pijn, vermoeidheid en in sommige gevallen moeite met ademhalen of bewegen. Als je te maken hebt met scoliose, zijn er verschillende manieren om de klachten te verlichten en je dagelijkse leven te ondersteunen. Hier zijn enkele praktische tips om je te helpen omgaan met scoliose.

Zorg goed voor je houding

Een goede houding kan de belasting op je rug verminderen en pijn helpen verlichten. Het is belangrijk om bewust te zijn van hoe je zit, staat en beweegt. Als je lange tijd zit, zorg er dan voor dat je rug goed wordt ondersteund. Gebruik een stoel die je onderrug ondersteunt of leg een kussen in je rug voor extra steun. Wanneer je staat, probeer dan je schouders naar achteren te trekken en je heupen in lijn met je knieën te houden om de druk op je wervelkolom te minimaliseren. Het aannemen van een goede houding kan je helpen om de symptomen van scoliose te verlichten en verdere complicaties te voorkomen.

Doe gerichte oefeningen om je spieren te versterken

Oefeningen kunnen een belangrijke rol spelen bij het verlichten van de symptomen van scoliose. Het versterken van de spieren rond je wervelkolom kan helpen om de belasting op de rug te verminderen. Denk aan oefeningen die de spieren van je buik, rug en core versterken. Pilates en yoga zijn uitstekende manieren om de flexibiliteit en kracht van je spieren te verbeteren. Vraag je fysiotherapeut om oefeningen die specifiek gericht zijn op het ondersteunen van je wervelkolom en het verbeteren van je houding. Het regelmatig doen van deze oefeningen kan helpen om de belasting op je wervelkolom te verminderen.

Zorg voor een passend matras en kussen

Een goed matras en kussen zijn essentieel voor een goede nachtrust als je scoliose hebt. Het is belangrijk om een matras te kiezen die je lichaam goed ondersteunt, zonder te hard of te zacht te zijn. Een medium-stevig matras kan helpen om je wervelkolom in een natuurlijke positie te houden. Je kussen moet je nek goed ondersteunen, zodat je geen pijn krijgt tijdens het slapen. Overweeg een kussen dat speciaal ontworpen is om de houding van je nek te verbeteren. Door de juiste slaapomgeving te creëren, kun je de belasting op je wervelkolom verminderen en beter rusten.

Let op je voeding en gewicht

Een gezond voedingspatroon is belangrijk voor het behoud van sterke botten en gewrichten, vooral als je scoliose hebt. Zorg ervoor dat je voldoende vitaminen en mineralen binnenkrijgt, zoals calcium en vitamine D, die essentieel zijn voor de gezondheid van je botten. Als je overgewicht hebt, kan dit de druk op je wervelkolom vergroten, wat de symptomen van scoliose kan verergeren. Door gezond te eten en een gezond gewicht te behouden, kun je de belasting op je wervelkolom verminderen en de klachten van scoliose verlichten.

Zoek professionele begeleiding bij pijnklachten

Als je pijn ervaart door scoliose, is het belangrijk om professionele begeleiding te zoeken. Een fysiotherapeut kan je helpen met specifieke oefeningen en technieken om je spieren te versterken en pijn te verlichten. Daarnaast kan een arts of specialist in rugproblemen je advies geven over het gebruik van hulpmiddelen zoals een brace, als dat nodig is. Door samen te werken met zorgprofessionals kun je de klachten beter beheren en passende behandelingen vinden die je dagelijks leven verbeteren.

Met deze praktische tips kun je de symptomen van scoliose beter beheersen en je leven op een comfortabele en actieve manier voortzetten.

Misvattingen rond scoliose

Scoliose is een aandoening waarbij de wervelkolom een abnormale zijwaartse kromming vertoont. Hoewel het vaak voorkomt, bestaan er veel misvattingen over de oorzaak, de ernst en de behandeling van scoliose. Veel mensen begrijpen de impact van de aandoening niet goed, wat kan leiden tot verwarring en verkeerde behandelingskeuzes. Hier worden enkele van de meest voorkomende misvattingen over scoliose besproken.

Scoliose komt alleen voor bij kinderen

Hoewel scoliose vaak wordt vastgesteld tijdens de groei, met name bij kinderen en adolescenten, kan de aandoening zich ook op latere leeftijd ontwikkelen. Bij volwassenen kan scoliose voortkomen uit degeneratieve veranderingen in de wervelkolom, zoals slijtage van de wervelgewrichten. Dit wordt ook wel "degeneratieve scoliose" genoemd en kan leiden tot pijn en andere complicaties, zoals spieren die niet goed functioneren door de verkeerde uitlijning van de wervels. Scoliose bij volwassenen wordt vaak niet tijdig opgemerkt, omdat het vaak in een minder ernstige vorm voorkomt dan bij kinderen.

Scoliose is altijd zichtbaar of merkbaar

Scoliose kan in sommige gevallen subtiel zijn en niet altijd gemakkelijk te zien. De kromming van de wervelkolom kan soms minimalistisch zijn, waardoor het voor een arts moeilijker is om het vast te stellen zonder gebruik te maken van beeldvormende onderzoeken zoals röntgenfoto's of MRI-scans. Bovendien kunnen de symptomen variëren. Sommige mensen ervaren geen pijn of andere duidelijke klachten, terwijl anderen last kunnen hebben van pijn in de rug, vooral na langdurig zitten of staan.

Scoliose kan altijd worden gecorrigeerd met een brace

Een veel voorkomende misvatting is dat het dragen van een brace altijd leidt tot een volledige correctie van scoliose. Hoewel braces vaak worden gebruikt om de kromming van de wervelkolom te stabiliseren en te voorkomen dat deze verergert, kunnen ze niet altijd de kromming volledig corrigeren. Braces zijn het meest effectief wanneer ze worden gedragen tijdens de groei van een kind, maar ze kunnen bij volwassenen niet altijd dezelfde resultaten opleveren. In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn om de kromming te corrigeren, vooral als de scoliose verergert en leidt tot ernstige pijn of ademhalingsproblemen.

Scoliose veroorzaakt altijd ernstige gezondheidsproblemen

Niet alle gevallen van scoliose leiden tot ernstige gezondheidsproblemen. In veel gevallen is de kromming van de wervelkolom mild en veroorzaakt deze geen grote gezondheidsklachten. Bij een milde scoliose kunnen patiënten vaak een normaal leven leiden zonder significante pijn of belemmeringen. Het is pas wanneer de kromming ernstiger wordt, vaak in combinatie met andere complicaties zoals hersenen die functioneren belemmerd worden of longen die slecht geventileerd worden door de abnormale houding, dat er sprake kan zijn van grotere gezondheidsproblemen.

Chirurgie is altijd nodig bij scoliose

Hoewel chirurgie een behandelingsoptie is voor ernstige gevallen van scoliose, is het niet altijd noodzakelijk. Veel mensen kunnen hun scoliose effectief beheren met fysiotherapie, oefeningen om de spieren te versterken en houdingscorrecties. In sommige gevallen kunnen pijnstillers en andere medicaties ook helpen om ongemak te verlichten. De beslissing om al dan niet een operatie te ondergaan, hangt af van verschillende factoren, waaronder de ernst van de kromming, de leeftijd van de patiënt en de mate van pijn of beperkingen die de aandoening veroorzaakt.

Scoliose is een erfelijke aandoening die iedereen in een familie treft

Hoewel er genetische factoren kunnen bijdragen aan het ontstaan van scoliose, is het niet zo dat scoliose altijd van ouder op kind wordt overgedragen. Veel gevallen van scoliose, vooral de idiopathische vorm, hebben geen bekende oorzaak. Het kan voorkomen zonder een duidelijk erfelijk patroon. Het is belangrijk om te begrijpen dat hoewel de aandoening in sommige families vaker voorkomt, niet elke persoon in een familie automatisch scoliose zal ontwikkelen.

Fysieke activiteit maakt scoliose erger

Een andere misvatting is dat fysieke activiteit, zoals sporten of krachttraining, de kromming van de wervelkolom kan verergeren. In feite kan regelmatige fysieke activiteit juist helpen bij het versterken van de spieren die de wervelkolom ondersteunen en zo de effecten van scoliose verminderen. Oefeningen gericht op de rug- en buikspieren kunnen de houding verbeteren en pijn verlichten. Het is echter wel belangrijk om de juiste oefeningen te doen, onder begeleiding van een fysiotherapeut of arts, om te voorkomen dat verkeerde bewegingen de aandoening verergeren.

Scoliose is een aandoening die een breed scala aan symptomen en behandelopties met zich meebrengt. Het is essentieel om de juiste informatie te hebben en misvattingen te vermijden, zodat patiënten de beste zorg en behandeling kunnen ontvangen. Het vroegtijdig herkennen van scoliose en het nemen van de juiste maatregelen kan helpen om complicaties te voorkomen en de kwaliteit van leven te verbeteren.

Lees verder

• Kyfose: Achterwaartse kromming van de wervelkolom
• Kyfoscoliose: Abnormale kromming van wervelkolom
• Borstkas en pleura: Aandoeningen, afwijkingen en problemen