Scoliose: Zijdelingse kromming van de wervelkolom

Scoliose is de abnormale zijdelingse (laterale) kromming en verdraaiing van de wervelkolom, die normaal gesproken recht en verticaal is. Scoliose wordt het vaakst vastgesteld tijdens de groeispurt in de puberteit, maar kan op elke leeftijd voorkomen. De oorzaak van scoliose is meestal onbekend, hoewel enkele aandoeningen wel tot scoliose kunnen leiden. In de meeste gevallen zijn de symptomen mild en is behandeling niet nodig, maar bij ernstige kromming kunnen zowel braces als chirurgie worden overwogen. In Nederland is er een actieve contactgroep voor scoliosepatiënten.

• Epidemiologie
• Oorzaken en vormen van scoliose
• Symptomen: Zijdelingse kromming van de wervelkolom
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van scoliose: Van observatie tot chirurgie
• Prognose
• Complicaties van scoliose
• Preventie
• Contactgroep voor scoliosepatiënten

Epidemiologie

Scoliose kan op elke leeftijd voorkomen, maar de aandoening wordt het vaakst vastgesteld bij kinderen tussen de 10 en 15 jaar. De prevalentie wordt geschat op 3 tot 4 gevallen per 1.000 mensen. Vrouwen hebben een hogere kans om scoliose te ontwikkelen dan mannen.

Oorzaken en vormen van scoliose

In veel gevallen is de oorzaak van scoliose onbekend. Dit wordt in medische termen "idiopathische scoliose" genoemd. Voordat de arts deze diagnose stelt, onderzoekt hij of andere factoren verantwoordelijk kunnen zijn voor de kromming. De oorzaken van scoliose worden onderverdeeld in niet-structurele (functionele) scoliose en structurele scoliose.

Niet-structurele (functionele) scoliose

Deze vorm van scoliose ontstaat wanneer de kromming wordt veroorzaakt door tijdelijke problemen zonder dat de wervelkolom zelf structureel afwijkend is. Dit kan het gevolg zijn van een onderliggend probleem zoals:

• Een beenlengteverschil
• Spierspasmen
• Ontstekingen zoals appendicitis (ontsteking van de blindedarm)
• Appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm)

Structurele scoliose

Structurele scoliose kan ontstaan door een breed scala aan oorzaken, zoals:

• Erfelijke aandoeningen zoals het Marfan-syndroom, een bindweefselziekte
• Neuromusculaire aandoeningen zoals cerebrale parese (hersenverlamming), poliomyelitis of spierdystrofie
• Aangeboren afwijkingen zoals hemivertebra, waarbij een wervel niet normaal ontwikkeld is
• Verwondingen, infecties, tumoren, metabole aandoeningen, bindweefselaandoeningen, reumatische aandoeningen of onbekende factoren (idiopathische scoliose)

Symptomen: Zijdelingse kromming van de wervelkolom

Scoliose kan leiden tot een zichtbare kromming van de wervelkolom. De kromming kan C- of S-vormig zijn (een dubbele bocht in het geval van een S-vorm). Kenmerken van scoliose zijn onder andere:

• Ongelijke schouders: één schouder kan hoger staan dan de andere
• Ongelijke taille: dit kan problemen veroorzaken bij het aankleden
• Een prominente ribbenkast bij een grote kromming, die meer uitsteekt dan normaal
• Mogelijk verschil in beenlengte

Rugpijn komt vaak voor bij volwassenen met scoliose. Jonge patiënten ervaren meestal minder ernstige symptomen en pijn. Scoliose kan ook samen voorkomen met kyfose (vooroverbuiging van de wervelkolom), wat in medische termen kyfoscoliose wordt genoemd.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts begint met het verzamelen van de medische voorgeschiedenis van de patiënt en voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit. Dit kan onder andere inhouden dat de patiënt voorover buigt om te controleren of er een asymmetrie in de ribbenkast aanwezig is. Daarnaast wordt een neurologisch onderzoek uitgevoerd om spierzwakte, gevoelloosheid en abnormale reflexen te testen.

Diagnostisch onderzoek

Een röntgenfoto van de wervelkolom is gebruikelijk om de diagnose scoliose te bevestigen. Als er aanvullende twijfels bestaan, bijvoorbeeld bij vermoeden van een tumor, kan een MRI-scan worden uitgevoerd om verdere inzichten te verkrijgen.

Behandeling van scoliose: Van observatie tot chirurgie

Observatie

Bij jonge patiënten met een lichte kromming is vaak geen onmiddellijke behandeling nodig. De kromming kan soms spontaan verbeteren met de groei. Regelmatige controle door de arts is belangrijk om de voortgang van de aandoening te monitoren.

Braces en chirurgie

Wanneer de kromming verergert of significante progressie vertoont, kunnen speciale braces worden ingezet om verdere verslechtering te voorkomen. In gevallen waarbij de kromming meer dan 40 graden bedraagt, kan chirurgie noodzakelijk zijn. De operatie omvat het inbrengen van metalen staven, schroeven, haken en/of draden om de wervelkolom te stabiliseren. Bij kinderen en adolescenten worden deze regelmatig aangepast naarmate de patiënt groeit. Voor oudere kinderen en volwassenen kan scoliose vaak niet verbeteren en kan pijnbeheersing met pijnstillers en fysiotherapie nodig zijn. Indien deze behandelingen niet effectief zijn, kan een operatie overwogen worden.

Alternatieve therapieën

Alternatieve behandelingen kunnen voedingssupplementen, chiropractische manipulaties en elektrische stimulatie van de spieren omvatten. Het is ook belangrijk voor patiënten om actief te blijven en hun algemene conditie te verbeteren.

Prognose

De prognose voor patiënten met scoliose hangt sterk af van de ernst van de kromming en de leeftijd van de patiënt. Bij lichte gevallen en bij jongeren kan de kromming vaak stabiel blijven of zelfs verbeteren zonder ingrijpende behandeling. Bij ernstige gevallen kan scoliose met de juiste behandeling goed worden beheerd, hoewel sommige patiënten blijvende symptomen kunnen ervaren. De meeste patiënten die een operatie ondergaan, ervaren een aanzienlijke verbetering van hun symptomen en levenskwaliteit.

Complicaties van scoliose

Ernstige scoliose kan emotionele en lichamelijke problemen veroorzaken. Vooral tieners kunnen last hebben van een negatief zelfbeeld door hun lichaamsafwijking. In zeldzame gevallen kan ernstige scoliose leiden tot complicaties zoals een verhoogde druk op het hart en de longen, wat kan resulteren in ademhalingsproblemen.

Preventie

De meeste gevallen van scoliose kunnen niet worden voorkomen, vooral wanneer de oorzaak idiopathisch is. Voor zover mogelijk kunnen regelmatige controles bij jonge kinderen helpen om eventuele afwijkingen vroegtijdig op te merken. Het dragen van goed ondersteunende schoenen en het aanmoedigen van een actieve levensstijl kan bijdragen aan een gezonde ontwikkeling van de wervelkolom.

Contactgroep voor scoliosepatiënten

Patiënten met scoliose in Nederland kunnen terecht bij de "Vereniging van scoliosepatiënten". Deze vereniging biedt informatie over de aandoening en organiseert lotgenotencontact.

Lees verder

• Kyfose: Achterwaartse kromming van de wervelkolom
• Kyfoscoliose: Abnormale kromming van wervelkolom
• Borstkas en pleura: Aandoeningen, afwijkingen en problemen