Droge ogen syndroom: Symptomen & behandelingen van oogziekte

Het droge ogen syndroom is één van de meest voorkomende oogziekten. Maar liefst 25% van de patiënten die een oogarts bezoekt, meldt namelijk symptomen van droge ogen. De ziekte komt tot stand doordat de ogen niet genoeg tranen aanmaken of de tranen te snel verdwijnen. Veelal leidt deze aandoening tot ongemak, gezichtsstoornissen en traanfilminstabiliteit. Mogelijke risicofactoren voor het krijgen van droge ogen zijn gevorderde leeftijd, vrouwelijk geslacht, roken, extreme warme of koude weersomstandigheden, lage luchtvochtigheid, veel gebruik maken van het beeldscherm, refractiechirurgie, contactlenzen dragen en bepaalde medicijnen. Gelukkig zijn er een aantal therapieën waardoor de symptomen van droge ogen verminderen. Dit verhoogt de kwaliteit van leven van patiënten met droge ogen.

• Droge ogen
• Epidemiologie
• Oorzaken oogprobleem
• Risicofactoren oogaandoening
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Traditionele behandelingen van het droge ogen syndroom
• Alternatieve behandeling
• Prognose

Droge ogen

Telkens als een patiënt met de ogen knippert, krijgt hij een laagje traanvocht over de ogen. Dit bestaat uit vetten (lipiden), eiwitten en een waterlaagje. Bij een gewijzigde samenstelling zijn droge ogen mogelijk. Meerdere factoren zijn aldus betrokken bij droge ogen. De aandoening gaat gepaard met een verhoogde osmolariteit van de traanfilm en een ontsteking van het oogoppervlak. Droge ogen zijn tijdelijk (episodisch) of permanent (chronisch). Episodische droge ogen ontstaan bijvoorbeeld wanneer de patiënt door visuele- of omgevingsomstandigheden minder knippert. Daardoor vermindert de traanproductie en samenstelling van het traanvocht wat resulteert in droge ogen. Chronische droge ogen verdwijnen niet meer waardoor mogelijke beschadiging van het oogoppervlak optreedt omdat de traanfilm niet meer de bescherming biedt die vereist is voor een goede structuur en werking, vaak met slechtziendheid tot gevolg.

Epidemiologie

De aandoening kent een hogere prevalentie in patiënten met auto-immuunziekten zoals bijvoorbeeld bij het syndroom van Sjögren. Droge ogen treffen meer vrouwen en ouderen. Vooral postmenopauzale vrouwen en vrouwen die de anticonceptiepil (hormonale substitutietherapie) gebruiken, hebben een significant hoger risico op droge ogen. In de medische literatuur circuleren diverse cijfers over de exacte prevalentie. Het aantal volwassenen dat lijdt aan droge ogen in de westerse cultuur is naar schatting tussen 5 à 20%.

Oorzaken oogprobleem

Het begrijpen van de etiologie en pathogenese van droge ogen is sinds begin 2000 sterk toegenomen. Een belangrijke stap voorwaarts is de erkenning van de twee afzonderlijke elementen van de ziekte namelijk traanverdamping en onvoldoende traanproductie. Bij deze twee elementen begrijpt de medische wetenschap inmiddels beter welke afzonderlijke en gelijktijdige rol ze in droge ogen spelen.

Risicofactoren oogaandoening

Door diverse omgevingsfactoren verschijnen sneller droge ogen.

Contactlenzen

Daarnaast verergeren droge ogen bij een foute contactlenshygiëne zoals het langdurig dragen van contactlenzen.

Klimaat

Klimaat- en milieufactoren zoals de luchtvochtigheid, het binnenklimaat, verontreiniging, luchtvaart en extreme temperaturen spelen daarnaast een rol bij de prevalentie van droge ogen. Bij een lage luchtvochtigheid zoals in de kantooromgeving, met airconditioning bij extreem koud of warm weer enz. neemt de prevalentie van droge ogen toe en vice versa. De binnenlucht is daarom best "droog en koel" met een luchtvochtigheid van ongeveer 40%. Dit percentage is beter voor de ogen dan een luchtvochtigheidspercentage onder 30%. Verder verergeren of bespoedigen de blootstelling aan zonlicht (zomerperiode), stof en wind droge ogen. In het najaar zijn de symptomen vaak ook nadrukkelijker aanwezig dan anders.

Medicatie
Heel wat risicofactoren spelen mee bij droge ogen. Bepaalde gebruikte geneesmiddelen zoals sommige antihistaminica en antidepressiva, verergeren of leiden tot droge ogen.

Medische behandelingen

Enkele maanden na refractiechirurgie zoals laser in situ keratomileusis (LASIK) of photorefractieve keratectomie (PRK), vertonen patiënten significant meer droge ogen.

Roken

Roken verhoogt eveneens het risico op droge ogen

Vitaminetekorten

Een tekort aan vitamine A leidt sneller tot droge ogen.

Zware inspanning van de ogen

Verder verhogen visuele taken zoals computergebruik, televisie kijken en lang lezen ook het risico op droge ogen.

Symptomen

Een patiënt ervaart meestal brandende ogen, prikkende ogen en/of korrelige ogen waar iets vreemd inzit. Soms echter heeft een patiënt geen weet van droge ogen en stelt de oogarts toch de diagnose. Een patiënt vertoont echter meestal één of meer van volgende symptomen:

• branderige ogen
• droge ogen
• geïrriteerde ogen
• gevoel dat er constant iets in de ogen zit
• gevoelig voor fel licht (fotofobie)
• jeukende ogen
• ontstoken ogen (oogontsteking)
• oogpijn bij het knipperen van de ogen
• rode ogen
• slechtziendheid
• vermoeide ogen
• vlekken zien
• wazig zien

Diagnose en onderzoeken

Een oogarts, opticien of contactlensspecialist voert een uitgebreid oogonderzoek uit zodat hij uitsluitsel biedt omtrent de diagnose van droge ogen. Hierbij onderzoekt hij het oogvocht en het hoornvlies grondig. Het Researchfonds Cornea Centrum Nederland heeft in samenwerking met het VU Medisch Centrum een speciale meetbril gemaakt die de verdampingssnelheid van het traanvocht meet. In de poten van de bril zitten fijne, gevoelige sensoren voor het meten van de verdamping. Hiermee is het opstellen van een beter behandelplan voor de individuele patiënt mogelijk.

Traditionele behandelingen van het droge ogen syndroom

Aanpak risicofactoren

Voor de keuze van de geschikte topische behandeling kijkt de oogarts naar de onderliggende oorzaak van de ziekte, de leeftijd en het geslacht van de patiënt. Ook houdt hij rekening met gelijktijdige medicatie zoals antihistaminica of hormonale substitutietherapie en de aan- of afwezigheid van een inflammatoire oogziekte.

De uitgebreide behandelingsaanpak van droge ogen spitst zich toe op de verschillende potentiële risicofactoren. Vooreerst draagt een patiënt best een bril die de verdamping van tranen vermindert zoals bijvoorbeeld een goede fietsbril die afgesloten is aan de zijkanten. Een ander soort lenzen valt ook te proberen. Ook thuis, op kantoor en in de auto verandert hij best de luchtopeningen/luchtvochtigheid. Daarnaast stopt een patiënt best met roken en ook blootstelling aan tabaksrook is uit den boze, daar dit de traanfilm destabiliseert en de traanproductie vermindert. Op het vlak van voedingsmiddelen zijn er ook enkele tips. Patiënten consumeren best minder alcohol daar dit uitdroging veroorzaakt en hierdoor de symptomen van droge ogen verergert. Omega-3-vetzuren, visolie, lijnzaadolie en cafeïne verbeteren de traanfilm dus dit is zeker aanbevolen. Indien mogelijk vermijdt een patiënt diuretica en systemische antihistaminica. Bovendien gebruikt de patiënt best zo weinig mogelijk medicatie daar velen conserveermiddelen bevatten die schade toebrengen aan de epitheelcellen en de traanfilm. Soms hebben patiënten baat bij kunsttranen (zalf, gel of oogdruppels).

Aanpak (oog)ziekte

Een (oog)arts behandelt verder indien mogelijk de (oog)ziekte die aanleiding geeft tot de droge ogen zoals bijvoorbeeld blefaritis (ontsteking van de ooglidranden). Af en toe voert hij een chirurgische ingreep uit waardoor hij het traanafvoerkanaal tijdelijk of permanent dichtmaakt (traanvochtocclusie). Op die manier blijft het aanwezige traanvocht zo lang mogelijk aanwezig. In ernstige gevallen verwijdert hij de traanklieren.

Alternatieve behandeling

Enkele alternatieve en nieuwere behandelingen zijn beschikbaar voor het droge ogen syndroom. De patiënt doet er goed aan om deze eerste met een oogarts te bespreken.

Acupunctuur

Bij sommige patiënten met droge ogen helpen geen enkele tips of behandelingen. Ze stappen daarom in hun radeloosheid soms over naar een alternatieve behandeling. Traditionele behandelingen en tips verzachten de symptomen van de ziekte, maar lossen deze niet op. Een mogelijk alternatief is daarom acupunctuur. Dit is een oude Chinese methode om met behulp van fijne naalden op specifieke punten op het lichaam te prikken om zo de symptomen van droge ogen te verzachten of zelfs tijdelijk of permanent weg te nemen. Met acupunctuur komt het lichaam ook weer in balans. Deze behandelingsmethode zou de energietoevoer naar de ogen en de traanklieren verbeteren.

Meer en vooral grootschaliger onderzoek is nodig naar acupunctuur bij droge ogen. Heel wat wetenschappelijke studies bieden namelijk tegenstrijdige resultaten. Sommige studies concluderen namelijk dat acupunctuur helpt, maar veelal zijn de cijfers gebaseerd op kleine klinische studies. Bij een klinische studie waarbij een groep patiënten een acupunctuurbehandeling en de andere groep een placebo-acupunctuurbehandeling kreeg, bleken er geen significante verschillen te zijn tussen beide groepen. Onderzoekers zijn het dus nog niet over eens over de invloed van acupunctuur op droge ogen.

Acupunctuur op zich is zeker niet onveilig. Wel is er steeds kans op enkele kleinere complicaties. Sporadisch treedt een infectie op op de plaats van de naaldinjectie, maar dat is zeer zeldzaam voor getrainde artsen. Ook werkt acupunctuur niet goed bij sommige patiënten terwijl het bij anderen wel aanslaat, maar het is niet duidelijk waarom dat zo is.

Oogimplantaat

Mogelijk zorgt een oogimplantaat voor droge ogen voor de oplossing van het droge ogen syndroom.

Castorolie

Castorolie-oogdruppels verminderen de traanverdamping bij het droge ogen syndroom

Omega 3-vetzuren

Omega 3-vetzuren doet de incidentie van droge ogen voorts verlagen.

Prognose

Veelal zijn droge ogen van chronische aard. De last voor de patiënt is niet te onderschatten. De aandoening heeft een aanzienlijke invloed op de werkproductiviteit, levenskwaliteit, de visuele functie, dagelijkse activiteiten, en het sociale en fysieke functioneren. Tenzij de droge ogen slechts episodisch komen, verlaagt de kwaliteit van leven voor veel patiënten door de last van de droge ogen.

Lees verder

• Floppy eyelid syndroom: Oogirritatie door slaapapneu
• Een oogonderzoek bij de oogarts: Screening naar oogziekten
• Pterygium en pinguecula, goedaardige letsels in de ogen
• Oogallergie en oogirritatie: Soorten, behandeling en tips
• Kunsttranen (oogdruppels) bij droge ogen