Aspiratiepneumonie: Longontsteking door vreemde stoffen

Aspiratiepneumonie is een type longontsteking die optreedt nadat een patiënt vreemde stoffen zoals braaksel, voedsel of vloeistoffen inademt. Dit kan leiden tot een bacteriële infectie in de longen. Veel voorkomende symptomen zijn onder andere (bloederig) slijm ophoesten, kortademigheid, koorts en een piepende ademhaling. Behandelmethoden voor aspiratiepneumonie variëren en de prognose hangt af van verschillende factoren.

• Synoniemen van aspiratiepneumonie
• Anatomie longen en relatie tot aspiratiepneumonie
• Epidemiologie van aspiratiepneumonie
• Mechanisme
• Oorzaken: Inademen van vreemde stoffen in de longen
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Voedsel, speeksel, vloeistoffen of braaksel inademen in de longen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Ademhalingsondersteuning en medicatie
• Prognose van aspiratiepneumonie
• Complicaties van aspiratiepneumonie
• Preventie van aspiratiepneumonie

Synoniemen van aspiratiepneumonie

Aspiratiepneumonie staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• anaërobe longontsteking - Inademing van braaksel
• aspiratielongontsteking
• necrotiserende longontsteking

Anatomie longen en relatie tot aspiratiepneumonie

De longen zijn vitale organen die essentieel zijn voor de gasuitwisseling van zuurstof en kooldioxide. Ze bestaan uit twee longen, de rechterlong met drie lobben en de linkerlong met twee lobben, en zijn gevuld met kleine luchthuisjes, de alveoli, waar de gasuitwisseling plaatsvindt. Aspiratiepneumonie ontstaat wanneer vreemde stoffen, zoals voedsel, vloeistoffen, of andere substanties, per ongeluk de luchtwegen binnendringen en de longen infecteren. Dit kan leiden tot ontsteking en infectie van het longweefsel, wat de normale ademhalingsfunctie verstoort.

Impact van aspiratiepneumonie op longweefsel

Aspiratie van vreemde stoffen kan de longen irriteren en ontsteking veroorzaken, wat kan leiden tot pneumonie (longontsteking). De vreemd materie in de longen kan bacteriën, zoals Anaerobes, Streptococcus pneumoniae of Staphylococcus aureus, meenemen, die infecties kunnen veroorzaken. Deze infecties kunnen zich verspreiden naar de alveoli en het omliggende longweefsel, waardoor het moeilijker wordt om zuurstof op te nemen en kooldioxide uit te stoten.

Fysiologische gevolgen van aspiratiepneumonie

Bij aspiratiepneumonie wordt de luchtweg beschadigd en kunnen de longen geïnfecteerd raken, wat leidt tot kortademigheid, pijn op de borst, en hoesten. De lichaamstemperatuur kan stijgen als reactie op de infectie. Naarmate de infectie zich verspreidt, kan de longfunctie verder achteruitgaan, wat kan leiden tot ademhalingsfalen en in ernstige gevallen zelfs tot sepsis.

Epidemiologie van aspiratiepneumonie

Aspiratiepneumonie komt voor bij ongeveer 15% van de patiënten met een verworven longontsteking (pneumonie: ontsteking van de onderste luchtwegen). De aandoening komt vaak voor in het ziekenhuis en wordt meestal veroorzaakt door een infectie met verschillende bacteriën, waaronder anaerobe bacteriën. Mannen, jonge kinderen en ouderen zijn vaker getroffen. Er zijn geen significante gegevens over geografische voorkeuren voor deze aandoening.

Mechanisme

Aspiratiepneumonie ontstaat wanneer vreemde stoffen zoals voedsel, vloeistoffen, of maaginhoud in de luchtwegen terechtkomen. Dit proces kan verstoring veroorzaken in de longen, waar het immuunsysteem reageert om de binnengedrongen deeltjes te bestrijden.

Fysiologische reactie op aspiratie

Wanneer voedsel of vloeistoffen de luchtwegen binnendringen, veroorzaakt dit vaak een reflex van hoesten om de vreemde stof te verwijderen. Als de stof echter in de longen terechtkomt, kan dit de longen irriteren en ontsteking veroorzaken. Bacteriën die zich aan de vreemde stof hechten, kunnen de longen infecteren, wat leidt tot de ontwikkeling van pneumonie.

Pathofysiologie van aspiratiepneumonie

De ontstekingsreactie die optreedt na aspiratie kan zich uitbreiden naar de alveoli, de kleinste luchtwegen waar de gasuitwisseling plaatsvindt. De reactie veroorzaakt schade aan het longweefsel, die het normale ademhalingsproces belemmert. De infectie kan zich verspreiden naar andere delen van de long, wat leidt tot een ernstigere pneumonie en verminderde longcapaciteit.

Oorzaken: Inademen van vreemde stoffen in de longen

Aspiratiepneumonie ontstaat wanneer voedsel, speeksel, vloeistoffen (drank) of braaksel in de longen terechtkomen in plaats van in de slokdarm en maag. Deze vreemde stoffen kunnen bacteriën en andere ziekteverwekkers bevatten die een infectie veroorzaken.

Het type bacteriën dat betrokken is bij de longontsteking hangt af van meerdere factoren, zoals de gezondheidstoestand van de patiënt, de woonomgeving (thuis of in een verzorgingshuis), recent ziekenhuisverblijf, een verzwakt immuunsysteem en het gebruik van antibiotica.

De meeste mensen kunnen aspiratie vermijden door goed te hoesten, maar bij sommige patiënten is dit niet mogelijk. Risicofactoren voor aspiratie zijn onder andere algemene anesthesie, coma, kwijlen, bepaalde slokdarmaandoeningen, verminderde alertheid door medicijnen of neurologische aandoeningen, overmatig alcoholgebruik en drugs, oudere leeftijd, en slikproblemen door bijvoorbeeld tandheelkundige problemen. Ook patiënten met een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen) of hersenletsel hebben een verhoogd risico. Bovendien kunnen patiënten met brandend maagzuur of gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) ook een verhoogd risico lopen.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op aspiratiepneumonie vergroten. Personen met bepaalde medische aandoeningen of die zich in specifieke situaties bevinden, lopen meer risico om deze aandoening te ontwikkelen.

Verzwakt immuunsysteem

Mensen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld als gevolg van kanker, HIV, of immuunsuppressieve medicatie, hebben een verhoogd risico op aspiratiepneumonie. Bij deze patiënten kan het immuunsysteem de binnengedrongen bacteriën niet effectief bestrijden, waardoor infecties gemakkelijker kunnen ontstaan.

Slikproblemen en neurologische aandoeningen

Patiënten die moeite hebben met slikken door neurologische aandoeningen, zoals beroerte, dementie, of Parkinson, lopen een hoger risico op aspiratie van voedsel of vloeistoffen in de luchtwegen. Dit verhoogt de kans op het ontwikkelen van aspiratiepneumonie, aangezien het onvolledige slikken leidt tot voedsel of vloeistoffen die in de longen terechtkomen.

Risicogroepen

Er zijn bepaalde groepen patiënten die een verhoogd risico lopen om aspiratiepneumonie te ontwikkelen. Deze groepen zijn vaak kwetsbaarder door onderliggende aandoeningen die de normale luchtwegfunctie verstoren.

Ouderen

Ouderen, vooral degenen die lijden aan neurologische of fysieke aandoeningen die slikken bemoeilijken, zijn bijzonder vatbaar voor aspiratiepneumonie. Veranderingen in de spierfunctie en verslechtering van de reflexen maken het moeilijker om voedsel en vloeistoffen op de juiste manier door te slikken, waardoor de kans op aspiratie toeneemt.

Patiënten met neurologische aandoeningen

Mensen met aandoeningen zoals beroerte, Parkinson, of andere neurologische stoornissen hebben een verhoogd risico, omdat deze aandoeningen het vermogen om goed te slikken kunnen beïnvloeden. Dit kan leiden tot het inademen van voedseldeeltjes, vloeistoffen of speeksel in de luchtwegen, wat leidt tot aspiratiepneumonie.

Symptomen: Voedsel, speeksel, vloeistoffen of braaksel inademen in de longen

De symptomen van aspiratiepneumonie kunnen sterk variëren en omvatten onder andere:

• een piepende ademhaling
• moeilijk ademhalen
• koorts
• kortademigheid
• ophoping van stinkend, groenig of donker sputum (slijm) of slijm dat pus of bloed bevat
• overmatig zweten (hyperhidrose)
• pijn op de borst
• slikproblemen
• een hese of gorgelende stem
• vermoeidheid

Alarmsymptomen

Aspiratiepneumonie kan zich snel ontwikkelen, en patiënten kunnen snel alarmtekens vertonen die duiden op een infectie. Vroege herkenning van deze symptomen is essentieel voor effectieve behandeling.

Hoesten en kortademigheid

Een van de meest voorkomende symptomen van aspiratiepneumonie is een aanhoudende hoest, vaak gevolgd door kortademigheid. Dit komt door de ontsteking in de longen en de verminderde ademhalingscapaciteit. De hoest is vaak nat en kan gepaard gaan met een vieze geur door de ingeademde deeltjes.

Koorts en koude rillingen

Koorts is een veelvoorkomend symptoom bij aspiratiepneumonie, vaak gepaard met koude rillingen. Dit is een reactie van het lichaam op de infectie die wordt veroorzaakt door de binnengedrongen stoffen. Bij ernstige gevallen kan de koorts aanhouden, wat duidt op een ernstige infectie die verder moet worden behandeld.

Pijn op de borst

Pijn op de borst, vooral bij diepe ademhaling of hoesten, is een ander veelvoorkomend symptoom. Dit kan het gevolg zijn van de ontsteking en de infectie die zich in het longweefsel heeft verspreid, wat leidt tot ongemak en verergering van de ademhalingsproblemen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Tijdens een lichamelijk onderzoek kan de arts symptomen zoals blauwe verkleuring van de huid (cyanose) door zuurstoftekort opmerken. Bij auscultatie (onderzoek met behulp van een stethoscoop) kunnen krakende geluiden in de longen (reutels) worden gehoord. Andere bevindingen kunnen een snelle pols (tachycardie) en verminderd bewustzijn omvatten.

Diagnostisch onderzoek

De diagnose van aspiratiepneumonie kan worden bevestigd door verschillende onderzoeken:

• Volledig bloedonderzoek
• Bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen)
• CT-scan van de borstkas
• Thoraxfoto (radiografisch onderzoek van de borstkas)
• Speekselonderzoek
• Sputumkweek (om bacteriën te identificeren)

Differentiële diagnoses

Het is belangrijk om aspiratiepneumonie te onderscheiden van andere aandoeningen die vergelijkbare symptomen kunnen vertonen, zoals:

• Astma
• Bronchiolitis
• Bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• Chronisch obstructief longlijden (COPD)
• Emfyseem
• Bronchopleurale fistel
• Longabces
• Necrotiserende longontsteking
• Reactieve luchtwegaandoening
• Septische shock (complicatie van sepsis met lage bloeddruk)
• Virale longontsteking
• Epiglottitis (ontsteking van het strotklepje)
• Kroep (virale infectie met blaffende hoest bij kinderen) of laryngotracheobronchitis
• Longcarcinoom
• Mycoplasma-pneumonie
• Mycosen
• Overgevoeligheidspneumonitis (longontsteking door inademen van stoffen)
• Tuberculose

Behandeling: Ademhalingsondersteuning en medicatie

De behandeling van aspiratiepneumonie hangt af van de ernst van de infectie en de algehele gezondheidstoestand van de patiënt. Behandelopties kunnen zijn:

• Ziekenhuisopname voor ernstige gevallen
• Gebruik van een ventilator (ademhalingsmachine) voor ademhalingsondersteuning indien nodig
• Zuurstoftherapie
• Antibiotica om de bacteriële infectie te bestrijden
• Steroids om de ontsteking te verminderen
• Alternatieve voedingsmethoden zoals sondevoeding voor patiënten met slikproblemen
• Aanbevolen stoppen met roken om verdere longschade te voorkomen

Prognose van aspiratiepneumonie

De prognose van aspiratiepneumonie varieert op basis van verschillende factoren, waaronder het type bacteriën dat de infectie veroorzaakt, de gezondheid van de patiënt voorafgaand aan de infectie, de omvang van de longschade, de aanwezigheid van complicaties, en de snelheid van diagnose en behandeling. Ernstige gevallen kunnen leiden tot langdurige schade aan de longen en een verhoogd risico op andere gezondheidsproblemen.

Complicaties van aspiratiepneumonie

Mogelijke complicaties van aspiratiepneumonie omvatten:

• Ademhalingsfalen (ernstige aandoening gekenmerkt door onvoldoende ademhaling)
• Longabces
• Schok
• Verspreiding van de infectie naar de bloedbaan (bacteriëmie) of andere delen van het lichaam
• Overlijden door ernstige complicaties

Preventie van aspiratiepneumonie

Preventieve maatregelen kunnen het risico op aspiratiepneumonie verminderen. Deze omvatten:

• Regelmatige tandcontroles om orale infecties te voorkomen
• Beperking van alcohol- en druggebruik
• Vermijden van orale voeding en geneesmiddelen bij patiënten met een verminderd bewustzijn
• Het verhogen van de rugleuning van bedden tot meer dan 30 graden voor patiënten met een verminderd bewustzijn
• Eten en drinken terwijl zittend indien mogelijk
• Toepassen van sondevoeding indien nodig voor sommige patiënten

Lees verder

• Longontsteking (pneumonie): Ontsteking onderste luchtwegen
• Longontsteking bij kinderen (pediatrische pneumonie)