ADHD: Moeite met aandacht en controleren van energie

ADHD is de afkorting voor ‘attention deficit hyperactivity disorder’ (aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit). Deze ontwikkelingsstoornis komt tot stand door een combinatie van genetische factoren, afwijkingen in de hersenen en andere mogelijke risicofactoren. Een patiënt met deze aandoening heeft moeite met het in stand houden van aandacht en/of het beheersen van fysieke energie en beweging. Deze symptomen hebben invloed op onder andere de activiteiten op school, op het werk en thuis. Er zijn echter verschillende behandelingen beschikbaar om de symptomen van ADHD tot een minimum te beperken. Onbehandeld ontstaan echter mogelijk ernstige complicaties, zoals een depressie.

• Epidemiologie van aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit
• Oorzaken en risicofactoren van ADHD
• Genetica
• Hersenafwijkingen
• Andere risicofactoren
• Indeling en symptomen: Moeite met aandacht en controleren van energie
• Onoplettend type
• Overwegend hyperactief-impulsief
• Gecombineerd
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van attention deficit hyperactivity disorder
• Gedragstherapie/psycho-educatie
• Medicijnen
• Oudercoaching
• Schoolondersteuning
• Prognose van ontwikkelingsstoornis
• Complicaties

Epidemiologie van aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit

Circa 4-13% van de kinderen lijdt aan ADHD. Ongeveer 2,5% van de volwassenen heeft ADHD. Bij sommige kinderen beginnen de symptomen van de ontwikkelingsstoornis al op de leeftijd van drie jaar. Jongens zijn twee tot negen keer vaker dan meisjes getroffen door de aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit.

Oorzaken en risicofactoren van ADHD

Artsen weten de exacte oorzaken van ADHD niet anno oktober 2020, maar wellicht ligt een combinatie van factoren aan de basis van deze aandoening.

Genetica

Attention deficit hyperactivity disorder is meestal in gezinnen aanwezig. In de meeste gevallen heeft een patiënt de genen van de ouders geërfd waardoor hij deze aandoening ontwikkelt. Ouders en broers en zussen van een kind met ADHD hebben zelf wellicht ook te maken met ADHD. De manier waarop ADHD overerft, is echter waarschijnlijk complex en houdt wellicht geen verband met een enkele genetische fout.

Hersenafwijkingen

Bij patiënten met ADHD komen hersenafwijkingen voor, wat te zien is via een hersenscan. Bepaalde hersengebieden zijn kleiner bij patiënten met de aandoening, terwijl andere gebieden soms groter zijn. Verder zijn er mogelijk onevenwichtigheden in het niveau van neurotransmitters in de hersenen, of anders werken deze chemicaliën niet goed.

Andere risicofactoren

Enkele andere factoren verhogen mogelijk eveneens het risico op ADHD, zoals:

• de blootstelling aan gifstoffen in de omgeving tijdens de zwangerschap of op jonge leeftijd zoals luchtvervuiling
• de blootstelling aan stress, alcohol of tabak tijdens de zwangerschap
• een vroeggeboorte (voor 37 weken zwangerschap) of een laag geboortegewicht
• epilepsie
• hersenschade tijdens de geboorte of een hoofdtrauma later in het leven

Indeling en symptomen: Moeite met aandacht en controleren van energie

Artsen verdelen de presentatie van ADHD in drie categorieën: het onoplettend type, het overwegend hyperactief / impulsief type en een gecombineerd type. Soms wijzigt de presentatie na verloop van tijd.

Onoplettend type

Een patiënt met onoplettende ADHD vertoont volgende kenmerken:

• gemakkelijk afgeleid worden
• het onvermogen om veel aandacht te schenken aan een taak of vaak onzorgvuldige fouten maken
• niet luisteren terwijl andere personen praten
• problemen met het tijdsbesef en de planning van taken
• problemen met het vasthouden van de aandacht op activiteiten of taken
• problemen met het volgen van instructies om taken te voltooien
• taken die langdurige aandacht en nadenken vereisen, vermijden of een intense afkeer heir tegenover hebben
• vaak voorwerpen verliezen die nodig zijn voor het dagelijkse leven
• vergeten om taken te voltooien en verplichtingen na te komen

Overwegend hyperactief-impulsief

Patiënten met het overwegend hyperactief-impulsief type hebben meer tekenen van hyperactiviteit dan onoplettendheid, waaronder:

• aanhoudend friemelen, tikken op de handen en voeten, …
• aanvallen van ongepast hardlopen of klimmen
• constant bezig zijn
• het moeilijk vinden om te spelen of deel te nemen aan activiteiten zonder overmatig lawaai te creëren
• moeilijkheden bij het wachten op hun beurt in een gesprek, vaak andermans zinnen afronden of reeds een antwoord geven nog voordat de vraag volledig gesteld is
• niet kunnen blijven zitten
• overmatig praten
• terughoudendheid om te wachten op hun beurt, zoals in een rij of bij een spelletje waarbij ieder om de beurt moet spelen
• vaak opdringerig zijn ten opzichte van anderen in gesprekken, tijdens activiteiten of bij spelletjes

Gecombineerd

Een patiënt met een gecombineerde ADHD vertoont kenmerken van beide types. Deze kenmerken interfereren met het dagelijks leven, relaties met anderen en succes op school of op het werk.

Diagnose en onderzoeken

De meeste kinderen met aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit krijgen een diagnose tijdens de lagere school. Sommige patiënten ontvangen echter geen diagnose tot de adolescentie of zelfs de volwassenheid. Er is geen enkele specifieke diagnostische test voorhanden om ADHD te identificeren. De arts voert bijgevolg onderzoeken uit om andere mogelijke oorzaken, zoals gehoorproblemen of oogaandoeningen, uit te sluiten. De kenmerken van de ontwikkelingsstoornis zijn soms ook vergelijkbaar met symptomen van angst, een depressie, leerstoornissen en slaapstoornissen. Een goed gesprek met vragen rond de gedragsgeschiedenis is essentieel om de meest waarschijnlijke diagnose te verkrijgen. Deze vragen zijn bedoeld voor de patiënt, de familie en zorgverleners van de patiënt.

Behandeling van attention deficit hyperactivity disorder

Artsen behandelen ADHD met een combinatie van therapieën. De behandelingen zijn vaak afhankelijk van de symptomen van een patiënt en de mate waarin ADHD invloed heeft op het school- en thuisleven.

Gedragstherapie/psycho-educatie

Een therapeut werkt met de patiënt om sociale vaardigheden te ontwikkelen, om planningstechnieken te leren en om taken te plannen en te voltooien.

Medicijnen

Artsen schrijven soms medicijnen voor om de aandacht en focus te vergroten. Hoewel een reeks medicijnen beschikbaar is, zijn de meest voorkomende soorten stimulerende middelen zoals Ritaline (Rilatine). Ook zet de arts soms niet-stimulerende medicijnen voor de behandeling van ADHD in. Meestal begint een arts met de laagste dosis en verhoogt hij indien nodig de dosis.

Oudercoaching

Ook ouders hebben soms therapie nodig om te leren reageren op het vaak moeilijke gedrag dat optreedt bij kinderen met ADHD. Bijkomende educatie is nuttig voor het geven van medicijnen.

Schoolondersteuning

Leraren spelen een belangrijke rol bij het opstellen van onderwijsplannen en het toepassen van verschillende onderwijsstijlen om actiever met kinderen met de ontwikkelingsstoornis om te gaan.

Prognose van ontwikkelingsstoornis

ADHD verdwijnt niet na verloop van tijd of kinderen ontgroeien deze aandoening niet. Sommige patiënten merken dat sommige symptomen verbeteren naarmate ze ouder worden, maar ouder worden betekent niet dat de patiënt 'genezen' is. Patiënten met een ADHD-diagnose hebben speciale zorg, hulp en aanpassingen nodig bij het verwerken en beheren van deze symptomen. Kinderen met ADHD leren tijdens de kindertijd om zichzelf te beheersen en het concentratievermogen te verbeteren wat hen ondersteunt gedurende het hele volwassen leven.

Complicaties

Als een patiënt met ADHD geen behandeling krijgt, ervaart hij sneller een laag zelfbeeld, een depressie, problemen op school en op het werk en familiale conflicten.

Lees verder

• Concentratieproblemen: Tips voor verbeteren van concentratie
• ADHD: Uitlokkende factoren van neurologische aandoening