ADHD: Moeite met aandacht en controleren van energie
ADHD, de afkorting voor ‘Attention Deficit Hyperactivity Disorder’ (aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit), is een neurologische ontwikkelingsstoornis. Deze aandoening ontstaat door een combinatie van genetische factoren, afwijkingen in de hersenstructuur en -functie, en andere risicofactoren. Mensen met ADHD hebben moeite met het vasthouden van aandacht en/of het beheersen van impulsen en fysieke energie. Deze symptomen kunnen een aanzienlijke invloed hebben op het functioneren op school, werk en thuis. Gelukkig zijn er verschillende behandelingen beschikbaar om de symptomen van ADHD te beheersen en de kwaliteit van leven te verbeteren. Zonder behandeling kunnen echter ernstige complicaties optreden, zoals depressie en sociaal isolement.
Epidemiologie van ADHD
ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) is een veelvoorkomende neurodevelopmental stoornis die wereldwijd voorkomt, met prevalentiepercentages die variëren afhankelijk van de regio en de gebruikte diagnostische criteria. Wereldwijd wordt geschat dat ongeveer 5-7% van de kinderen gediagnosticeerd wordt met ADHD, hoewel dit cijfer bij volwassenen lager is, met een prevalentie van ongeveer 2-5%.
Prevalentie bij kinderen
In de algemene populatie wordt ADHD bij ongeveer 5-7% van de kinderen vastgesteld, met een hogere prevalentie in sommige landen dan in andere. Het komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes, met een verhouding van ongeveer 2:1. De prevalentie kan variëren afhankelijk van de culturele en diagnostische benadering, maar ADHD is wereldwijd een van de meest voorkomende psychische aandoeningen bij kinderen.
Prevalentie bij volwassenen
Hoewel ADHD vaak in de kindertijd wordt gediagnosticeerd, kan het zich doorzetten naar de volwassenheid. Schattingen geven aan dat 2-5% van de volwassenen in de algemene bevolking last heeft van ADHD. Veel volwassenen met ADHD werden als kind niet gediagnosticeerd, wat kan bijdragen aan de lagere prevalentie bij volwassenen.
Etnische en culturele variaties
Er is ook bewijs voor variaties in de prevalentie van ADHD tussen verschillende etnische groepen. In sommige studies is ADHD vaker gediagnosticeerd bij kinderen van Europese afkomst, terwijl andere etnische groepen lagere prevalentiepercentages vertonen. Deze verschillen kunnen deels te wijten zijn aan culturele opvattingen over gedrag, verschillen in toegang tot gezondheidszorg, of variaties in diagnostische praktijken.
Mechanisme
ADHD wordt vaak beschouwd als een neurobiologische stoornis, waarbij genetische, neurologische en omgevingsfactoren samenkomen om de symptomen te veroorzaken. Het mechanisme achter ADHD is nog niet volledig begrepen, maar onderzoek suggereert dat afwijkingen in de hersenen, vooral in gebieden die betrokken zijn bij aandacht, impulscontrole en werkgeheugen, een belangrijke rol spelen.
Hersenen en neurotransmitters
Studies wijzen op een disfunctie van neurotransmitters, met name dopamine en norepinefrine, als een mogelijke oorzaak van ADHD. De prefrontale cortex, een hersengebied dat verantwoordelijk is voor functies zoals zelfbeheersing, planning en impulscontrole, vertoont vaak verminderde activiteit bij mensen met ADHD. Deze hersenafwijkingen kunnen leiden tot de kenmerkende symptomen van de stoornis, zoals onoplettendheid, hyperactiviteit en impulsiviteit.
Genetische factoren
Er is sterk bewijs dat genetica een cruciale rol speelt in het ontstaan van ADHD. Familiegeschiedenis is een belangrijke risicofactor; kinderen met een ouder of sibling met ADHD hebben een verhoogd risico om zelf de stoornis te ontwikkelen. Verschillende genen die betrokken zijn bij de neurotransmissie van dopamine en norepinefrine worden geassocieerd met ADHD, hoewel de specifieke genetische mechanismen nog steeds onderwerp van onderzoek zijn.
Omgevingsfactoren
Naast genetische factoren kunnen omgevingsinvloeden ook bijdragen aan de ontwikkeling van ADHD. Blootstelling aan toxische stoffen zoals lood tijdens de zwangerschap of vroege kindertijd, prenatale blootstelling aan roken of alcohol, en vroegtijdige geboortes kunnen de kans op ADHD verhogen. Ook stressvolle omstandigheden of mishandeling in de kindertijd kunnen de symptomen verergeren.
Oorzaken en risicofactoren van ADHD
De exacte oorzaken van ADHD zijn anno augustus 2024 nog steeds niet volledig bekend. Wel is duidelijk dat een combinatie van genetische en omgevingsfactoren een rol speelt.
Genetica
ADHD heeft een sterke genetische component. Vaak komt ADHD in families voor. Een kind met ADHD heeft vaak ouders, broers of zussen die ook ADHD-symptomen vertonen. De erfelijkheid van ADHD is echter complex en lijkt niet verbonden te zijn met een enkele genetische afwijking, maar eerder met een combinatie van genetische factoren.
Hersenafwijkingen
Onderzoek heeft aangetoond dat er bij mensen met ADHD afwijkingen zijn in bepaalde hersengebieden. Deze kunnen kleiner of juist groter zijn dan gemiddeld. Er is ook bewijs dat er onevenwichtigheden zijn in neurotransmitters zoals dopamine en norepinefrine, die betrokken zijn bij aandacht en impulsbeheersing. Deze chemische onevenwichtigheden kunnen bijdragen aan de symptomen van ADHD.

Roken van de moeder tijdens de zwangerschap verhoogt het risico op ADHD bij de baby later /
Bron: Geralt, Pixabay
Andere Risicofactoren
Naast genetische en hersenafwijkingen zijn er ook andere factoren die het risico op ADHD kunnen verhogen:
Genetische risicofactoren
Zoals eerder genoemd, speelt genetica een belangrijke rol bij ADHD. Kinderen met een ouder of broer/zus die ADHD heeft, lopen een hoger risico om de aandoening zelf te ontwikkelen. Specifieke genen die de werking van neurotransmitters zoals dopamine beïnvloeden, worden in verband gebracht met een verhoogd risico op ADHD.
Prenatale blootstelling
Vrouwen die tijdens de zwangerschap roken, alcohol drinken of drugs gebruiken, verhogen het risico voor hun kind om ADHD te ontwikkelen. Ook andere omgevingsfactoren, zoals blootstelling aan lood of andere toxines, kunnen een rol spelen in de ontwikkeling van ADHD.
Premature geboorte en laag geboortegewicht
Kinderen die te vroeg geboren worden of met een laag geboortegewicht komen ter wereld, hebben een verhoogd risico om ADHD te ontwikkelen. Dit kan te maken hebben met verstoringen in de hersenontwikkeling die plaatsvinden tijdens de vroege zwangerschap.
Risicogroepen
ADHD kan zich voordoen in alle bevolkingsgroepen, maar er zijn bepaalde groepen die een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van de aandoening.
Kinderen uit gezinnen met een lage sociaaleconomische status
Er is bewijs dat kinderen uit gezinnen met een lagere sociaaleconomische status een hoger risico lopen op ADHD. Dit kan te maken hebben met een grotere blootstelling aan risicofactoren zoals stress, slechte voeding, of gebrek aan toegang tot gezondheidszorg.
Mannen
ADHD komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes, met een verhouding van 2:1. Het wordt gesuggereerd dat dit te maken heeft met genetische en hormonale factoren die de ontwikkeling van ADHD kunnen beïnvloeden. Bij meisjes kunnen de symptomen subtieler zijn, wat het moeilijker maakt om de diagnose te stellen.
Gezinsgeschiedenis van ADHD
Een familiegeschiedenis van ADHD is een belangrijke risicofactor. Kinderen van ouders met ADHD hebben een veel groter risico om zelf de aandoening te ontwikkelen, wat wijst op een genetische component.
Symptomen en Indeling van ADHD
ADHD wordt geclassificeerd in drie verschillende presentaties: het onoplettende type, het overwegend hyperactief/impulsieve type en het gecombineerde type. Deze indeling helpt bij het specificeren van de symptomen die bij de patiënt het meest op de voorgrond treden.
Onoplettend type
Bij het onoplettende type ADHD vertonen patiënten voornamelijk problemen met aandacht en focus:
- Makkelijk afgeleid worden door externe prikkels
- Moeite hebben om langdurig aandacht te schenken aan taken
- Niet luisteren wanneer er direct tegen hen gesproken wordt
- Problemen met tijdsbeheer en het plannen van taken
- Taken vermijden die langdurige aandacht en concentratie vereisen
- Vaak dingen vergeten en belangrijke voorwerpen kwijtraken
Overwegend Hyperactief-Impulsief type
Dit type ADHD wordt gekenmerkt door overmatige activiteit en impulsiviteit:
- Onrustig gedrag, zoals friemelen of wiebelen
- Impulsief handelen zonder na te denken over de gevolgen
- Niet stil kunnen zitten, zelfs niet in situaties waar dat gepast is
- Constant in beweging zijn of de drang hebben om te rennen en te klimmen
- Moeite met rustig spelen of deelnemen aan ontspannende activiteiten
- Overmatig praten en moeite met het wachten op hun beurt
Gecombineerd type
Patiënten met een gecombineerde presentatie van ADHD vertonen kenmerken van zowel het onoplettende als het hyperactief-impulsieve type. Deze symptomen hebben een negatieve invloed op het dagelijks functioneren, relaties en prestaties op school of werk.
Alarmsymptomen
Hoewel ADHD vaak al in de kindertijd wordt vastgesteld, kunnen de symptomen in sommige gevallen minder duidelijk zijn of pas later in het leven opvallen. De belangrijkste alarmsymptomen die op ADHD kunnen wijzen, zijn onder andere:
Onoplettendheid
Kinderen met ADHD kunnen moeite hebben met het vasthouden van aandacht, vooral bij repetitieve of saaie taken. Ze kunnen snel afgeleid raken, vergeten wat hen is gevraagd of moeite hebben om zich te concentreren op schoolwerk of andere activiteiten.
Hyperactiviteit
Hyperactiviteit is een ander kenmerkend symptoom van ADHD, vooral bij jonge kinderen. Dit kan zich uiten in voortdurende beweging, niet stil kunnen zitten, of het gevoel hebben altijd "in de weer" te zijn.
Impulsiviteit
Impulsief gedrag is een ander belangrijk symptoom van ADHD. Dit kan zich uiten in het niet kunnen wachten op de beurt, het onderbreken van anderen, of het maken van overhaaste beslissingen zonder rekening te houden met de gevolgen.
Diagnose en onderzoeken
ADHD wordt meestal gediagnosticeerd tijdens de kindertijd, vaak op de lagere school. Sommige patiënten worden echter pas gediagnosticeerd in de adolescentie of volwassenheid. De diagnose wordt gesteld op basis van een uitgebreide evaluatie, aangezien er geen enkele specifieke test bestaat om ADHD te identificeren. De arts zal andere mogelijke oorzaken uitsluiten, zoals gehoorproblemen of
oogaandoeningen. ADHD-symptomen kunnen ook overlappen met die van
angst,
depressie,
leerstoornissen, en
slaapstoornissen. Een gedetailleerde anamnese, inclusief gesprekken met ouders, leraren en andere zorgverleners, is cruciaal om een juiste diagnose te stellen.
Behandeling van ADHD
De behandeling van ADHD is meestal multidisciplinair en aangepast aan de specifieke behoeften van de patiënt. De behandeling kan bestaan uit gedragstherapie, medicatie, oudercoaching en schoolondersteuning.
Gedragstherapie en Psycho-educatie
Gedragstherapie richt zich op het aanleren van vaardigheden om beter om te gaan met de symptomen van ADHD. Dit kan onder meer sociale vaardigheden, tijdsbeheer en planningsvaardigheden omvatten. Psycho-educatie helpt patiënten en hun families om de aandoening beter te begrijpen en effectievere strategieën te ontwikkelen voor het dagelijks leven.

Medicijnen verminderen de symptomen van de aandoening /
Bron: Stevepb, Pixabay
Medicatie
Medicatie kan helpen bij het verbeteren van de aandacht en het verminderen van impulsiviteit en hyperactiviteit. De meest voorgeschreven medicijnen zijn stimulerende middelen zoals methylfenidaat (Ritaline). Daarnaast worden soms niet-stimulerende medicijnen gebruikt, zoals atomoxetine. De dosering wordt meestal aangepast aan de individuele behoeften van de patiënt, te beginnen met een lage dosis en deze indien nodig geleidelijk te verhogen.
Oudercoaching
Ouders van kinderen met ADHD kunnen profiteren van training en ondersteuning om beter om te gaan met het gedrag van hun kind. Dit omvat het leren van strategieën voor gedragsbeheer en het ondersteunen van hun kind bij het aanleren van nieuwe vaardigheden.
Schoolondersteuning
Leraren spelen een essentiële rol in de ondersteuning van kinderen met ADHD. Dit kan bestaan uit het aanpassen van de lesmethoden, het aanbieden van extra tijd voor taken, en het creëren van een gestructureerde en voorspelbare leeromgeving.
Prognose van ADHD
ADHD is een chronische aandoening die doorgaans het hele leven aanhoudt, hoewel de symptomen bij sommige mensen naarmate ze ouder worden afnemen. De prognose varieert sterk, afhankelijk van de ernst van de symptomen, de behandeling, en de ondersteuning die iemand ontvangt.
Levenslange invloed
Voor veel mensen met ADHD blijven de symptomen bestaan in de volwassenheid. Sommige mensen kunnen echter leren omgaan met de aandoening en effectievere strategieën ontwikkelen om hun symptomen te beheersen, wat hen in staat stelt een normaal en succesvol leven te leiden.
Complicaties
Mensen met ADHD lopen een hoger risico op bijkomende psychische aandoeningen, zoals angststoornissen, depressie en gedragsproblemen. Ze kunnen ook moeite hebben met schoolprestaties, werk, en relaties, wat hun levenskwaliteit kan beïnvloeden.
Leven met ADHD: Adviezen en tips
Het dagelijks leven met ADHD kan uitdagend zijn, maar met de juiste strategieën en ondersteuning kunnen zowel kinderen als volwassenen een bevredigend leven leiden:
- Maak gebruik van hulpmiddelen zoals agenda's, checklists en herinneringen om georganiseerd te blijven.
- Bouw regelmatige pauzes in bij activiteiten die langdurige aandacht vereisen.
- Beoefen ontspanningstechnieken zoals mindfulness of meditatie om stress te verminderen.
- Zoek steun bij lotgenoten, bijvoorbeeld via ADHD-ondersteuningsgroepen of online gemeenschappen.
- Werk samen met een coach of therapeut om vaardigheden te ontwikkelen voor tijdbeheer en impulscontrole.
Complicaties van ADHD
Zonder behandeling kan ADHD leiden tot ernstige complicaties, waaronder:
- Laag zelfbeeld en gebrek aan zelfvertrouwen
- Moeilijkheden op school en op het werk
- Verhoogd risico op depressie en angststoornissen
- Relatieproblemen en sociale isolatie
- Impulsief gedrag dat kan leiden tot risicovolle situaties, zoals verkeersincidenten of middelenmisbruik
Preventie van ADHD
Hoewel ADHD vaak genetisch bepaald is en niet volledig te voorkomen is, zijn er strategieën die het risico op het ontwikkelen van de aandoening kunnen verminderen of de symptomen kunnen verlichten.
Gezonde levensstijl van de moeder
Vrouwen die een gezonde levensstijl handhaven tijdens de zwangerschap, inclusief het vermijden van alcohol, tabak, en andere schadelijke stoffen, kunnen het risico op ADHD bij hun kind verlagen. Goede prenatale zorg kan ook bijdragen aan een gezonde hersenontwikkeling van de foetus.
Vroege interventie
Vroege diagnose en behandeling van ADHD kunnen de ernst van de symptomen verminderen en het risico op bijkomende problemen verkleinen. Interventies zoals gedragstherapie, oudertraining en medicatie kunnen helpen om de symptomen van ADHD te beheersen.
Praktische tips voor het omgaan met ADHD
Zorg goed voor jezelf
Het omgaan met ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) vereist veel zelfzorg en geduld. ADHD kan invloed hebben op verschillende aspecten van je leven, zoals werk, school, sociale interacties en algemene organisatie. Het is belangrijk om goed voor jezelf te zorgen, zowel fysiek als mentaal. Het begint met het herkennen van de symptomen, zoals moeite met concentratie, impulsiviteit en hyperactiviteit. Het verbeteren van je algehele gezondheid door gezond eten, voldoende slaap en regelmatige lichaamsbeweging kan een groot verschil maken in hoe je je dagelijks voelt.
Structuur en routines helpen je focus verbeteren
Een van de beste manieren om met ADHD om te gaan, is door duidelijke structuren en routines aan te houden. Het organiseren van je dagelijkse taken en het maken van een overzichtelijke planning kan helpen om je focus te verbeteren en het gevoel van overweldiging te verminderen. Begin je dag bijvoorbeeld met een vast ochtendritueel en plan tijd voor pauzes en ontspanning om overbelasting te voorkomen. Het is belangrijk om realistische doelen te stellen en jezelf niet te veel druk op te leggen.
Zorg voor een stimulerende omgeving
Een prikkelarme en georganiseerde omgeving kan je helpen je beter te concentreren. Minimaliseer afleidingen en creëer een ruimte die bevorderlijk is voor focus. Dit kan betekenen dat je werkplek netjes en geordend is, dat je elektronische apparaten uitzet wanneer je je moet concentreren, of dat je rustige muziek gebruikt als achtergrond om je te helpen focus te behouden. Sommige mensen met ADHD hebben ook baat bij het gebruik van visuele hulpmiddelen, zoals to-do lijsten of planners, om hun werk beter te structureren.
Overweeg therapie en ondersteunende begeleiding
Therapie kan een nuttige aanvulling zijn op je aanpak voor ADHD. Gesprekken met een therapeut kunnen je helpen om met uitdagingen zoals impulsiviteit, angst of stress om te gaan. Cognitieve gedragstherapie (CGT) wordt vaak aanbevolen voor mensen met ADHD, omdat het kan helpen om je gedachten en gedragingen beter te begrijpen en te reguleren. Daarnaast kunnen ADHD-coaches je helpen met het verbeteren van je organisatorische vaardigheden en het stellen van doelen.
Medicatie kan ondersteunen in je behandeling
Medicatie wordt vaak gebruikt om de symptomen van ADHD te beheersen. Stimulantia, zoals methylfenidaat (bijvoorbeeld Ritalin) en amfetaminen, zijn de meest voorkomende medicijnen die voorgeschreven worden. Deze medicijnen kunnen helpen om je concentratie te verbeteren en impulsieve gedragingen te verminderen. Het is echter belangrijk om medicatie altijd in overleg met je arts te gebruiken, aangezien de juiste dosering en het type medicatie voor iedereen verschillend kunnen zijn.
Wees geduldig met jezelf
Het omgaan met ADHD is een langetermijnproces, en het kan soms frustrerend zijn. Het is belangrijk om geduldig met jezelf te zijn en niet te streng te oordelen wanneer dingen niet perfect gaan. Het accepteren van je uitdagingen en het erkennen van je vooruitgang is essentieel voor je welzijn. Praat met vrienden of familie over je ervaringen en stel hen in staat om je te ondersteunen op momenten dat je het nodig hebt.
Hanteer een evenwichtig voedingspatroon
Je voedingspatroon kan een impact hebben op je ADHD-symptomen. Het is belangrijk om een
evenwichtig voedingspatroon te volgen dat je energiepeil stabiel houdt. Vermijd grote hoeveelheden suiker en cafeïne, omdat deze de hyperactiviteit kunnen verergeren. Kies in plaats daarvan voor een dieet rijk aan groenten, fruit, volle granen en eiwitten, die helpen om je energieniveau gedurende de dag te behouden. Ook omega-3 vetzuren, te vinden in vis zoals zalm, kunnen gunstig zijn voor de hersenfunctie.
Overweeg mindfulness en ontspanningstechnieken
Mindfulness en ontspanningstechnieken kunnen helpen bij het verminderen van stress en het verbeteren van je focus. Ademhalingsoefeningen, meditatie en yoga kunnen allemaal bijdragen aan het kalmeren van je geest en het versterken van je concentratievermogen. Het opnemen van deze technieken in je dagelijkse routine kan je helpen om meer in het moment te leven en minder snel afgeleid te worden.
Zorg voor je sociale leven
ADHD kan ook invloed hebben op je sociale interacties. Het kan moeilijk zijn om sociale signalen op te merken of impulsen te beheersen in gesprekken. Het is belangrijk om je relaties te onderhouden door actief te luisteren, rustig te reageren en conflicten tijdig aan te pakken. Open communicatie met vrienden, familie en collega's kan ook helpen om je steunnetwerk te versterken en meer begrip te creëren voor je ADHD-symptomen.
Wees flexibel met je verwachtingen
Het is belangrijk om flexibel te zijn met je verwachtingen en niet te verwachten dat alles altijd perfect verloopt. Er zullen dagen zijn waarop het moeilijker is om je concentratie vast te houden, maar dit is normaal. Het accepteren van deze fluctuaties en het aanpassen van je aanpak waar nodig kan helpen om te voorkomen dat je ontmoedigd raakt. Herinner jezelf eraan dat vooruitgang niet altijd lineair is en dat elke kleine stap voorwaarts een succes is.
Misvattingen rond ADHD
ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) is een neurobiologische aandoening die vaak verkeerd begrepen wordt. Mensen met ADHD worden soms gezien als simpelweg ongeconcentreerd, lui of overactief, terwijl de werkelijkheid veel complexer is. Het doorbreken van misvattingen helpt om meer begrip en effectieve ondersteuning te bieden aan mensen met deze aandoening.
ADHD komt alleen voor bij kinderen
Hoewel ADHD vaak in de kindertijd wordt gediagnosticeerd, blijft het in veel gevallen bestaan tot in de volwassenheid. Symptomen kunnen veranderen naarmate iemand ouder wordt, maar problemen met aandacht, impulsiviteit en organisatie blijven vaak een uitdaging. Veel volwassenen ontdekken pas op latere leeftijd dat ze ADHD hebben, wat kan leiden tot een betere zelfacceptatie en gerichte behandeling.
Mensen met ADHD zijn altijd hyperactief
Niet iedereen met ADHD is hyperactief. Er bestaan verschillende presentaties van ADHD, waaronder een vorm waarbij onoplettendheid op de voorgrond staat zonder hyperactiviteit. Mensen met deze variant worden vaak over het hoofd gezien, vooral meisjes en vrouwen, omdat zij minder storend gedrag vertonen en hun moeilijkheden intern ervaren.
ADHD wordt veroorzaakt door een slechte opvoeding
ADHD is een neurobiologische aandoening met een sterke genetische component. Hoewel opvoeding en omgevingsfactoren invloed kunnen hebben op hoe iemand met ADHD omgaat met zijn of haar symptomen, zijn zij niet de oorzaak van de aandoening. Ouders van kinderen met ADHD hebben vaak extra ondersteuning nodig, maar schuldgevoelens over opvoeding zijn onterecht.
Mensen met ADHD kunnen zich gewoon concentreren als ze maar hun best doen
Concentratieproblemen bij ADHD zijn niet simpelweg een kwestie van "meer moeite doen". De hersenen van iemand met ADHD werken anders, waardoor aandacht vaak wisselvallig is. Dit betekent dat iemand zich soms extreem goed kan focussen op iets interessants (hyperfocus), terwijl andere taken bijna onmogelijk lijken, hoe belangrijk ze ook zijn.
ADHD-medicatie is gevaarlijk en verslavend
Medicatie voor ADHD, zoals stimulerende middelen, kan effectief helpen bij het beheersen van symptomen. Wanneer correct voorgeschreven en gebruikt, zijn deze medicijnen niet verslavend en hebben ze een gunstig effect op concentratie en impulscontrole. Bijwerkingen kunnen optreden, maar een goede afstemming met een arts kan helpen om de juiste dosis en het meest geschikte middel te vinden.
Mensen met ADHD zijn minder intelligent
ADHD heeft niets te maken met intelligentie. Mensen met ADHD kunnen zeer creatief, innovatief en slim zijn, maar ze kunnen moeite hebben met het structureren van hun gedachten en het uitvoeren van taken. Met de juiste ondersteuning en strategieën kunnen zij hun sterke punten optimaal benutten en succesvol functioneren in hun studie, werk en dagelijks leven.
Lees verder