Laag geboortegewicht baby: Oorzaken, symptomen & behandeling

Een laag geboortegewicht verwijst naar baby’s die geboren worden met een gewicht van minder dan 2.500 gram. Ongeveer zeven procent van alle pasgeborenen komt ter wereld met een gewicht dat onder dit gemiddelde ligt. Vaak is vroeggeboorte een belangrijke oorzaak van laag geboortegewicht, maar ook andere factoren kunnen bijdragen. Baby's met een laag geboortegewicht zien er meestal kleiner uit dan hun leeftijdsgenoten met een normaal gewicht en hebben vaak een dunner uiterlijk met minder lichaamsvet. Deze baby's vereisen speciale zorg en aandacht.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van laag geboortegewicht bij baby’s
• Intra-uteriene groeivertraging (IUGR)
• Vroeggeboorte
• Risicofactoren
• Gezondheid van de moeder
• Leeftijd
• Meerlinggeboorte
• Ras
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen en complicaties van laag geboortegewicht
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Voor de geboorte
• Na de geboorte
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties bij laag geboortegewicht
• Preventie van laag geboortegewicht
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met laag geboortegewicht baby
• Zorg voor frequente voeding
• Monitor de groei van je baby
• Creëer een rustige omgeving
• Stimuleer de ontwikkeling met zachte zorg
• Misvattingen rond laag geboortegewicht baby
• Een baby met laag geboortegewicht heeft altijd gezondheidsproblemen
• Laag geboortegewicht is altijd het gevolg van een te vroege bevalling
• Laag geboortegewicht is alleen een probleem voor de eerste paar maanden
• Laag geboortegewicht kan altijd worden voorkomen
• Alle baby's met laag geboortegewicht moeten in de NICU worden opgenomen
• Laag geboortegewicht wordt altijd veroorzaakt door slechte gewoonten van de moeder
• Het is altijd duidelijk waarom een baby een laag geboortegewicht heeft

Epidemiologie

Laag geboortegewicht (LG) is een belangrijke indicator van de gezondheid van pasgeborenen en wordt vaak geassocieerd met verhoogde risico's voor zowel kortetermijn- als langetermijngezondheidsproblemen. LG wordt doorgaans gedefinieerd als een geboortegewicht van minder dan 2.500 gram, ongeacht de zwangerschapsduur. De prevalentie van LG varieert per land en regio, met hogere percentages in ontwikkelingslanden. In ontwikkelde landen wordt LG vaak geassocieerd met specifieke risicofactoren, zoals moederlijke leeftijd, sociaal-economische status en prenatale zorg.

Wereldwijd voorkomen
Wereldwijd wordt ongeveer 15% van alle pasgeborenen geclassificeerd als laaggeboren. De prevalentie is bijzonder hoog in laag- en middeninkomenslanden, waar het percentage soms boven de 20% uitkomt. In ontwikkelde landen ligt de prevalentie doorgaans tussen de 5% en 8%. Verschillen in voedingsstatus, medische zorg, en toegang tot prenatale zorg zijn belangrijke bepalende factoren voor de incidentie van laag geboortegewicht in verschillende regio’s.

Regionale variaties
Binnen landen zijn er ook aanzienlijke regionale verschillen in de prevalentie van LG, vaak als gevolg van sociaaleconomische ongelijkheid, variaties in toegang tot gezondheidszorg en het aantal zwangerschappen met een verhoogd risico. In sommige regio's met beperkte toegang tot medische zorg kunnen een groot aantal zwangere vrouwen niet adequaat gecontroleerd worden, wat bijdraagt aan een hogere incidentie van laag geboortegewicht.

Mechanisme

Het mechanisme achter laag geboortegewicht is complex en kan worden beïnvloed door zowel maternele als placentaire factoren. De ontwikkeling van een baby tijdens de zwangerschap vereist een goed functionerende placenta die voedingsstoffen en zuurstof levert. Wanneer er sprake is van placentaire insufficiëntie of andere complicaties, kan dit leiden tot een verminderde groei van de foetus en uiteindelijk tot laag geboortegewicht.

Placentaire insufficiëntie
Placentaire insufficiëntie, een toestand waarbij de placenta niet voldoende zuurstof of voedingsstoffen aan de foetus levert, is een van de belangrijkste oorzaken van laag geboortegewicht. Dit kan het gevolg zijn van een slechte doorbloeding van de placenta, vaatproblemen, of infecties die de werking van de placenta belemmeren.

Moederlijke gezondheidsproblemen
Gezondheidsproblemen bij de moeder, zoals hypertensie, diabetes of infecties, kunnen de placentaire functie beïnvloeden, wat leidt tot verminderde foetale groei. Bovendien kunnen schadelijke gewoonten zoals roken, alcoholgebruik en drugsgebruik de bloedsomloop naar de placenta verstoren, wat kan resulteren in een laag geboortegewicht.

Oorzaken van laag geboortegewicht bij baby’s

Intra-uteriene groeivertraging (IUGR)

Bij intra-uteriene groeivertraging (IUGR) groeit een baby niet adequaat tijdens de zwangerschap door problemen met de placenta, de gezondheid van de moeder of de toestand van de baby zelf. Een baby met IUGR kan op volle termijn (37 tot 41 weken) geboren worden, maar kan fysiek zwak zijn. Premature baby's met IUGR zijn vaak veel kleiner en fysiek minder ontwikkeld dan hun tijdgenoten.

Vroeggeboorte

Een veelvoorkomende oorzaak van laag geboortegewicht is vroeggeboorte, wat betekent dat de baby geboren wordt vóór 37 weken zwangerschap. De baby heeft dan minder tijd gehad om in de baarmoeder te groeien en gewicht aan te komen, wat vooral belangrijk is voor de gewichtstoename die plaatsvindt in het laatste deel van de zwangerschap.

Risicofactoren

Naast vroeggeboorte zijn er verschillende andere risicofactoren die geassocieerd worden met een laag geboortegewicht:

Gezondheid van de moeder

Het gebruik van illegale drugs, alcohol en/of sigaretten tijdens de zwangerschap kan leiden tot een lager geboortegewicht. Zwangerschapscomplicaties komen ook vaker voor bij moeders met een lagere sociaaleconomische status, die mogelijk minder toegang hebben tot prenatale zorg en borstvoedingproblemen ervaren. Deze factoren dragen bij aan een verhoogd risico op een laag geboortegewicht.

Leeftijd

Tienermoeders, vooral die jonger dan vijftien jaar, hebben een verhoogd risico op het krijgen van een baby met een laag geboortegewicht. Dit kan samenhangen met onvolgroeidheid en gebrekkige voeding tijdens de zwangerschap.

Meerlinggeboorte

Meerlinggeboorten, zoals tweelingen of andere veelvouden, hebben vaak een verhoogd risico op een laag geboortegewicht omdat deze baby’s vaak te vroeg worden geboren. Meer dan de helft van de tweelingen en andere veelvouden hebben een laag geboortegewicht.

Ras

Onderzoek toont aan dat Afro-Amerikaanse baby’s een twee keer zo grote kans hebben op een laag geboortegewicht vergeleken met blanke baby’s. Dit kan te maken hebben met verschillende sociaaleconomische en gezondheidsgerelateerde factoren.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die het ontstaan van laag geboortegewicht kunnen bevorderen. Deze risicofactoren kunnen worden onderverdeeld in maternele, omgevings- en medische factoren.

Sociaal-economische status
Mensen met een lagere sociaal-economische status hebben vaak minder toegang tot goede prenatale zorg, een ongunstiger voedingspatroon, en zijn vaker blootgesteld aan stressvolle omgevingen, wat het risico op laag geboortegewicht verhoogt.

Moederlijke leeftijd
Zowel jongere als oudere moeders hebben een verhoogd risico op het krijgen van een baby met een laag geboortegewicht. Meisjes onder de 17 jaar en vrouwen ouder dan 35 jaar vertonen vaker complicaties die kunnen leiden tot een vertraagde foetale groei.

Gezondheid van de moeder
Ziekten zoals hypertensie, diabetes, en infecties kunnen het risico op laag geboortegewicht verhogen. Vrouwen met een slechte gezondheid of die niet goed op hun gezondheid letten tijdens de zwangerschap hebben een verhoogd risico op het krijgen van een baby met een laag geboortegewicht.

Risicogroepen

Verschillende groepen zijn meer vatbaar voor het ontwikkelen van laag geboortegewicht. Deze risicogroepen hebben vaak te maken met één of meerdere risicofactoren die de gezondheid van de zwangerschap beïnvloeden.

Tienermoeders
Vrouwen onder de 18 jaar lopen een groter risico op het krijgen van een baby met een laag geboortegewicht. Dit komt vaak door een combinatie van lichamelijke onvolgroeidheid en onvoldoende voedingsinname tijdens de zwangerschap.

Vrouwen met een laag sociaal-economisch niveau
Moeders met een lager inkomen of beperkte toegang tot zorg kunnen te maken krijgen met onregelmatige of geen prenatale zorg, ongezond eetgedrag, en een grotere blootstelling aan risicofactoren zoals roken en alcoholgebruik, wat het risico op laag geboortegewicht vergroot.

Symptomen en complicaties van laag geboortegewicht

Baby’s met een laag geboortegewicht hebben een verhoogd risico op diverse gezondheidsproblemen. Over het algemeen geldt: hoe lager het geboortegewicht, hoe groter het risico op complicaties.

Enkele veel voorkomende complicaties bij baby's met een laag geboortegewicht zijn:

• ademhalingsproblemen, zoals het infant respiratory distress syndrome (een aandoening door prematuriteit veroorzaakt door onvolgroeide longen)
• infecties
• een laag zuurstofgehalte bij de geboorte
• maag- en darmproblemen, zoals necrotiserende enterocolitis (een ernstige darmaandoening die vaak voorkomt bij premature baby's)
• problemen met temperatuurregulatie (door een gebrek aan lichaamsvet)
• neurologische problemen, zoals intraventriculaire bloeding (een soort hersenbloeding)
• problemen met gewichtstoename
• voedingsproblemen
• wiegendood

Alarmsymptomen

Er zijn verschillende alarmsymptomen die kunnen wijzen op een verhoogd risico op laag geboortegewicht bij een baby. Deze symptomen kunnen door de moeder zelf opgemerkt worden of tijdens prenatale onderzoeken ontdekt worden.

Kleine fundushoogte
Een kleinere dan verwachte fundushoogte (de hoogte van de baarmoeder) kan een indicatie zijn dat de baby niet goed groeit. Dit kan wijzen op een vertraagde foetale groei en kan een waarschuwing zijn voor laag geboortegewicht.

Verminderde foetale beweging
Een significante afname in de bewegingen van de baby kan wijzen op problemen met de groei en ontwikkeling van de baby. Dit moet onmiddellijk worden gemeld aan een zorgverlener, omdat het kan wijzen op problemen zoals zuurstofgebrek of placentaire insufficiëntie.

Diagnose en onderzoeken

Voor de geboorte

Tijdens de zwangerschap kan de arts het geboortegewicht van de baby schatten door verschillende metingen. De hoogte van de fundus (de bovenkant van de baarmoeder) wordt gemeten vanaf het schaambeen en komt meestal overeen met het aantal weken zwangerschap na de twintigste week. Bij afwijkingen kan een zwangerschapsechografie (een test met geluidsgolven om beelden van interne structuren te maken) meer accurate informatie geven over de foetale grootte door metingen van het hoofd, de buik en het dijbeen van de foetus.

Na de geboorte

Binnen enkele uren na de geboorte wordt het gewicht van de baby genoteerd en vergeleken met de zwangerschapsduur. Een geboortegewicht van minder dan 2.500 gram wordt als laag beschouwd, terwijl een gewicht onder de 1.500 gram als zeer laag geboortegewicht wordt geclassificeerd.

Behandeling

De behandeling van een baby met een laag geboortegewicht hangt af van de algehele gezondheid en de specifieke behoeften van de baby. De arts en ouders overleggen samen over de beste aanpak. Baby's met een laag geboortegewicht worden vaak op de Neonatale Intensive Care Unit (NICU) verzorgd, waar ze intensieve zorg krijgen, inclusief verwarmde bedden en speciale voeding. Indien nodig worden intraveneuze lijnen of maagsondes geplaatst om ervoor te zorgen dat de baby voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt.

Prognose

De prognose voor baby's met laag geboortegewicht is sterk afhankelijk van de ernst van de situatie en de zorg die de baby ontvangt. Over het algemeen geldt dat hoe lager het geboortegewicht, hoe groter het risico op ernstige gezondheidsproblemen.

Korte-termijn complicaties
Baby’s met een laag geboortegewicht lopen een verhoogd risico op ademhalingsproblemen, infecties, hypoglykemie (lage bloedsuikerspiegel), en moeilijkheden met het reguleren van de lichaamstemperatuur. Deze complicaties kunnen onmiddellijke medische interventie vereisen, zoals incubatietherapie en voedingsondersteuning.

Langetermijngevolgen
Baby’s met laag geboortegewicht hebben een verhoogd risico op chronische gezondheidsproblemen, zoals ontwikkelingsachterstanden, leerproblemen, en verhoogde gevoeligheid voor cardiovasculaire ziekten op latere leeftijd.

Complicaties bij laag geboortegewicht

Baby's met een laag geboortegewicht lopen een verhoogd risico op diverse complicaties. De ernst en frequentie van deze problemen kunnen variëren afhankelijk van hoe laag het geboortegewicht is. Veelvoorkomende complicaties zijn:

• Ademhalingsproblemen: Dit omvat aandoeningen zoals het infant respiratory distress syndrome (IRDS), dat vaak voorkomt bij premature baby's door onvolgroeide longen. Dit kan leiden tot ademhalingsmoeilijkheden en zuurstoftekort bij de geboorte.
• Onvolgroeide longen: Baby’s met een laag geboortegewicht hebben vaak onvolgroeide longen, wat kan resulteren in ademhalingsproblemen en een verhoogd risico op luchtweginfecties.
• Infecties: Baby's met een laag geboortegewicht zijn kwetsbaarder voor infecties door een nog niet volledig ontwikkeld immuunsysteem.
• Necrotiserende enterocolitis: Dit is een ernstige darmaandoening die vaak voorkomt bij premature baby's, gekenmerkt door ontsteking en dood van darmweefsel.
• Temperatuurregulatieproblemen: Door het gebrek aan lichaamsvet kunnen baby's met een laag geboortegewicht moeite hebben om hun lichaamstemperatuur te reguleren, wat hen vatbaarder maakt voor hypothermie.
• Neurologische problemen: Baby’s met een laag geboortegewicht hebben een verhoogd risico op neurologische aandoeningen zoals intraventriculaire bloeding (hersenbloeding), wat kan leiden tot ernstige ontwikkelingsproblemen.
• Problemen met gewichtstoename: Baby's met een laag geboortegewicht hebben vaak moeite om goed te groeien en op gewicht te komen, wat kan leiden tot langdurige voedingsproblemen.
• Voedingsproblemen: Door zwakte en onvolgroeidheid kunnen deze baby's moeite hebben met het opnemen van voeding, wat kan leiden tot ondervoeding en bijkomende gezondheidsproblemen.
• Wiegendood: Baby's met een laag geboortegewicht lopen een verhoogd risico op wiegendood, vooral als er bijkomende risicofactoren zijn zoals ademhalingsproblemen en infecties.

Preventie van laag geboortegewicht

Preventie van laag geboortegewicht richt zich op het verminderen van risicofactoren en het bevorderen van gezonde zwangerschappen. Er zijn verschillende strategieën die kunnen helpen het risico te verlagen.

Gezonde voeding en levensstijl
Een gezond en evenwichtig voedingspatroon tijdens de zwangerschap is cruciaal om de foetale groei te ondersteunen. Vrouwen die zwanger willen worden of zwanger zijn, moeten zich houden aan een evenwichtig voedingspatroon, rijk aan essentiële vitamines en mineralen, en schadelijke gewoonten zoals roken, alcoholgebruik en drugsgebruik vermijden.

Prenatale zorg
Vrouwen die regelmatig prenatale zorg ontvangen, kunnen problemen zoals placentaire insufficiëntie of gezondheidscomplicaties vroegtijdig detecteren, waardoor passende maatregelen kunnen worden genomen om het risico op laag geboortegewicht te verkleinen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met laag geboortegewicht baby

Een baby met een laag geboortegewicht heeft extra zorg en aandacht nodig. Het kan zorgen voor specifieke uitdagingen bij de groei en ontwikkeling van je baby. Hier zijn enkele praktische tips om ervoor te zorgen dat je baby zich goed ontwikkelt, ook al heeft hij of zij een laag geboortegewicht.

Zorg voor frequente voeding

Babies met een laag geboortegewicht hebben vaak meer voedingsmomenten nodig om hun gewicht op peil te houden en te groeien. Het kan nuttig zijn om je baby vaker te voeden dan een baby met een gemiddeld gewicht. Zorg ervoor dat je baby's voeding afgestemd is op de specifieke behoeften van je baby. Als je twijfelt, kan je altijd advies vragen aan een arts of diëtist voor een passend voedingsschema.

Monitor de groei van je baby

Het is belangrijk om de groei en het gewicht van je baby regelmatig te controleren. Bij een laag geboortegewicht kan het nodig zijn om de voortgang nauwlettend in de gaten te houden. Regelmatige babycontroleafspraken bij de arts helpen je om te zien of je baby goed groeit en zich ontwikkelt. Dit is een belangrijk onderdeel van het zorgplan voor baby's met een laag geboortegewicht.

Creëer een rustige omgeving

Je baby heeft veel rust nodig om te groeien en zich goed te ontwikkelen. Zorg voor een rustige en comfortabele slaapomgeving, waar je baby niet wordt gestoord door harde geluiden of fel licht. Een rustige omgeving kan ook helpen om stress te verminderen, wat belangrijk is voor de algehele gezondheid van je baby.

Stimuleer de ontwikkeling met zachte zorg

Het is belangrijk om de vroege ontwikkeling van je baby te ondersteunen, vooral als hij of zij met een laag geboortegewicht is geboren. Dit betekent het bieden van zachte en kalmerende interacties zoals huid-op-huidcontact. Dit kan helpen om je baby te kalmeren en de hechting te bevorderen, wat gunstig is voor de algehele ontwikkeling.

Misvattingen rond laag geboortegewicht baby

Laag geboortegewicht bij een baby kan ontstaan door verschillende oorzaken, maar er bestaan veel misvattingen over deze aandoening. Veel van deze misverstanden kunnen leiden tot onterecht schuldgevoel of zorgen bij ouders. Het is belangrijk om deze misvattingen te verhelderen, zodat ouders en zorgverleners een beter begrip hebben van wat laag geboortegewicht inhoudt en hoe het behandeld kan worden.

Een baby met laag geboortegewicht heeft altijd gezondheidsproblemen

Een veelvoorkomende misvatting is dat een baby met laag geboortegewicht altijd ernstige gezondheidsproblemen zal hebben. Hoewel een lager gewicht bij de geboorte soms gepaard kan gaan met gezondheidsproblemen, zoals een verhoogd risico op ziekten, zijn er ook veel baby’s met laag geboortegewicht die gezond zijn. Veel van deze baby's groeien goed en ontwikkelen zich normaal, vooral wanneer ze goede zorg en ondersteuning ontvangen.

Laag geboortegewicht is altijd het gevolg van een te vroege bevalling

Hoewel prematuriteit een belangrijke oorzaak kan zijn van laag geboortegewicht, is het niet de enige factor. Een baby kan een laag geboortegewicht hebben, zelfs als hij op tijd wordt geboren. Andere factoren, zoals de gezondheid van de moeder, diabetes mellitus, ondervoeding, of een genetische aanleg, kunnen ook bijdragen aan een laag geboortegewicht zonder dat er sprake is van een premature bevalling.

Laag geboortegewicht is alleen een probleem voor de eerste paar maanden

Sommige mensen denken dat de gevolgen van laag geboortegewicht alleen tijdelijk zijn, en dat een baby na de eerste paar maanden geen risico meer loopt. Dit is niet altijd het geval. Baby's met laag geboortegewicht kunnen een verhoogd risico hebben op langdurige gezondheidsproblemen, zoals problemen met het immuunsysteem, pijn of groeiachterstand, die mogelijk pas later in het leven opvallen.

Laag geboortegewicht kan altijd worden voorkomen

Er wordt vaak gedacht dat laag geboortegewicht eenvoudig kan worden voorkomen door een gezonde levensstijl te volgen. Hoewel goede voeding en prenatale zorg cruciaal zijn, zijn er factoren die buiten de controle van de moeder liggen, zoals genetische predispositie of bepaalde medische aandoeningen. In sommige gevallen kan laag geboortegewicht niet volledig worden voorkomen, zelfs als er optimale zorg wordt verleend.

Alle baby's met laag geboortegewicht moeten in de NICU worden opgenomen

Een andere misvatting is dat alle baby’s met laag geboortegewicht intensieve zorg in de neonatale intensivecare (NICU) nodig hebben. Niet alle baby’s met laag geboortegewicht hebben deze zorg nodig. De meeste baby's met laag geboortegewicht, afhankelijk van hun gezondheidstoestand, kunnen zonder problemen naar de gewone afdeling worden overgebracht en krijgen ze de nodige zorg. Alleen baby's die erg klein zijn of andere complicaties vertonen, hebben intensievere zorg nodig.

Laag geboortegewicht wordt altijd veroorzaakt door slechte gewoonten van de moeder

Hoewel ongezonde gewoonten zoals roken, overmatig drinken of slechte voeding het risico op laag geboortegewicht kunnen verhogen, zijn er ook veel andere oorzaken. Bijvoorbeeld, medische aandoeningen zoals alvleesklierproblemen, hormonale stoornissen, of een infectie tijdens de zwangerschap kunnen het gewicht van de baby beïnvloeden. Het is belangrijk om te begrijpen dat niet alle gevallen van laag geboortegewicht te wijten zijn aan slechte gewoonten.

Het is altijd duidelijk waarom een baby een laag geboortegewicht heeft

In sommige gevallen is de oorzaak van laag geboortegewicht duidelijk, bijvoorbeeld bij een premature bevalling of gezondheidsproblemen bij de moeder. In andere gevallen is de oorzaak echter niet altijd duidelijk. Het is mogelijk dat een baby een laag geboortegewicht heeft zonder dat er een duidelijke reden voor is. Dit betekent niet noodzakelijkerwijs dat er een probleem is met de gezondheid van de baby of de moeder, maar het kan wel verder onderzocht worden door een arts.

Lees verder

• Voortijdige bevalling: Gevolgen van te vroeg geboren baby