Teveel ketonen in de urine: oorzaken en symptomen ketonurie

Abnormale hoeveelheden ketonen in de urine of teveel ketonen in de urine staat bekend als 'ketonurie'. Hiermee wordt de aanwezigheid bedoeld van aceton, acetoacetaat en betahydroxyboterzuur in de urine. Ketonen zijn in water oplosbare moleculen die door de lever worden aangemaakt door de afbraak van vetzuren. Abnormaal hoog keton-gehalte van de urine. wijst erop dat je lichaam een ​​alternatieve energiebron gebruikt, een veel voorkomend verschijnsel tijdens verhongering of bij diabetes type 1-patiënten die lijden aan ketoacidose (verzuring van het bloed). Ketonen kunnen gemeten worden via het bloed of urine.

• Teveel ketonen in de urine
• Oorzaken van ketonurie
• Verhongering
• Spijsverteringsstoornissen
• Onevenwichtige voeding
• Ketogeen dieet
• Zware lichamelijke inspanning
• Overmatig braken en diarree
• Andere oorzaken
• Symptomen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van ketonurie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Teveel ketonen in de urine

Ketonurie is een medische aandoening waarbij er een abnormaal hoog ketongehalte van de urine is. Het wordt gezien in omstandigheden waarin het lichaam een 'reservebrandstof’ gaat gebruiken, namelijk vet, en bij de verbranding daarvan komen afvalstoffen vrij, zogeheten 'ketonen'. Ketonurie wordt gezien bij verhongering of bij diabetes type I. De productie van ketonlichamen is een normale reactie op een tekort aan glucose, waarbij het lichaam vet gebruiken.

Oorzaken van ketonurie

Ketonurie is eenvoudigweg een teken dat je lichaam is overgegaan op vetverbranding om aan energie te komen. Je lichaam gebruikt een combinatie van koolhydraten, eiwitten en vetten om cellulair weefsel te voeden. Glucose is de belangrijkste energiebron omdat deze gemakkelijk door je cellen kan worden gebruikt. Dit is echter alleen mogelijk als het hormoon insuline ook aanwezig is, want dit zorgt ervoor dat bloedsuiker kan worden opgenomen door alle cellen in het lichaam. Bij diabetici is er niet altijd voldoende glucose in de cellen aanwezig. Het lichaam gaat dan vet gebruiken als brandstof.

Verhongering

Als je gedurende langere tijd niets eet, neemt je insuline af. Zodra je lichaam de voorraad glucose heeft opgebruikt, wordt het opgeslagen vet aangesproken, maar ook eiwitten (onder andere gevonden in spieren). Bij de verbranding hiervan komen dan afvalstoffen vrij, de zogeheten 'ketonen'.

Spijsverteringsstoornissen

Als de opname van koolhydraten niet goed verloopt, dan zal het lichaam terugvallen op de verbranding van vet en spieren voor de benodigde energie. Dit zal leiden tot de ontwikkeling van ketonen in het bloed en in de urine.

Onevenwichtige voeding

Het eten van een dieet dat voornamelijk veel vet of weinig koolhydraten bevat, kan leiden tot de aanmaak van ketonen.

Ketogeen dieet

Het ketogeen dieet is vetrijk, maar het bevat weinig eiwitten en koolhydraten waardoor het lichaam overschakelt van het verbranden van koolhydraten en eiwitten naar het verbranden van je vetreserves.

Zware lichamelijke inspanning

Bij zware lichamelijk inspanning of intensieve sportbeoefening hebben je spieren ontzettend veel behoefte aan energie. Als het lichaam onvoldoende glucose heeft opgeslagen om aan de vraag te voldoen, dan schakelt het over op een ​​alternatieve energiebron: vet. Dit veroorzaakt een ketonproductie, die uiteindelijk via de urine wordt uitgescheiden.

Overmatig braken en diarree

Overmatig braken en langdurige diarree zorgt er in essentie voor dat het lichaam in de hongermodus terechtkomt omdat het probeert vet af te breken als alternatieve brandstofbron. Dit zal leiden tot de productie van ketonen, die in de urine worden uitgescheiden.

Andere oorzaken

Je kunt ketonurie ontwikkelen, zelfs als je geen diabetes hebt of een streng ketogeen dieet volgt. Andere oorzaken zijn:

• overmatig alcoholgebruik
• zwangerschap
  Ketonurie tijdens de zwangerschap / Bron: Greyerbaby, Pixabay
• ziekte of infectie
• hartaanval
• emotioneel of lichamelijk trauma
• medicijnen, zoals corticosteroïden en diuretica (plaspillen)
• drugsgebruik

Symptomen

Hoe meer ketonen in je urine, hoe ernstiger de symptomen en hoe gevaarlijker het kan worden. Afhankelijk van de ernst kunnen de symptomen van teveel ketonen bestaan uit:

• overmatige dorst
• fruitig ruikende adem of zoete adem
• droge mond
• droge keel
• vermoeidheid
• misselijkheid of braken
• vaak plassen
• verwardheid

Er kunnen ook aan ketonurie-gerelateerde symptomen aanwezig zijn:

• hoge bloedsuikerwaarden
• uitdrogingsverschijnselen
• verstoring van de elektrolytenbalans

Ook kunnen er symptomen zijn van ziekten zoals sepsis (bloedvergiftiging), longontsteking en urineweginfecties die kunnen leiden tot hoge ketonspiegels.

Onderzoek en diagnose

Ketonurie kan worden vastgesteld middels urineonderzoek (een teststrip). Uiteraard zal de arts ook een vraaggesprek met je voeren over je klachten en je medische geschiedenis on ogenschouw nemen. Er kan ook ander onderzoek ingezet worden om de oorzaak van abnormale hoeveelheden ketonen in de urine te achterhalen:

• bloedonderzoek
• thoraxfoto
• CT-scan
• elektrocardiogram (ECG, hartfilmpje)
• bloedglucosetest

Behandeling van ketonurie

Behandeling van ketonurie hangt af van de oorzaak die overmatige productie van ketonen in het lichaam veroorzaakt. Ketonurie die wordt veroorzaakt door een dieet (koolhydraatarm of -vrij dieet) of verhongering kan worden behandeld door het nemen van een goed uitgebalanceerd dieet met veel koolhydraten.

Voor diabetici die lijden aan ketonurie, is het van vitaal belang om betere maatregelen te nemen om de ziekte te beheren en om het ketongehalte in de bloedbaan te verlagen. Dit betekent je bloedsuikers regelmatig checken, je medicatie op tijd nemen en je aan de voedingsadviezen houden. In sommige gevallen kan een ziekenhuisopname nodig zijn om alles weer in balans te krijgen en om ernstige complicaties te voorkomen. Zorg goed voor jezelf en blijf in contact met je arts of diabetesverpleegkindige!

Prognose

Ketonurie, of de aanwezigheid van abnormale hoeveelheden ketonen in de urine, doet zich voor wanneer je lichaam zijn vetreserves omzet in energie, vaak door een tekort aan koolhydraten. De prognose hangt sterk af van de oorzaak en de mate van ketonurie. Als deze toestand het gevolg is van een tijdelijke verandering, zoals bij een streng dieet of een kortstondige vastenperiode, kan de situatie zichzelf herstellen zodra de voedingsinname weer op peil komt. Echter, als ketonurie voortkomt uit een chronische aandoening zoals diabetes, kan de toestand verontrustender zijn. Onbehandeld kan het leiden tot complicaties zoals ketoacidose, een ernstige toestand die de balans van je zuur-base verstoren en je gezondheid in gevaar kan brengen. Bij tijdige en juiste medische zorg, echter, kunnen de meeste mensen hun ketonniveau weer onder controle krijgen en de gevolgen minimaliseren.

Complicaties

Ketonurie kan leiden tot enkele ernstige en ongemakkelijke complicaties:

• Diabetische Ketoacidose (DKA): Stel je een storm voor die woedt in je lichaam. Dit is wat er gebeurt wanneer je ketonspiegels zo hoog oplopen dat je bloed verzurend wordt. Diabetische ketoacidose is een medische noodsituatie die je snel naar het ziekenhuis kan brengen, waar ze je moeten stabiliseren.
• Elektrolytenonbalans: Je lichaam is als een fijn afgesteld orkest. Te veel ketonen kunnen de balans van essentiële mineralen verstoren, zoals kalium en natrium. Dit kan leiden tot onregelmatige hartslagen en spierkrampen, alsof je orkest uit de maat raakt.
• Nierproblemen: Denk aan je nieren als een filter die overtollige stoffen uit je bloed verwijdert. Wanneer je lichaam te veel ketonen moet verwerken, wordt dit filter overbelast. Over tijd kunnen je nieren schade oplopen, alsof ze onder constante druk staan.
• Dehydratie: Ketonen kunnen ervoor zorgen dat je veel moet plassen, waardoor je uitdroogt. Onvoldoende vocht kan je energie verlagen en je welzijn beïnvloeden, alsof je voortdurend dorst hebt en je lichaam niet genoeg kan herstellen.

Preventie

Ketonurie kan met de juiste zorg worden voorkomen. Omdat diabetici een hoger risico op ketonurie hebben, is het, om ketonurie te voorkomen, nodig om de glucosespiegels in het bloed en ketonlichamen in de urine nauwlettend in de gaten te houden. Hoewel ketonurie vooral voorkomt bij mensen met diabetes type 1, kan het ook voorkomen bij mensen met diabetes type 2. Daarom wordt sterk aanbevolen dat alle mensen met diabetes, met name type 1, zowel hun glucosespiegels als ketonwaarden nauwlettend controleren.

Lees verder

• Urine kleur: blauwe of groene urine en oranje-rode plas
• Witte vlokjes in urine: oorzaken van sliertjes en draadjes
• Troebele urine: oorzaken troebele plas met een sterke geur
• Zwarte stipjes in urine: oorzaken van zwart gruis in urine
• Donkere urine: oorzaken van donkergekleurde plas