Hartaanval (hartinfarct): symptomen, oorzaak en behandeling

Wat zijn de symptomen van een hartinfarct? Bij een acuut hartinfarct heb je last van heftige, drukkende pijn op de borst die niet overgaat. De pijn straalt soms uit naar de kaken of de schouders en armen en dan vooral de linkerschouder. Dit kan gepaard gaan met transpireren, misselijkheid, (neiging tot) braken en een gevoel van ziekte en angst. Toch kunnen ouderen en vrouwen geen of andere klachten hebben. Een hartinfarct kan echter ook optreden zonder dat je klachten hebt. Dit fenomeen wordt een stil infarct genoemd en wordt vaker gezien bij ouderen en diabetici.

• Wat is een hartinfarct?
• Eerste gevolgen hartinfarct
• Mogelijke oorzaken
• Hartinfarct symptomen
• Stil hartinfarct
• Hartinfarct bij vrouwen
• Diagnose en onderzoek
• Hartfilmpje (ECG)
• Bloedonderzoek
• Echocardiografie (echo van het hart)
• Overige onderzoeken
• Behandeling hartinfarct
• Geneesmiddelen
• Dotterbehandeling
• Operatie van de kransslagaders

Wat is een hartinfarct?

Een hartaanval of hartinfarct wordt in medische termen een myocard infarct genoemd. Een myocardinfarct is het plotseling afsterven van een deel van de hartspier door een afsluiting van (een tak van) een kransslagader. Hierdoor krijgt een deel van de hartspier te weinig zuurstof, waardoor het kan afsterven. Het pompen van het hart gaat onverminderd door, maar het getroffen stukje spier kan er niet meer aan meedoen. De hartspier krijgt zuurstofrijk bloed aangeleverd via slagaders die het hart aan de buitenkant als een krans omvatten: de zogeheten kransslagaders. Het zijn dus de kransslagaders die de hartspier zelf van bloed voorzien. Elke kransslagader heeft een specifiek verzorgingsgebied, welke het van zuurstofrijk bloed voorziet. Een kransslagader kan afgesloten raken door een bloedstolsel dat zich afzet op een door atherosclerose (aderverkalking) beschadigd stukje vaatwand. De grootte van het beschadigde hartspierweefsel en de locatie van het hartinfarct, bepaald hoe ernstig het infarct is en wat de gevolgen ervan zijn. Hoeveel schade het hart oploopt, is ook afhankelijk van de snelheid waarmee medische behandeling wordt ingezet (zie onder).

Eerste gevolgen hartinfarct

In het getroffen gebied (het geïnfarceerde gebied) ontstaat een litteken, dat op den duur wordt omgezet in bindweefsel en dan als deel van de hartwand functioneert, overigens zonder daarbij aan de samentrekking van de hartspier mee te doen. Dit betekent dus dat een deel van de pompfunctie van het hart verloren is gegaan. Vooral in de eerste uren na een infarct, bestaat de kans op stoornissen in het hartritme en tot hartfalen als gevolg van onvoldoende pompwerking van het hart. Daarom is snel en adequaat optreden de belangrijkste factor bij de behandeling van een hartinfarct. Als je er snel bij bent, kan de schade aan dat deel van het hart dat door de verstopte kransslagader van bloed wordt voorzien worden beperkt. Zonder behandeling is het getroffen weefsel na ongeveer zes uren afgestorven. Des te sneller de afsluiting van het kransvat wordt opgeheven, des te meer de (onherstelbare) schade van de hartspier kan worden beperkt.

Mogelijke oorzaken

Via de hartkransslagaderen wordt het hart zelf van zuurstof en voedingsstoffen voorzien. Bij gezonde mensen zijn de wanden van de slagader soepel, glad en overal even dik, maar door de tijd heen kan als gevolg van bijvoorbeeld een hoog cholesterolgehalte een vettige afzetting op de vaatwanden ontstaan, hetgeen plaque wordt genoemd. Deze plaque kan zich verharden, waardoor de slagader nauwer en minder buigzaam wordt. Deze afzetting van kalk, vetten en cholesterol tegen de binnenwand van de slagader, wordt atherosclerose (aderverkalking) genoemd. Er bestaat een verhoogde kans op een hartinfarct wanneer een hartkransslagader voor meer dan 70% is geblokkeerd. In de plaque kan een beschadiging ontstaan, waardoor er bloedplaatjes gaan klonteren en het bloedvat helemaal afgesloten kan worden. Het gevolg is een hartinfarct. Een hartinfarct is in feite een complicatie van een onderliggende chronische ziekte: atherosclerose of aderverkalking. Een hartinfarct zelf ontstaat plotseling. Atherosclerose ontstaat daarentegen geleidelijk. De volgende factoren dragen bij aan het ontstaan van aderverkalking:

Hartinfarct symptomen

In typische gevallen geeft een hartinfarct de volgende symptomen:

• een zware, drukkende pijn midden achter het borstbeen (die in rust langer dan vijf minuten duurt en niet reageert op nitraten, dat zijn medicijnen die de bloedvaten verwijden en onder meer worden gebruikt bij angina pectoris);
• deze pijn straalt soms uit naar de kaken of de schouders en armen en dan vooral de linkerschouder;
• dit gaat veelal gepaard met transpireren, bleekheid (wit wegtrekken) en met misselijkheid en braken;
• onrust en (doods)angst;
• kortademigheid en/of bewustzijnsverlies.

Mannen klagen vaker dan vrouwen over pijn op de borst, overmatig zweten, oprispingen en boeren en de hik.

Niet zelden gaat aan een hartinfarct een periode van onstabiele angina pectoris vooraf. Ook hebben veel mensen in de weken voorafgaande aan een hartinfarct last van forse vermoeidheid of neerslachtigheid.

Stil hartinfarct

Een hartinfarct kan echter ook optreden zonder dat je klachten hebt. Dit fenomeen wordt een stil infarct genoemd en wordt vaker gezien bij ouderen en diabetici. Vaak wordt bij deze groep mensen aan de hand van (ernstige) vermoeidheidsklachten duidelijk dat ze een stil infarct hebben doorgemaakt.

Hartinfarct bij vrouwen

Er wordt ook steeds meer bekend dat zich bij vrouwen andere symptomen kunnen voordoen of symptomen zich anders kunnen presenteren. Veel artsen zijn niet goed op de hoogte dat het klachtenpatroon en de onderliggende oorzaak bij vrouwen vaak net iets anders is dan bij mannen. Als het om atherosclerose gaat, bestaan duidelijke verschillen tussen mannen en vrouwen. Recent Amerikaans onderzoek laat zien dat een hartziekte zich bij vrouwen heel anders kan ontwikkelen. De vernauwing hoeft zich niet voor te doen in één van de grote kransslagaders, zoals bij mannen: deze hebben vaak een ernstige vernauwing in één van de kransslagaderen. Bij dit type hartinfarct ontstaat een plotselinge scheur in een plaque van een kransslagader, waardoor de bloedstolling wordt geactiveerd en het bloedvat (geheel of gedeeltelijk) wordt afgesloten. Vrouwen hebben daarentegen vaak minder ernstige vernauwingen in de kransslagaderen (de vernauwing kan zich bij vrouwen voordoen in de kleinere vertakkingen) en ook de samenstelling van de plaques laat verschillen zien ten opzichte van mannen. Mannen hebben meestal een afgebakende plaque, bij terwijl vrouwen de plaque zich meer kan verspreiden over de hele lengte van de wand van de slagaders. Dit wordt het microvasculaire syndroom genoemd. Dat is zelfs met een hartkatheterisatie niet te ontdekken. Wel is het syndroom op te sporen met behulp van de Multislice CT-Scan. Vrouwen op middelbare leeftijd hebben in dat geval vaak pijn op de borst door spasmen (verkrampingen) in de kleine haarvaatjes van de kransslagaderen. Het type hartinfarct waarbij spasmen een rol spelen, wordt veel minder als zodanig herkend. Het microvasculaire syndroom kan worden tegengegaan met cholesterolverlagers, het verlagen van de bloeddruk en veranderingen in de leefstijl.

Diagnose en onderzoek

Bij verdenking van een acuut hartinfarct, vinden de volgende onderzoeken plaats:

Hartfilmpje (ECG)

Meestal kan de diagnose binnen enkele minuten gesteld worden aan de hand van een elektrocardiogram, wat bekend staat als een hartfilmpje. Met dit onderzoek wordt de elektrische activiteit van je hart geregistreerd en kan onder meer bekeken worden of er storingen in het hartritme zijn, of het hart last van zuurstofgebrek heeft en wat de locatie van een hartinfarct is.

Bloedonderzoek

Bloedonderzoek wordt ook gedaan. Het bloed kan onder meer onderzocht worden om na te gaan of je hart beschadigd is en wat de mate van deze beschadiging is. Bij een hartinfarct sterven spiercellen af en als er ergens in het lichaam cellen kapot gaan, komt de inhoud ervan (zoals enzymen) vrij in de circulatie. De concentratie enzymen in het bloed geeft een indruk van de mate van schade aan het hart. De celinhoud van weefsels verschilt sterk van elkaar: zo bevat hartweefsel relatief veel ASAT en leverweefsel meer ALAT.

Echocardiografie (echo van het hart)

Bij dit onderzoek wordt met behulp van echobeelden een indruk verkregen van de functie van het hart. De arts kan aan de hand van deze beelden bekijken of de hartspier goed beweegt en of de hartkleppen goed functioneren. Door middel van echocardiografie kan de omvang van de beschadiging vastgesteld worden.

Overige onderzoeken

Tijdens de ziekenhuisopname kunnen ook andere onderzoeken worden uitgevoerd, zoals röntgenonderzoek (van hart en longen), isotopenonderzoek, hartkatheterisatie, cardiale CT-scan en MRI. Deze onderzoeken zijn in veelal niet nodig om de diagnose te stellen, maar kunnen wel helpen bij het bepalen van de infarctgrootte.

Behandeling hartinfarct

Een acuut hartinfarct is één van de meest spoedeisende aandoeningen. Vooral in de eerste minuten tot uren kunnen levensbedreigende hartritmestoornissen optreden, die relatief gemakkelijk verholpen kunnen worden op de afdeling hartbewaking van het ziekenhuis of in de ambulance. Als je een hartinfarct hebt doorgemaakt, moet je zo snel mogelijk behandeld worden om de schade van het infarct zo veel mogelijk te beperken. De eerste stap van de behandeling bestaat uit ritmebewaking (op de afdeling Hartbewaking) en robuuste pijnbestrijding. Behandeling van een hartinfarct kan verder bestaan uit:

Geneesmiddelen

Een behandeling met talrijke geneesmiddelen wordt altijd gestart. Praktisch alle patiënten krijgen zo snel mogelijk stolseloplossende medicijnen. Het afgesloten bloedvat kan hierdoor weer open gaan, waardoor het bedreigde stuk hartspier weer bloed en zuurstof aangeleverd krijgt. Voorts krijg je tijdens het verblijf in het ziekenhuis en als je eenmaal weer thuis medicijnen tegen de bloedstolling, plaatjesremmers, plaspillen (diuretica), cholesterolverlagende medicijnen, bloeddrukmedicijnen en medicijnen tegen hartritmestoornissen.

Dotterbehandeling

Bij een acuut groot hartinfarct wordt onmiddellijk overgegaan op een dotterbehandeling, teneinde te proberen de bloedstroom in de kransslagader te herstellen. Dotteren wordt ook wel een PCI, een afkorting van Percutane Coronaire Interventie, of PTCA, wat staat voor Percutane Transluminale Coronaire Angioplastiek, genoemd. Een dotterbehandeling heeft tot doel de vernauwing van een bloedvat op te heffen. Dit doet men door de ader met een ballon onder hoge druk op te rekken en indien nodig met een buisje (een zogeheten stent) open te houden.

Operatie van de kransslagaders

Bij een bypassoperatie wordt de vernauwing in de kransslagaderen omzeild door een omleiding te maken. Daarom wordt een bypassoperatie ook wel een omleidingsoperatie genoemd. Hiertoe wordt een ander bloedvat uit het lichaam gebruikt om deze omleiding te maken. Via deze omleiding kan het bloed langs de vernauwing of verstopping geleid worden, waardoor de doorbloeding van de hartspier verbetert.

Lees verder

• Hartaanval of hartinfarct: symptomen, oorzaak en behandeling
• Hartaanval bij vrouwen: symptomen, oorzaak en behandeling
• Hartkloppingen: in rust, door stress, alcohol en medicijnen
• Hartritmestoornissen: symptomen, behandeling en oorzaken
• Te langzame hartslag: bradycardie symptomen en behandeling