Dyscalculie: Rekenkundige leerstoornis bij kind

Moeite hebben met rekenen komt bij kinderen vaak voor. Soms heeft een kind echter grote problemen met getallen of haalt hij erg lage punten op wiskundetesten, terwijl hij toch goed scoort bij andere vakken. Het kind lijdt dan mogelijk aan een rekenkundige leerstoornis die bekend staat als ‘dyscalculie’. Het kind heeft een gemiddelde intelligentie en scoort vaak goed op andere vakken, maar rekenen en wiskunde zijn erg moeilijk voor het kind, waardoor soms ook angst ontstaat voor deze vaardigheid. Diverse tips en behandelingen helpen kinderen met deze stoornis in rekenen, zodat ze hiermee beter om kunnen leren gaan.

• Epidemiologie van dyscalculie bij kinderen
• Oorzaken van dyscalculie
• Risicofactoren van dyscalculie
• Symptomen bij dyscalculie
• Subiteren
• Tellen
• Angst
• Andere problemen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van dyscalculie
• Tips voor problemen met wiskunde, getallen en rekenen
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van dyscalculie bij kinderen

Tot 7% van de basisschoolleerlingen heeft dyscalculie. De leerstoornis op het gebied van rekenen komt even vaak voor als dyslexie, een andere leerstoornis waarbij een kind het moeilijk heeft om te lezen en te spellen.

Oorzaken van dyscalculie

Dyscalculie is een aandoening die tot stand komt door afwijkingen in de hersenen. Deze aandoening maakt het moeilijk om berekeningen uit te voeren. Dyscalculie kan ook het gevolg zijn van genetische factoren.

Risicofactoren van dyscalculie

Dyscalculie wordt mogelijk geassocieerd met Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD). Tot 60% van de patiënten met ADHD lijdt namelijk ook aan een leerstoornis, zoals dyscalculie.

Symptomen bij dyscalculie

Subiteren

De vroegste verschijning van dyscalculie is een probleem om direct zonder te tellen te overzien hoeveel objecten er in een kleine groep zijn (subiteren). Kinderen vanaf vijf jaar kunnen zes objecten subiteren. Ze herkennen namelijk bepaalde patronen of structuren. Kinderen met dyscalculie kunnen echter minder objecten subiteren, en zelfs wanneer ze correct zijn, duurt het langer dan hun leeftijdsgenoten om het aantal te identificeren.

Tellen

Verder treden ook andere problemen op met tellen. Ze rekenen nog op hun vingers lang nadat kinderen van dezelfde leeftijd hiermee al gestopt zijn. Ook het basisbegrip van getallen, of de 'getalswaarneming', werkt mogelijk niet goed. Dit maakt het moeilijk om snel te weten of bijvoorbeeld het getal 8 groter is dan 6.

Angst

Een kind met dyscalculie heeft ook veel angst voor cijfers. Hij kan bijvoorbeeld in paniek raken bij de gedachte aan rekenhuiswerk.

Andere problemen

Andere dingen die schoolgaande kinderen met dyscalculie moeilijk vinden, zijn:

• breuken begrijpen
• de klok aflezen
• de tijd vertellen
• dingen schatten, zoals hoe lang iets duurt of de hoogte van het plafond
• een nummer (1) aan het bijbehorende woord (één) koppelen
• elementaire wiskunde, zoals optellen, aftrekken en vermenigvuldigen
• geld tellen
• geld teruggeven
• grafieken en diagrammen begrijpen (visueel-ruimtelijke concepten)
• telefoonnummers of postcodes onthouden

Elke activiteit op basis van cijfers of rekenen – zelfs buiten de school – is mogelijk frustrerend voor kinderen met dyscalculie. Een kind met deze leerstoornis raakt bijvoorbeeld overstuur van spellen waarbij voortdurend moet worden geteld of gescoord.

Diagnose en onderzoeken

Als het kind het moeilijk heeft met getallen, is het belangrijk een arts te raadplegen om problemen met het gezichts- of gehoorvermogen uit te sluiten die ook het leervermogen kunnen aantasten. Verder is het verstandig om een gesprek aan te gaan met de wiskundeleraar van het kind om te begrijpen waarmee het kind problemen heeft. Het is dan ook nuttig om te praten met andere leraren om te weten te komen of het kind ook bij andere vakken problemen ervaart.

Als een arts, ouder en leerkracht vermoeden dat het kind lijdt aan dyscalculie, is een afspraak bij een onderwijsspecialist zoals een bevoegde orthopedagoog of psycholoog nodig. Deze specialist praat met een ouder en het kind en test de rekenkundige vaardigheden om te helpen bepalen of het kind lijdt aan deze leerstoornis. Het testen van het kind is de enige manier om zeker te weten of het kind lijdt aan de aandoening. De testen kijken naar vier belangrijke dingen:

• Computationele vaardigheden: Het vermogen om rekenkundige bewerkingen te doen. Jongere kinderen krijgen mogelijk te maken met problemen met het optellen of aftrekken, en oudere kinderen kunnen problemen krijgen bij het vermenigvuldigen, delen en het maken van breuken.
• Hoofdrekenen: Het vermogen om rekenkundige problemen in het hoofd op te lossen.
• Kwantitatieve redenering: Het vermogen om woordproblemen te begrijpen en op te lossen.
• Vloeiend rekenen: Het vermogen om elementaire rekenkundige feiten eenvoudig terug te roepen, zoals 5 x 3 = 15, of het vermenigvuldigen van breuken.

Een expert bekijkt deze testen en stelt een rapport samen, hetgeen nuttig is voor het opstellen van een behandelplan waarbij een kind de juiste hulp kan krijgen.

Behandeling van dyscalculie

Onderwijsspecia
en, onderwijspsychologen of neuropsychologen die gespecialiseerd zijn in dyscalculie, bevelen de volgende adviezen aan om het begrip van een kind over rekenen te verbeteren:

• op rekenen gebaseerde leerspelletjes
• speciaal ontworpen lesplannen
• veel vaker rekenkundige vaardigheden oefenen dan andere leerlingen

Tips voor problemen met wiskunde, getallen en rekenen

Dankzij enkele tips kan een kind met deze leerstoornis beter leren rekenen en werken met getallen, en heeft hij minder angst:

• computertijd inplannen om rekengames te spelen
• de juiste hulpmiddelen gebruiken, zoals een eenvoudig te gebruiken rekenmachine en veel vlakgom
• een rekenmachine gebruiken tijdens rekenlessen en testen
• extra tijd gebruiken om testen af te ronden
• foto's van problemen met rekenwoorden maken
• hard werk prijzen, niet het resultaat
• hulp vragen aan een ervaren wiskundeleraar
• lessen opnemen
• manieren aanleren om met angst om te gaan
• praten over de rekenleerstoornis
• privé praten met leraren over de toestand van het kind en de behoefte aan onderwijs
• ritme en muziek gebruiken om rekenkundige feiten en stappen te leren
• ruitjespapier gebruiken, wat helpt om kolommen en cijfers recht en netjes te houden
• vingers en papier gebruiken bij het tellen
• zorgen voor een stille werkruimte

Prognose

Dyscalculie kan een chronische aandoening zijn, maar met de juiste ondersteuning en interventies kunnen kinderen met dyscalculie aanzienlijke vooruitgang boeken. Hoewel de rekenproblemen mogelijk aanhouden, kunnen kinderen leren om met de stoornis om te gaan en hun prestaties in rekenen verbeteren met de juiste aanpak en hulpmiddelen.

Complicaties

Kinderen met dyscalculie kunnen mogelijk ook te maken krijgen met andere complicaties zoals:

• sociale en emotionele problemen door faalangst of lage zelfwaardering
• problemen met andere schoolvakken die rekenvaardigheden vereisen
• moeilijkheden met dagelijkse taken die rekenvaardigheden vereisen, zoals geldbeheer
• verhoogde stress en angst bij schooltaken die rekenen vereisen

Preventie

Hoewel dyscalculie niet kan worden voorkomen, kunnen vroege interventies en ondersteuning helpen om de impact van de stoornis te verminderen. Het identificeren van dyscalculie op jonge leeftijd en het bieden van gerichte hulp en begeleiding kan helpen om de effecten van de stoornis te minimaliseren en het kind te ondersteunen bij het ontwikkelen van effectieve rekenstrategieën.

Lees verder

• Leerstoornissen: Oorzaken en soorten leerproblemen
• Dysgrafie: Leerstoornis - Problemen met schrijven & motoriek
• Dyslexie: Leerstoornis - Moeite met lezen en spellen