FPIES: Door voedseleiwit veroorzaakt enterocolitis syndroom

Door voedseleiwit veroorzaakt enterocolitis syndroom (FPIES: Food Protein-Induced Enterocolitis Syndrome) is een aandoening waarbij het maagdarmkanaal van baby's en jonge kinderen (meestal jonger dan vijf jaar) aangetast is. De belangrijkste episodische of chronische symptomen van het door voedseleiwit veroorzaakt enterocolitis syndroom zijn terugkerende, ernstige diarree en braken, al komen ook andere klachten tot uiting. Het is een zeldzame aandoening die vaak ondergediagnosticeerd of verkeerd gediagnosticeerd wordt anno oktober 2020. De behandeling bestaat uit het elimineren van de uitlokkende voedingsmiddelen uit de voeding. Onbehandeld komen soms ernstige complicaties voor, zoals voedingstekorten en een shock.

• Epidemiologie: aandoening bij baby's en kinderen
• Oorzaken van reactie op voeding
• Celgemedieerde aandoening
• Uitlokkende voedingsmiddelen
• Risicofactoren van door voedseleiwit veroorzaakt enterocolitis syndroom
• Symptomen: Diarree en braken
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Vermijden van uitlokkende voedingsmiddelen
• Prognose
• Complicaties van FPIES
• Preventie

Epidemiologie: aandoening bij baby's en kinderen

Reacties van FPIES verschijnen vaak in de eerste weken of maanden van het leven van een kind. Soms is het kind misschien een beetje ouder als ze uitsluitend borstvoeding hebben gehad. De eerste reacties komen vaak voor bij het introduceren van vast voedsel, zoals zuigelingenvoeding of ontbijtgranen, die meestal worden bereid met zuivel of soja. Sommige kinderen krijgen pas voor het eerst te maken met FPIES als ze de puberteit bereiken.

Oorzaken van reactie op voeding

Celgemedieerde aandoening

FPIES is een niet-IgE immuunsysteemreactie op voedsel dat het maagdarmkanaal aantast. IgE staat voor het antilichaam immunoglobuline E en de meeste allergische reacties hebben betrekking op dit antilichaam. FPIES is celgemedieerd, wat resulteert in een vertraagde allergische reactie.

Uitlokkende voedingsmiddelen

Technisch gezien liggen voedselproteïnen soms aan de basis van FPIES. Sommige uitlokkende voedingsmiddelen komen echter vaker voor dan andere. Koemelk en soja-eiwitten in zuigelingenvoeding zijn de grootste boosdoeners in de eerste paar maanden van het leven van een baby. De eiwitten in moedermelk (door het geven van borstvoeding) veroorzaken sporadisch eveneens een reactie. Zodra zuigelingen vast voedsel beginnen te eten, zijn haver en rijst de meest waarschijnlijke uitlokkende voedingsmiddelen, hoewel sommige andere voedingsmiddelen ook een reactie kunnen uitlokken zoals

• eieren
• erwten
• gerst
• gevogelte, zoals kip of kalkoen
• groene bonen
• melk
• sojasaus
• squash
• zoete aardappelen

De meeste kinderen reageren alleen op één of twee voedseleiwitten, maar anderen reageren op de eiwitten in diverse voedingsmiddelen. Ook reageert een kind mogelijk op een bepaald graan en ontwikkelt hij soms ook een allergie voor een andere graansoort.

Risicofactoren van door voedseleiwit veroorzaakt enterocolitis syndroom

Elk kind krijgt mogelijk te maken met FPIES, maar sommige baby's lopen een groter risico om door voedseleiwit veroorzaakt enterocolitis syndroom te ontwikkelen dan anderen. Twintig procent van de kinderen met FPIES heeft familieleden met voedselallergieën, terwijl veertig tot tachtig procent van de aangetaste kinderen familieleden heeft met allergische aandoeningen, zoals hooikoorts, astma (chronische ontsteking van luchtwegen in de longen) en eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid).

Symptomen: Diarree en braken

Ernstige, waterige diarree (af en toe met bloed of slijm) en ernstig en herhaald braken zijn de meest voorkomende symptomen van FPIES. Braken treedt meestal ongeveer twee tot drie uur na het eten van een uitlokkend voedingsmiddel op. Daarna kampt de patiënt met diarree. Andere symptomen bestaan uit:

• een blauwe huidskleur (cyanose) of bleke huidskleur
• een hoge of lage lichaamstemperatuur
• een lage bloeddruk
• een vertraagde groei
• latere ontwikkelingsmijlpalen
• latere ontwikkeling van fysieke, sociale en mentale vaardigheden
• lethargie, vermoeidheid en zwakte
• moeite om bij te komen in gewicht of hetzelfde gewicht te behouden
• shockachtige symptomen, zoals flauwvallen, een oppervlakkige ademhaling en een snelle pols
• uitdroging

Alarmsymptomen

De alarmsymptomen van FPIES omvatten ernstige braken, diarree en lusteloosheid, die meestal enkele uren na het eten van het uitlokkende voedsel optreden. Bij sommige kinderen kan dit leiden tot uitdroging, bloeddrukverlaging en zelfs shock, wat een medische noodsituatie vormt. Herhaalde blootstelling aan het triggerende eiwit kan de symptomen verergeren.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Artsen vinden het soms een uitdaging om FPIES te diagnosticeren, omdat de symptomen niet onmiddellijk verschijnen en de klinische presentatie variabel is. Daarnaast is het niet mogelijk om een bloedonderzoek, huidpleistertest of huidpriktest uit te voeren om de aandoening te diagnosticeren. De arts moet daarom eerst alle andere mogelijke oorzaken uitsluiten met vergelijkbare symptomen. Vaak moet hij hiervoor samenwerken met andere specialisten om het kind dan te laten testen op andere ziekten. De diagnose van FPIES volgt wanneer alle andere aandoeningen uitgesloten zijn. Is het onduidelijke welke voedingsmiddelen een reactie uitlokken, dan stelt de arts een gecontroleerde orale voedseluitdagingstest (voedselprovocatietest) voor. Tijdens deze test geeft de arts de baby een uitlokkend voedingsmiddel en controleert hij vervolgens de baby in een veilige, klinische omgeving. Als de symptomen verschijnen, lokt het voedsel wellicht de reactie uit. Houden de symptomen toch nog aan, dan geeft de arts het kind andere voedingsmiddelen. De ouders of andere verzorgers houden verder een voedseldagboek bij om mogelijke uitlokkende voedingsmiddelen te identificeren en te elimineren totdat de symptomen niet meer optreden.

Differentiële diagnose
De symptomen van FPIES zijn vergelijkbaar met vele andere ziekten. Artsen stellen soms de verkeerde diagnose van de aandoening en plakken dan buikgriep of een infectie op de symptomen. De aandoening lijkt verder op een typische voedselallergie, maar de symptomen van FPIES verschijnen vertraagd (na enkele uren) in plaats van binnen enkele minuten tot een uur bij en voedselallergie. Huid- en ademhalingsproblemen komen bovendien niet tot stand bij het door voedseleiwit veroorzaakt enterocolitis syndroom.

Behandeling: Vermijden van uitlokkende voedingsmiddelen

De behandeling van FPIES bestaat meestal het elimineren van alle voedingsmiddelen uit de voeding die leiden tot klachten. Heeft de arts de uitlokkende voedingsmiddelen geïdentificeerd en zijn deze niet meer aanwezig in de voeding, dan is de behandeling succesvol.

Ouders geven het best flesvoeding met een hypoallergene formule die vrij is van soja, zuivelproducten, granen of andere mogelijke allergenen (uitlokkende factoren van een allergische reactie). Wanneer een baby die borstvoeding krijgt reageert op de moedermelk, zit het uitlokkend voedingsmiddel in de voeding van de vrouw. De vrouw mag dan gaan moedermelk geven. Soms is het verstandig om snel over te schakelen naar hypoallergene flesvoeding terwijl de arts probeert te identificeren welk voedingsmiddel de reactie op gang brengt. Een voedingsdeskundige/diëtist volgt het kind op omdat het kind soms het gevaar loopt op een tekort aan de nodige voedingsstoffen, vitaminen en mineralen.

Voorts is het nuttig om steeds een brief bij zich te hebben met informatie over het kind, de medische toestand en de voedingsmiddelen die een reactie uitlokken. Dit is met name handig voor bezoekjes aan de eerste hulp wanneer het kind tekenen van een shock of uitdroging vertoont.

Prognose

Als een verzorger of ouder vermoedt dat het kind lijdt aan FPIES, is onmiddellijk advies van de arts nodig. Het door voedseleiwit veroorzaakt enterocolitis syndroom is potentieel ernstig en veroorzaakt dan permanente problemen, dus het identificeren en elimineren van alle uitlokkende voedingsmiddelen is essentieel. Soms duurt het wel lang voordat alle uitlokkende voedingsmiddelen geïdentificeerd zijn. De meeste kinderen ontgroeien FPIES tegen drie- tot vijfjarige leeftijd. Door samen met een medisch team alle uitlokkende voedingsmiddelen te elimineren uit de voeding, verlichten de symptomen van FPIES. Soms houden de symptomen aan na vijfjarige leeftijd. Het beheersen van de voeding en het elimineren van uitlokkende voedingsmiddelen helpt een baby om een gezond leven te leiden.

Complicaties van FPIES

Bij chronische en ernstige symptomen is een onmiddellijke behandeling nodig. Als de symptomen aanhouden, moet een ouder het kind naar de eerste hulp brengen. In het ziekenhuis krijgt een baby of kind dan een infuus met vocht toegediend. In sommige gevallen geeft de arts het kind medicijnen om de reactie van het immuunsysteem te stoppen of de bloeddruk van het kind te stabiliseren. De behandeling bestaat dan uit het strikt volgen van de voedselinname van het kind en het vermijden van alle uitlokkende voedingsmiddelen. Omdat het door voedseleiwit veroorzaakt enterocolitis syndroom geen typische allergische reactie is, is het gebruik van epinefrine of een Epi-pen (adrenaline) meestal niet vereist. Verder krijgt een kind zonder medische opvolging mogelijk te maken met voedingstekorten. Het is daarom essentieel op regelmatig op bezoek te komen bij de arts. De ernstige symptomen leiden tot slot soms tot een shock.

Preventie

Preventieve maatregelen voor FPIES zijn voornamelijk gericht op het tijdig herkennen van symptomen en het vermijden van triggerende voedingsmiddelen. Ouders van kinderen met een verhoogd risico moeten alert zijn bij het introduceren van nieuwe voedingsmiddelen en eventuele reacties onmiddellijk melden aan een arts. Genetische factoren zijn moeilijk te voorkomen, maar adequate voedingsbegeleiding kan helpen complicaties te minimaliseren.

Lees verder

• Voedselallergie en voedselintolerantie: Symptomen
• Braken (overgeven): Oorzaken, behandeling en preventie
• Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling