Magnesiumtekort: symptomen en oorzaken tekort aan magnesium

Magnesiumtekort symptomen en gevolgen zijn onder meer spierzwakte, ongecontroleerde bewegingen, kramp, verwardheid, hartritmestoornissen en toevallen. Een mens heeft gemiddeld 300 tot 400 mg magnesium per dag nodig. Het meeste magnesium krijg je uit volkorenproducten, groenten, noten en aardappelen. Een portie spinazie levert al 100 mg magnesium op. Bij normale voeding is de dagelijkse orale magnesium inname vaak voldoende. Bepaalde aandoeningen kunnen zorgen voor een magnesiumtekort. Bloedonderzoek kan een te laag magnesiumgehalte aantonen. Een magnesiumtekort of magnesiumdeficiëntie kan aangevuld worden door (intraveneuze of orale) magnesiumsuppletie. Het is belangrijk om bewust te zijn van de mogelijke symptomen van magnesiumtekort en, indien nodig, je voeding aan te passen of supplementen te gebruiken. Regelmatige controle en overleg met je husiarts zijn cruciaal om je magnesiumstatus op peil te houden. Overmatig gebruik van magnesiumsupplementen is echter ook niet goed.

• Wat is de functie van magnesium?
• Bronnen van magnesium
• Magnesium teveel symptomen
• Magnesiumtekort symptomen
• Spiertrekkingen en spierkrampen
• Psychische aandoeningen
• Osteoporose of botontkalking
• Vermoeidheid en spierzwakte
• Hoge bloeddruk
• Astma
• Onregelmatige hartslag
• Oorzaken van een magnesiumtekort
• Waaier aan oorzaken
• Magnesiumtekort door gebruik maagzuurremmers
• Magnesiumtekort vaststellen
• Behandeling en magnesium aanvullen

Wat is de functie van magnesium?

Magnesium is een mineraal dat betrokken is bij meer dan 300 biochemische reacties in het lichaam. Het mineraal is nodig voor de overdracht van prikkels in spieren en in zenuwbanen en het is van belang voor het goed functioneren van spieren, waaronder de hartspier. Magnesium ondersteunt een gezond immuunsysteem, houdt de hartslag stabiel, en helpt de botten sterk te blijven. Het helpt ook de bloedsuikerspiegel te reguleren en het is nodig voor de opbouw van lichaamseiwit. Ook speelt magnesium een belangrijke rol in het metabolisme oftewel enzymreacties. Er wordt voortdurend onderzoek gedaan naar de rol van magnesium in het voorkomen en beheersen van aandoeningen zoals hoge bloeddruk, hartaandoeningen en diabetes.

Bronnen van magnesium

Magnesium zit vooral in groenten, zoals donkergroene bladgroenten. Andere voedingsmiddelen waar veel magnesium in aanwezig is, zijn:

• Fruit of groenten (zoals bananen, gedroogde abrikozen, en avocado's);
• Noten (zoals amandelen, paranoten en cashewnoten);
• Erwten en bonen (peulvruchten), zaden en pitten (zoals pijnboompitten, pompoenpitten en zonnebloempitten);
• Sojaproducten (zoals sojameel en tofu); en
• Volle granen (zoals bruine rijst en gierst).

Er zijn ook enkele kruiden die veel magnesium bevatten, met name kruidnagel, basilicum, komijn en dille.

Magnesium teveel symptomen

Een teveel aan magnesium komt zelden voor, omdat het lichaam overtollige hoeveelheden van dit mineraal loost via de urine en ontlasting. Een overschot magnesium kan in feite alleen optreden als iemand tabletten gebruikt waarin magnesium aanwezig is, bijvoorbeeld in verband met slecht functionerende nieren. Zo wordt hypermagnesiëmie (een te hoge magnesiumspiegel) vooral voor bij mensen met nierinsufficiëntie die magnesiumzouten of magnesiumhoudende geneesmiddelen toegediend krijgen. Symptomen zijn onder meer:

• zwakte;
• lage bloeddruk; en
• verstoorde ademhaling.

Magnesiumtekort symptomen

Gebrek aan magnesium (een magnesiumtekort) komt niet zo vaak voor en is vaak moeilijk herkenbaar, omdat de klachten vaak niet specifiek zijn. Magnesiumtekort symptomen zijn onder meer:

• hyperexcitabiliteit met als gevolg oncontroleerbare spiersamentrekkingen, kramp (verkramping van spieren, vooral 's nachts), spierzwakte, spierpijn en ooglidtrillingen;
• verwardheid;
• toevallen;
• een verhoogde schrikreactie en wakker schrikken omdat je denkt te vallen;
• obstipatie;
• koude voeten of algehele kouwelijkheid ten gevolge van doorbloedingsstoornissen;
• pijn in de voeten;
• een gestrest of onrustig gevoel (soms met paniekaanvallen)
• agitatie en prikkelbaarheid
  Chronische vermoeidheid door magnesiumtekort / Bron: Istock.com/BartekSzewczyk
• oorsuizen;
• misselijkheid en braken;
• chronische vermoeidheid];
• overspannenheid;
• onrust;
• duizeligheid, onvast lopen;
• migraine en hoofdpijn;
• depressies;
• nachtmerries;
• slechte nachtrust;
• slaperigheid;
• darmklachten; en
• hartkloppingen en (in extreme gevallen) hartritmestoornissen.

Deze lijst is niet uitputtend.

Een tekort aan magnesium wordt in verband gebracht met Alzheimer, beroertes en met type 2 diabetes mellitus.

Spiertrekkingen en spierkrampen

Spiertrekkingen en spierkrampen (in benen, voeten en tenen of in de handen) kunnen duiden op een magnesiumgebrek. In het ergste geval kan een magnesiumtekort zelfs epileptische aanvallen of convulsies veroorzaken. Deze symptomen worden veroorzaakt door een grotere aanvoer van calcium in zenuwcellen, die de spierzenuwen overbelast of hyperstimuleert. Het is echter onwaarschijnlijk dat supplementen deze symptomen verminderen bij mensen die géén deficiëntie hebben.

Psychische aandoeningen

Psychische aandoeningen zijn een ander mogelijk gevolg van een magnesiumtekort. Bijvoorbeeld apathie, dat wordt gekenmerkt door mentale gevoelloosheid of gebrek aan emotie. Bovendien worden lage magnesiumspiegels geassocieerd met een verhoogd risico op depressie. Mogelijk dat een magnesiumtekort ook angst kan bevorderen, maar direct bewijs ontbreekt anno 2024.

Osteoporose of botontkalking

Magnesiumtekort kan het risico op osteoporose (botontkalking) en botbreuken verhogen, hoewel dit risico door veel factoren wordt beïnvloed, zoals ouderdom, gebrek aan lichaamsbeweging en een slechte inname van vitamine D en K. Belangwekkend is dat magnesiumdeficiëntie ook een risicofactor is voor osteoporose. Een tekort kan botten direct verzwakken, maar het verlaagt ook de bloedspiegels van calcium, de belangrijkste bouwsteen van botten.

Vermoeidheid en spierzwakte

Magnesiumgebrek kan vermoeidheid of spierzwakte veroorzaken. Houd er rekening mee dat iedereen van tijd tot tijd vermoeid raakt. Meestal betekent dit gewoon dat je meer rust moet nemen. Vermoeidheid en spierzwakte zijn geen specifieke tekenen van een tekort, tenzij ze gepaard gaan met andere symptomen.

Hoge bloeddruk

Er zijn aanwijzingen dat magnesiumtekort de bloeddruk kan verhogen, wat op zijn beurt het risico op hartaandoeningen verhoogt. Verschillende reviews tonen aan dat magnesiumsupplementen de bloeddruk kunnen verlagen, vooral bij volwassenen met hoge bloeddruk.

Astma

Magnesiumdeficiëntie wordt soms gezien bij patiënten met ernstige astma. Bovendien zijn magnesiumspiegels lager bij personen met astma dan bij gezonde mensen. Mogelijke dat een gebrek aan magnesium de opbouw van calcium in de spieren langs de longenblaasjes kan veroorzaken. Dit zorgt ervoor dat de luchtwegen samentrekken, waardoor de ademhaling moeilijker word. Alhoewel magnesiumdeficiëntie in verband is gebracht met ernstige astma, is het anno 2024 nog niet duidelijk welke rol magnesium speelt in de ontwikkeling van astma.

Onregelmatige hartslag

Een van de symptomen van magnesiumtekort is hartritmestoornissen of een onregelmatige hartslag, wat het risico op ernstigere complicaties, zoals een beroerte of hartfalen, kan vergroten.

Oorzaken van een magnesiumtekort

Waaier aan oorzaken

Een tekort aan magnesium kan zich voordoen als gevolg van onvoldoende inname van magnesium via de voeding, vooral bij ouderen, mensen met ondervoeding en bij alcoholmisbruik, of bij degenen die minder goed magnesium opnemen als gevolg van:

• verminderde opname uit de darm (malabsorptie);
• verminderde nierfunctie (nierinsufficiëntie);
• bepaalde aandoeningen van de bijschildklier (hypoparathyreoïdie);
• ondervoeding;
• chronische diarree door bijvoorbeeld een chronische darmontsteking zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa;
• een teveel aan calcium, kalium, fosfor, sodium en lactose (deze verhinderen namelijk de opname van magnesium);
  Spinazie / Bron: Lecic/Shutterstock.com
• bepaald voedsel blokkeert de opname van magnesium (als je veel proteïnen eet, maar ook looizuur in thee en oxaalzuur en phitinezuur in onder andere spinazie, granen en soja verhinderen de opname van mineralen);
• gebruik van bepaalde medicijnen of stoffen, onder meer vochtafdrijvende middelen (langdurig gebruik van plaspillen of diuretica), insuline, de pil, nicotine, antibiotica en het gebruik van een maagzuurremmer (bij een klein deel van de gebruikers);
• bij ernstige brandwonden;
• na een chirurgische ingreep.

Magnesiumtekort door gebruik maagzuurremmers

In Nederland worden zeer veel mensen met behandeld met protonpompremmers (PPI’s), zoals omeprazol, pantoprazol, esomeprazol, rabeprazol en lansoprazol. Protonpompremmers zijn geneesmiddelen die de protonpomp blokkeren. De cellen van de maagwand produceren daardoor minder of zelfs geen zuur. Het is dan ook een maagzuurremmer. Een potentieel ernstige bijwerking van deze PPI’s is een magnesiumtekort als gevolg van een malabsorptie van magnesium in de darm.¹ Magnesium uit het voedsel wordt door het gebruik van PPI's niet meer goed in de dunne darm opgenomen. Vaak wordt dit tekort niet opgemerkt, omdat de patiënt geen klachten heeft of omdat deze bijwerking van PPI’s onbekend is. De patiënt heeft dan wel wat klachten, maar hij weet niet dat het door het gebruik van protonpompremmers kan komen. Patiënten met hypomagnesiëmie door PPI-gebruik kunnen klachten zoals:

• spierkrampen en spiertrillingen;
• algehele malaise; of
• hartritmestoornissen.

Magnesiumtekort vaststellen

Er is een (bloed)test die de de hoeveelheid magnesium (Mg) in het bloed meet. Normaal gesproken is slechts een klein gedeelte (grofweg 1%) van alle magnesium in het lichaam aanwezig in het bloed. Je huisarts kan deze test aanvragen bij vermoeden van een magnesiumtekort. Een dergelijk bloedonderzoek kan een te laag magnesiumgehalte aantonen.

Behandeling en magnesium aanvullen

De behandeling van hypomagnesiëmie (dus als de magnesiumspiegel te laag is), bestaat primair uit het behandelen van de onderliggende oorzaak. Een magnesiumtekort kan aangevuld worden door (intraveneuze of orale) magnesiumsuppletie. Indien de magnesiumspiegel licht verlaagd is (dat wil zeggen tussen 0,5 en 0,7 mmol/l) kan worden gesuppleerd met orale magnesium bevattende preparaten. Bij een magnesiumconcentratie van < 0,5 mmol/l wordt normaal gesproken behandeld met magnesiumsulfaat per infuus.

Noot:

1. Mark W. Hess. Behandeling van protonpompremmer-geïnduceerde hypomagnesiëmie met voedingsvezels. Ned Tijdschr Geneeskd. 2014;158:A8169

Lees verder

• Magnesium: functie, voeding en oorzaak van magnesiumtekort
• Magnesiumolie: gezondheidsvoordelen en toepassingen
• Magnesium helpt om goed te slapen en bij slaapproblemen
• Teveel magnesium: symptomen, oorzaak en behandeling