Basilicum: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde basilicum

Het keukenkruid basilicum heeft verrassend veel gezondheidsvoordelen. Het versterkt het immuunsysteem, het gaat pijn tegen en het werkt preventief tegen diabetes. Het kruid kun je heel goed zelf kweken, in de tuin of op het balkon. Basilicum is een geslacht uit de lipbloemenfamilie, een soortenrijke plantenfamilie. Basilicum is een kruid dat gebruikt wordt in de keuken. Het plantje heeft een sterke geur en aroma; er is geen kruid met zoveel aroma als basilicum. Vooral in de Italiaanse keuken wordt basilicum gebruikt. Het is lekker bij tomatengerechten (pasta/pizza). De naam basilicum komt uit het Oudgrieks, van het woord 'Basileus', hetgeen 'koning' betekent. Vandaar dat basilicum ook wel 'koningskruid' wordt genoemd. Verse basilicum heeft qua voedingswaarde veel te bieden. Verse blaadjes bevatten onder meer calcium, ijzer en kalium.

• Koningskruid
• Voedingswaarde basilicum
• Basilicum en bescherming van het DNA
• Basilicum gezond vanwege de antibacteriële eigenschappen
• Ongewenste bacteriegroei tegengaan
• Etherische olie
• Vaker basilicum verwerken in salades
• Basilicum gezond wegens ontstekingsremmende eigenschappen
• Voedingsstoffen die essentieel zijn voor de cardiovasculaire gezondheid
• Bèta-caroteen (pro-vitamine A)
• Schade door vrije radicalen
• Magnesium
• Het koningskruid beschermt tegen diabetes
• Overige gezondheidsvoordelen van basilicum
• Basilicumolie bestrijdt plaque en tandvleesontsteking
• Acne verminderen
• Stress en angst verminderen
• Pijn verlichten
• Misselijkheid tegengaan
• Bloeddruk verlagen
• Astma verlichten
• Ter behandeling van insectenbeten
• Basilicum in de volksgeneeskunde
• Mogelijke bijwerkingen
• Schade door estragol
• Huidirritatie
• Aankoop en bewaren
• Recept met verse basilicum

Koningskruid

Basilicum is een kruid dat veel gebruikt wordt in de Italiaanse keuken. Het kruid is afkomstig uit het Oudgrieks en betekent letterlijk 'koning'. Daarom wordt het ook wel 'koningskruid' genoemd. Het wordt gewaardeerd om zijn delicate, frisse en aromatische smaak. Het wordt vaak toegevoegd aan gerechten zoals pasta, pizza en salades en wordt beschouwd als een belangrijk ingrediënt in de traditionele Italiaanse keuken.

Voedingswaarde basilicum

Voedingswaarde basilicum per 5 gram (vitaminen en mineralen):

Basilicum en bescherming van het DNA

De flavonoïden en antioxidanten die in basilicum voorkomen bieden bescherming op celniveau tegen DNA-schade door vrije radicalen. Kanker wordt veroorzaakt door veranderingen in het DNA. Doordat het DNA beschermd wordt, is er minder kans op genmutaties en de vorming van kwaadaardige kankercellen. Vooral de twee in water oplosbare flavonoïden orientin en vicenin zijn hierbij van eminent belang. Deze componenten in basilicum beschermen celstructuren en chromosomen tegen straling en oxidatieve beschadiging.

Basilicum gezond vanwege de antibacteriële eigenschappen

Ongewenste bacteriegroei tegengaan

Basilicum helpt tegen ongewenste bacteriegroei. Deze antibacteriële eigenschappen van basilicum worden niet geassocieerd met zijn unieke flavonoïden, maar met zijn etherische oliën (vluchtige oliën gewonnen uit planten), die estragol, linalool, cineol, eugenol, sabineen, myrceen en limoneen bevatten. Onderzoek in laboratoria tonen de effectiviteit aan van basilicum om de groei van verschillende bacteriën te beperken, waaronder Listeria monocytogenes (een bacterie die voedselinfectie kan veroorzaken), Staphylococcus aureus (een bacterie die bij veel mensen voorkomt, vooral op de huid en in de neus), Escherichia coli O: 157:H7 (de meest voorkomende enterohemorragische E. coli-stam (EHEC)), Yersinia enterocolitica (een bacterie die een voedselinfectie kan veroorzaken), en Pseudomonas aeruginosa (een bacterie die Bubbelbad-folliculitisis kan veroorzaken).

Etherische olie

Etherische olie van basilicum, verkregen uit de bladeren, heeft het vermogen om verschillende soorten pathogene bacteriën die resistent zijn tegen gebruikelijke antibiotica, in hun groei te remmen. In een onderzoek welke is gepubliceerd in het nummer van het Journal of Microbiology Methods uit juli 2003, bleek etherische olie van basilicum zelfs stammen van bacteriën te remmen van het geslacht Stafylokokken, Enterococcus en Pseudomonas, een taaie bacterie. Deze lastpakken komen niet alleen op grote schaal voor, maar vormen ook een steeds grotere bedreiging omdat ze in hoge mate resistent zijn geworden tegen behandeling met antibiotica.

Vaker basilicum verwerken in salades

Een onderzoek dat is gepubliceerd in het februarinummer van Food Microbiology uit het jaar 2004, laat zien dat het wassen van producten in een oplossing die zowel basilicum als tijm etherische olie bevat van een zeer lage concentratie van slechts 1%, heeft geleid tot een significante vermindering van het aantal Shigella-bacteriën, die regelmatig voedselinfecties onder vakantiegangers in ontwikkelingslanden veroorzaakt. De wetenschappers van dit onderzoek probeerden om natuurlijke conserveringsmiddelen te ontwikkelen. Dit onderzoek laat zien dat het verstandig is om basilicum en tijm vaker te verwerken in je recepten, in het bijzonder bij de bereiding van voedsel dat bij de bereiding niet verhit wordt, zoals salades. Het toevoegen van verse tijm en/of basilicum brengt niet alleen smaak aan het gerecht, maar draagt ook bij aan de voedselveiligheid.

Basilicum gezond wegens ontstekingsremmende eigenschappen

Eugenol is een natuurlijk bestanddeel van diverse etherische oliën, evenals van basilicumolie. Eugenol heeft het vermogen om de activiteit van een enzym in het lichaam te blokkeren. Het gaat hierbij om cyclooxygenase (COX), een enzym dat de cyclo-oxygenasecascade in gang zet, waarbij prostaglandinen worden gemaakt die zorgen voor vaatverwijding, koorts en pijn. Dit enzym speelt een belangrijke rol in het ontstekingsproces. Veel anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) als naproxen, ibuprofen en diclofenac, werken door remming van ditzelfde enzym. Het zijn zogeheten 'cyclo-oxygenaseremmers'. Dit enzym-remmende effect van eugenol in basilicum, maakt dat het koningskruid gezien wordt als anti-inflammatoir of ontstekingsremmend voedsel, dat symptomatische verlichting geeft bij inflammatoire gezondheidsproblemen, zoals reumatoïde artritis of chronische inflammatoire darmziekten, in het Engels inflammatory bowel disease (IBD) genoemd, de verzamelnaam voor colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn.

Voedingsstoffen die essentieel zijn voor de cardiovasculaire gezondheid

Bèta-caroteen (pro-vitamine A)

Basilicum is een zeer goede bron van bèta-caroteen (pro-vitamine A), dat in het lichaam wordt omgezet in vitamine A. Bètacaroteen is een krachtige antioxidant, welke de veroudering van je (huid)cellen door een teveel aan zon tegengaat. Maar het helpt ook voorkomen dat oxidatie van cholesterol in het bloed optreedt onder invloed van vrije radicalen. Het geöxideerde cholesterol zet zich af aan de bloedvatwanden, wat zorgt voor atherosclerose (aderverkalking). Dit kan weer leiden tot een hartaanval of beroerte.

Schade door vrije radicalen

Schade door vrije radicalen speelt een rol bij tal van aandoeningen, waaronder astma, artrose en reumatoïde artritis. Bètacaroteen in basilicum kan helpen om de progressie van deze aandoeningen te verminderen en beschermt cellen tegen verdere beschadiging.

Magnesium

Basilicum is ook een rijke bron van magnesium, die de cardiovasculaire gezondheid bevordert door spieren en bloedvaten te ontspannen, waardoor de doorbloeding verbetert.

Het koningskruid beschermt tegen diabetes

Basilicumextracten hebben een gunstige werking op het bloedglucose, waardoor het risico op diabetes zou afnemen. Daarnaast biedt basilicum etherische olie wordt (soms essentiële olie genoemd), de mogelijkheid om lagere triglyceride- en cholesterolniveaus te bereiken. Diabetici lopen een hoger risico op het ontwikkelen van een te hoog cholesterolniveau. Uit onderzoek blijkt dat bij veel mensen met diabetes type 2 het cholesterolgehalte is verhoogd.

Overige gezondheidsvoordelen van basilicum

Basilicumolie bestrijdt plaque en tandvleesontsteking

Basilicumolie als een kruidenmondspoeling is een effectieve manier om plaque en ontstoken tandvlees (gingivitis) tegen te gaan. De mondspoeling met basilicum verlaagt ook het aantal bacteriën dat zich kan voortplanten. Basilicumolie bevat thymol, dat binnen 30 seconden micro-organismen doodt door hun celwand te verstoren en hun enzymactiviteit te vertragen.

Acne verminderen

Basilicumolie kan acne helpen bestrijden vanwege het vermogen om bacteriën te doden. Basilicumolie hielp ook om Cutibacterium acnes (voorheen Propionibacterium acnes) te doden. Dit is een veel voorkomende bacterie op de huid en je treft ze aan in de haarzakjes en huidporiën. Deze bacteriën spelen een belangrijke rol bij acne. Het linalool-gehalte in basilicumolie maakte het effectief bij het doden van dit type bacteriën. Vooral de verdikte basilicumolie lever veel positieve resultaten op.

Stress en angst verminderen

Behandeling met basilicumolie kan helpen om geheugenstoornissen, degeneratie van de hersenen (hippocampus) en depressie veroorzaakt door chronische onvoorspelbare stress te verminderen.

Pijn verlichten

Basilicumbladeren produceren etherische oliën die rijk zijn aan monoterpenen, wat helpt bij het omgaan met pijn bij de mens. Basilicumolie vermindert de prikkelbaarheid van pijnzenuwen, wat pijn vermindert.

Misselijkheid tegengaan

Basilicumolie kan misselijkheid tegengaan. Het werkt door te interfereren met GABA-transmissie, wat het anti-misselijkheidseffect veroorzaakt.

Bloeddruk verlagen

Basilicumolie vertraagt ​​amylase- en glucosidase-activiteiten. Dit zijn enzymen waarvan is bewezen dat ze een rol spelen bij hypertensie (hoge bloeddruk). Hierdoor kan basilicumolie helpen bij het verminderen van de bloeddruk.

Astma verlichten

Basilicumolie wordt veel gebruikt bij luchtwegaandoeningen. Basilicumolie is gunstig bij klachten als kortademigheid. Basilicumolie vertoonde een krachtig ontspannend effect op de longen.

Ter behandeling van insectenbeten

Als je buiten werkt en wordt gebeten of gestoken door een insect, dan zal het kauwen op een basilicumblad en het vervolgens aanbrengen op de beet helpen om de pijn te verlichten en het gif eruit te halen.

Basilicum in de volksgeneeskunde

Basilicum wordt al van oudsher gebruikt als geneeskrachtig of medicinaal kruid. In de volksgeneeskunde kent het koningskruid basilicum behandeltoepassingen bij onder meer de volgende kwalen:

• artritis;
• bronchitis;
• verkoudheid;
  Verse basilicum / Bron: Security, Pixabay
• griep;
• koorts;
• maagzweren;
• reuma;
• oorpijn;
• epilepsie;
• hartziekten;
• malaria;
• bijholteontsteking (sinusitis);
• buikpijn;
• misselijkheid; en
• braken (overgeven).

Mogelijke bijwerkingen

Schade door estragol

Allylalkoxybenzenen (fenylethers) zijn aromastoffen die tot de plantengifstoffen behoren. Deze stoffen zijn aanwezig in sommige kruiden, zoals basilicum, anijs, nootmuskaat en dragon. Er zijn verschillende allylalkoxybenzenen, waaronder estragol. Volgens het Voedingscentrum blijkt uit onder meer dierproeven en een enkel onderzoek bij mensen dat estragol het erfelijk materiaal (DNA) beschadigt en mogelijk kankerverwekkend is. Het Voedingscentrum meldt dat er nog maar weinig onderzoek gedaan is bij mensen en naar het effect als de stoffen gegeten worden in de vorm van kruiden. Daarom is anno 2024 nog niet duidelijk of, en zo ja in welke mate, deze stoffen schadelijk zijn voor mensen die kruiden eten of kruidenthee drinken, aldus het Voedingscentrum. Geadviseerd wordt om matig te zijn met onder meer basilicum.[1]

Huidirritatie

Basilicumolie is erg geconcentreerd, wat betekent dat het irritatie kan veroorzaken als het op de huid wordt aangebracht.

Aankoop en bewaren

Wanneer je verse basilicum koopt, vind je deze in de versafdeling van een supermarkt. Je kunt een bosje uit de koeling kopen (vaak in een plastic bakje) of als verse (biologische) basilicumplant op de groente- en fruitafdeling. Selecteer een bosje basilicum met grote, heldere, groene, aromatische bladeren die vrij zijn van donkere vlekken of bloemen. Een plantje met wortels zorgen ervoor dat de basilicum langer vers blijft. Kies voor een exemplaar waarvan de steeltjes goed rechtop staan. Bij de kruidenafdeling kun je droge, gesneden basilicum kopen.

Om basilicum in te bewaren, leg je de bladeren tussen keukenpapier in een plastic bewaardoos. Bewaar basilicum in de koelkast, waar het ongeveer vier tot vijf dagen vers moet blijven. Gedroogde basilicum kan samen met je andere kruiden worden bewaard op een koele donkere plaats. Gedroogde basilicum blijft ongeveer twee tot drie jaar goed. Een plantje basilicum kun je in de vensterbank bewaren. Besproei het plantje na aankoop en houd de aarde of voedingsbodem vochtig. In de diepvries kun je basilicum in een goed gesloten plastic zakje of bakje tot maximaal 12 maanden bewaren.

Recept met verse basilicum

Ingrediënten:

• 2 kopjes verse basilicum blaadjes
• 1/2 kopje Parmezaanse kaas, geraspt
• 1/2 kopje volle melk
• 1/2 kopje extra vergine olijfolie
• 2 teentjes knoflook, gehakt
• Zout en peper naar smaak

Bereidingswijze:

• Doe de basilicum, Parmezaanse kaas, melk, olijfolie, knoflook, zout en peper in een keukenmachine.
• Mix het tot een gladde saus.
• Breng op smaak met extra zout en peper indien nodig.
• Serveer bij pasta, gegrilde groenten of als dip voor brood.

Enjoy!

Noten:

1. Voedingscentrum. Allylalkoxybenzenen. https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/allylalkoxybenzenen.aspx (ingezien op 5-7-2019)