Chronische darmontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling

Een chronische darmontsteking is een ziekte gedurende langere tijd -vaak je hele leven- klachten veroorzaakt. De ernst ervan varieert van persoon tot persoon en het verloop is grillig, dat wil zeggen dat het niet te voorspellen is. De één heeft voortdurend hevige klachten, terwijl een ander er slechts af en toe last van heeft en dan ook nog eens in geringe mate. Goede en slechte periodes waarbij de klachten weer opflakkeren wisselen elkaar af. Je kan jarenlang geen klachten hebben en dan plotsklaps steekt de ziekte weer de kop op. Het kan ook zijn dat je slechts één of twee keer klachten hebt en daarna klachtenvrij bent. Een chronische darmontsteking wordt ook wel 'inflammatoire darmziekte' genoemd. De twee belangrijkste vormen van inflammatoire darmziekten zijn colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn. Deze hebben veel overeenkomsten, maar ook een paar belangrijke verschillen.

• Wat is een chronische darmontsteking?
• Inflammatoire darmziekte
• Vóórkomen en vormen
• Wat is de oorzaak?
• De ziekte van Crohn
• Colitis ulcerosa
• Symptomen van een chronische darmontsteking
• Verschijnselen van colitis ulcerosa
• Verschijnselen van Crohn
• Complicaties
• Wat zijn de verschillen tussen de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa?
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van chronische darmontsteking
• Prognose

Wat is een chronische darmontsteking?

Inflammatoire darmziekte

De term 'chronische darmontsteking' verwijst naar en ziekte die voor langere tijd, vaak levenslang, klachten veroorzaakt en waarbij een deel van de darm chronisch ontstoken is. Dit wordt ook wel 'inflammatoire darmziekte' genoemd. De aard en ernst van de klachten varieert van persoon tot persoon en het verloop van de ziekte is grillig en niet te voorspellen. Iemand kan continu last hebben van (hevige) klachten, terwijl een ander er slechts af en toe in veel mindere mate last van heeft. Normaal gesproken wisselen periodes met klachten zich af met klachtenvrije periodes. Sommige mensen zijn jarenlang klachtenvrij totdat plotsklaps de ziekte weer de kop opsteekt, maar er zijn ook mensen die in hun leven slechts één of twee keer klachten hebben en daarna nooit meer.

Vóórkomen en vormen

Volgens het Nationaal Kompas Volksgezondheid hebben in Nederland in 2023 bijna 90.000 mensen een inflammatoire darmziekte.
De twee belangrijkste vormen van inflammatoire darmziekten zijn:

• de ziekte van Crohn; en
• Colitis Ulcerosa.

De verzamelnaam die tegenwoordig vaak gebruikt wordt voor chronische darmontstekingen, is Inflammatory Bowel Diseases (IBD).

Bij beide aandoeningen is een deel van de darmen ontstoken. De klachten lijken veel op elkaar, maar er zijn ook verschillen. Een belangrijk verschil is dat de ziekte van Crohn een chronische ontsteking betreft die zich in het gehele spijsverteringskanaal kan voordoen, terwijl colitis ulcerosa een chronische ontsteking betreft die beperkt blijft tot de dikke darm en/of de endeldarm. De ziekte van Crohn openbaart zich veelal ergens tussen 15 en 30 jaar, terwijl colitis ulcerosa vaker bij jongvolwassenen en mensen van middelbare leeftijd wordt gezien.

Wat is de oorzaak?

De oorzaak van inflammatoire darmziekten is anno 2024 nog onduidelijk. Bij het ontstaan, ontwikkelen en in stand houden van de ontsteking spelen complexe interacties tussen de volgende factoren waarschijnlijk een rol:

• Micro-organismen en immunologische factoren: de ziekte van Crohn lijkt te worden veroorzaakt door een overagressieve immuunrespons op normaal gesproken onschuldige micro-organismen.
• Genetische factoren: de aanleg voor colitis ulcerosa en vooral voor de ziekte van Crohn is deels genetisch bepaald, zo blijkt uit tweelingenonderzoek.
• Microvasculaire factoren: bij mensen met inflammatoire darmziekten worden meer nieuwe (haar)vaatjes in het darmslijmvlies aangemaakt dan gewoonlijk.
• Leefstijl: de ziekte van Crohn komt vaker voor onder rokers, terwijl patiënten met colitis ulcerosa vooral mensen zijn die gestopt zijn met roken of die nooit gerookt hebben. Stress lijkt de ziekte te kunnen verergeren.

De ziekte van Crohn

De ziekte van Crohn is een chronische ontstekingsziekte van het spijsverteringskanaal, waarbij in het hele gebied van de mond tot aan je anus kleine ontstekingen (zweren) kunnen optreden. Veelal zijn alleen de dunne-, dikke-, en/of de endeldarm aangedaan. De ontstekingen kunnen zich uitbreiden, waarbij gezonde en zieke stukken darm elkaar afwisselen. De zweren kunnen tot diep in de darmwand groeien en soms groeien ze er zelfs doorheen, zodat er een verbinding ontstaat naar de huid of andere organen (fistel). Ook kunnen er vernauwingen ontstaan in de darm ontstaan. Bij één op de tien patiënten kunnen ook klachten en ontstekingen buiten het spijsverteringskanaal voorkomen, zoals artritis en oogaandoeningen. De ziekte begint normaal gesproken op een leeftijd tussen 15 en 30 jaar en heeft een grillig verloop.

Colitis ulcerosa

Bij colitis ulcerosa is er sprake van een chronische, regelmatig terugkerende ontsteking van de dikke darm en de endeldarm. De darm is aaneengesloten ontstoken. Dit in tegenstelling tot de ziekte van Crohn, waarbij gezonde en zieke stukken darm elkaar afwisselen. De ontstoken plekken vloeien bij Colitis samen. Bij colitis ulcerosa ontstaan er ook zweren in de darmwand, maar de ontsteking beperkt zich tot het slijmvlies en de zweren dringen niet zo diep in de darmwand door. Doordat de zweren meer aan de oppervlakte blijven, komen fistels en vernauwingen bij colitis ulcerosa vrijwel niet voor. De ziekte komt meestal bij jongvolwassenen tot ontwikkeling.

Symptomen van een chronische darmontsteking

Verschijnselen van colitis ulcerosa

Veel voorkomende symptomen van colitis ulcerosa zijn:

• diarree, vaak gepaard met bloed en slijm;
• bij zwaardere aanvallen kun je ook bloed en slijm uitscheiden zonder ontlasting;
• bloedarmoede;
• buikpijn met soms hevige buikkrampen en een opgezette buik;
• moeite met het ophouden van de ontlasting;
• koorts;
• verlies van eetlust / gewichtsverlies;
• algeheel gevoel van malaise en vermoeidheid.

Er kunnen soms ook andere klachten optreden, die niet direct in verband staan met de ontstekingen in de darm, zoals pijnlijke, ontstoken ogen en pijn in gewrichten en ruggengraat.

Verschijnselen van Crohn

Veel voorkomende klachten van de ziekte van Crohn zijn:

• buikpijn, wat soms gepaard gaat met hevige buikkrampen;
• diarree;
• verminderde eetlust / gewichtsverlies;
• vermoeidheid;
• koorts.

Er kunnen ook klachten optreden die niet direct in verband staan met de ontstekingen in de dikke darm en endeldarm, zoals pijnlijke, ontstoken ogen, pijnlijke, gezwollen gewrichten en aften in de mond.

Complicaties

Complicaties die kunnen optreden zijn wondjes, fistels en abcessen, alsook vernauwingen in de darm door de vorming van littekenweefsel door de zweren en fistels. Dit kan pijn en problemen met de ontlasting, zoals obstipatie, veroorzaken. Verdikking van de darmwand kan op een gegeven ogenblik leiden tot een darmafsluiting.

Wat zijn de verschillen tussen de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa?

De verschillende tussen de beide belangrijkste vormen van inflammatoire darmziekten worden hieronder schematisch weergegeven:

Onderzoek en diagnose

De arts kan verschillende onderzoeken (laten) verrichten om een diagnose te stellen. Deze onderzoeken zijn bloedonderzoek, ontlastingsonderzoek, kijkonderzoek (endoscopisch onderzoek) en beeldvormend onderzoek (röntgenonderzoek, echografie, CT-scan, MRI-scan).

Behandeling van chronische darmontsteking

Geen enkele behandeling kan de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa genezen. Wel kun je medicijnen voorgeschreven krijgen die de ontstekingen remmen en voorkomen dat er nieuwe ontsteking ontstaan en de ziekte weer opvlamt. Ook helpen medicijnen om de klachten te onderdrukken. De behandeling bestaat veelal uit ontstekingsremmers. Soms is een operatie nodig.

Prognose

De meeste patiënten met inflammatoire darmaandoeningen kunnen een normaal leven leiden en hebben geen langdurige invaliderende klachten. De ziekte kan wel de kwaliteit van leven negatief beïnvloeden. Met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa valt vaak wel te leven, maar de ziekteverloop kan behoorlijk op en neer gaan. De prognose bij ouderen is meestal goed; er is echter een verhoogde mortaliteit ten opzichte van jongere patiënten, wat waarschijnlijk te wijten is aan de aanwezigheid van een gelijktijdige ziekte.[1]

Noten:

1. Thompson NP, Wakefield AJ, Pounder RE. Prognosis and prognostic factors in inflammatory bowel disease. Saudi J Gastroenterol. 1995 Sep;1(3):129-37. PMID: 19864844.

Lees verder

• Ziekte van Crohn: symptomen, oorzaken, behandeling en dieet
• Colitis ulcerosa: symptomen, oorzaken, behandeling en dieet
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Darmontsteking (ontstoken darm): symptomen en behandeling
• Opgeblazen buik, pijn, oprispingen en winderigheid: oorzaken