Longknobbeltjes: Oorzaken van noduli (knobbels) in longen

Een longknobbeltje is een gezwelletje in de long dat kleiner is dan drie centimeter in diameter. De longknobbeltjes zijn goedaardig of kwaadaardig. De goedaardige gezwelletjes zijn het gevolg van diverse ontstekingsaandoeningen, infecties en andere oorzaken. Ook kwaadaardige longknobbels bestaan in meerdere vormen. Niet altijd komen symptomen tot uiting, vooral niet bij goedaardige knobbels. Kwaadaardige knobbeltjes veroorzaken echter vaak een hoest, kortademigheid en nog andere klachten. De behandeling van de noduli (knobbeltjes) in de longen is sterk afhankelijk van de oorzaak alsook of de knobbeltjes goed- of kwaadaardig zijn. Een combinatie van medicatie, een operatie en/of radiotherapie zijn meestal inzetbaar voor het behandelen van de longknobbeltjes. De vooruitzichten zijn tot slot erg variabel.

• Epidemiologie van longnoduli
• Oorzaken en soorten van longknobbeltjes
• Goedaardige noduli
• Kwaadaardige noduli
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van longknobbeltje
• Preventie van knobbels in longen
• Preventie van longknobbels

Epidemiologie van longnoduli

Longknobbeltjes komen vrij vaak voor en zijn te vinden op één op de vijfhonderd röntgenfoto’s van de borstkas en één op de honderd CT-scans van de borstkas.

Oorzaken en soorten van longknobbeltjes

Knobbeltjes in de longen zijn goedaardig (benigne) of kwaadaardig (maligne). Wanneer een patiënt jonger is dan veertig jaar en niet rookt, is de kans groot dat de knobbel goedaardig is. Ook wanneer de knobbel verkalkt is (calcium aanwezig in het knobbeltje), is vaak sprake van een goedaardig knobbeltje. Een kleine nodule wijst tot slot ook op een goedaardig gezwelletje.

Goedaardige noduli

Tot 90% van de longknobbeltjes kleiner dan drie centimeter in diameter zijn goedaardig. Goedaardige longtumoren groeien mogelijk in veel verschillende structuren in de longen. Een goedaardige longnodule kent verschillende oorzaken. Meestal zijn de knobbeltjes in de long te wijten aan een ontsteking in de longen als gevolg van een infectie of een ziekte. De knobbel duidt dan op de vorming van littekenweefsel (granuloom) door de eerdere ontsteking.

Infecties
Besmettelijke oorzaken van longnodules zijn bijvoorbeeld:

• ascariasis (worminfectie met buikpijn en piepende ademhaling)
• aspergillose (schimmelinfectie met longproblemen)
• blastomycose (schimmelinfectie met aantasting van huid en longen)
• coccidiomycose (milde schimmelinfectie)
• cryptokokkose (schimmelinfectie met aantasting van longen en huid)
• histoplasmose (schimmelinfectie met longproblemen)
• longabces (bacteriële infectie met abces in longen)
• melioidose (bacteriële infectie met symptomen aan de longen)
• paragonimiasis (worminfectie met symptomen aan buik en longen)
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Ontstekingen
Enkele ontstekingsaandoeningen veroorzaken ook longknobbeltjes zoals:

• pneumoconiose (stoflong) zoals silicose, het Caplan-syndroom
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, huid, longen en zenuwstelsel)
• Wegener-granulomatose (auto-immuunziekte)

Caplan-syndroom
Het Caplan-syndroom resulteert uit het inademen van mijnbouwstof (asbest, kool en silica). Bij deze vorm van pneumoconiose (stoflong) ontstaan littekens in de longen (longfibrose). De longen zijn hierdoor niet meer goed in staat om zuurstof te voeren naar de bloedbaan. Hierdoor ontstaat een ontsteking wat gepaard gaat met vele longnodule van 5 tot 50 mm die zich vooral in de bovenste longkwabben bevinden. Deze beroepsziekte komt vooral tot uiting bij mijnwerkers met reumatoïde artritis (RA). Het is belangrijk om de blootstelling aan de uitlokkende stof te voorkomen. Daarnaast neemt de patiënt corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) om de ontstekingsverschijnselen te doen minderen. De longaandoening is tot slot goed behandelbaar waardoor de vooruitzichten goed zijn.

Andere goedaardige knobbeltjes aan de longen
Andere goedaardige longknobbels zijn:

• amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen)
• atelectase (instorting van de long door ineenkrimping van de longblaasjes)
• blastomen (groei bestaande uit onrijpe cellen)
• bloedvatafwijkingen
• bronchiale adenomen
• fibromen (goedaardige bindweefselgezwellen op een steeltje)
• hamartomen (abnormale groep van normale weefsels)
• hemangiomen (goedaardig gezwellen van bloedvaten op huid en in lever)
• longfibrose
• longinfarcten (afsterven van het longweefsel door afsluiting van een slagader)
• neurofibromen (klompje bestaande uit zenuwweefsel)

Kwaadaardige noduli

Kwaadaardige longknobbeltjes zijn het gevolg van longkanker of metastasen (uitzaaiingen van kanker) die zich verspreid hebben naar de longen. Longmetastasen komen vooral tot uiting door uitzaaiingen van borstkanker, darmkanker, blaaskanker en prostaatkanker. Ook lymfomen (kanker van lymfocyten), sarcomen en carcinoïde tumoren (het carcinoïd syndroom: afscheiding van serotonine in het lichaam) in de longen zijn kwaadaardig en verschijnen als knobbeltjes.

Symptomen

Een longknobbeltje is een klein, afgerond of ovaal gezwelletje in de long. De knobbeltjes (noduli) hebben meestal een diameter tot drie centimeter. Als deze groter zijn, is sprake van een longmassa (longtumor) wat vaak wijst op een kwaadaardige longtumor. De patiënt heeft één of meer knobbeltjes in de longen, afhankelijk van de oorzaak.

In de meeste gevallen ervaart de patiënt geen tekenen bij een goedaardig longknobbeltje. De eventueel aanwezige symptomen zijn gerelateerd aan de aandoening die verantwoordelijk is voor de vorming van de nodule. Wanneer een knobbel tot stand komt door longkanker of te wijten is aan een andere kwaadaardige oorzaak, ervaart de patiënt ofwel geen symptomen of anders zet de nodule een nieuwe hoestaanval (met bloed) (hoesten) in gang. Een piepende ademhaling (stridor), kortademigheid, pijn op de borst, rugpjin en gewichtsverlies zijn andere kenmerken die bij symptomatische patiënten mogelijk zijn.

Diagnose en onderzoeken

Veelal beseft de patiënt niet dat hij lijdt aan een longknobbeltje totdat de arts onderzoeken uitvoert, meestal voor het stellen van een diagnose van andere problemen. De arts diagnosticeert longnoduli met behulp van een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas) of een CT-scan van de longen. Longknobbeltjes moeten meestal minstens één centimeter groot zijn voordat ze op een thoraxfoto zichtbaar zijn, terwijl noduli van slechts één tot twee millimeter groot soms op een CT-scan te zien zijn. Als de arts een potentiële knobbel ontdekt op een thoraxfoto, is het belangrijk dat de patiënt een CT-scan krijgt. Kleine tumoren mist een arts namelijk makkelijk op een thoraxfoto. Wel is mogelijk nog een bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen) of longbiopsie vereist om een stukje weefsel weg te halen van de verdachte knobbel om zeker te zijn wat de oorzaak.

Behandeling van longknobbeltje

Normaalgesproken is een behandeling niet vereist bij een goedaardig longknobbeltje dat reeds enkele jaren ongewijzigd is. Soms wijst de knobbel op een actieve infectie aanwezig of een ontstekingsziekte in de longen. De arts baseert de behandeling dan op de onderliggende aandoening en de aanwezige symptomen. De meest gebruikte medicijnen zijn antibiotica (bacteriële infectie), antimycotica (schimmelinfectie) en corticosteroïden (ontstekingsaandoening). Wanneer de longnodule kwaadaardig is maar de kanker nog niet uitgezaaid (gemetastaseerd) is, voert de arts een operatie uit waarbij hij de tumor verwijdert. Heeft de arts een niet-chirurgische biopsie uitgevoerd waarbij de resultaten van het weefselonderzoek van de long twijfelachtig zijn, dan verwijdert hij eveneens het longknobbeltje. Naast een operatie zet de arts nog vaak radiotherapie en/of chemotherapie in wanneer de tumor geen duidelijke oorzaak heeft of kankerachtig is.

Preventie van knobbels in longen

De vooruitzichten voor patiënten met een kwaadaardig longnodulus variëren en zijn afhankelijk van het stadium van de ziekte. In veel gevallen zijn de vooruitzichten van longkanker goed wanneer de arts de longkanker in een vroeg stadium identificeert. Goedaardige longknobbeltjes hebben een goede prognose en veroorzaken meestal geen complicaties.

Preventie van longknobbels

Niet altijd is een longnodule te voorkomen, maar het is vaak wel mogelijk om de kans op het ontwikkelen van een longknobbel te verminderen. Roken is één van de belangrijkste risicofactoren voor het krijgen van longkanker en dit bij zowel mannen als vrouwen. Ongeveer negentig procent van de patiënten met longkanker rookt namelijk. Stoppen met roken vermindert bijgevolg het risico op het ontwikkelen van longknobbels.

Lees verder

• Longkanker (bronchuscarcinoom): Kanker in longen