Essentiële tremor: symptomen, oorzaak en behandeling

Een essentiële tremor (ET) is een neurologische aandoening, een bewegingsstoornis waarbij er sprake is van ritmische, trillende beweging van handen, armen, hoofd, tong of strottenhoofd (stem). Een essentiële tremor kan bijna in elk deel van je lichaam voorkomen, maar het trillen komt het vaakst in je handen voor, met name wanneer je eenvoudige taken of handelingen uitvoert, zoals drinken uit een glas of veters strikken. Het trillen kan in de loop der jaren verergeren, maar het kan ook jarenlang hetzelfde blijven. Essentiële tremor kan op elke leeftijd voorkomen, maar komt het meest voor bij personen van 40 jaar en ouder. Essentiële tremor is erfelijk. Essentiële tremor moet niet verward worden met de ziekte van Parkinson.

• Wat is een essentiële tremor?
• Oorzaak van een essentiële tremor
• Wie krijgt het?
• Risicofactoren
• Genetische mutatie
• Leeftijd
• Symptomen van essentiële tremor
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van essentiële tremor
• Medicijnen
• Zelfzorg
• Operatie
• Preventie
• Essentiële tremor genezen
• Prognose

Wat is een essentiële tremor?

Essentiële tremor (ET) is een neurologische aandoening die wordt gekenmerkt door beven of trillen van lichaamsdelen zonder aantoonbare oorzaak. Vaak doet het trillen zich voor in de handen, armen, hoofd, strottenhoofd (stemband), tong en kin. Het doet slechts zelden voor in het onderlichaam. De meeste mensen met essentiële tremor kunnen een normaal leven leiden, hoewel het beven wel het verrichten van alledaagse activiteiten zoals eten, aankleden of schrijven hindert. Er wordt pas van een tremor gesproken wanneer het beven dermate ernstig is dat dit het normale dagelijks functioneren beïnvloedt. Men spreekt van een essentiële tremor wanneer de oorzaak niet te wijten is aan een andere neurologische aandoening of aan de bijwerking van medicijnen. Essentieel betekent in deze context 'zelfstandig', zonder aantoonbare oorzaak.

Oorzaak van een essentiële tremor

De oorzaak van essentiële tremor is anno 2024 nog steeds niet duidelijk, maar men vermoedt dat TE het gevolg is van een verstoorde communicatie tussen bepaalde gebieden in de hersenen, zoals het cerebellum (kleine hersenen), de thalamus (grijze stof van de tussenhersenen) en de hersenstam. De thalamus is een structuur die diep in de hersenen ligt; het is het schakelcentrum in de hersenen dat de spieractiviteit coördineert en controleert. Genetische factoren zijn bij de helft van alle mensen met de aandoening verantwoordelijk voor het veroorzaken van ET. Als een van je ouders ET heeft is de kans dat je het zelf krijgt 50 procent. Ofschoon ET bij ouderen vaker voorkomt en de symptomen met de jaren manifester worden, maakt het geen deel uit van het natuurlijke verouderingsproces.

Wie krijgt het?

Essentiële tremor is de meest voorkomende bewegingsstoornis en de prevalentie in de Nederlandse bevolking wordt geschat op 5-60 per 1000 personen. Hoewel ET op elke leeftijd kan voorkomen, steekt het meestal de kop op tijdens de adolescentie of op middelbare leeftijd (tussen 40 en 50 jaar). ET komt vaker voor bij blanke mensen.

Risicofactoren

Risicofactoren voor essentiële tremor zijn onder meer:

Genetische mutatie

Essentiële tremor komt vaak in families voor. Familiale tremor is een autosomaal dominante aandoening, wat wil zeggen dat kinderen van een aangedane ouder ongeveer 50% kans hebben ook essentiële tremor te krijgen. Een defect gen van slechts één ouder is nodig om de aandoening door te geven.

Leeftijd

Essentiële tremor komt vaker voor bij mensen van 40 jaar en ouder.

Symptomen van essentiële tremor

Essentiële tremor betreft in het overgrote deel van de gevallen (95%) een tremor van de handen. Soms doen het hoofd, de stem of de benen ook mee. Het blijkt dat zo'n 30% van de mensen met ET gaat schudden met het hoofd. De klachten van ET nemen veelal bij het ouder worden toe.

De symptomen van essentiële tremor zijn onder meer:

• Trillende handen of onderarmen
• Soms ook ritmisch beven van hoofd en/of stem
• Veel minder vaak trillen van benen of romp.
• Trillingen verergeren door stress, angst of paniek
• Trillingen kunnen verergeren bij gebruik van koffie of nicotine
• De trillingen kunnen minder worden bij matig gebruik van alcohol
• Trillingen die erger worden met doelbewuste bewegingen
• Trillingen die verminderen met rust
• Evenwichtsproblemen (in zeldzame gevallen)

Het onbeheersbare trillen dat geassocieerd wordt met ET, is niet uniek voor deze aandoening. Veel verschillende factoren of ziekten kunnen tremoren veroorzaken, waaronder de ziekte van Parkinson, multiple sclerose (MS), vermoeidheid na inspanning, extreme emotionele stress, hersentumoren, sommige geneesmiddelen op recept, metabolische afwijkingen en ontwenning van alcohol of drugs.

Complicaties

Essentiële tremor is niet levensbedreigend, maar de symptomen verergeren vaak na verloop van tijd. Als de trillingen ernstig worden, kun je moeite krijgen met de volgende activiteiten:

• een kopje of glas vasthouden zonder te morsen
• normaal eten
• make-up aanbrengen of scheren
• praten, als je stemband of tong wordt beïnvloed
• leesbaar schrijven

Onderzoek en diagnose

Essentiële tremor kan meestal gediagnosticeerd worden op basis van de klachten, symptomen en een volledig neurologisch onderzoek. Bij mensen met een essentiële tremor worden bij het bloedonderzoek, beeldvormend onderzoek (röntgenfoto's, scans) of weefselonderzoek (hersenen/zenuwbanen) geen afwijkingen aangetroffen. Als onderdeel van het onderzoek kan de arts andere oorzaken van tremor overwegen, zoals schildklieraandoeningen, overmatige inname van cafeïne of bijwerkingen van medicijnen.

Behandeling van essentiële tremor

Milde essentiële tremor behoeft mogelijk geen behandeling. Als ET echter je vermogen om te functioneren verstoort of als je het sociaal onaanvaardbaar vindt, zijn er behandelingen die de symptomen kunnen verbeteren. Behandelingen kunnen bestaan uit medicijnen of een operatie.

Medicijnen

Orale medicijnen (pillen) kunnen de ernst van essentiële tremor aanzienlijk verminderen. Een medicijn dat de arts kan voorschrijven, is bijvoorbeeld propanolol (tabletten), een zogenaamde betablokker. Botox-injecties kunnen ook een behandelingsoptie zijn. Deze behandeling is effectief geweest voor stem- en hoofdtrillingen.

Zelfzorg

Je kunt zelf de volgende maatregelen nemen:

• Blijf veel bewegen, ook al wordt het trillen bij een essentiële tremor meestal minder als je zit.
• Verminder stress en angst door bijvoorbeeld ontspanningsoefeningen.
• Leg uit aan mensen om je heem (privé en werk) dat je een essentiële tremor hebt en wat dat betekent.
• Ga je niet terugtrekken en vermijd geen gezellige gebeurtenissen en sociale gelegenheden vanwege schaamte. Gesprekken met een psycholoog kunnen helpen om hiermee om te gaan.
• Zorg dat je steeds goed uitgerust bent, aangezien moeheid het trillen erger kan maken.

Operatie

Diepe hersenstimulatie (Deep Brain Stimulation, DBS) is een chirurgische behandelingsoptie voor mensen met ernstige trillingen ondanks behandeling. Hierbij wordt een elektrode in specifieke hersengedeelten ingebracht.

Preventie

Omdat we de exacte oorzaak van essentiële tremor niet kennen, is er anno 2024 nog geen manier om dit te voorkomen. Echter, wetende dat ET een genetische link heeft, brengt ons verder in de zoektocht naar effectieve behandelingen en, uiteindelijk, manieren om dit te voorkomen.

Essentiële tremor genezen

Er is geen remedie voor essentiële tremor, maar behandelingen die verlichting bieden van de symptomen kunnen bijdragen aan het verbeteren van de kwaliteit van leven. Deze bestaan uit medicijnen en operaties die de klachten verbeteren. Maar niet elke behandeling of procedure is effectief voor elke persoon met ET. De arts zal een behandelplan op maat aanbevelen, inclusief bepaalde leefstijlveranderingen die kunnen helpen je tremoren te verminderen.

Prognose

Veel mensen met essentiële tremor leven een normaal leven. De beroemde actrice Katharine Hepburn had een zeer succesvolle carrière ondanks essentiële tremor die haar hoofd en stem beïnvloedde. De ernst van je tremoren kan ongeveer gelijk blijven of kan in de loop der tijd slechter worden. De bevingen kunnen zich ook naar andere delen van je lichaam verspreiden. Het kan zijn dat je een aantal aanpassingen moet doen als de tremoren ernstig zijn, zoals:

• open schoenen dragen zonder veters
• een knoophaak gebruiken om knopen vast te maken
• rietjes gebruiken om uit bekers te drinken
• een elektrisch scheerapparaat gebruiken in plaats van met een scheermesje scheren

Sommige onderzoeken suggereren dat mensen met essentiële tremor een hoger risico hebben om de ziekte van Parkinson of sensorische problemen te ontwikkelen, zoals verlies van geur of gehoor. Deze associaties worden anno 2024 nog steeds onderzocht.

Lees verder

• Tremor: typen tremoren, symptomen, oorzaken en behandeling
• Essentiële leiderschapskwaliteiten ontwikkelen: voorbeelden
• Trillende handen: oorzaken tremor aan de hand of handtremor