Autofobie: Angststoornis - Angst voor het alleen zijn

Autofobie, letterlijk vertaald ‘zelfvrees’, is een soort angststoornis (fobie) waarbij patiënten bang zijn om alleen de tijd door te brengen. Diverse fysieke en mentale symptomen komen hierdoor tot stand, hetgeen leidt tot een verminderde kwaliteit van leven indien onbehandeld. De patiënt is bijvoorbeeld bang voor indringers en vreemde geluiden en is prikkelbaar en verward. Een snelle hartslag en duizeligheid zijn enkele andere mogelijke tekenen. De aandoening is met diverse (combinaties van) behandelingen te verbeteren of op te lossen, zoals cognitieve gedragstherapie, blootstellingstherapie en medicatie. De vooruitzichten zijn voor behandelde patiënten meestal vrij gunstig.

• Synoniemen van autofobie
• Terminologie: Autofobie versus eenzaamheid
• Oorzaken: Vaak een trauma uit kindertijd
• Gerelateerde psychische aandoeningen
• Symptomen
• Mentaal
• Fysiek
• Gevolgen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van angststoornis
• Blootstellingstherapie
• Cognitieve gedragstherapie
• Medicatie
• Andere behandelingen
• Prognose van fobie
• Complicaties van angst voor het alleen zijn

Synoniemen van autofobie

Een aantal verschillende namen zijn bekend voor autofobie zoals

• eremofobie
• isolofobie
• monofobie

Terminologie: Autofobie versus eenzaamheid

Sommige mensen bestempelen autofobie als ‘eenzaamheid’, maar dit klopt niet. Eenzame mensen hebben niet genoeg sociale interactie, of ze hebben geen zinvolle relaties. Eenzaamheid treedt bijvoorbeeld ook mogelijk op wanneer mensen zich in een kamer met andere mensen bevinden. Het verdriet dat gepaard gaat met eenzaamheid, is rationeel te noemen. De angst bij autofobie is irrationeel en heel erg ernstig, omdat mensen bang zijn voor het idee om alleen de tijd door te brengen.

Oorzaken: Vaak een trauma uit kindertijd

Het is niet bekend hoe autofobie tot stand komt. Mogelijk is de geïsoleerde fobie te wijten aan een eerder trauma, vaak in de kindertijd. De angst is bijvoorbeeld het gevolg van een echtscheiding van ouders, een ontvoering en misbruik of het verlies van een ouder. Hierdoor krijgen patiënten het gevoel dat ze alleen gelaten worden, en dat elke belangrijke persoon in zijn of haar leven kan vertrekken. Soms treedt autofobie ook op doordat een patiënt dit trauma heeft zien of weten te gebeuren bij een andere persoon in de kindertijd. Autofobie vloeit - net als de meeste fobieën - voort uit een onderbewust overbeschermingsmechanisme. Daarnaast is mogelijk sprake van een diep geworteld onopgelost emotioneel conflict. Voorts zijn er aanwijzingen dat autofobie mogelijk het gevolg is van overgeërfde eigenschappen van adrenalinedeficiëntie.

Gerelateerde psychische aandoeningen

Autofobie ontwikkelt zich ook bij andere angststoornissen, zoals bij paniekaanvallen (waarbij patiënten bang zijn om bij het alleen zijn een paniekaanval te krijgen). Agorafobie is een andere angststoornis die gerelateerd is met autofobie. Autofobie beschouwen arts soms zelfs als symptoom van deze aandoening. Bij agorafobie is een patiënt angstig om niet te kunnen ontsnappen uit een bepaalde plaats of situatie. Patiënten verliezen hierdoor het zelfvertrouwen en zijn minder goed in staat om activiteiten zelfstandig uit te voeren. Hierdoor groeit soms angst om alleen de tijd door te brengen. Autofobie is tot slot ook nauw geassocieerd met een borderline persoonlijkheidsstoornis en een separatieangststoornis.

Symptomen

Bij autofobie hebben patiënten een abnormale, aanhoudende, irrationele en overmatige angst voor het alleen zijn. Hierdoor gaan patiënten het alleen zijn vermijden omdat ze bang zijn voor het ervaren van deze intense angst. Soms beseffen patiënten wel dat hun angst niet op feiten gebaseerd is, maar zijn ze niet in staat om de symptomen onder controle te houden. Bovendien vrezen patiënten dat hun dierbaren hen in de steek zullen laten en dat ze geïsoleerd geraken. Soms voelen patiënten met autofobie zich alleen of geïsoleerd als ze zich in een groep bevinden, omdat ze zich niet verbonden voelen met de mensen om hen heen.

Mentaal

Mentale tekenen die bij autofobie tot stand komen zijn:

• aanhankelijkheid: ‘plakkerig’ gedrag bij de geliefde
• angst dat een indringer het huis binnendringt
• angst dat ze gaan flauwvallen
• angst dat ze niet kunnen ademen
• angst of gevoelens van het verliezen van controle
• angst om de geliefde te verliezen
• angst om dood te gaan
• angst voor vreemde geluiden
• een gevoel van naderend onheil
• een onveilig gevoel
• een overweldigd gevoel van angst
• gedwongen om te vluchten of gezelschap te vinden
• geen heldere gedachten
• gevoelens van machteloosheid
• prikkelbaarheid
• verwardheid

Fysiek

Volgende fysieke symptomen verschijnen bij autofobie:

• bevingen (tremor)
• braken
• buikpijn
• duizeligheid
• een algemeen ziek gevoel (malaise)
• een droge mond (xerostomie)
• een snelle ademhaling (tachypneu)
• een verhoogde hartslag (tachycardie)
• flauwvallen
• hartkloppingen
• hoofdpijn
• kortademigheid
• misselijkheid
• overmatig zweten (hyperhidrose)
• pijn op de borst
• spierspanning
• zweten

Gevolgen

Door de mentale en fysieke symptomen komt volgend gedrag tot uiting bij een patiënt met autofobie:

• een gebrek aan onafhankelijkheid in relaties
• niet willen dat mensen weggaan, zelfs als dit onpraktisch is
• proberen om zo snel mogelijk gezelschap te vinden wanneer de patiënt alleen is
• tot het uiterste gaan om te voorkomen dat de patiënt alleen bent

Diagnose en onderzoeken

De arts wil eerst alle fysieke oorzaken voor de aanwezige klachten uitsluiten. Hiervoor voert hij een grondig medisch onderzoek uit. Daarna verwijst hij de patiënt door naar een psycholoog. Hij bevraagt de patiënt over het gedrag en de gevoelens. De angst die de fobie veroorzaakt, moet groot genoeg zijn om de dagelijkse activiteiten van een patiënt in de weg te staan. Dan pas krijgt de patiënt de diagnose van autofobie.

Behandeling van angststoornis

Blootstellingstherapie

Bij autofobie de angst voor het alleen zijn er voor dat mensen het alleen zijn gaan vermijden. Door patiënten herhaaldelijk en op een gecontroleerde manier bloot te stellen aan het alleen zijn, doorbreekt de cyclus en neemt de tolerantie voor de alleen doorgebrachte tijd toe.

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie) biedt patiënten praktische technieken aan om met hun angst om te gaan wanneer ze de tijd alleen doorbrengen. Circa 75% van de patiënten met deze psychische stoornis, leert dankzij deze therapie om de angst te overwinnen.

Medicatie

Naast psychotherapie is soms medicatie nodig. Bètablokkers blokkeren de effecten van adrenaline die vrijkomt wanneer een patiënt angstig is. Benzodiazepinen hebben een verdovend effect, waardoor de angst eveneens vermindert. Artsen proberen echter steeds om deze medicijnen niet meteen voor te schrijven, omdat ze soms leiden tot medicatiemisbruik (verslaving).

Andere behandelingen

Andere behandelingen zijn eveneens beschikbaar voor de geïsoleerde angststoornis:

• energetische psychologie
• groepstherapie
• hypnotherapie
• meditatie
• ontspanningstechnieken

Prognose van fobie

Patiënten die een behandeling zoeken en ook krijgen voor de angst om alleen te zijn, hebben doorgaans goede vooruitzichten. De angst verdwijnt aanzienlijk of zelfs helemaal dankzij de behandelingstechnieken.

Complicaties van angst voor het alleen zijn

De symptomen en het gedrag gerelateerd aan autofobie zet mogelijk druk op persoonlijke relaties, omdat patiënten obsessief bezig zijn om zich vast te houden aan de geliefden. Hierdoor is het zelfs mogelijk dat patiënten grof en gewelddadig worden ten opzichte van de geliefden.

Lees verder

• Agorafobie: Angst voor drukke situaties en plaatsen
• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen
• Fobie: Soorten fobieën (intense en irrationele angst)
• Cognitieve gedragstherapie (CGT): Vorm van psychotherapie