Angststoornis door een somatische (lichamelijke) aandoening

De angststoornis door een somatische (lichamelijke) aandoening is één van de twaalf angststoornissen die door de DSM-IV worden onderscheiden. In dit artikel wordt uitgelegd wat een angststoornis is, wanneer er sprake is van een angststoornis door een somatische aandoening en welke aandoeningen kunnen leiden tot een angststoornis. Daarnaast wordt de behandeling van deze stoornis uitgelegd.

Indeling

• Wat is een angststoornis?
• Wat is een angststoornis door een somatische aandoening?
• Wanneer is er sprake van een angststoornis door een somatische aandoening?
• Somatische aandoeningen die een angststoornis kunnen veroorzaken
• Behandeling

Wat is een angststoornis?

Angststoornissen komen voor bij 15-20% van de Nederlandse bevolking. Angststoornissen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en ze gaan vaak gepaard met depressie of middelenafhankelijkheid. Angst is een normale reactie op angstopwekkende prikkels. Wanneer na zo’n prikkel abnormaal intense en/of langdurige angst ontstaat of wanneer de angst optreedt zonder dat er een angstprikkel aanwezig is, wordt gesproken van pathologische (ziekelijke) angst. Deze pathologische angst wordt een angststoornis genoemd als de patiënt deze als last ervaart en/of als deze leidt tot beperkingen in het functioneren. Ongeveer 25% van de patiënten met een angststoornis geneest spontaan.
Angst geeft vaak een aantal lichamelijke reacties. Hieronder staan een aantal voorbeelden van deze lichamelijke verschijnselen:

1. flauwvallen
2. hartkloppingen
3. transpireren
4. beven
5. duizeligheid
6. hyperventilatie
7. benauwdheid
8. een drukkend of pijnlijk gevoel in of op de borst
9. tintelingen of een doof gevoel in handen en/of voeten
10. misselijkheid
11. diarree
12. desoriëntatie (het gevoel niet meer te weten wie of waar iemand is)
13. het gevoel de controle te verliezen, gek te worden of dood te gaan

Wat is een angststoornis door een somatische aandoening?

Vrijwel alle angststoornissen kunnen veroorzaakt worden door somatische, oftewel lichamelijke, aandoeningen. Het exacte mechanisme dat hieraan ten grondslag ligt is niet altijd even duidelijk. De symptomen komen overeen met één van de andere angststoornissen die zijn vastgelegd in de DSM-IV, maar het grote verschil is dat de angststoornis verdwijnt door het behandelen van de lichamelijke oorzaak. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de oorzaak van de angststoornis puur somatisch was.

Wanneer is er sprake van een angststoornis door een somatische aandoening?

De DSM-IV is een handboek voor diagnose en statistiek van psychische aandoeningen. Dit boek wordt wereldwijd als standaard in de psychiatrische diagnostiek gebruikt. De DSM-IV heeft de diagnostische criteria voor een angststoornis door een somatische aandoening als volgt omschreven:

• A. Zware angst, paniekaanvallen, obsessies of compulsies zijn overheersend in het klinische beeld.
• B. Uit het ziektebeeld, fysiologisch onderzoek of laboratoriumonderzoek blijkt dat de stoornis een direct fysiologisch gevolg is van een lichamelijke aandoening.
• C. De stoornis is niet uitsluitend onderdeel van een andere psychische aandoening (bijvoorbeeld een aanpassingsstoornis met angst, waarbij de stressfactor een ernstige lichamelijke aandoening is).
• D. De stoornis treedt niet uitsluitend op tijdens een delier.
• E. De stoornis veroorzaakt klinisch ernstig lijden of problemen in de sociale omgang, op het werk of op andere belangrijke terreinen.

Somatische aandoeningen die een angststoornis kunnen veroorzaken

Hieronder vindt u een overzicht van een aantal lichamelijke aandoeningen die een angststoornis kunnen veroorzaken.
Hart- en vaatziekten: anemie (bloedarmoede), aritmie (hartritmestoornissen), hartfalen, vaatlijden, hartklepafwijkingen.
Longen: astma, COPD, hyperventilatie, longkanker, longontsteking, klaplong, longembolie.
Hormonaal: bijnierafwijkingen, hypoglykemie, hypofyseaandoeningen, schildklieraandoeningen.
Zenuwstelsel: CVA (beroerte of hersenbloeding), multipele sclerose (MS), ziekte van Parkinson, hersentumor, epilepsie.
Dit is slechts een kort overzicht met een aantal selectief gekozen voorbeelden.

Behandeling

Het behandelen van de onderliggende somatische aandoening vormt de behandeling van deze groep angststoornissen. In de meeste gevallen verdwijnt hierdoor de angst. Wanneer dit niet het geval is verandert de diagnose in paniekstoornis zonder agorafobie en wordt de angst als zodanig behandeld.

Lees verder

• Angststoornis door een middel
• Agorafobie (pleinvrees) zonder paniekstoornis
• Sociale fobie (angst)
• Specifieke fobie (angst)
• Gegeneraliseerde angststoornis