Fobie: Soorten fobieën (intense en irrationele angst)

Fobieën zijn diagnosticeerbare psychische stoornissen. Een fobie is namelijk een soort angststoornis waarbij een patiënt voortdurende intense en overdreven angst heeft voor een bepaald voorwerp, levend wezen, activiteit of omgeving. Deze angst is irreëel daar deze weinig tot geen reëel gevaar oplevert. Patiënten met deze irrationele angst doen er alles aan om de blootstelling aan de angstprikkel te vermijden. Dit leidt echter tot beperkingen in het dagelijks leven. Naast deze psychische symptomen komen ook lichamelijke tekenen tot uiting zoals pijn op de borst en overmatig zweten. De behandeling van een fobie bestaat uit medicatie en gedragstherapie. Hierdoor is het vaak mogelijk om goed te leren leven met de symptomen.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen: Voortdurende intense angstgevoelens
• Mentale tekenen
• Lichamelijke tekenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Psychotherapie
• Medicijnen
• Andere therapieën
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

De meeste fobieën beginnen tijdens de vroege kindertijd, de tienerjaren of de vroege volwassenheid. Het is ongebruikelijk dat een fobie begint na dertigjarige leeftijd.

Oorzaken

Fobieën zijn mogelijk het resultaat van een stressvolle ervaring of een angstaanjagende gebeurtenis. Soms leert een ouder of gezinslid met een fobie de fobie ook aan aan het kind.

Risicofactoren

Fobieën kunnen worden beïnvloed door genetische aanleg, vroege negatieve ervaringen en omgevingsfactoren. Mensen met een familiegeschiedenis van angststoornissen hebben een verhoogd risico om zelf een fobie te ontwikkelen. Daarnaast kunnen stressvolle levensomstandigheden en trauma's bijdragen aan de ontwikkeling van een fobie.

Symptomen: Voortdurende intense angstgevoelens

Mentale tekenen

Een fobie is een angststoornis waarbij een patiënt een onredelijke en overdreven angst met een specifieke inhoud heeft die niet in verhouding staat tot de potentiële bedreiging. De patiënt krijgt te maken met een angstreactie als hij blootgesteld wordt aan het gevreesde object of zelfs er aan denken veroorzaakt reeds angst. De patiënt begrijpt zelf ook dat hij deze angst heeft, maar hij kan dit zelf niet verklaren of corrigeren. De angst is verder veel sterker dan de echte dreiging. De patiënt gaat door de fobie vermijdingsgedrag vertonen. Hij gaat met andere woorden plaatsen vermijden waar hij mogelijk in contact komt met het gevreesde voorwerp of dier. Zo vermijdt een patiënt bijvoorbeeld om door tunnels te rijden als hij hiervoor een fobie heeft. Dit vermijdingsgedrag veroorzaakt belemmeringen in het dagelijks leven zoals het werk en het sociale leven.

Lichamelijke tekenen

Door de angstgevoelens ervaart een patiënt volgende symptomen:

• benauwdheid
• bevingen
• desoriëntatie
• duizeligheid
• een abnormale ademhaling
• een droge mond
• een gevoel van pinnen en naalden
• een snelle hartslag
• een snelle spraak of juist het onvermogen om te spreken
• een verhoogde bloeddruk
• een verstikkende sensatie
• hartkloppingen
• hoofdpijn
• kortademigheid
• koude rillingen
• maagpijn
• misselijkheid
• opvliegers
• overmatig zweten
• pijn op de borst
• problemen met de spiercontrole
• trillen
• verwardheid
• zweten

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van een fobie kunnen bestaan uit plotselinge, intense angstaanvallen, die vaak gepaard gaan met een gevoel van opkomende paniek. Deze symptomen kunnen het functioneren van de patiënt aanzienlijk belemmeren en leiden tot ernstige verstoringen in het dagelijks leven.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een fobie kan een arts stellen wanneer een patiënt zijn leven organiseert rond het vermijden van de oorzaak van de angst. De fobie is ernstiger dan een normale angstreactie. Patiënten met een fobie hebben een overweldigende behoefte om iets te vermijden dat hun angst opwekt. De arts vraagt naar de geschiedenis van fobieën en heeft tevens een beschrijving van het gedrag van de patiënt, zijn familie of vrienden nodig.

Behandeling

De arts wil de patiënt helpen om het dagelijks leven te leiden zonder angst. Het succes van de behandeling hangt meestal af van de ernst van de fobie.

Psychotherapie

Psychotherapie is meestal de eerste behandelingsoptie. Dit omvat één van volgende opties.

Cognitieve gedragstherapie (CGT)

Cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie) helpt om de gedachten die de angst veroorzaken te veranderen.

Groepstherapie en contactgroepen

Deze therapievormen helpen patiënten omgaan met veel voorkomende fobieën, zoals vliegangst.

Op blootstelling gebaseerde behandeling (exposure therapie)

Bij exposure therapy (blootstellingstherapie) wordt de patiënt geleidelijk blootgesteld aan de fobie.

Medicijnen

De arts zet medicijnen in die hij meestal gebruikt om een depressie te behandelen (antidepressiva). De medicijnen voorkomen de symptomen of maken ze minder ernstig. De patiënt moet deze geneesmiddelen elke dag innemen en hij mag niet zomaar stoppen met de medicatie zonder eerst met de arts te overleggen. Bètablokkers verminderen de fysieke symptomen van angst die gepaard gaan met een fobie. Soms schrijft de arts ook sedativa (of hypnotica) voor, maar deze mag de patiënt niet elke dag innemen. De patiënt gebruikt deze medicijnen wanneer de symptomen erg ernstig worden of wanneer hij op het punt staat om te worden blootgesteld aan iets dat altijd uw symptomen veroorzaakt. Als de arts een kalmerend middel heeft voorgeschreven, mag de patiënt geen alcohol drinken terwijl hij dit geneesmiddel gebruikt. Een nauwkeurige opvolging door de arts is nodig.

Andere therapieën

Andere maatregelen die het aantal aanvallen kunnen verminderen zijn:

• een vermindering of vermijding van het gebruik van cafeïne, sommige vrij verkrijgbare medicijnen voor de behandeling van een verkoudheid en andere stimulerende middelen
• genoeg slaap krijgen
• regelmatige lichaamsbeweging krijgen

Prognose

Fobieën zijn meestal chronisch en soms moeilijk te overwinnen. Dankzij een effectieve behandeling is het mogelijk om de symptomen goed onder controle te krijgen zodat de patiënt een gelukkig, productief en bevredigend leven kan leven.

Complicaties

Sommige fobieën tasten de werkprestaties of het sociale functioneren aan. Sommige anti-angstmedicijnen die de arts voorschrijft om fobieën te behandelen, veroorzaken fysieke afhankelijkheid of andere bijwerkingen.

Preventie

Preventie van fobieën omvat het aanpakken van risicofactoren, zoals het verminderen van stress en het bevorderen van een gezonde levensstijl. Het kan ook nuttig zijn om vroege signalen van angststoornissen te herkennen en tijdig hulp te zoeken.

Lees verder

• Agorafobie: Angst voor drukke situaties en plaatsen
• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen
• Specifieke fobieën: Angst voor een object of situatie
• Hoogtevrees (acrofobie): Angst voor hoogten / hoge plaatsen
• Claustrofobie: Irrationele angst voor afgesloten ruimtes