Fobie: Soorten fobieën (intense en irrationele angst)

Fobieën zijn diagnosticeerbare psychische stoornissen. Een fobie is namelijk een soort angststoornis waarbij een patiënt voortdurende intense en overdreven angst heeft voor een bepaald voorwerp, levend wezen, activiteit of omgeving. Deze angst is irreëel daar deze weinig tot geen reëel gevaar oplevert. Patiënten met deze irrationele angst doen er alles aan om de blootstelling aan de angstprikkel te vermijden. Dit leidt echter tot beperkingen in het dagelijks leven. Naast deze psychische symptomen komen ook lichamelijke tekenen tot uiting zoals pijn op de borst en overmatig zweten. De behandeling van een fobie bestaat uit medicatie en gedragstherapie. Hierdoor is het vaak mogelijk om goed te leren leven met de symptomen.

• Epidemiologie
• Oorzaken van intense, irrationele en overdreven angst
• Soorten
• Agorafobie
• Sociale fobie
• Specifieke fobie
• Voorbeelden van fobieën
• Symptomen: Voortdurende intense angstgevoelens
• Mentale tekenen
• Lichamelijke tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Psychotherapie
• Medicijnen
• Andere therapieën
• Prognose
• Complicaties van psychische aandoening

Epidemiologie

De meeste fobieën beginnen tijdens de vroege kindertijd, de tienerjaren of de vroege volwassenheid. Het is ongebruikelijk dat een fobie begint na dertigjarige leeftijd.

Oorzaken van intense, irrationele en overdreven angst

Fobieën zijn mogelijk het resultaat van een stressvolle ervaring of een angstaanjagende gebeurtenis. Soms leert een ouder of gezinslid met een fobie de fobie ook aan aan het kind.

Soorten

Agorafobie

Bij agorafobie is een patiënt angstig voor situaties waaruit het moeilijk zou zijn om te ontsnappen of waarbij hij geen hulp kan verwachten als hij extreme paniek zou ervaren, zoals in een lift of buitenshuis. Deze complexe fobie is zowel van toepassing in open ruimtes als in kleine, afgesloten ruimtes. Patiënten met agorafobie hebben een verhoogd risico op paniekstoornissen. Complexe fobieën zijn het gevolg van een combinatie van levenservaringen, hersenchemie en genetica.

Sociale fobie

Een sociale fobie is een diepe angst voor één of meerdere sociale situaties (contact met onbekenden, het worden beoordeeld), waarin een patiënt moet presteren of functioneren en een ‘afgang’ (vernedering) vreest. Het idee van grote sociale bijeenkomsten is angstaanjagend voor een patiënt met een sociale fobie. Dit is dus niet hetzelfde als verlegenheid. Net zoals agorafobie is sociale fobie een complexe fobie.

Specifieke fobie

Specifieke fobieën ontwikkelen zich meestal vóór de leeftijd van vier tot acht jaar. Specifieke fobieën staan bekend als eenvoudige fobieën omdat ze kunnen worden gekoppeld aan een identificeerbare oorzaak die niet vaak voorkomt in het dagelijks leven van een patiënt, zoals slangen. Een specifieke fobie is dus een soort angststoornis waarbij een patiënt extreem angstig is of een paniekaanval heeft wanneer hij wordt blootgesteld aan het voorwerp of de situatie van angst (water, vliegen, dieren e.d.). De angst is meestal niet van het ding zelf, maar wel van een vreselijke uitkomst, zoals uit een vliegtuig vallen. In sommige gevallen is de specifieke fobie het gevolg van een traumatische vroege ervaring. Een voorbeeld is de ontwikkeling van claustrofobie, nadat een jonger kind een onaangename ervaring heeft gehad in een afgesloten ruimte. Fobieën die tijdens de kinderjaren beginnen, zijn soms ook het gevolg van het overnemen van de fobie van een familielid. Een kind waarvan de moeder arachnofobie (angst voor spinnen) heeft, heeft bijvoorbeeld veel meer kans op het ontwikkelen van dezelfde fobie. Meestal tast een specifieke fobie minder ernstig het dagelijks leven aan dan bij een sociale fobie of agorafobie.

Voorbeelden van fobieën

Veel voorkomende voorbeelden van fobieën staan hieronder vermeld. Deze lijst is alles behalve volledig.

• acrofobie: hoogtevrees
• aerofobie: vliegangst
• aquafobie: angst voor water
• arachnofobie: angst voor spinnen
• automysofobie: ziekelijke angst dat men verontreinigd is of onaangenaam ruikt
• carcinofobie: ziekelijke vrees voor kanker
• carnifobie (carnofobie, horror carnis): tegenzin in het eten van vlees
• claustrofobie: angst om in gesloten ruimten (kamers, zalen, kerken, liften) te verblijven
• cynofobie: angst voor honden
• dentofobie: angst voor de tandarts
• emetofobie: angst voor braken
• erytrofobie (rubrofobie): angst voor de kleur rood of rode voorwerpen of de angst om te blozen
• escalafobie: angst voor roltrappen
• hemofobie: angst voor bloed of letsel
• hydrofobie: watervrees, de angst om te drinken of te slikken, die vooral optreedt bij hondsdolheid (lyssa), maar ook bij andere aandoeningen zoals tetanus (bacteriële infectie met spiersamentrekkingen)
• hypochondrie: angst om ziek te worden
• mysofobie: ziekelijke vrees om iets aan te raken, veroorzaakt door de dwangvoorstelling dat alles besmet of vuil is
• nyctofobie: angst 's nachts
• panfobie: ziekelijke vrees voor zowel mensen, dieren als levenloze dingen
• paralipofobie: de vrees bij sommige psychiatrische patiënten dat het nalaten van bepaalde, meestal onbelangrijke handelingen, rampzalige gevolgen kunnen hebben voor anderen.
• potamofobie: ziekelijke angst voor stromend water
• scelofobie (pavor sceleris): angst om te worden ontvoerd
• schoolfobie: bij kinderen voorkomende hardnekkige tegenzin of weigering om naar school te gaan
• symbolofobie: de vrees om bepaalde handelingen te verrichten die men zich voorstelt als het zinnebeeld van ongeluk of misdaad, bijvoorbeeld onder een ladder doorlopen, schoenen op tafel zetten, messen gekruist neerleggen, …
• teratofobie: ziekelijke vrees van een zwangere vrouw een misgeboorte ter wereld te zullen brengen
• triskaidekafobie: angst voor het getal 13
• tunnelfobie: angst voor tunnels
• vener(e)ofobie: ziekelijke vrees een geslachtsziekte te hebben of te krijgen
• vertigofobie: ziekelijke vrees voor duizelingen
• vomitofobie: de angst te zullen braken, aandrang tot braken bij emoties
• zoöfobie: angst voor dieren

Symptomen: Voortdurende intense angstgevoelens

Mentale tekenen

Een fobie is een angststoornis waarbij een patiënt een onredelijke en overdreven angst met een specifieke inhoud heeft die niet in verhouding staat tot de potentiële bedreiging. De patiënt krijgt te maken met een angstreactie als hij blootgesteld wordt aan het gevreesde object of zelfs er aan denken veroorzaakt reeds angst. De patiënt begrijpt zelf ook dat hij deze angst heeft, maar hij kan dit zelf niet verklaren of corrigeren. De angst is verder veel sterker dan de echte dreiging. De patiënt gaat door de fobie vermijdingsgedrag vertonen. Hij gaat met andere woorden plaatsen vermijden waar hij mogelijk in contact komt met het gevreesde voorwerp of dier. Zo vermijdt een patiënt bijvoorbeeld om door tunnels te rijden als hij hiervoor een fobie heeft. Dit vermijdingsgedrag veroorzaakt belemmeringen in het dagelijks leven zoals het werk en het sociale leven.

Lichamelijke tekenen

Door de angstgevoelens ervaart een patiënt volgende symptomen:

• benauwdheid
• bevingen
• desoriëntatie
• duizeligheid
• een abnormale ademhaling
• een droge mond
• een gevoel van pinnen en naalden
• een snelle hartslag
• een snelle spraak of juist het onvermogen om te spreken
• een verhoogde bloeddruk
• een verstikkende sensatie
• hartkloppingen
• hoofdpijn
• kortademigheid
• koude rillingen
• maagpijn
• misselijkheid
• opvliegers
• overmatig zweten
• pijn op de borst
• problemen met de spiercontrole
• trillen
• verwardheid
• zweten

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een fobie kan een arts stellen wanneer een patiënt zijn leven organiseert rond het vermijden van de oorzaak van de angst. De fobie is ernstiger dan een normale angstreactie. Patiënten met een fobie hebben een overweldigende behoefte om iets te vermijden dat hun angst opwekt. De arts vraagt naar de geschiedenis van fobieën en heeft tevens een beschrijving van het gedrag van de patiënt, zijn familie of vrienden nodig.

Behandeling

De arts wil de patiënt helpen om het dagelijks leven te leiden zonder angst. Het succes van de behandeling hangt meestal af van de ernst van de fobie.

Psychotherapie

Psychotherapie is meestal de eerste behandelingsoptie. Dit omvat één van volgende opties.

Cognitieve gedragstherapie (CGT)
Cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie) helpt om de gedachten die de angst veroorzaken te veranderen.

Groepstherapie en contactgroepen
Deze therapievormen helpen patiënten omgaan met veel voorkomende fobieën, zoals vliegangst.

Op blootstelling gebaseerde behandeling (exposure therapie)
Bij exposure therapy (blootstellingstherapie) wordt de patiënt geleidelijk blootgesteld aan de fobie.

Medicijnen

De arts zet medicijnen in die hij meestal gebruikt om een depressie te behandelen (antidepressiva). De medicijnen voorkomen de symptomen of maken ze minder ernstig. De patiënt moet deze geneesmiddelen elke dag innemen en hij mag niet zomaar stoppen met de medicatie zonder eerst met de arts te overleggen. Bètablokkers verminderen de fysieke symptomen van angst die gepaard gaan met een fobie. Soms schrijft de arts ook sedativa (of hypnotica) voor, maar deze mag de patiënt niet elke dag innemen. De patiënt gebruikt deze medicijnen wanneer de symptomen erg ernstig worden of wanneer hij op het punt staat om te worden blootgesteld aan iets dat altijd uw symptomen veroorzaakt. Als de arts een kalmerend middel heeft voorgeschreven, mag de patiënt geen alcohol drinken terwijl hij dit geneesmiddel gebruikt. Een nauwkeurige opvolging door de arts is nodig.

Andere therapieën

Andere maatregelen die het aantal aanvallen kunnen verminderen zijn:

• een vermindering of vermijding van het gebruik van cafeïne, sommige vrij verkrijgbare medicijnen voor de behandeling van een verkoudheid en andere stimulerende middelen
• genoeg slaap krijgen
• regelmatige lichaamsbeweging krijgen

Prognose

Fobieën zijn meestal chronisch en soms moeilijk te overwinnen. Dankzij een effectieve behandeling is het mogelijk om de symptomen goed onder controle te krijgen zodat de patiënt een gelukkig, productief en bevredigend leven kan leven.

Complicaties van psychische aandoening

Sommige fobieën tasten de werkprestaties of het sociale functioneren aan. Sommige anti-angstmedicijnen die de arts voorschrijft om fobieën te behandelen, veroorzaken fysieke afhankelijkheid of andere bijwerkingen.

Lees verder

• Agorafobie: Angst voor drukke situaties en plaatsen
• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen
• Specifieke fobieën: Angst voor een object of situatie
• Hoogtevrees (acrofobie): Angst voor hoogten / hoge plaatsen
• Claustrofobie: Irrationele angst voor afgesloten ruimtes