Patent ductus arteriosus: Aangeboren hartaandoening

De ductus arteriosus is een bloedvat waarmee bloed rond de longen van de baby kan stromen vóór de geboorte. Kort nadat het kind is geboren en de longen zich vullen met lucht, is de ductus arteriosus niet langer nodig. Het bloedvat sluit meestal een paar dagen na de geboorte. Als dit niet sluit, is sprake van de aandoening patent ductus arteriosus (PDA). Symptomatische patiënten krijgen te maken met onder andere kortademigheid, voedingsproblemen en ademhalingsproblemen. Wanneer de opening zich niet sluit, zet de arts medicijnen, een medische procedure en/of een operatie in. Onbehandeld leidt de ziekte na verloop van tijd tot hartproblemen dus een behandeling is zeker tijdig nodig om het beste resultaat te bekomen.

• Epidemiologie
• Oorzaken niet sluiting van bloedvat
• Risicofactoren van patent ductus arteriosus
• Aangeboren hartaandoeningen
• Chromosomale aandoeningen
• Geslacht
• Genetische aandoeningen
• Prematuren
• Rodehond bij moeder
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hartaandoening
• Spontane sluiting
• Andere aangeboren hartafwijkingen
• Medicatie, katheterisatie of chirurgie
• Prognose van opening van ductus arteriosus
• Complicaties van aangeboren hartafwijking
• Preventie

Epidemiologie

Patent ductus arteriosus (PDA) is een aangeboren hartaandoening die vaker voorkomt bij premature baby's. De incidentie van PDA is naar schatting 1 op 2000 geboortes, maar dit percentage neemt aanzienlijk toe bij vroeggeboortes, vooral bij zuigelingen die vóór 28 weken zwangerschap geboren zijn. PDA komt vaker voor bij meisjes dan bij jongens, en in sommige gevallen kan het voorkomen in combinatie met andere aangeboren hartafwijkingen.

Oorzaken niet sluiting van bloedvat

De ductus arteriosus is het bloedvat dat er voor zorgt dat bloed rond de longen van een ongeboren baby kan stromen. Het foetaal bloedvat sluit normaal gesproken enkele dagen na de geboorte. Bij patent ductus arteriosus blijft dit foetaal bloedvaten geopend. De hartafwijking resulteert hierdoor in een onregelmatige overdracht van bloed tussen de aorta en de longslagader. Hoewel de precieze redenen waarom dit bij sommige patiënten en niet bij anderen gebeurt, niet bekend zijn anno oktober 2020, zijn wel enkele risicofactoren bekend.

Risicofactoren van patent ductus arteriosus

Aangeboren hartaandoeningen

Patent ductus arteriosus komt veel voor bij baby's met aangeboren hartafwijkingen, zoals onder andere het hypoplastisch (onderontwikkeld) linkerhartsyndroom, transpositie van de grote bloedvaten en pulmonale stenose (vernauwing van de opening van de pulmonalisklep).

Chromosomale aandoeningen

Baby's met chromosale aandoeningen, zoals het syndroom van Down of zijn ook vaker aangetast door de hartafwijking.

Geslacht

Patent ductus arteriosus komt voorts vaker voor bij meisjes dan bij jongens.

Genetische aandoeningen

Bij bepaalde aangeboren aandoeningen komt patent ductus arteriosus ook tot stand zoals bijvoorbeeld bij:

• het CHARGE-syndroom
• het CHOPS-syndroom (hartafwijkingen en luchtwegproblemen)
• het Loeys-Dietz-syndroom
• het Wiedemann-Steiner-syndroom

Prematuren

De hartafwijking komt vaker voor bij prematuren waarbij het hart en de longen onderontwikkeld zijn alsook bij kinderen met het neonatale respiratoir distress-syndroom.

Rodehond bij moeder

Baby’s waarvan de moeders rodehond (aandoening met huiduitslag op gezicht, romp, armen en benen) hadden tijdens de zwangerschap (congenitaal rubella syndroom), lopen bovendien een hoger risico op patent ductus arteriosus.

Symptomen

Een kleine patent ductus arteriosus veroorzaakt mogelijk geen symptomen. Sommige baby’s ervaren echter symptomen zoals:

• ademhalingsproblemen
• cardiomegalie (vergroot hart)
• differentiële cyanose: blauwverkleuring van de onderste ledematen maar niet van het bovenlichaam.
• een slechte groei en gewichtstoename
• een snelle ademhaling
• een snelle pols
• een zware ademhaling
• kortademigheid
• slechte voedingsgewoonten
• snel vermoeid
• zweten tijdens het voeden

Alarmsymptomen

Bij grotere PDA’s kunnen zich ernstige symptomen voordoen die onmiddellijke medische aandacht vereisen. Een van de belangrijkste alarmsymptomen is kortademigheid, vooral bij het voeden of huilen. Daarnaast kunnen baby’s met PDA moeite hebben met eten, wat leidt tot groeivertraging en gewichtsverlies. Andere alarmsignalen zijn een snelle ademhaling (tachypneu) of ademhalingsproblemen, een snelle hartslag (tachycardie), overmatig zweten, en een blauwachtige verkleuring van de huid (cyanose) door een gebrek aan zuurstof in het bloed. Deze symptomen kunnen wijzen op hartfalen en vereisen direct medisch ingrijpen.

Diagnose en onderzoeken

Baby's met patent ductus arteriosus hebben vaak een hartgeruis dat met een stethoscoop te horen is (auscultatie: luisteronderzoek met stethoscoop). Bij te vroeg geboren baby's is echter mogelijk geen hartruis hoorbaar. De arts vermoedt dat de baby lijdt aan de aandoening als hij kort na de geboorte problemen met ademhalen of voeden heeft. Een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) onthult typische veranderingen. Een echocardiografie (onderzoek van het hart door middel van geluidsgolven) bevestigt de diagnose van de hartaandoening. Soms diagnosticeert de arts een kleine patent ductus arteriosus pas later in de kindertijd.

Behandeling van hartaandoening

Spontane sluiting

Soms sluit een patent ductus arteriosus vanzelf. Bij premature baby's sluit de opening namelijk vaak binnen de eerste twee levensjaren.

Andere aangeboren hartafwijkingen

Als de baby bepaalde andere aangeboren hartproblemen of gebreken heeft, is het openhouden van de ductus arteriosus vaak wel levensreddend. Bij transpositie van de grote bloedvaten bijvoorbeeld is het open blijven van de ducturs arteriosus de enige manier waarop zuurstofrijk bloed zich kan vermengen met zuurstofarm bloed. De arts zet in deze situaties prostaglandinen in om de ductus arteriosus open te houden. NSAID 's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) zijn dan niet geïndiceerd totdat een chirurgische correctie van het hartdefect is voltooid.

Medicatie, katheterisatie of chirurgie

Bij voldragen baby's sluit een patent ductus arteriosus die na de eerste paar weken open blijft zelden spontaan. Als de patiënt geen andere hartafwijkingen heeft, wil de arts de opening bij patent ductus arteriosus sluiten. Wanneer behandeling nodig is, zijn geneesmiddelen zoals indomethacine of ibuprofen vaak de eerste keuze. Deze geneesmiddelen werken heel goed voor sommige pasgeborenen, met weinig bijwerkingen. Hoe eerder de arts de behandeling start, hoe groter de kans op een succesvolle behandeling. Als deze maatregelen niet werken of niet inzetbaar zijn, heeft de baby mogelijk een medische procedure nodig. De arts plaatst dan een soort katheter (dunne, holle buis) in een bloedvat. Een operatie is nodig als de hartkatheterisatie niet werkt of deze niet bruikbaar is vanwege de grootte van de baby of om andere redenen. De arts maakt dan een kleine snede tussen de ribben om de patent ductus arteriosus te repareren.

Prognose van opening van ductus arteriosus

De prognose van patent ductus arteriosus is uitstekend bij patiënten bij wie dit het enige probleem is. Bij prematuren die andere gevolgen van prematuriteit hebben, hangt de prognose af van de ernst van de andere problemen. Meestal ondervinden patiënten na de sluiting van de geopende ductus arteriosus geen verdere symptomen en hebben ze ook geen andere hartklachten meer.

Complicaties van aangeboren hartafwijking

Als een kleine patent ductus arteriosus open blijft, ontwikkelt de baby uiteindelijk hartklachten. Baby's met een grotere patent ductus arteriosus kunnen dan hartproblemen krijgen, zoals congestief hartfalen, een hoge bloeddruk in de slagaders van de longen (pulmonale hypertensie), het Eisenmenger-syndroom of een infectie van de binnenwand van het hart (endocarditis) als de patent ductus arteriosus niet sluit. Premature baby's met een significante patent ductus arteriosus hebben tot slot meer kans op bronchopulmonale dysplasie (longaandoening door beademing).

Preventie

Er is geen specifieke manier om PDA volledig te voorkomen, maar prenatale zorg en vroege opsporing kunnen het risico verminderen. Het voorkomen van vroeggeboorte door goede zwangerschapszorg speelt een cruciale rol. Daarnaast is het belangrijk om risicofactoren zoals zuurstoftekort bij de geboorte zoveel mogelijk te minimaliseren. Bij premature baby's die een hoog risico lopen op het ontwikkelen van PDA, kunnen preventieve medicamenteuze behandelingen overwogen worden om sluiting van de ductus arteriosus te stimuleren.

Lees verder

• Aangeboren afwijkingen: Oorzaken van geboorteafwijkingen
• Aangeboren hartafwijkingen (congenitale hartziekte) bij baby
• Hartgezondheid: Tips voor gezond hart & preventie hartziekte
• Hartrevalidatie: Revalidatieprogramma na hartproblemen