Xerostomie: Droge mond door aandoening of medicatie

Het is normaal om af en toe een droge mond te hebben wanneer je weinig drinkt en uitgedroogd bent, of wanneer je zenuwachtig bent. Een aanhoudende droge mond, wat in medische termen gekend is als “xerostomie”, is echter mogelijk een teken van een onderliggend probleem. Maar ook enkele medische behandelingen of geneesmiddelen leiden soms tot de droogte in de mond. Kauw- en slikproblemen, gebarsten lippen en tandproblemen zijn enkele symptomen die af en toe gepaard gaan met xerostomie. Je bezoekt hiermee het best de tandarts of huisarts zodat hij de oorzaak hiervan definieert en een geschikte behandeling kan toepassen. Xerostomie is geen levensbedreigende ziekte, maar vaak wel een vervelend symptoom.

• Epidemiologie droge mond
• Oorzaken: Aandoening, medicatie of medische behandeling
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling xerostomie

Epidemiologie droge mond

Een droge mond komt veel voor, vooral bij ouderen. Dit is nochtans geen natuurlijk onderdeel van verouderen, maar heeft te maken met het feit dat ouderen in vergelijking met andere bevolkingsgroepen meer medicijnen nemen. Heel wat medicijnen veroorzaken namelijk als bijwerking een droge mond.

Oorzaken: Aandoening, medicatie of medische behandeling

Een droge mond treedt op wanneer de speekselklieren in de mond te weinig speeksel produceren. Dit is vaak het gevolg van uitdroging, wat inhoudt dat je niet genoeg vocht in je lichaam hebt om het nodige speeksel te produceren. Bij angst en stress ontstaat ook snel een droge mond. Roken, snurken en met de mond open slapen vormen andere risicofactoren voor een droge mond. Een droge mond is soms het gevolg van een onderliggend medisch probleem, medicatiegebruik of medische behandelingen.

Aandoening

Ook enkele aandoeningen leiden soms tot een droge mond, zoals diabetes mellitus (suikerziekte). Deze chronische aandoening resulteert in een te hoge bloedsuikerspiegel en veroorzaakt hierbij een te droge mond. Xerostomie is soms ook te wijten aan een verstopte neus waarbij je ademt door je mond terwijl je slaapt, wat zorgt voor uitdroging en dus een droge mond. Een derde mogelijke ziekte die bijdraagt aan een droge mond is het syndroom van Sjögren (aandoening die een droge mond en droge ogen veroorzaakt). Deze aandoening valt het eigen immuunsysteem aan en beschadigt de speekselklieren. Xerostomie is soms eveneens een symptoom van een ernstige systemische ziekte (ziekte die het hele lichaam aantast), zoals systemische lupus erythematosus, reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen), sarcoïdose (chronisch aandoening aan ogen, longen, huid en zenuwstelsel), amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen) en hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier). Enkele neurologische aandoeningen zoals een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen) en de ziekte van Alzheimer (vorm van dementie met uiteindelijk ernstig geheugenverlies) gaan tot slot gepaard met een droge mond.

Medicatie

Veel verschillende medicijnen veroorzaken een droge mond, zoals antidepressiva, antihistaminica (medicatie tegen een allergische reactie), medicijnen tegen een hoge bloeddruk, medicijnen tegen diarree, spierverslappers, medicijnen bij de ziekte van Parkinson en diuretica (plaspillen). Controleer daarom de bijsluiter wanneer je een medicijn gaat innemen.

Medische behandeling

Enkele behandelingen voor kanker zoals radiotherapie (behandeling via bestraling) aan het hoofd en de nek en chemotherapie resulteren eveneens in een droge mond. De speekselklieren raken hierdoor ontstoken (mucositis: mondslijmvliesontsteking). Een letsel of chirurgie beschadigt mogelijk de zenuwen aan het hoofd en de nek, wat leidt tot een droge mond.

Symptomen

Speeksel speelt een belangrijke rol in het gezond houden van je mond. Bij een droge mond treden mogelijk andere symptomen op zoals:

• barstjes in de lippen of op de hoeken van de mond
• dik en plakkerig speeksel
• dorst
• droge lippen
• een branderig gevoel of pijn in de tong (tongpijn) en/of mond
• een niet meer goed passend kunstgebit, waardoor zweren op het tandvlees ontstaan
• een stinkende adem (halitose)
• een verminderde of veranderde smaakzin (smaakstoornis) zoals een zoute smaak in de mond
• mondbranden (aandoening met pijn aan tong en mond)
• problemen met praten, eten of slikken (slikproblemen)
• sialoadenitis (speekselklierinfectie)
• stomatitis (ontsteking van slijmvlies in en rond mond)
• tandbederf en andere tandvleesaandoeningen
• terugkerende mondinfecties, zoals mondspruw (orale candidiasis: schimmelinfectie door gist Candida)
• verlies van het smaakgevoel
• zweertjes in de mond

Diagnose en onderzoeken

De tandarts of huisarts bestudeert de mond en omgeving hiervan en bepaalt de oorzaak van de droge mond. Een bloedonderzoek, een sialografie (röntgenonderzoek van de speekselklieren en -kanalen), een sialometrie (meting van de speekselhoeveelheid) en/of een biopsie (wegnemen van een beetje speekselklierweefsel) helpen bij het diagnosticeren van xerostomie.

Behandeling xerostomie

Zelfzorg

Dankzij enkele eenvoudige maatregelen kan je je mond voldoende vochtig houden:

• Adem door de neus in plaats van door de mond.
• Eet selder of wortelen; deze voedingsmiddelen stimuleren de speekselproductie.
• Verhoog je vochtinname: Regelmatig slokjes koud water of ongezoet water drinken, houdt de mond vochtig.
• Vermijd alcohol: Alcohol evenals op alcohol gebaseerde mondwaters, cafeïne en roken verslechteren de mondgezondheid wat snel resulteert in een droge mond.
• Vermijd droge voedingsmiddelen
• Vermijd erg warme of erg koude alsook suikerhoudende dranken.
• Vermijd kruidig voedsel.
• Zuig op ijsblokjes: Het ijs smelt langzaam en bevochtigt op deze manier je mond.
• Zuig op suikervrije snoepjes of kauw op suikervrije kauwgom: Hierdoor worden de speekselklieren gestimuleerd om meer speeksel te produceren.

Professionele medische zorg
Een goede mondhygiëne vermindert het risico op of voorkomt zelfs soms gebitsproblemen. Dit houdt ook in dat een regelmatig tandheelkundig onderzoek nodig is. De tandarts identificeert namelijk in een vroeg stadium tandproblemen en zet dan een behandeling op. De arts behandelt de onderliggende oorzaak van de droge mond, want dit verbetert de symptomen. Zorgt medicatiegebruik bijvoorbeeld voor een droge mond, dan verlaagt de arts de dosis of anders schrijft hij alternatieve geneesmiddelen voor. Een neusverkoudheid behandelt de arts met nasale decongestiva, medicijnen om de neuszwelling te verminderen. Diabetici nemen ook medicatie (insuline) wat de droge mond voorkomt. Verder zijn andere medicijnen beschikbaar bij aandoeningen zoals het Sjögren-syndroom, chemotherapie en radiotherapie. Deze medicatie stimuleert de speekselklieren om meer speeksel te produceren. Wel is dit medicijn niet voor iedereen geschikt omdat dit mogelijk bijwerkingen veroorzaken zoals zweten of hoofdpijn. Helpen deze tips niet, dan zet de arts een kunstmatige vervanging van speeksel in om je mond vochtig te houden. Dit gebeurt in de vorm van een spray, gel of zuigtablet, wat je zo vaak als je wil mag gebruiken.

Lees verder

• Mond- en kaakproblemen: Mondaandoeningen - Problemen met tong, lippen, tanden & kaak (special)
• Droge lippen: Oorzaken van schrale, gebarsten lippen
• Halitose: Slechte adem (stinkende ademgeur)
• Mondademhaling (door de mond ademen): Oorzaken en symptomen
• Mondwater en mondspoeling: Soorten en gebruik
• Orale mucositis: Oorzaken van mondslijmvliesontsteking