Droge mond of xerostomie

U kunt het zich misschien niet meteen voorstellen, maar een dag zonder speeksel is een vreselijke dag! Je kan moeilijk praten, slikken word teen heuse beproeving, jetong lijkt karton te zijn en je lippen zijn een droge woestenij. Eén op de vier volwassenen heeft last van xerostomie, een moeilijk word voor droge mond. Speeksel bestaat voor 99% uit water en voor 1% uit proteïnen. Elke dag produceren de speekselklieren 0,5 à 1,5 liter speeksel, vooral bij het kauwen. Een mens heeft zes belangrijke speekselklieren:twee mandibulaire klieren (onder de kaak), twee parotisklieren (van onder het oor tot aan de kaakhoek) en twee sublinguale klieren (onder de tong, ter hoogte van de mondbodem). Daarnaast zijn er nog heel wat secundaire kleine kliertjes die zich over de hele mond bevinden.

Waarom is speeksel zo belangrijk?

Dankzij haar unieke samenstelling kan het speeksel heel wat belangrijke taken vervullen:

• Bevordering van de spraak en de spijsvertering
• Het behoud van de natuurlijke bacteriële flora die bijdraagt tot het evenwicht in de mond
• Het neutraliseren in de mond van zuren afkomstig van voedingsmiddelen
• Het vormen van een doeltreffende barrière tegen tandbederf en tandvleesontsteking
• Het vergemakkelijken van de spijsvertering door het bevochtigen van voedingsmiddelen met spijsverteringsenzymen.
• Monddroogheid, en vooral aanhoudende monddroogheid, mag niet verwaarloosd worden, het is een kwaal die een aanzienlijke impact heeft op de levenskwaliteit.

Waarom daalt de speekselproduktie?

Als de droge mond een aantal dagen aanhoudt, dan moet men zich de vraag stellen wat de oorzaak is en raadpleegt men best de huisarts of de tandarts. Het is belangrijk dat men nagaat in welke omstandigheden en wanneer de eerste symptomen de kop opstaken.
De symptomen van een droge mond zijn makkelijk op te sporen:

• Gesprongen lippenBemoeilijkte spraak en spijsvertering
• Smaakverlies
• Een slecht ruikende adem ondanks een goede mond- en tandhygiëne
• Branderigheid ter hoogte van tong, lippen en gehemelte
• Snellere ontwikkeling van cariës en tandvleesontsteking
• Dragers van een prothese verdragen die moeilijker

Bij een consultatie kan een arts of tandarts het verschil maken tussen een subjectief droog gevoel in de mond (xerostomie) en een verminderde speekselvloed die veroorzaakt wordt door een ziekte (hyposalie). Als er helemaal geen speekselvloed meer is, heeft men het over asialie.

Klinisch onderzoek van de mond

Voor het medisch onderzoek is het belangrijk dat de arts of de tandarts weet welke geneesmiddelen u neemt, sinds wanneer u die neemt in welke hoeveelheid en hoe vaak. De arts of tandarts moet ook weten of u een radiotherapie onderging of u in de menopauze bent, enz.
Om monddroogheid te kunnen vaststellen zoekt de (tand)arts eerst naar typische klinische symptomen: gesprongen lippen, de afwezigheid van speeksel onder de tong, een toename van het volume van de speekselklieren, enz.
Andere, eenvoudige onderzoeken kunnen de diagnose bevestigen:

• De tongspatel kleeft aan de binnenkant van de wangen en de tong
• De pH van de mond is zuur
• De `suikertest' om aan te tonen hoe snel of hoe traag suiker smelt in de mond.

Een scintigrafie en een biopsie van de speekselklieren wordt pas overwogen wanneer de arts vermoedt dat er sprake is van een (algemene) ziekte waarvan monddroogheid een symptoom is (een auto-immuun ziekte bijvoorbeeld).

De behandelingen

Om xerostomie te verzorgen zijn er behandelingen op basis van actieve enzymen die de natuurlijke werking van speeksel reproduceren. Aangeraden wordt om zo'n product zo vaak als nodig te gebruiken. Voor een optimale verzorging zijn de producten er in verschillende vormen: bevochtigende gels voor het tandvlees en het gehemelte (Oral balance of BioXtra), monddouches die meestal geen alcohol bevatten, puur gebruikt kunnen worden en geen naspoeling vereisen (BioXtra, Oasis van Sensodyne) of een mondspray (Oasis van Sensodyne).
Andere maatregelen die kunnen helpen om monddroogheid te verjagen:

• Voldoende water drinken, kauwgom zonder suiker kauwen en snoepjes zonder suiker om de speekselproductie te stimuleren
• Een correcte mond- en tandhygiëne.
• Om monddroogheid te bestrijden die het gevolg is van het nemen van bepaalde geneesmiddelen kan een orale behandeling voorgeschreven worden om de symptomen van een droge mond te verlichten.

Soms kan er sprake zijn van een steentje in een speekselklier. Dat steentje kan verwijderd worden via een chirurgische ingreep onder plaatselijke verdoving. Het kleine wondje wordt gehecht met resorbeerbare draad en de wonde geneest op een paar dagen tijd.
Aanhoudende monddroogheid tast de levenskwaliteit aan en vereist het advies van een (tand)arts. Het goede nieuws is dat er doeltreffende behandelingen zijn.

Monddroogheid en geneesmiddelen

Meer dan 400 geneesmiddelen kunnen verantwoordelijk zijn voor het optreden van xerostomie. Daarbij horen antidepressiva, diuretica, geneesmiddelen tegen de ziekte van Parkinson, bepaalde middelen om hypertensie te bestrijden, antihistaminica, codeine, enz. Alternatieve behandelingen mogen alleen ingesteld worden door een arts. Zomaar de geneesmiddelen niet meer nemen, is geen verstandig idee.