Te weinig speeksel: symptomen, oorzaken en behandeling
Te weinig speeksel veroorzaakt een droge mond (xerostomie) Een droge mond kan niet alleen worden veroorzaakt door te weinig speeksel maar ook door een een veranderde samenstelling van speeksel. In het dagelijks leven kun je incidenteel last hebben van een droge mond. Dit is vaak een tijdelijke klacht die snel kan worden verholpen door voldoende vloeistof te drinken. Te weinig speekselvloed kan ook voorkomen als bijwerking van een medicijn of als een symptoom van verschillende ziekten.
Te weinig speeksel
Te weinig
speeksel veroorzaak een
droge mond,
keel en
tong. Een droge mond staat bekend als xerostomie. Xerostomie wil zeggen: droge mond als gevolg van een verminderde speekselproductie. Het speeksel heeft een belangrijke en verdedigende reinigingsfunctie (enzymen) en beschermt zo tegen verschillende ziekteverwekkers (bacteriën). Vooral chronische en langdurige onderproductie van speeksel kan tot verdere klachten leiden.
Symptomen
De aanmaak van te weinig speeksel kan leiden tot de volgende klachten:

Verminderde speekselaanmaak als gevolg van bijwerking van bepaalde medicatie /
Bron: Syda Productions/Shutterstock.comOorzaken van te weinig speeksel
Te weinig speeksel kan zeer verschillende triggers hebben, die niet altijd te wijten zijn aan je algemene toestand en lichamelijke gesteldheid. Externe invloeden kunnen hieraan ook bijdragen. De meest courante redenen zijn het gebruik van bepaalde medicijnen en onvoldoende speekselproductie. Natuurlijk is onvoldoende vochtinname ook een oorzaak, waardoor als gevolg van
uitdroging een droge mond een normaal gevolg kan zijn. Een verminderde speekselaanmaak komt relatief vaak voor bij ouderen, vooral omdat het dorstgevoel ernstig beperkt is waardoor ouderen soms te weinig
(water) drinken.
Verminderde speekselaanmaak en een droge mond kan ook het gevolg zijn van onderactieve speekselklieren, metabole ziekten zoals
diabetes mellitus, verschillende tumoren en
hiv-infecties, evenals een
hormonale onbalans. Ziekten zoals reuma en psychische aandoeningen kunnen ook een rol spelen. Bijna alle mensen met het syndroom van Sjögren krijgen
ontstekingen van de traan- en speekselklieren.. Dit veroorzaakt een verminderde functie van de speeksel- en traanklieren.
Te weinig speeksel en een droge mond is een typische bijwerking van tal van medicijnen, waaronder voornamelijk verschillende soorten antidepressiva, diuretica (plaspillen), pijnstillers en
astma- en inhalatiemedicatie. Als gevolg van medische behandelingen zoals chemo- of bestralingstherapie en na een dialyse (hier wordt het bloed gezuiverd van afvalstoffen met behulp van een spoelvloeistof, dialysaat genoemd), kan een droge mond vaak continu worden waargenomen.
Onderzoek en diagnose
Te weinig speeksel uit zich in ene droge mond. Een
constant dorstig gevoel en een verminderde stroomsnelheid van het speeksel is een diagnostische indicator. Om dit te bepalen, voert de arts naast een uitgebreid vraaggesprek over de klachten en een lichamelijk onderzoek, een specifiek speekselonderzoek uit, een zogeheten 'sialometrie'. Dit is een onderzoeksmethode waarbij de speekselvloed wordt gemeten. Hiermee kan bepaald worden of de speekselklieren voldoende speeksel produceren. Naast het meten van de totale hoeveelheid speeksel is het ook mogelijk om de speekselproductie per speekselklier te meten.
Behandeling van droge mond door te weinig speeksel
Medische behandeling
Een verminderde speekselaanmaak en een droge mond hoeft geen chronische klacht te worden. Zodra de oorzakelijke factoren zijn gevonden en duidelijk zijn gediagnosticeerd, kan een dit vaak met succes worden behandeld. Een droge mond door te weinig speeksel kan op twee manieren worden behandeld. Als het wordt veroorzaakt door een onderliggende ziekte, stoornis of aandoening, dan zal de behandeling zich daarop richten. Als de klachten komen door het gebruik van een bepaald medicijn, is het soms mogelijk om over te schakelen naar een ander medicijn. Stop nooit op eigen houtje met het gebruik van voorgeschreven medicijnen, maar doe dit altijd in overleg met je huisarts of behandelend arts.

Dagelijks voldoende drinken /
Bron: Luminast/Shutterstock.comZelfzorg
Droge mond kan ook worden verlicht door zelf iets te doen. Adequate hydratatie van dranken zonder
suiker en een vermindering van zoutrijke voedingsmiddelen kunnen nuttig zijn. Door de mond constant te bevochtigen of op suikervrije snoep te zuigen, kan een droge mond worden tegengegaan. Om de speekselstroom te stimuleren kunnen friszure producten worden gebruikt, zoals
ananas, augurk,
komkommer, zilveruitjes, appel, tomaat,
citroen of
sinaasappel.
Kunstspeeksel
Er bestaan verschillende soorten kunstspeeksel. Je kunt kunstspeeksel zonder recept verkrijgen bij de apotheek.Verschillende geneesmiddelen zoals carboxylmethylcellulose en hydroxyethylcellulose worden gebruikt als zogenaamd synthetisch speeksel.
Preventie
Soms kan te weinig speekselaanmaak vermeden worden door eenvoudige leefstijlaanpassingen te doen. Door overmatige consumptie van alcohol te verminderen en te
stoppen met roken, kan een permanent droge mond worden voorkomen. Tot op zekere hoogte kan preventie worden bereikt door geen medicatie of therapeutische procedures te gebruiken die kunnen leiden tot schade aan de speekselklieren of een verminderde speekselproductie. Dit hangt echter altijd af van de noodzaak en het bestaan van alternatieve behandelmethoden. Het is verstandig om dit altijd met je huisarts te bespreken. Voldoende hydratatie en een snelle vervanging van verloren vloeistof, bijvoorbeeld in geval van overmatig zweten of
koorts, is ook belangrijk.
Lees verder