Te veel speeksel: oorzaken van overmatige speekselvloed

Te veel speeksel of overmatige speekselvloed (hypersalivatie) is vaak het symptoom van een ziekte. In de meeste gevallen is het echter een onschadelijke klacht die gemakkelijk kan worden behandeld. Soms kunnen neurologische ziekten zoals de ziekte van Parkinson verantwoordelijk zijn voor overmatige speekselproductie. Er is een groot aantal speekselklieren in de mondholte, die dagelijks tot anderhalve liter speeksel produceren. Bijna 90 procent van het speeksel komt van de drie grote, gepaarde speekselklieren: de oorspeekselklier (glandula parotidea), de onderkaakspeekselklier (glandula submandibularis) en de tongspeekselklier (glandula sublingualis). De rest wordt afgescheiden door kleinere speekselklieren in het mondslijmvlies. Hierdoor wordt een mengsel van verschillende soorten speeksel in de mondholte aangetroffen. De exacte hoeveelheid speeksel hangt af van het type en de aard van het voedsel.

• Te veel speeksel
• Symptomen van overmatige speekselvloed
• Verschijnselen
• Psychische klachten
• Langetermijncomplicaties
• Oorzaken van overmatige speekselvloed
• Risicofactoren
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en diagnostisch onderzoek
• Speekseltest
• Behandeling van te veel speeksel
• Medicijnen die de speekselproductie verminderen
• Botulinumtoxine
• Onderliggende ziekte behandelen
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Te veel speeksel

Een verhoogde speekselstroom betekent overmatige productie van speeksel in de mond. Deze overmatige speekselvloed wordt ook wel hypersalivatie genoemd. Een gezond persoon produceert elke dag tot 1,5 liter speeksel in de mond. Als de hoeveelheid speeksel aanzienlijk hoger is, spreekt men van overmatige speekselvloed.

De verhoogde speekselvloed gaat vaak gepaard met kwijlen. Kwijlen van speeksel wordt aangeduid met de term sialorroe. Kwijlen is onbedoeld speekselverlies uit de mond. Het tegenovergestelde van verhoogde speekselvloed is hyposalivatie, een aandoening waarbij er door de speekselklieren te weinig speeksel gevormd wordt en er aldus een droge mond ontstaat. De speekselklieren produceren in dat geval te weinig speeksel. De oorzaken van overmatige speekselvloed zijn heel verschillend. Meestal zijn dit echter onschadelijke ziekten.

Symptomen van overmatige speekselvloed

Verschijnselen

Overmatige speekselvloed of hypersalivatie manifesteert zich voornamelijk door overmatige speekselproductie. Dit leidt tot kwijlen, spraakstoornissen en andere klachten bij de getroffenen. Sommige personen ervaren bijvoorbeeld slikstoornissen of problemen met voedselinname. De verhoogde stroom van speeksel kan ook leiden tot aspiratie (verslikken of verslikking) als het in de slokdarm terechtkomt.

Psychische klachten

De overmatige speekselproductie kan ook je mentale toestand treffen. Hypersalivatie wordt als uiterst onaangenaam ervaren en vooral kwijlen veroorzaakt gevoelens van schaamte en kan een minderwaardigheidscomplex veroorzaken. In het ergste geval ontwikkelt zich een depressie.

Langetermijncomplicaties

Overmatige speekselvloed is aanvankelijk niet zichtbaar aan de buitenkant. Op de lange termijn kan kwijlen echter leiden tot ontsteking van de lippen en mondhoeken (lipontsteking en mondhoekeczeem). De getroffen gebieden worden vaak rood en zijn pijnlijk bij aanraking. Als de klacht niet wordt behandeld, kan ook uitdroging optreden, wat zich uit door vermoeidheid, duizeligheid en lichamelijke zwakte. Over het algemeen is overmatige speekselproductie onschadelijk en leiden de symptomen niet tot verdere gezondheidsproblemen.

Oorzaken van overmatige speekselvloed

De oorzaken van overmatige speekselvloed zijn zeer divers. Het kan komen door ernstige ziekten of onschadelijke oorzaken die snel verdwijnen. In de meeste gevallen is het geen ernstige ziekte die gemakkelijk te behandelen is. In veel gevallen neemt overmatige speekselvloed zeer snel af.

Ziekten van de speekselklieren, zoals een speelklierontsteking, kunnen verantwoordelijk zijn voor de verhoogde stroom van speeksel, evenals ziekten in de mondholte. Bij ernstige misselijkheid, vooral onmiddellijk vóór het braken, kan de speekselvloed ook toenemen. Vergiftiging (vaak kwikvergiftiging) en psychologische oorzaken (nervositeit, stress en angst) kunnen ook aanleiding geven tot overmatige speekselvloed.

Bovendien lijden Parkinsonpatiënten vaak aan verhoogde speekselvloed. De besmettelijke ziekte hondsdolheid, ook wel rabiës genoemd, kan ook de productie van speeksel aanzienlijk verhogen. Evenzo kan verhoogde speekselvloed optreden als bijwerking van medicatie. Infecties zoals een bacteriële keelontsteking leidt ook vaak tot verhoogde speekselvloed.

Risicofactoren

Risicofactoren overmatige speekselvloed:

• Medicatie: Bepaalde medicijnen kunnen overmatige speekselproductie als bijwerking hebben. Denk hierbij aan sommige antipsychotica, anti-epileptica en medicijnen tegen misselijkheid.
• Neurologische aandoeningen: Aandoeningen als de ziekte van Parkinson, beroerte en hersentumoren kunnen leiden tot verhoogde speekselproductie als gevolg van verstoorde zenuwregulatie.
• Een slechte mondgezondheid: Problemen met de gfezondheid van je mond, zoals tandbederf, tandvleesaandoeningen en orale infecties, kunnen overmatige speekselvloed veroorzaken als reactie op ontsteking in de mond.
• Zwangerschap: Als je zwanger bent kun je last hebben van overmatige speekselproductie als gevolg van hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap. Sommige zwangeren hebben tot wel vier keer meer speeksel in hun mond.
• Angst en stress: De aanmaak van te veel speeksel kan ook door psychische factoren komen, denk aan: nervositeit, stress of angst.
• Allergieën: Allergische reacties op bepaalde voedingsmiddelen of andere stoffen kunnen overmatige speekselproductie veroorzaken als onderdeel van de immuunrespons.

Huisarts raadplegen

Als hypersalivatie slechts tijdelijk optreedt en na korte tijd verdwijnt, hoeft geen arts te worden geraadpleegd. In dit geval kan hypersalivatie om verschillende redenen optreden en is het niet langer gevaarlijk voor mensen. Als de verhoogde stroom speeksel echter langer duurt en niet vanzelf stopt, moet een arts worden geraadpleegd.

Als de patiënt in contact is gekomen met giftige stoffen of deze per ongeluk heeft ingeslikt, is het essentieel om de noodarts te bellen als hypersalivatie optreedt. Hier moet de maag worden weggepompt en de giftige stof worden geneutraliseerd. Een arts moet ook worden geraadpleegd als hypersalivatie optreedt na het bijten van een groter zoogdier. Dit omvat bijvoorbeeld honden of katten. Dit kan hondsdolheid zijn en zich verspreiden naar mensen. Zelfs als de patiënt tegen hondsdolheid is gevaccineerd, moet een arts worden bezocht om aan de veilige kant te zijn.

Een toename van speekselvloed kan worden veroorzaakt door verschillende medicijnen. Hier moet de patiënt de bijwerkingen van het medicijn bestuderen en, indien nodig, de overstap naar een ander medicijn met een arts bespreken.

Onderzoek en diagnose

Anamnese en diagnostisch onderzoek

Om een overmatige speekselvloed te diagnosticeren, zal de arts eerst allerlei vragen stellen over je klachten. In dit vraaggesprek is het van belang om de klachten zo nauwkeurig mogelijk te beschrijven, vooral of ze permanent zijn of alleen in bepaalde situaties voorkomen. Bovendien moet eerst worden verduidelijkt of het eigenlijk een verhoogde speekselproductie of een slikstoornis betreft. Een dergelijke stoornis wordt door de betrokken persoon vaak aanvankelijk geïnterpreteerd als een overmatige speekselproductie, hoewel de hoeveelheid geproduceerd speeksel volkomen normaal is. Dus slikproeven worden heel vaak uitgevoerd tijdens het lichamelijk onderzoek. Dit is de enige manier om een ​​verstoring bij het doorslikken van het speeksel (slikproblemen) uit te sluiten.

Speekseltest

De hoeveelheid speeksel kan ook worden gemeten. Deze speekseltest wordt vaak in een gespecialiseerd speekselcentrum gedaan. Speciale apparaten worden gebruikt die de hoeveelheid speeksel nauwkeuriger kunnen bepalen. Ontsteking van de speekselklieren kan ook worden gedetecteerd door de kaak te palperen. De speekselklieren kunnen gevoelig zijn.

Behandeling van te veel speeksel

Medicijnen die de speekselproductie verminderen

De behandeling van overmatige speekselvloed hangt natuurlijk af van de oorzaak. De aanmaak van te veel speeksel is altijd een symptoom, dus is het belangrijk om de onderliggende ziekte te achterhalen en te behandelen. Er zijn medicijnen die de speekselproductie beïnvloeden en verminderen. Deze medicijnen zijn verkrijgbaar in de vorm van tabletten en als pleisters, die achter het oor worden geplakt. Daar bereikt het actieve ingrediënt de speekselklieren direct en remt hun speekselproductie.

Botulinumtoxine

Een andere medicamenteuze behandelingsoptie is het gebruik van botulinumtoxine, beter bekend als botox. Het is een actief ingrediënt dat gerichte verlamming veroorzaakt. Als de arts botox in de speekselklieren injecteert, worden ze geremd bij de productie van speeksel en wordt de verhoogde speekselstroom verminderd. Als er een verhoogde speekselvloed is vanwege verkeerd uitgelijnde tanden, moeten deze worden gecorrigeerd. Om dit te doen, kunnen beugels worden gebruikt; in ernstige gevallen kan een chirurgische ingreep nodig zijn.

Onderliggende ziekte behandelen

Bij infectieziekten die een verhoogde speekselvloed veroorzaken, is het noodzakelijk om de betreffende ziekte te behandelen. Als de onderliggende ziekte afneemt, keert de speekselproductie ook terug naar het normale niveau van voor de infectie. Als de oorzaak van de verhoogde speekselproductie vergiftiging is, moeten passende maatregelen worden genomen om het gif in het lichaam af te voeren. Er is kortom geen uniforme behandeling voor verhoogde speekselvloed, omdat de onderliggende oorzaak altijd moet worden behandeld en deze kan variëren.

Prognose

De prognose van overmatige speekselvloed (hypersalivatie) hangt af van de onderliggende oorzaak. Als de speekselvloed tijdelijk is en het gevolg van iets onschuldigs, zoals bepaalde voedingsmiddelen, tandheelkundige problemen of medicatie, zal het probleem vaak vanzelf verminderen zodra de oorzaak is aangepakt.

Bij onderliggende neurologische aandoeningen, zoals de ziekte van Parkinson, kan de speekselvloed aanhouden en lastiger te beheersen zijn. In dergelijke gevallen wordt de overmatige speekselproductie meestal beheerd met specifieke behandelingen, zoals medicijnen, injecties, of in sommige gevallen chirurgische ingrepen. Hoewel hypersalivatie door neurologische ziekten vaak chronisch is, kunnen de symptomen met de juiste behandeling vaak onder controle worden gehouden, wat je comfort en kwaliteit van leven verbetert.

Met tijdige diagnose en behandeling is het vooruitzicht in de meeste gevallen positief en zul je waarschijnlijk verlichting van de symptomen ervaren.

Complicaties

Complicaties van overmatige speekselvloed (hypersalivatie) kunnen variëren, afhankelijk van de ernst en duur van de aandoening:

• Slikproblemen: Je kunt moeite hebben met slikken, wat kan leiden tot verslikken of zelfs aspiratie van speeksel in de longen, wat een verhoogd risico op longontsteking met zich meebrengt.
• Sociale en emotionele impact: Overmatige speekselvloed kan leiden tot schaamte of verlegenheid in sociale situaties, wat je zelfvertrouwen en emotioneel welzijn kan beïnvloeden.
• Huidirritatie: Langdurige speekselvloed kan huidirritatie rond je mond en kin veroorzaken, wat kan leiden tot pijnlijke uitslag of infecties.
• Uitdroging: In zeldzame gevallen kan je lichaam door voortdurende speekselproductie meer vocht verliezen dan normaal, wat leidt tot uitdroging.
• Slaapproblemen: Hypersalivatie kan je slaap verstoren doordat je vaak wakker wordt door speekselophoping of het ongemak dat ermee gepaard gaat.

Preventie

Een gerichte preventie tegen verhoogde speekselvloed is niet mogelijk. Omdat overmatige speekselproductie altijd een symptoom van een ziekte is en deze ziekten van zeer verschillende aard kunnen zijn, is directe preventie in dit verband niet mogelijk. Het wordt echter altijd aanbevolen om aandacht te besteden aan een gezonde en evenwichtige levensstijl. Dit omvat een gezond dieet met veel vitamines en voldoende beweging in de frisse lucht. Dit is de enige manier waarop het immuunsysteem sterk blijft en een aantal ziekten kan afweren die verantwoordelijk zijn voor overmatige speekselvloed.

Lees verder

• Kwijlen (speekselverlies): symptomen, oorzaak en behandeling
• Te weinig speeksel: symptomen, oorzaken en behandeling
• Speekselklierontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling
• Speekselklierkanker: symptomen, oorzaak en behandeling
• Speekselsteen: symptomen, oorzaak, behandeling en voorkomen