Anisakiasis (haringwormziekte): Worminfectie met braken

Anisakiasis (haringwormziekte) is een parasitaire infectie veroorzaakt door anisakide nematoden (wormen) die de maagwand of darm van patiënten binnendringen. De overdracht van deze ziekte vindt plaats wanneer infectieuze larven worden geconsumeerd die zich in rauwe of niet gare vis of inktvis bevinden. De patiënt kampt met onder andere buikpijn, misselijkheid en braken. In de meeste gevallen wordt deze infectie behandeld door de larven te verwijderen via endoscopie of een operatie. Voorts zijn enkele preventieve maatregelen bekend zodat de parasitaire ziekte minder snel tot stand komt. De ziekte werd tot slot voor het eerst erkend in de jaren 1950 in Nederland bij mensen die rauwe (groene) of licht ingelegde haring aten en werd toen bestempeld als de 'groene haring'-ziekte. De ziekte komt echter nu vrijwel niet meer tot uiting omdat vis die wellicht rauw geconsumeerd zal worden, verplicht ingevroren moet worden zodat de haringworm sterft.

• Epidemiologie van anisakiasis
• Oorzaken: Consumptie van rauwe of iets gegaarde visinfectie
• Levenscyclus van Anisakis-wormen
• Symptomen: Misselijkheid, braken en buikpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van haringwormziekte
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van parasitaire ziekte

Epidemiologie van anisakiasis

Anisakiasis komt vaak voor in delen van de wereld waar vis rauw, licht ingelegd of gezouten wordt gegeten. De gebieden met de hoogste prevalentie zijn Scandinavië (door kabeljauwlevers), Japan (sashimi), Nederland (maatjes), Spanje (ansjovis en andere vis gemarineerd in escabeche), en langs de Pacifische kust van Zuid-Amerika (ceviche).

Oorzaken: Consumptie van rauwe of iets gegaarde visinfectie

Anisakiasis is een menselijke parasitaire infectie van het maagdarmkanaal met larven van wormen van het geslacht Anisakis en aanverwante geslachten zoals Pseudoterranova. De infectie resulteert uit de consumptie van rauwe of onvoldoende verhitte zeevissen of inktvissen die larven van de nematode Anisakis simplex bevatten. Ook ontstaan soms allergische reacties op chemicaliën die worden achtergelaten door de wormen in het vlees van een vis. Binnen een paar uur na inname probeert de parasitaire worm zich namelijk door de darmwand te graven, maar omdat deze er niet doorheen kan dringen, loopt hij vast en sterft. De parasiet produceert nog een ontstoken massa in de slokdarm, maag of darm. De aanwezigheid van de parasiet veroorzaakt een immuunrespons. Immuuncellen omringen de wormen en vormen een balachtige structuur die het spijsverteringsstelsel kan blokkeren, wat ernstige buikpijn, ondervoeding en braken met zich meebrengt.

Levenscyclus van Anisakis-wormen

Anisakis-soorten hebben complexe levenscycli die in de loop van hun leven een aantal gastheren passeren. Eieren komen uit in zeewater en de larven worden vervolgens gegeten door schaaldieren, meestal euphausiden. De geïnfecteerde schaaldieren worden vervolgens opgegeten door vissen of inktvissen. Nematoden graven zich vervolgens in in de darmwand en ze hullen zich in een cyste in een beschermende laag, meestal aan de buitenzijde van de buikorganen, maar soms ook in de spieren of onder de huid. De levenscyclus is voltooid wanneer een geïnfecteerde vis wordt gegeten door een zeezoogdier, zoals een walvis, zeehond, zeeleeuw, dolfijn of een ander dier zoals een zeevogel of haai. De nematode komt uit de cyste in de darm, en voedt zich, groeit, koppelt zich en laat eieren vrij in het zeewater in de ontlasting van de gastheer. Omdat de darm van een zeezoogdier functioneel erg vergelijkbaar is met die van een mens, kunnen Anisakis-soorten mensen infecteren die rauwe of niet gaar gegeten vis eten.

Symptomen: Misselijkheid, braken en buikpijn

Sommige patiënten ervaren een tintelend gevoel na of tijdens het eten van rauwe of onvoldoende verhitte vis of inktvis. Dit is te wijten aan de worm die zich in de mond of keel beweegt. Deze patiënten kunnen de worm vaak handmatig uit hun mond halen of de worm ophoesten en infecties voorkomen. De andere symptomen komen enkele uren na de inname van de larven tot uiting en bestaan uit braken (waardoor de worm soms uit het lichaam wordt verdreven), buikpijn, diarree, misselijkheid, een opgezette buik, diarree, bloed in de ontlasting, slijm in de ontlasting en milde koorts. Af en toe komen ook allergische reacties met een huiduitslag en jeuk, angio-oedeem (zwelling van diepere huidlagen) en soms ook anafylaxie (ernstige allergische reactie) tot stand.

Diagnose en onderzoeken

De arts bevraagt de patiënt over een geschiedenis van het eten van onvoldoende verhitte vis of inktvis. De diagnose van anisakiasis stelt de arts met behulp van een gastroscopie (inwendig kijkonderzoek van de maag). De arts kan de larven visueel waarnemen en verwijderen, of anders merkt hij de aanwezigheid van de larven op door histopathologisch onderzoek van weefsel dat hij verwijderd heeft bij een biopsie of tijdens een operatie.

Behandeling van haringwormziekte

Voor de worm zijn mensen een doodlopende gastheer. De arts moet de worm uit het lichaam verwijderen via een endoscopie of chirurgie. Ook is een wormdodend medicijn beschikbaar, maar dit is mogelijk niet altijd even effectief.

Prognose

Anisakiasis verdwijnt meestal spontaan binnen enkele weken. Sporadisch houdt de parasitaire infectie maanden aan.

Complicaties

Sporadisch leidt een infectie tot een obstructie (verstopping) van de dunne darm (darmobstructie), wat een operatie kan vereisen, hoewel een arts soms ook medicatie inzet. Een darmperforatie (gat in de darmen = een noodgeval) is ook een mogelijke complicatie waarvoor een operatie nodig is.

Preventie van parasitaire ziekte

Consumenten en producenten moeten zich bewust zijn van het bestaan van anisakide-wormen bij vissen. Anisakiasis is makkelijk te voorkomen door adequaat te koken bij temperaturen hoger dan 63 °C of door de vis goed te bevriezen. Alle schaal- en schelpdieren en vis die bestemd zijn voor rauwe consumptie moeten gedurende vijftien uur worden ingevroren tot -35 °C of lager of gedurende zeven dagen regelmatig worden ingevroren tot -20 °C of lager.