Anisakiasis (haringwormziekte): Worminfectie met braken

Anisakiasis, ook bekend als haringwormziekte, is een parasitaire infectie veroorzaakt door anisakide nematoden (wormen) die de maagwand of darm van patiënten binnendringen. De overdracht van deze ziekte vindt plaats wanneer infectieuze larven worden geconsumeerd die zich in rauwe of onvoldoende verhitte vis of inktvis bevinden. De patiënt kan symptomen ervaren zoals buikpijn, misselijkheid en braken. De behandeling bestaat doorgaans uit het verwijderen van de larven via endoscopie of een operatie. Preventieve maatregelen kunnen helpen om de kans op deze parasitaire infectie te verkleinen. Anisakiasis werd voor het eerst erkend in de jaren 1950 in Nederland bij mensen die rauwe (groene) of licht ingelegde haring consumeerden. De ziekte werd toen 'groene haring'-ziekte genoemd, maar tegenwoordig komt deze aandoening vrijwel niet meer voor dankzij regelgeving die vereist dat vis die rauw wordt gegeten, vooraf moet worden ingevroren om de larven te doden.

• Epidemiologie van anisakiasis
• Oorzaken: Consumptie van rauwe of onvoldoende verhitte vis
• Levenscyclus van Anisakis-wormen
• Symptomen: Misselijkheid, braken en buikpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van haringwormziekte
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van parasitaire ziekte
• Actuele stand van zaken en onderzoek
• Voedselveiligheidsmaatregelen
• Bewustwording en educatie

Epidemiologie van anisakiasis

Anisakiasis komt vooral voor in delen van de wereld waar vis rauw, licht ingelegd of gezouten wordt gegeten. Gebieden met een hoge prevalentie van deze ziekte zijn onder andere:

• Scandinavië: door de consumptie van kabeljauwlevers.
• Japan: door het eten van sashimi.
• Nederland: door het eten van maatjesharing.
• Spanje: door het consumeren van ansjovis en andere vis gemarineerd in escabeche.
• De Pacifische kust van Zuid-Amerika: door het eten van ceviche.

Oorzaken: Consumptie van rauwe of onvoldoende verhitte vis

Anisakiasis is een parasitaire infectie van het maagdarmkanaal veroorzaakt door larven van wormen van het geslacht Anisakis en aanverwante geslachten zoals Pseudoterranova. De infectie ontstaat door het consumeren van rauwe of onvoldoende verhitte zeevissen of inktvissen die larven van de nematode Anisakis simplex bevatten. Soms kunnen ook allergische reacties optreden door chemicaliën die door de wormen in het visvlees worden achtergelaten. Binnen enkele uren na inname proberen de parasitaire larven zich door de darmwand te graven, maar omdat ze niet door de wand heen kunnen dringen, blijven ze vastzitten en sterven. De aanwezigheid van de parasiet veroorzaakt een ontstekingsreactie in de maag, darmen of slokdarm, waarbij immuunresponsen leiden tot de vorming van een granuloom (ontstekingsmassa) die het spijsverteringsstelsel kan blokkeren, wat ernstige buikpijn, ondervoeding en braken veroorzaakt.

Levenscyclus van Anisakis-wormen

Anisakis-soorten hebben een complexe levenscyclus waarbij ze verschillende gastheren passeren. De levenscyclus begint met de afgifte van eieren in het zeewater, die uitkomen en door schaaldieren worden gegeten. Deze schaaldieren worden vervolgens gegeten door vissen of inktvissen. De larven ontwikkelen zich in de darmwand van deze vissen en verpakken zich in een cyste in een beschermende laag, meestal aan de buitenzijde van de buikorganen, maar soms ook in de spieren of onder de huid. De cyclus wordt voltooid wanneer een geïnfecteerde vis wordt gegeten door een zeezoogdier, zoals een walvis, zeehond, zeeleeuw, dolfijn, of door andere dieren zoals zeevogels of haaien. De nematode komt uit de cyste in de darmen, voedt zich, groeit, koppelt zich en legt eieren die met de ontlasting van de gastheer in het zeewater komen.

Symptomen: Misselijkheid, braken en buikpijn

Sommige patiënten ervaren een tintelend gevoel na of tijdens het eten van rauwe of onvoldoende verhitte vis of inktvis, veroorzaakt door de worm die zich in de mond of keel beweegt. Deze patiënten kunnen de worm vaak handmatig uit hun mond verwijderen of ophoesten, wat kan helpen om verdere infecties te voorkomen. Andere symptomen treden enkele uren na de inname van de larven op en omvatten braken (soms wordt de worm hiermee uit het lichaam verdreven), buikpijn, diarree, misselijkheid, opgezette buik, bloed in de ontlasting, slijm in de ontlasting en milde koorts. Af en toe komen ook allergische reacties met een huiduitslag en jeuk, angio-oedeem (zwelling van diepere huidlagen) en soms ook anafylaxie (ernstige allergische reactie) tot stand.

Diagnose en onderzoeken

De arts bevraagt de patiënt over een geschiedenis van het eten van onvoldoende verhitte vis of inktvis. De diagnose van anisakiasis stelt de arts met behulp van een gastroscopie (inwendig kijkonderzoek van de maag). De arts kan de larven visueel waarnemen en verwijderen, of anders merkt hij de aanwezigheid van de larven op door histopathologisch onderzoek van weefsel dat hij verwijderd heeft bij een biopsie of tijdens een operatie.

Behandeling van haringwormziekte

Voor de worm zijn mensen een doodlopende gastheer. De arts moet de worm uit het lichaam verwijderen via een endoscopie of chirurgie. Ook is een wormdodend medicijn beschikbaar, maar dit is mogelijk niet altijd even effectief.

Prognose

Anisakiasis verdwijnt meestal spontaan binnen enkele weken. Sporadisch houdt de parasitaire infectie maanden aan.

Complicaties

Sporadisch leidt een infectie tot een obstructie (verstopping) van de dunne darm (darmobstructie), wat een operatie kan vereisen, hoewel een arts soms ook medicatie inzet. Een darmperforatie (gat in de darmen = een noodgeval) is ook een mogelijke complicatie waarvoor een operatie nodig is.

Preventie van parasitaire ziekte

Consumenten en producenten moeten zich bewust zijn van het bestaan van anisakide-wormen bij vissen. Anisakiasis is makkelijk te voorkomen door adequaat te koken bij temperaturen hoger dan 63 °C of door de vis goed te bevriezen. Alle schaal- en schelpdieren en vis die bestemd zijn voor rauwe consumptie moeten gedurende vijftien uur worden ingevroren tot -35 °C of lager of gedurende zeven dagen regelmatig worden ingevroren tot -20 °C of lager.

Actuele stand van zaken en onderzoek

Anno augustus 2024 is anisakiasis nog steeds een aandachtspunt in de voedselveiligheid, vooral in landen met een hoge consumptie van rauwe vis. Recent onderzoek richt zich op het verbeteren van detectiemethoden voor Anisakis-larven in visproducten. Daarnaast wordt gekeken naar nieuwe technieken voor het doden van de larven zonder de kwaliteit van de vis te beïnvloeden. Onderzoekers zijn ook bezig met het ontwikkelen van behandelingsmethoden die effectiever zijn tegen de parasieten en de symptomen die zij veroorzaken.

Voedselveiligheidsmaatregelen

Internationale en nationale organisaties voor voedselveiligheid hebben richtlijnen opgesteld om anisakiasis te voorkomen. Deze richtlijnen omvatten het bevriezen en voldoende verhitten van vis, evenals het verbeteren van hygiënische praktijken tijdens de verwerking van vis. Consumenten worden aangemoedigd om zich bewust te zijn van de risico's van het eten van rauwe vis en de noodzaak om visproducten goed te koken of in te vriezen voor consumptie.

Bewustwording en educatie

Het vergroten van de bewustwording onder consumenten en voedselproducenten is cruciaal in het voorkomen van anisakiasis. Educatieve campagnes en trainingsprogramma's voor vissers, verwerkers en restauranthouders kunnen helpen om de risico's te minimaliseren. Door het verstrekken van juiste informatie over de veilige bereiding en consumptie van vis kan het aantal gevallen van anisakiasis aanzienlijk worden verminderd.