Gastro-intestinale perforatie: Gat in maag of darm

De maag, dunne darm en dikke darm maken deel uit van het maagdarmkanaal (gastro-intestinaal stelsel). In sommige omstandigheden kan zich een gat (perforatie) ontwikkelen in de wand van het maagdarmkanaal. Bij een gastro-intestinale perforatie ervaart de patiënt ernstige buikpijn, die verergert bij beweging en afneemt bij liggen. Indien onbehandeld, kan een maag- of darmperforatie leiden tot een buikvliesontsteking (peritonitis), wat vervolgens kan resulteren in bloedvergiftiging (sepsis). Een spoedoperatie is noodzakelijk, omdat anders de organen kunnen falen. Een snelle diagnose en behandeling verhogen de kans op een goede prognose en een beter herstel.

• Synoniemen voor gastro-intestinale perforatie
• Oorzaken: Door gat in maag of darm
• Risicofactoren van perforatie van maag, dunne of dikke darm
• Aandoeningen
• Medicatie
• Medische behandelingen
• Symptomen: Buikpijn
• Algemeen
• Peritonitis
• Sepsis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via spoedoperatie
• Prognose van maagperforatie of darmperforatie
• Complicaties
• Preventieve maatregelen en nazorg

Synoniemen voor gastro-intestinale perforatie

Andere benamingen voor een gastro-intestinale perforatie zijn onder andere:

• darmen: darmperforatie, gescheurde darm, perforatie van de darmen
• maag: maagperforatie

Oorzaken: Door gat in maag of darm

Bij de meeste patiënten ontstaat een gat in de maag of dunne darm; slechts sporadisch is de dikke darm getroffen. De inhoud van de maag, dunne darm of dikke darm kan in de buikholte terechtkomen wanneer er een gat aanwezig is. Dit kan leiden tot het binnendringen van bacteriën, wat peritonitis (buikvliesontsteking) veroorzaakt. Peritonitis is een ontsteking van het peritoneum, de dunne laag weefsel die de buikholte bekleedt. Zonder tijdige behandeling kan peritonitis leiden tot bloedvergiftiging (sepsis), wat op zijn beurt kan resulteren in orgaanfalen. Patiënten met een gastro-intestinale perforatie hebben daarom dringende medische zorg nodig.

Risicofactoren van perforatie van maag, dunne of dikke darm

Aandoeningen

Verschillende aandoeningen kunnen leiden tot gastro-intestinale perforaties, waaronder:

• acute cholecystitis (ontsteking van de galblaas met buikpijn en koorts)
• appendicitis (ontsteking van de blindedarm)
• darmkanker
• diverticulitis (ontstekingsaandoening die de dikke darm aantast)
• darmobstructie (verstopping van de darmen)
• inflammatoire darmaandoeningen zoals de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn) en colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• megacolon
• tumoren of kanker in de buik
• verwondingen of trauma aan de buik, zoals een steekwonde
• vreemde voorwerpen in het spijsverteringskanaal (zoals bijvoorbeeld een batterij)
• fecale impactie (vastzittende, droge en harde ontlasting)
• galstenen (harde afzettingen in de galblaas met galkoliek)
• ischemische colitis (ontsteking van de dikke darm door onvoldoende bloedtoevoer)
• maagzweren in de maag of dunne darm
• volvulus (darmobstructie door verdraaiing van de darm met obstipatie als gevolg)

Medicatie

Het gebruik van chemotherapie voor de behandeling van kanker brengt vaak bijwerkingen en risico's met zich mee, waaronder een gastro-intestinale perforatie. Deze complicatie kan ook optreden na het gebruik van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals ibuprofen.

Medische behandelingen

Hoewel zeldzaam, kan een medisch onderzoek of behandeling ook leiden tot gastro-intestinale perforaties. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren bij een endoscopie (inwendig kijkonderzoek van het lichaam). Tijdens een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm, vaak om darmkanker op te sporen) kan er per ongeluk een perforatie ontstaan. Ook een ERCP (endoscopische retrograde cholangiopancreatografie, een inwendig kijkonderzoek van de galwegen en alvleesklier) kan een risicofactor zijn voor een maag- of darmperforatie.

Symptomen: Buikpijn

Algemeen

Een patiënt met een gastro-intestinale perforatie ervaart meestal plotselinge, ernstige en aanhoudende buikpijn. De buik kan opgezwollen zijn en voelt vaak plankhard aan. Bij een perforatie in de maag of dunne darm begint de pijn vaak acuut, terwijl de pijn bij een perforatie in de dikke darm geleidelijker kan beginnen. De pijn verergert bij beweging of druk op de buik, maar kan afnemen bij liggen. Andere symptomen zijn braken, koorts, misselijkheid, en rillingen.

Peritonitis

Wanneer een gastro-intestinale perforatie leidt tot peritonitis, kunnen symptomen optreden zoals duizeligheid, een verhoogde hartslag (tachycardie), kortademigheid, en vermoeidheid. Daarnaast kan de patiënt minder urineren (oligurie) en kan er sprake zijn van obstipatie of het niet kunnen laten van winden (winderigheid).

Sepsis

Indien peritonitis evolueert naar sepsis, kunnen symptomen zoals een snelle ademhaling (tachypneu), een verhoogde hartslag, koorts en verwardheid optreden. Sepsis is een levensbedreigende aandoening en vereist onmiddellijke medische interventie.

Diagnose en onderzoeken

Om de diagnose van een maag- of darmperforatie te bevestigen, zijn verschillende onderzoeken noodzakelijk:

• Bloedonderzoek om tekenen van infectie of mogelijk bloedverlies op te sporen.
• CT-scan om de aanwezigheid van perforaties zichtbaar te maken.
• Echografie om snel de aanwezigheid en soms de oorzaak van vrije lucht in de buikholte te detecteren.
• Röntgenfoto's van de borstkas (thoraxfoto) en de buik om lucht in de buikholte te identificeren, wat kan duiden op een perforatie.

Behandeling via spoedoperatie

Hoewel er zeldzame gevallen zijn waarbij een patiënt spontaan herstelt van een gastro-intestinale perforatie met alleen een antibioticakuur, is in de meeste gevallen een spoedoperatie noodzakelijk. Tijdens deze operatie voert de chirurg een verkennende laparotomie uit (chirurgische opening van de buikholte) en repareert hij eventuele gaten in het maagdarmkanaal. De chirurg verwijdert ook de inhoud die mogelijk in de buikholte is gelekt, waardoor hij peritonitis behandelt en sepsis voorkomt. In sommige gevallen kan het noodzakelijk zijn om een deel van de darm te verwijderen, wat kan resulteren in de noodzaak van een colostoma of ileostoma. Hierbij wordt de darminhoud verzameld in een zakje dat aan de buik is gehecht. Indien er sprake is van sepsis, krijgt de patiënt intraveneuze (via een ader) antibiotica toegediend.

Prognose van maagperforatie of darmperforatie

Zoals bij elke medische aandoening, verbeteren de vooruitzichten aanzienlijk door een vroege diagnose en behandeling. De grootte van de perforatie en de tijd die is verstreken voordat de behandeling is gestart, bepalen in grote mate hoe succesvol de chirurgische ingreep zal zijn en hoe goed de patiënt zal herstellen.

Complicaties

Een perforatie van de maag of darm kan leiden tot ernstige complicaties zoals inwendige bloedingen en sepsis. Ook kunnen abdominale abcessen of blijvende darmschade optreden, waarbij soms een deel van de darm afsterft. Andere mogelijke complicaties na een operatie zijn wondinfecties en niet-genezende wonden. Bepaalde leefstijlfactoren, zoals het gebruik van bepaalde medicijnen (bijvoorbeeld corticosteroïden), roken, overmatig alcoholgebruik (alcoholmisbruik), en overgewicht, kunnen het risico op deze complicaties vergroten. Daarnaast kan langzame wondgenezing optreden bij patiënten met aandoeningen zoals diabetes mellitus type 2, een hematoom (bloeduitstorting), en ondervoeding.

Preventieve maatregelen en nazorg

Om de risico's van een gastro-intestinale perforatie te verminderen, is het belangrijk om onderliggende aandoeningen zoals maagzweren, diverticulitis en inflammatoire darmaandoeningen goed te behandelen en te beheren. Het vermijden van risicofactoren zoals overmatig gebruik van NSAID's, roken, en alcohol kan ook helpen om de kans op perforatie te verkleinen. Na een chirurgische ingreep is het van belang om de instructies van de arts op te volgen, waaronder het nemen van voorgeschreven medicatie, het onderhouden van een gezond dieet, en het vermijden van zware fysieke inspanningen totdat de wond volledig is genezen.

Lees verder

• Maagperforatie: Gat in maagwand met buikpijn en braken