Gastro-intestinale perforatie: Gat in maag of darm

De maag, dunne darm en dikke darm maken deel uit van het maagdarmkanaal (gastro-intestinaal stelsel). In sommige omstandigheden ontwikkelt zich een gat (perforatie) in de wand van het maagdarmkanaal. Bij een gastro-intestinale perforatie ervaart de patiënt veel pijn in de buik wat verergert bij het bewegen en afneemt bij het gaan liggen. Onbehandeld leidt de darm- of maagperforatie tot een buikvliesontsteking (peritonitis), wat dan op zijn beurt weer resulteert in bloedvergiftiging (sepsis). Een spoedoperatie is vereist omdat anders de organen stoppen met werken. Een snelle diagnose en behandeling verhogen de kans op een goede prognose en een beter herstel.

• Synoniemen voor gastro-intestinale perforatie
• Oorzaken: Door gat in maag of darm
• Risicofactoren van perforatie van maag, of dunne of dikke darm
• Aandoeningen
• Medicatie
• Medische behandelingen
• Symptomen: Buikpijn
• Algemeen
• Peritonitis
• Sepsis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via spoedoperatie
• Prognose van maagperforatie of darmperforatie
• Complicaties

Synoniemen voor gastro-intestinale perforatie

Andere namen voor een gastro-intestinale perforatie zijn onder andere:

• darmen: een darmperforatie, een gescheurde darm, een perforatie van de darmen
• maag: maagperforatie

Oorzaken: Door gat in maag of darm

Bij de meeste patiënten ontstaat een gat in de maag of dunne darm; slechts sporadisch is de dikke darm getroffen. De inhoud van de maag, dunne darm of dikke darm komt in de buikholte terecht wanneer een gat aanwezig is. Hierdoor dringen ook bacteriën binnen, wat leidt tot peritonitis (buikvliesontsteking). Bij peritonitis ontstaat een ontsteking van het peritoneum (de dunne laag weefsel die langs de buik loopt). Zonder behandeling resulteert peritonitis in bloedvergiftiging (sepsis). Sepsis veroorzaakt op zijn beurt orgaanfalen. Patiënten met een gastro-intestinale perforatie hebben daarom dringende medische zorg nodig.

Risicofactoren van perforatie van maag, of dunne of dikke darm

Aandoeningen

Veel verschillende aandoeningen leiden tot gastro-intestinale perforaties, waaronder:

• acute cholecystitis (ontsteking van de galblaas met buikpijn en koorts)
• appendicitis (ontsteking van het aanhangsel van de blindedarm)
• darmkanker
• diverticulitis: een ontstekingsaandoening die de dikke darm aantast
• een darmobstructie (verstopping van de darmen)
• een inflammatoire darmaandoening zoals de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn) en colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• een megacolon
• een tumor of kanker in de buik
• een verwonding of trauma aan de buik, zoals een steekwonde
• een vreemd voorwerp in het spijsverteringskanaal (zoals bijvoorbeeld een batterij)
• fecale impactie (vastzittende droge en harde brok ontlasting)
• galstenen (harde afzettingen in galblaas met galkoliek)
• ischemische colitis: ontsteking van de dikke darm door onvoldoende bloedtoevoer
• maagzweren in de maag of dunne darm
• volvulus: een darmobstructie (verstopping van de darm) die optreedt wanneer de dikke darm verdraaid raakt met obstipatie als gevolg

Medicatie

Het nemen van chemotherapie voor de behandeling van kanker brengt vaak bijwerkingen en risico's met zich mee, zoals een gastro-intestinale perforatie. Deze complicatie komt ook af en toe voor na het nemen van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals ibuprofen.

Medische behandelingen

Zeer zelden leidt een medisch onderzoek ook tot gastro-intestinale perforaties. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij een endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam). Dit is een procedure waarbij de arts een kleine camera gebruikt om naar de darm te kijken. Ook na een colonoscopie, inwendig kijkonderzoek van de dikke darm die mogelijk darmkanker opspoort, leidt mogelijk tot een gastro-intestinale perforatie. Voorts vormt een ERCP (endoscopische retrograde cholangiopancreatografie: inwendig kijkonderzoek van de galwegen en de alvleesklier) een risicofactor voor een maagperforatie of darmperforatie.

Symptomen: Buikpijn

Algemeen

Een patiënt met gastro-intestinale perforatie ervaart ernstige constante buikpijn. De buik steekt mogelijk naar voor uit of is gezwollen en voelt bovendien plankhard aan. Bevindt het gat zich in de maag of dunne darm, dan start de pijn plotseling. De pijn treedt geleidelijk op wanneer de perforatie in de dikke darm plaatsvindt. De pijn verergert bij het bewegen of bij druk op de buik, maar neemt af bij het gaan liggen. Andere symptomen van gastro-intestinale perforatie zijn braken, koorts, misselijkheid en rillingen.

Peritonitis

Als een patiënt met maagperforatie of darmperforatie te maken krijgt met peritonitis ervaart hij mogelijk duizeligheid, een hoge hartslag (tachycadie), kortademigheid en en vermoeidheid. Hij moet ook minder urineren (oligurie), minder ontlasting maken of laat minder winden.

Sepsis

Als peritonitis leidt tot sepsis, ontstaan volgende tekenen: een snelle ademhaling (tachypneu), een verhoogde hartslag, koorts en verwardheid.

Diagnose en onderzoeken

Voor het bevestigen van de diagnose van een maag- of darmperforatie zijn enkele onderzoeken vereist:

• een bloedonderzoek (tekenen van een infectie en mogelijk bloedverlies opsporen)
• een CT-scan (gaten zijn hierdoor zichtbaar)
• een echografie (is nuttig als een eerste diagnostische test om de aanwezigheid en soms de oorzaak van de lucht in de buikholte te bepalen)
• een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) en de buik (bij een gastro-intestinale perforatie bevindt zich lucht in de buikholte)

Behandeling via spoedoperatie

In zeldzame gevallen herstelt een patiënt spontaan van een gastro-intestinale perforatie en is er enkel een antibioticakuur vereist. Een spoedoperatie is echter meestal vereist wanneer patiënten kampen met een gastro-intestinale perforatie. De chirurg voert eerst een verkennende laparotomie (chirurgische opening van de buikholte) en repareert dan eventuele gaten in het maagdarmkanaal. De chirurg verwijdert ook alle stoffen uit de maag, dunne darm of dikke darm die zich nu in de buik bevinden. Hierdoor behandelt hij peritonitis en voorkomt hij sepsis. Bij sommige patiënten moet de chirurg wel een deel van de darm verwijderen. Hierdoor heeft een patiënt een colostoma (kunstmatige opening in dikke darm) of ileostoma nodig. De darminhoud komt dan terecht in een zak die vastgehecht is aan de buik. Als een patiënt sepsis heeft, dient de arts hem zo snel mogelijk intraveneus (via een ader) antibiotica toe.

Prognose van maagperforatie of darmperforatie

Zoals bij elke aandoening, verbeteren de vooruitzichten door een vroege diagnose en behandeling. De grootte van het gat en de tijdsduur vóór de behandeling bepalen hoe succesvol de chirurgische reparatie van het gat zal zijn en hoe de patiënt zal herstellen.

Complicaties

Door een perforatie van de maag of darm treedt mogelijk een inwendige bloeding en sepsis op. Een gastro-intestinale perforatie leidt soms ook tot abdominale abcessen of blijvende darmschade. Soms sterft een deel van de darm af. Wondinfecties of niet-genezende wonden zijn andere complicaties van de operatie. Bepaalde leefstijlfactoren verhogen eveneens het op deze complicaties, zoals het gebruik van bepaalde medicijnen (zoals een behandeling met corticosteroïden), roken, te veel alcohol drinken (alcoholmisbruik) en overgewicht. Een langzame wondgenezing komt ook tot stand wanneer een patiënt lijdt aan één of meer van volgende aandoeningen diabetes mellitus (suikerziekte) type 2, een hematoom (bloeduitstorting door bloed buiten bloedvaten) en ondervoeding.

Lees verder

• Maagperforatie: Gat in maagwand met buikpijn en braken