Tongpijn: Oorzaken van pijnlijke tong (pijn aan tong)

De menselijke tong is een opmerkelijk orgaan, bestaande uit een complex netwerk van spieren die cruciaal zijn voor functies zoals eten, slikken en proeven. Een gezonde tong vertoont meestal een roze kleur en is bedekt met papillen, kleine uitstekende structuren op het oppervlak. Tongpijn, of glossodynie, kan worden veroorzaakt door een scala aan factoren, variërend van eenvoudige irritaties tot ernstigere aandoeningen. Meestal verdwijnen deze symptomen spontaan, maar bij aanhoudende of onverklaarbare veranderingen in de tong is het raadzaam om een (tand)arts te raadplegen. Sommige oorzaken van tongpijn vereisen specifieke medische behandeling.

• Aandoeningen en pijn aan de tong
• Aften
• Brandend mond-syndroom
• Glossitis
• Landkaarttong
• Koortsblaasjes
• Mediane romboïde glossitis
• Roken: Leukoplakie en erytroplakie
• Spruw
• Tongtumoren
• Omgevingsfactoren en pijnlijke tong
• Bijten op de tong of verwondingen aan de tong
• Eten van ananas
• Lichaamsbeweging
• Minder voorkomende oorzaken van tongpijn
• Goede mondhygiëne en tongverzorging
• Aanvullende voorzorgsmaatregelen
• Wanneer medische hulp zoeken?

Aandoeningen en pijn aan de tong

Aften

Aften zijn pijnlijke zweren die vaak in de mond voorkomen. Hoewel de exacte oorzaak onbekend blijft, zijn er verschillende risicofactoren die aften kunnen uitlokken:

• Gekruid of zuur voedsel
• Emotionele stress
• Fysieke stress door ziekte
• Hormonale veranderingen, vooral bij vrouwen

Aften kunnen ook optreden als bijwerking van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) en bètablokkers. Tevens kunnen bepaalde mondspoelingen tongpijn veroorzaken bij sommige mensen. Bij de ziekte van Behçet, een zeldzame aandoening die ontsteking van de bloedvaten veroorzaakt, kunnen ook aften ontstaan. Deze niet-besmettelijke zweren, die vaak op de lippen, wangen of onder de tong verschijnen, kunnen het eten en praten bemoeilijken. Ze worden gekenmerkt door kleine, ronde, witte vlekjes met een rode rand. Vaak herstellen aften spontaan. Behandelingen zoals pijnstillers, het spoelen van de mond met zout water of mondwater kunnen verlichting bieden. Als aften meer dan drie keer per jaar terugkomen of intense pijn veroorzaken, is het raadzaam om een (tand)arts te raadplegen.

Brandend mond-syndroom

Het brandend mond-syndroom (mondbranden) is een aandoening gekenmerkt door een brandend, gevoelloos of tintelend gevoel op de tong. De oorzaak is niet altijd duidelijk, maar veel voorkomende oorzaken zijn:

• Allergische reacties op tandheelkundige producten of voedingsmiddelen
• Een droge mond (xerostomie)
• Schildklierproblemen
• Diabetes mellitus
• Voedingstekorten, zoals een tekort aan ijzer (ferriprieve anemie)
• Zure reflux

De pijn kan maanden of zelfs jaren aanhouden zonder zichtbare mondproblemen zoals zweren of roodheid. Er is geen specifieke diagnostische test voor het brandend mond-syndroom. Behandeling hangt af van de medische geschiedenis en de ernst van de pijn. Mogelijke behandelingen omvatten geruststelling, neuropathische pijnstillers en soms antidepressiva. De arts zal ook de onderliggende aandoening behandelen.

Glossitis

Glossitis verwijst naar ontsteking van de tong, vaak gepaard gaand met tongpijn. De oorzaken zijn divers, maar veel voorkomende zijn:

• Allergische reacties: Ernstige allergische reacties op bepaalde voedingsmiddelen, insectenbeten of andere factoren kunnen leiden tot plotselinge ontsteking van de tong. Dit kan zwelling veroorzaken, wat ademhalingsproblemen met zich mee kan brengen (tongzwelling).
• Coeliakie: Deze aandoening veroorzaakt maag- en darmklachten door de consumptie van gluten en kan atrofische glossitis veroorzaken.
• Voedingstekorten: Tekorten aan ijzer of vitamine B12 kunnen leiden tot ontsteking van de tong. Het falen van de absorptie van vitamine B12 wordt aangeduid als 'pernicieuze anemie'.

Landkaarttong

Landkaarttong is een aandoening waarvan de oorzaak niet volledig begrepen wordt. Het lijkt gerelateerd te zijn aan psoriasis, een chronische huidziekte die gekenmerkt wordt door een droge huid en schilfers. Deze aandoening kan ook voorkomen bij mensen zonder psoriasis. Bij landkaarttong verdwijnen de papillen en ontstaan er gladde, rode vlekken op de tong, omgeven door een witte rand, wat de tong een kaartachtig uiterlijk geeft. Sommige mensen ervaren een brandend of pijnlijk gevoel. Behandelingen zoals plaatselijke verdovende middelen of corticosteroïden kunnen de pijn verlichten.

Koortsblaasjes

Het herpes simplex-virus veroorzaakt besmettelijke koortsblaasjes. De verspreiding gebeurt via huid-op-huidcontact, zoals kussen of het delen van drankjes en keukengerei. Zelfs zonder zichtbare symptomen kan de infectie worden doorgegeven. Bij een koortslip verschijnen met vocht gevulde blaasjes die kunnen overgaan in korstjes. Koortsblaasjes komen vaak aan de buitenkant van de mond voor, maar kunnen ook de tong aantasten, wat leidt tot pijn, tintelingen en een brandend gevoel. Antivirale medicijnen kunnen helpen de ernst en duur van de koortsblaasjes te verminderen. Het herpesvirus blijft echter levenslang aanwezig, wat betekent dat koortsblaasjes kunnen terugkeren.

Mediane romboïde glossitis

Mediane romboïde glossitis wordt vaak veroorzaakt door een schimmelinfectie, meestal mondspruw. Risicofactoren voor deze aandoening zijn:

• (Slecht passende) kunstgebitten
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Een droge mond (xerostomie)
• Slechte mondhygiëne
• Een verzwakt immuunsysteem door chemotherapie of radiotherapie voor kankerbehandeling
• Ingeademde corticosteroïden voor de behandeling van astma
• Recent antibioticagebruik
• Roken

Bij deze aandoening verschijnt een glad, rood, vlak gebied in het midden van de tong. Symptomen zijn niet altijd aanwezig, en de aandoening wordt vaak pas ontdekt door een (tand)arts. Tongpijn kan optreden, vooral bij het eten van bepaald voedsel. De arts zal de onderliggende schimmelinfectie behandelen met antimycotica (schimmeldodende medicijnen).

Roken: Leukoplakie en erytroplakie

Roken heeft aanzienlijke negatieve gevolgen voor de gezondheid, waaronder de mond en tong. Het veroorzaakt irritatie en schade aan de papillen van de tong, wat kan leiden tot verminderd smaakgevoel en tongpijn. Rokers lopen ook een hoger risico op leukoplakie, waarbij niet-te-verwijderen, verdikte witte vlekken in de mond en tong ontstaan. Erytroplakie is een aandoening waarbij rode vlekken op de tong verschijnen, wat kan duiden op een verhoogd risico op mondkanker. Beide aandoeningen vereisen medische evaluatie. Stoppen met roken kan de mondgezondheid verbeteren en het risico op ernstige aandoeningen verminderen.

Spruw

De schimmel Candida komt van nature voor in de mond, keel en het spijsverteringskanaal. Wanneer deze schimmel in overmaat groeit, kan een schimmelinfectie ontstaan die bekend staat als candidiasis. Dit komt vaker voor bij pasgeboren baby’s, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. Spruw kan verschillende lichaamsdelen aantasten, maar wanneer de mond is geïnfecteerd, spreekt men van mondspruw of orale candidiasis. Dit uit zich in pijnlijke, gele of witte vlekken op de tong en in de mond. De behandeling bestaat uit schimmeldodende medicijnen die meestal leiden tot een snelle verbetering. Binnen twee weken na het starten van de medicatie verdwijnen de klachten doorgaans.

Tongtumoren

Een tumor op de tong kan zowel goedaardig als kwaadaardig zijn en kan tongpijn veroorzaken. Tumoren kunnen zich uiten als pijnlijke bultjes, knobbels of witte vlekken op de tong die niet verdwijnen. Andere symptomen die gepaard kunnen gaan met een tongtumor zijn gevoelloosheid, pijn bij het slikken en onverklaarbare bloedingen. Bij het vermoeden van een tumor op de tong is het essentieel om onmiddellijk een arts te raadplegen voor een juiste diagnose en behandeling.

Omgevingsfactoren en pijnlijke tong

Bijten op de tong of verwondingen aan de tong

Soms bijten mensen per ongeluk op de tong tijdens het eten, wat kan leiden tot scherpe pijn. Bij contactsporten of een auto-ongeluk kunnen ook tongverwondingen optreden. Bij epilepsie kan de patiënt onbewust op de tong bijten tijdens een aanval, wat leidt tot tongletsel. Meestal geneest een pijnlijke tong binnen enkele dagen tot twee weken. Het gorgelen met een warme zoutoplossing kan helpen om de pijn te verlichten en de genezing te bevorderen. Ernstige beten of verwondingen aan de tong dienen door een arts te worden beoordeeld. In sommige gevallen kan het nodig zijn om de wond te hechten of een operatie uit te voeren. Spoedeisende hulp is vereist bij grote of diepe wonden of bij een overvloedige bloeding.

Eten van ananas

Veel mensen ervaren tongpijn na het eten van rauwe ananas of andere zure groenten en fruit. Ananas bevat enzymen zoals bromelaïne, die eiwitten afbreken, inclusief de eiwitten in de mond en op de tong. Dit kan tijdelijk een branderig gevoel veroorzaken, maar de tong herstelt zich meestal snel omdat de eiwitten in de mond snel worden vernieuwd.

Lichaamsbeweging

Sommige mensen ervaren tongpijn tijdens het rennen of andere lichamelijke activiteiten. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Het kan te maken hebben met spierspanning als gevolg van het klemmen van de kaak tijdens inspanning. Het ontspannen van de kaakspieren kan hierbij helpen. Bovendien zorgt de verhoogde bloeddoorstroming naar de tong door lichamelijke inspanning ervoor dat de tong opgezwollen en kloppend aanvoelt, wat een vervelend maar onschuldig gevoel kan zijn. Het verminderen van de ademhalingsfrequentie kan dit symptoom verlichten. Een andere mogelijke oorzaak van tongpijn tijdens lichamelijke activiteit is uitdroging (dehydratie). Het is belangrijk om voldoende te drinken, vooral tijdens fysieke inspanning, om tongpijn te voorkomen.

Minder voorkomende oorzaken van tongpijn

Tongpijn kan ook ontstaan door minder vaak voorkomende aandoeningen, zoals:

• Hand-, mond- en voetziekte: Een virale aandoening die vooral bij jonge kinderen voorkomt en kan leiden tot pijnlijke plekken in de mond.
• Glossofaryngeale neuralgie: Herhaalde episodes van ernstige tongpijn, mogelijk veroorzaakt door zenuwirritatie, ook wel zenuwpijnen genoemd.
• Hemolytische anemie: Een aandoening waarbij rode bloedcellen voortijdig afgebroken worden, wat kan leiden tot mondzweren en pijn.
• Lichen planus: Een chronische huidaandoening die mogelijk ook de mond aantast, wat kan resulteren in een wit kantenpatroon en pijnlijke plekken op de tong.
• Pemphigus vulgaris: Een zeldzame en ernstige auto-immuunziekte die blaren op de huid en in de mond veroorzaakt.
• Tropische spruw: Een darmaandoening die voorkomt in tropische gebieden en kan leiden tot diarree en gewichtsverlies.

Goede mondhygiëne en tongverzorging

Hoewel tongpijn niet altijd het gevolg is van slechte mondverzorging, is goede mondhygiëne cruciaal om problemen te voorkomen. Het wordt aangeraden om de tanden minimaal twee keer per dag te poetsen met fluoridetandpasta, minimaal één keer per dag te flossen en minimaal om de zes maanden een tandarts te bezoeken. Het borstelen van de tong kan ook nuttig zijn om een slechte adem (halitose) te voorkomen. Het is echter belangrijk om de tong niet te hard te borstelen of te schrapen, omdat dit tongirritatie kan verergeren. Mondwater op alcoholbasis dient vermeden te worden, vooral als iemand last heeft van een gevoelige tong of een droge mond heeft.

Aanvullende voorzorgsmaatregelen

Naast de basisregels van mondhygiëne kunnen aanvullende voorzorgsmaatregelen helpen om tongproblemen te voorkomen:

• Vermijd voedsel dat te veel zuur, gekruid of hard is, omdat dit de tong kan irriteren.
• Gebruik een zachte tandenborstel om de tong voorzichtig te reinigen.
• Zorg voor een evenwichtige voeding die rijk is aan vitamines en mineralen om de mondgezondheid te ondersteunen.
• Beperk het gebruik van alcohol en tabak, aangezien deze factoren de mondgezondheid kunnen beïnvloeden.

Wanneer medische hulp zoeken?

Het is belangrijk om medische hulp te zoeken als:

• Tongpijn aanhoudt langer dan twee weken of verergert.
• Er ongebruikelijke symptomen optreden, zoals ernstige bloeding, zwelling, of moeilijkheden met slikken.
• Er nieuwe of onverwachte symptomen optreden, zoals blaren, zweren of pijn die niet te verklaren is.

Lees verder

• Glossitis: Ontsteking van tong met glad & rood tongoppervlak
• Tongpiercing: Gevaren, zorg en tips bij tongpiercings
• Tongkrampen (linguale dystonie): Oorzaken van tongspasmen
• Tongbijten: Oorzaken en symptomen van bijten op de tong
• Tong: Afwijkingen aan de kleur, vorm en textuur