Glossofaryngeale neuralgie: Zenuwpijn in het gezicht

Bij glossofaryngeale neuralgie ontstaat schade van de negende schedelzenuw. Hierdoor ervaren patiënten extreme pijn in de achterkant van de keel, de tong en het oor. Hoewel de exacte oorzaak niet bekend is, maar meestal is wel een bloedvat aanwezig dat schade aan de zenuw veroorzaakt. Medicijnen verlichten meestal in eerste instantie de pijnklachten, maar ook andere medische procedures en een operatie zijn inzetbaar voor het verlichten van de zenuwpijn.

• Epidemiologie van zenuwaandoening
• Prevalentie van glossofaryngeale neuralgie
• Geslachtsverschillen
• Oorzaken van glossofaryngeale neuralgie
• Mechanisme
• Zenuwbeschadiging
• Oorzaken van zenuwcompressie
• Neurofysiologische veranderingen
• Oorzaken en risicofactoren: Schade aan zenuw
• Risicofactoren: Samenpersing van zenuw door tumor of bloedvat
• Risicogroepen
• Oudere volwassenen
• Mannen
• Patiënten met neurovasculaire aandoeningen
• Symptomen: Aanvallen van zenuwpijn aan gezicht
• Negende hersenzenuw
• Tiende hersenzenuw
• Alarmsymptomen
• Plotselinge, intense pijn
• Langdurige of terugkerende symptomen
• Andere neurologische symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van glossofaryngeale neuralgie
• Prognose van aandoening
• Korte termijn prognose
• Langdurige prognose
• Complicaties
• Preventie
• Gezond levensstijl en medische controle
• Vroege diagnose en behandeling
• Behandeling van onderliggende aandoeningen

Epidemiologie van zenuwaandoening

Glossofaryngeale neuralgie is een zeldzame aandoening die zenuwpijn veroorzaakt in het gezicht, meestal langs de zenuw van de mond, keel en keelholte. De aandoening is relatief ongebruikelijk, maar kan een aanzienlijke impact hebben op het dagelijks leven van patiënten die eraan lijden.

Prevalentie van glossofaryngeale neuralgie

De prevalentie van glossofaryngeale neuralgie is moeilijk te bepalen, maar het wordt geschat dat minder dan 1 op de 100.000 mensen jaarlijks de diagnose krijgt. De aandoening komt vaker voor bij volwassenen, vooral degenen van middelbare leeftijd of ouder, met een piek bij 50 tot 70 jaar.

Geslachtsverschillen

Er is een lichte oververtegenwoordiging van mannen met glossofaryngeale neuralgie, hoewel de aandoening zowel mannen als vrouwen kan treffen. De symptomen kunnen zich plotseling voordoen en kunnen zowel af en toe als chronisch zijn, wat een aanzienlijke invloed heeft op de levenskwaliteit van de patiënt.

Oorzaken van glossofaryngeale neuralgie

De aandoening wordt vaak geassocieerd met druk op de glossofaryngeale zenuw, die door de keelholte en de mond slingert. Dit kan worden veroorzaakt door een tumor, vernauwing of verwonding aan de zenuw, maar het kan ook idiopathisch zijn, wat betekent dat er geen duidelijke oorzaak wordt gevonden.

Mechanisme

Het mechanisme van glossofaryngeale neuralgie is gerelateerd aan de irritatie van de glossofaryngeale zenuw, die verantwoordelijk is voor de pijnsensaties in het gezicht, de mond en de keel.

Zenuwbeschadiging

De zenuwpijn wordt veroorzaakt door een beschadiging of irritatie van de glossofaryngeale zenuw. Deze zenuw heeft een belangrijk functie bij het doorgeven van gevoel van de mond, keel en het achterste deel van de tong naar de hersenen. Irritatie of druk op de zenuw kan een pijnreactie veroorzaken.

Oorzaken van zenuwcompressie

De meeste gevallen van glossofaryngeale neuralgie worden veroorzaakt door compressie van de zenuw door naburige structuren, zoals bloedvaten, tumoren of andere massa's die zich nabij de zenuw bevinden. In sommige gevallen kan het een resultaat zijn van verwondingen, zoals een breuk of postoperatieve schade.

Neurofysiologische veranderingen

De zenuwvezels kunnen door compressie of schade op een abnormale manier signalen naar de hersenen sturen, wat leidt tot de typische pijnklachten. Deze pijn is vaak scherp, plotseling en kan gepaard gaan met andere symptomen zoals een verstoord gevoel in de mond of keel.

Oorzaken en risicofactoren: Schade aan zenuw

Glossofaryngeale neuralgie wordt vaak veroorzaakt door compressie van de glossopharyngeale zenuw, meestal door een bloedvat dat tegen de zenuw aan drukt. Het kan ook voortkomen uit zenuwletsel of -irritatie door andere aandoeningen zoals multiple sclerose of een tumor in de regio.

Risicofactoren: Samenpersing van zenuw door tumor of bloedvat

Meestal is er een bloedvat aanwezig dat de zenuw samenperst. Ook een tumor aan de schedelbasis die op de glossofaryngeale zenuw drukt vormt een risicofactor. Tumoren of infecties van de keel en mond die op de glossofaryngeale zenuw drukken zijn andere risicofactoren. Patiënten met keelkanker of halskanker zijn ook vaker aangetast door deze zenuwaandoening. De veroudering en multiple sclerose zijn tot slot andere factoren die de kans op de zenuwaandoening verhogen.

Risicogroepen

Hoewel glossofaryngeale neuralgie een zeldzame aandoening is, zijn er bepaalde groepen die meer kans hebben om het te ontwikkelen.

Oudere volwassenen

De aandoening komt vaker voor bij ouderen, waarschijnlijk vanwege veroudering van de bloedvaten en zenuwen, waardoor de kans op compressie of schade aan de glossofaryngeale zenuw toeneemt.

Mannen

Hoewel de aandoening zowel mannen als vrouwen kan treffen, komt glossofaryngeale neuralgie vaker voor bij mannen. Dit zou kunnen worden verklaard door verschillen in anatomie, hormonen of andere fysiologische factoren die de kwetsbaarheid voor zenuwcompressie beïnvloeden.

Patiënten met neurovasculaire aandoeningen

Mensen die lijden aan aandoeningen zoals multiple sclerose, diabetes of een voorgeschiedenis van een beroerte kunnen een verhoogd risico lopen om glossofaryngeale neuralgie te ontwikkelen. Deze aandoeningen kunnen leiden tot een verhoogde kans op zenuwbeschadiging of -compressie.

Symptomen: Aanvallen van zenuwpijn aan gezicht

Negende hersenzenuw

Bij glossofaryngeale neuralgie ontstaan herhaalde episodes van hevige brandende of prikkende pijn in het gezicht, meer bepaald in de tong (tongpijn), de keel (keelpijn), de oren (oorpijn aan de uitwendige gehoorgang), de amandelen of het gebied onder de kaakhoek (kaakpijn). De zenuwpijn heeft meestal effect op één kant van de keel, maar bij één op de vier patiënten zijn wel beide kanten getroffen. Deze aanvallen van intense stekende, schietende en scherpe pijnscheuten (die aanvoelen als elektrische schokken) verschijnen vaak zonder waarschuwing, of anders treden ze op door het slikken, kauwen, praten, hoesten, gapen of lachen. De episodes houden enkele seconden tot enkele minuten aan. De aanvallen komen terug over meerdere dagen of weken en vervolgens komt de patiënt terecht in een remissie van enkele maanden of jaren waarbij geen symptomen optreden.

Tiende hersenzenuw

Bij circa 10% van de patiënten ontstaan potentieel levensbedreigende episodes van hartafwijkingen omdat ook de nabijgelegen nervus vagus (de tiende (X) hersenzenuw) aangetast is. Een langzame pols, een plotselinge daling van de bloeddruk, flauwvallen (syncope) en toevallen zijn dan mogelijke symptomen.

Alarmsymptomen

Er zijn verschillende alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstigere vorm van glossofaryngeale neuralgie, of op complicaties die verdere behandeling vereisen.

Plotselinge, intense pijn

De meest kenmerkende klacht bij glossofaryngeale neuralgie is plotselinge, scherpe pijn in het gezicht, die vaak voorkomt na het eten, slikken of praten. Deze pijn kan kort en intens zijn, en het kan gepaard gaan met andere symptomen zoals duizeligheid of vermoeidheid.

Langdurige of terugkerende symptomen

Als de symptomen langer dan normaal aanhouden of terugkeren, kan dit duiden op een verergering van de aandoening of een onderliggende medische oorzaak die behandeling vereist. Regelmatige opvolging bij de arts is belangrijk in dergelijke gevallen.

Andere neurologische symptomen

In sommige gevallen kan glossofaryngeale neuralgie gepaard gaan met andere neurologische symptomen, zoals tintelingen, gevoelloosheid of verlamming van delen van het gezicht of de tong. Dit kan wijzen op een ernstiger probleem, zoals zenuwschade of een aandoening van het centrale zenuwstelsel.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Een arts raakt de achterkant van de keel aan met een wattenstaafje omdat hij zo gaat proberen een pijnaanval uit te lokken. Als dit pijn veroorzaakt, brengt de arts een plaatselijke verdoving aan op de achterkant van de keel en voert de arts de pijnstimulus opnieuw uit. Als de pijn niet wordt geactiveerd terwijl het gebied verdoofd is, stelt de arts de diagnose van glossofaryngeale neuralgie.

Diagnostisch onderzoek
De arts zet soms nog een MRI-scan of MRA-scan in om tumoren op te sporen of om een bloedvat in beeld te brengen dat de zenuw comprimeert (samendrukt).

Differentiële diagnose
De glossofaryngeale pijn is vergelijkbaar met trigeminusneuralgie (aangezichtspijn met pijnscheuten) en daarom stelt een arts soms de verkeerde diagnose. Een neurochirurg die gespecialiseerd is in gezichtspijn, is het best geplaatst om het onderscheid te maken.

Behandeling van glossofaryngeale neuralgie

Heel wat behandelingen zijn beschikbaar voor het verlichten van de gezichtspijn veroorzaakt door glossofaryngeale neuralgie. De arts zet medicijnen (anticonvulsiva), een naaldprocedure, radiotherapie en/of een operatie in. Meestal schrijft hij eerst medicatie voor, en pas als dit niet helpt of wanneer ernstige bijwerkingen ontstaan, bespreekt de arts andere procedures met de patiënt. Af en toe is een operatie (microvasculaire decompressie) de enige behandelingsoptie. De operatie heeft wel een klein risico op slikproblemen, eenzijdig gehoorverlies, een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen), onbalans, pijn in het gebied van de incisie (chirurgische insnijding), en een lek of infectie van het hersenvocht.

Prognose van aandoening

De prognose van glossofaryngeale neuralgie hangt sterk af van de oorzaak en de behandelingsmogelijkheden. In veel gevallen kunnen de symptomen effectief worden behandeld, hoewel sommige patiënten langdurige pijn ervaren.

Korte termijn prognose

Met een juiste behandeling, zoals medicatie of soms een chirurgische ingreep, kunnen veel patiënten verlichting ervaren van hun symptomen. In sommige gevallen kan de pijn volledig verdwijnen, terwijl het in andere gevallen slechts gedeeltelijk kan verminderen.

Langdurige prognose

Patiënten die lijden aan een chronische vorm van glossofaryngeale neuralgie kunnen langdurige pijn ervaren, zelfs met behandeling. In dergelijke gevallen kan een levenslange controle en symptomatische behandeling nodig zijn.

Complicaties

Complicaties van glossofaryngeale neuralgie kunnen voortkomen uit de ziekte zelf of uit de behandeling. Deze kunnen onder andere chronische pijn, bijwerkingen van medicatie, en complicaties van chirurgische ingrepen omvatten.

Preventie

Hoewel glossofaryngeale neuralgie vaak moeilijk te voorkomen is, zijn er enkele preventieve maatregelen die het risico op het ontwikkelen van de aandoening kunnen helpen verminderen.

Gezond levensstijl en medische controle

Het handhaven van een gezonde levensstijl, inclusief het vermijden van risicofactoren zoals roken en het beheren van aandoeningen zoals diabetes, kan helpen de kans op zenuwcompressie of schade te verminderen.

Vroege diagnose en behandeling

Vroege detectie van de symptomen van glossofaryngeale neuralgie en het zoeken naar medische hulp kan helpen de progressie van de aandoening te beperken. Dit kan ook het risico op complicaties zoals langdurige zenuwbeschadiging verminderen.

Behandeling van onderliggende aandoeningen

Voor patiënten met een onderliggende aandoening zoals multiple sclerose of vasculaire compressie, kan het beheren van deze aandoeningen helpen om de kans op het ontwikkelen van glossofaryngeale neuralgie te verminderen. Regelmatige controle door een arts is cruciaal voor patiënten in deze risicogroepen.

Lees verder

• Gezichtspijn: Oorzaken van pijn aan gelaat of aangezicht
• Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade
• Keelpijn: Oorzaken van pijn aan keel (pijnlijke keel)
• Tongpijn: Oorzaken van pijnlijke tong (pijn aan tong)
• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel