Glossofaryngeale neuralgie: Zenuwpijn in het gezicht

Bij glossofaryngeale neuralgie ontstaat schade van de negende schedelzenuw. Hierdoor ervaren patiënten extreme pijn in de achterkant van de keel, de tong en het oor. Hoewel de exacte oorzaak niet bekend is, maar meestal is wel een bloedvat aanwezig dat schade aan de zenuw veroorzaakt. Medicijnen verlichten meestal in eerste instantie de pijnklachten, maar ook andere medische procedures en een operatie zijn inzetbaar voor het verlichten van de zenuwpijn.

• Epidemiologie van zenuwaandoening
• Oorzaken en risicofactoren: Schade aan zenuw
• Risicofactoren: Samenpersing van zenuw door tumor of bloedvat
• Symptomen: Aanvallen van zenuwpijn aan gezicht
• Negende hersenzenuw
• Tiende hersenzenuw
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van glossofaryngeale neuralgie
• Prognose van aandoening

Epidemiologie van zenuwaandoening

Glossofaryngeale neuralgie is een zeldzame aandoening. De symptomen van glossofaryngeale neuralgie beginnen meestal bij vijftigplussers. Vrouwen zijn net iets vaker dan mannen aangetast door deze vorm van pijn aan het gezicht.

Oorzaken en risicofactoren: Schade aan zenuw

Glossofaryngeale neuralgie is het resultaat van irritatie van de negende schedelzenuw: de glossofarynx zenuw. De glossofaryngeale zenuw is de negende (IX) schedelzenuw, die ontstaat uit de hersenstam in de schedel. De zenuw levert gevoel aan de achterkant van de keel en tong en delen van het oor. De exacte oorzaak van glossofaryngeale neuralgie is niet bekend (oktober 2020).

Risicofactoren: Samenpersing van zenuw door tumor of bloedvat

Meestal is er een bloedvat aanwezig dat de zenuw samenperst. Ook een tumor aan de schedelbasis die op de glossofaryngeale zenuw drukt vormt een risicofactor. Tumoren of infecties van de keel en mond die op de glossofaryngeale zenuw drukken zijn andere risicofactoren. Patiënten met keelkanker of halskanker zijn ook vaker aangetast door deze zenuwaandoening. De veroudering en multiple sclerose zijn tot slot andere factoren die de kans op de zenuwaandoening verhogen.

Symptomen: Aanvallen van zenuwpijn aan gezicht

Negende hersenzenuw

Bij glossofaryngeale neuralgie ontstaan herhaalde episodes van hevige brandende of prikkende pijn in het gezicht, meer bepaald in de tong (tongpijn), de keel (keelpijn), de oren (oorpijn aan de uitwendige gehoorgang), de amandelen of het gebied onder de kaakhoek (kaakpijn). De zenuwpijn heeft meestal effect op één kant van de keel, maar bij één op de vier patiënten zijn wel beide kanten getroffen. Deze aanvallen van intense stekende, schietende en scherpe pijnscheuten (die aanvoelen als elektrische schokken) verschijnen vaak zonder waarschuwing, of anders treden ze op door het slikken, kauwen, praten, hoesten, gapen of lachen. De episodes houden enkele seconden tot enkele minuten aan. De aanvallen komen terug over meerdere dagen of weken en vervolgens komt de patiënt terecht in een remissie van enkele maanden of jaren waarbij geen symptomen optreden.

Tiende hersenzenuw

Bij circa 10% van de patiënten ontstaan potentieel levensbedreigende episodes van hartafwijkingen omdat ook de nabijgelegen nervus vagus (de tiende (X) hersenzenuw) aangetast is. Een langzame pols, een plotselinge daling van de bloeddruk, flauwvallen (syncope) en toevallen zijn dan mogelijke symptomen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Een arts raakt de achterkant van de keel aan met een wattenstaafje omdat hij zo gaat proberen een pijnaanval uit te lokken. Als dit pijn veroorzaakt, brengt de arts een plaatselijke verdoving aan op de achterkant van de keel en voert de arts de pijnstimulus opnieuw uit. Als de pijn niet wordt geactiveerd terwijl het gebied verdoofd is, stelt de arts de diagnose van glossofaryngeale neuralgie.

Diagnostisch onderzoek
De arts zet soms nog een MRI-scan of MRA-scan in om tumoren op te sporen of om een bloedvat in beeld te brengen dat de zenuw comprimeert (samendrukt).

Differentiële diagnose
De glossofaryngeale pijn is vergelijkbaar met trigeminusneuralgie (aangezichtspijn met pijnscheuten) en daarom stelt een arts soms de verkeerde diagnose. Een neurochirurg die gespecialiseerd is in gezichtspijn, is het best geplaatst om het onderscheid te maken.

Behandeling van glossofaryngeale neuralgie

Heel wat behandelingen zijn beschikbaar voor het verlichten van de gezichtspijn veroorzaakt door glossofaryngeale neuralgie. De arts zet medicijnen (anticonvulsiva), een naaldprocedure, radiotherapie en/of een operatie in. Meestal schrijft hij eerst medicatie voor, en pas als dit niet helpt of wanneer ernstige bijwerkingen ontstaan, bespreekt de arts andere procedures met de patiënt. Af en toe is een operatie (microvasculaire decompressie) de enige behandelingsoptie. De operatie heeft wel een klein risico op slikproblemen, eenzijdig gehoorverlies, een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen), onbalans, pijn in het gebied van de incisie (chirurgische insnijding), en een lek of infectie van het hersenvocht.

Prognose van aandoening

De patiënt voelt aanvankelijk korte, milde aanvallen, met perioden van remissie (geen symptomen aanwezig). Glossofaryngeale neuralgie is echter mogelijk progressief, waardoor langere, frequente aanvallen van brandende pijn ontstaan.

Lees verder

• Gezichtspijn: Oorzaken van pijn aan gelaat of aangezicht
• Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade
• Keelpijn: Oorzaken van pijn aan keel (pijnlijke keel)
• Tongpijn: Oorzaken van pijnlijke tong (pijn aan tong)
• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel