Glossofaryngeale neuralgie: Zenuwpijn in het gezicht

Bij glossofaryngeale neuralgie ontstaat schade van de negende schedelzenuw. Hierdoor ervaren patiënten extreme pijn in de achterkant van de keel, de tong en het oor. Hoewel de exacte oorzaak niet bekend is, maar meestal is wel een bloedvat aanwezig dat schade aan de zenuw veroorzaakt. Medicijnen verlichten meestal in eerste instantie de pijnklachten, maar ook andere medische procedures en een operatie zijn inzetbaar voor het verlichten van de zenuwpijn.

• Epidemiologie van zenuwaandoening
• Oorzaken en risicofactoren: Schade aan zenuw
• Risicofactoren: Samenpersing van zenuw door tumor of bloedvat
• Symptomen: Aanvallen van zenuwpijn aan gezicht
• Negende hersenzenuw
• Tiende hersenzenuw
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van glossofaryngeale neuralgie
• Prognose van aandoening
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van zenuwaandoening

Glossofaryngeale neuralgie is een zeldzame aandoening die wordt gekarakteriseerd door ernstige pijn in het gebied van de glossopharyngeale zenuw, die de keel en het achterste deel van de tong innerveert. De prevalentie is laag, en het wordt vaak gezien bij volwassenen van middelbare leeftijd en oudere leeftijdsgroepen.

Oorzaken en risicofactoren: Schade aan zenuw

Glossofaryngeale neuralgie wordt vaak veroorzaakt door compressie van de glossopharyngeale zenuw, meestal door een bloedvat dat tegen de zenuw aan drukt. Het kan ook voortkomen uit zenuwletsel of -irritatie door andere aandoeningen zoals multiple sclerose of een tumor in de regio.

Risicofactoren: Samenpersing van zenuw door tumor of bloedvat

Meestal is er een bloedvat aanwezig dat de zenuw samenperst. Ook een tumor aan de schedelbasis die op de glossofaryngeale zenuw drukt vormt een risicofactor. Tumoren of infecties van de keel en mond die op de glossofaryngeale zenuw drukken zijn andere risicofactoren. Patiënten met keelkanker of halskanker zijn ook vaker aangetast door deze zenuwaandoening. De veroudering en multiple sclerose zijn tot slot andere factoren die de kans op de zenuwaandoening verhogen.

Symptomen: Aanvallen van zenuwpijn aan gezicht

Negende hersenzenuw

Bij glossofaryngeale neuralgie ontstaan herhaalde episodes van hevige brandende of prikkende pijn in het gezicht, meer bepaald in de tong (tongpijn), de keel (keelpijn), de oren (oorpijn aan de uitwendige gehoorgang), de amandelen of het gebied onder de kaakhoek (kaakpijn). De zenuwpijn heeft meestal effect op één kant van de keel, maar bij één op de vier patiënten zijn wel beide kanten getroffen. Deze aanvallen van intense stekende, schietende en scherpe pijnscheuten (die aanvoelen als elektrische schokken) verschijnen vaak zonder waarschuwing, of anders treden ze op door het slikken, kauwen, praten, hoesten, gapen of lachen. De episodes houden enkele seconden tot enkele minuten aan. De aanvallen komen terug over meerdere dagen of weken en vervolgens komt de patiënt terecht in een remissie van enkele maanden of jaren waarbij geen symptomen optreden.

Tiende hersenzenuw

Bij circa 10% van de patiënten ontstaan potentieel levensbedreigende episodes van hartafwijkingen omdat ook de nabijgelegen nervus vagus (de tiende (X) hersenzenuw) aangetast is. Een langzame pols, een plotselinge daling van de bloeddruk, flauwvallen (syncope) en toevallen zijn dan mogelijke symptomen.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van glossofaryngeale neuralgie omvatten hevige, stekende pijn in het achterste deel van de tong, de keel, en het oor. De pijn kan aanvallen veroorzaken en kan worden verergerd door slikken, spreken, of andere orale activiteiten. Het kan ook gepaard gaan met episodische klachten van keelpijn en oorpijn.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Een arts raakt de achterkant van de keel aan met een wattenstaafje omdat hij zo gaat proberen een pijnaanval uit te lokken. Als dit pijn veroorzaakt, brengt de arts een plaatselijke verdoving aan op de achterkant van de keel en voert de arts de pijnstimulus opnieuw uit. Als de pijn niet wordt geactiveerd terwijl het gebied verdoofd is, stelt de arts de diagnose van glossofaryngeale neuralgie.

Diagnostisch onderzoek
De arts zet soms nog een MRI-scan of MRA-scan in om tumoren op te sporen of om een bloedvat in beeld te brengen dat de zenuw comprimeert (samendrukt).

Differentiële diagnose
De glossofaryngeale pijn is vergelijkbaar met trigeminusneuralgie (aangezichtspijn met pijnscheuten) en daarom stelt een arts soms de verkeerde diagnose. Een neurochirurg die gespecialiseerd is in gezichtspijn, is het best geplaatst om het onderscheid te maken.

Behandeling van glossofaryngeale neuralgie

Heel wat behandelingen zijn beschikbaar voor het verlichten van de gezichtspijn veroorzaakt door glossofaryngeale neuralgie. De arts zet medicijnen (anticonvulsiva), een naaldprocedure, radiotherapie en/of een operatie in. Meestal schrijft hij eerst medicatie voor, en pas als dit niet helpt of wanneer ernstige bijwerkingen ontstaan, bespreekt de arts andere procedures met de patiënt. Af en toe is een operatie (microvasculaire decompressie) de enige behandelingsoptie. De operatie heeft wel een klein risico op slikproblemen, eenzijdig gehoorverlies, een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen), onbalans, pijn in het gebied van de incisie (chirurgische insnijding), en een lek of infectie van het hersenvocht.

Prognose van aandoening

De prognose voor glossofaryngeale neuralgie hangt af van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. Veel patiënten ervaren verlichting van hun symptomen met medicatie of chirurgische interventies. Echter, de aandoening kan chronisch zijn en behandeling kan nodig blijven.

Complicaties

Complicaties van glossofaryngeale neuralgie kunnen voortkomen uit de ziekte zelf of uit de behandeling. Deze kunnen onder andere chronische pijn, bijwerkingen van medicatie, en complicaties van chirurgische ingrepen omvatten.

Preventie

Preventie van glossofaryngeale neuralgie is beperkt omdat de oorzaak vaak onbekend of moeilijk te voorkomen is. Het vermijden van risicofactoren zoals aandoeningen die zenuwen kunnen beschadigen en het tijdig behandelen van symptomen kan helpen bij het beheer van de aandoening.

Lees verder

• Gezichtspijn: Oorzaken van pijn aan gelaat of aangezicht
• Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade
• Keelpijn: Oorzaken van pijn aan keel (pijnlijke keel)
• Tongpijn: Oorzaken van pijnlijke tong (pijn aan tong)
• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel