Landkaarttong: Vlekken op tong door ontbrekende papillen

Een landkaarttong is een goedaardige aandoening van de tong waarbij vooral de bovenkant en zijkanten van de tong gladde, rode vlekken vertonen die doen denken aan een landkaart. Deze tongvlekken ontstaan door het verlies van tongpapillen, wat resulteert in een glad oppervlak. Vaak verdwijnen de vlekken op een bepaald deel van de tong, maar kunnen ze vervolgens op andere delen van de tong weer verschijnen. Deze aandoening is doorgaans eenvoudig te diagnosticeren via een lichamelijk onderzoek. Meestal is geen behandeling nodig, hoewel enkele remedies mogelijk verlichting kunnen bieden bij de symptomen. De vooruitzichten zijn over het algemeen uitstekend, aangezien een landkaarttong niet geassocieerd is met andere ziekten, infecties of kanker.

• Synoniemen
• Epidemiologie van tongafwijking
• Mechanisme
• Oorzaken: Ontbrekende papillen
• Risicofactoren van tongaandoening
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Vlekken met variabele grootte, vorm en locatie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van het afwijkende tongoppervlak
• Prognose van ziekte aan tong
• Complicaties van een landkaarttong
• Preventie

Synoniemen

Andere benamingen voor een landkaarttong zijn 'lingua geographica', 'goedaardige migrerende glossitis', 'erythema migrans (van de tong)', en 'orale erythema migrans'.

Epidemiologie van tongafwijking

Landkaarttong, ook bekend als benigne geografische tong, is een aandoening die de tong bedekt met onregelmatige, rode vlekken die omgeven worden door een witte rand, wat doet denken aan een landkaart. Het komt wereldwijd voor en is vaak een goedaardige aandoening, hoewel de prevalentie varieert afhankelijk van de bevolkingsgroep en geografische locatie. De aandoening wordt het vaakst gezien bij kinderen en jongvolwassenen, maar kan op elke leeftijd optreden.

Prevalentie
De prevalentie van landkaarttong is moeilijk precies vast te stellen vanwege de variërende klinische presentatie en het feit dat sommige patiënten geen symptomen ervaren. Studies suggereren dat tussen de 0,5% en 3% van de bevolking de aandoening heeft, hoewel dit percentage kan variëren, afhankelijk van de regio en de leeftijdsgroep. In veel gevallen is de aandoening tijdelijk en kan het zich in de loop van de tijd verbeteren of verdwijnen zonder behandeling. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, hoewel het verschil niet significant is.

Geografische variaties
Er zijn aanwijzingen dat landkaarttong vaker voorkomt in bepaalde geografische gebieden. Het komt bijvoorbeeld vaker voor in westerse landen, zoals de Verenigde Staten en Europa, dan in veel Aziatische landen, hoewel het wereldwijd wordt gerapporteerd. Geografische verschillen kunnen te maken hebben met genetische factoren, dieetpatronen, of andere omgevingsfactoren die van invloed kunnen zijn op de ontwikkeling van de aandoening.

Seizoensgebondenheid
Er is geen definitief bewijs voor een seizoensgebonden patroon bij landkaarttong, hoewel sommige patiënten een verergering van symptomen ervaren tijdens bepaalde seizoenen, zoals de wintermaanden. Dit zou te maken kunnen hebben met de droge lucht in de winter, wat de mond en tong kan irriteren en mogelijk de symptomen van landkaarttong verergert. Andere omgevingsfactoren, zoals temperatuur en luchtvochtigheid, kunnen ook een rol spelen bij het veroorzaken of verergeren van de aandoening.

Mechanisme

Het mechanisme achter landkaarttong is nog niet volledig begrepen, maar het wordt verondersteld te ontstaan als gevolg van een combinatie van genetische, immuun- en omgevingsfactoren. De veranderingen die optreden in de tong van patiënten met landkaarttong worden veroorzaakt door ontstekingen in het slijmvlies van de tong, wat resulteert in het verlies van papillen die normaal gesproken verantwoordelijk zijn voor de textuur van de tong.

Immuunsysteem en ontsteking
Er wordt aangenomen dat het immuunsysteem een rol speelt bij de ontwikkeling van landkaarttong. Sommige patiënten vertonen verhoogde niveaus van auto-antilichamen, wat suggereert dat er mogelijk een immuungemedieerde reactie plaatsvindt die de slijmvliezen van de tong aantast. Dit kan leiden tot het verdwijnen van de smaakpapillen op bepaalde gebieden van de tong, wat de kenmerkende vlekken op de tong veroorzaakt. Deze vlekken kunnen variëren in grootte en vorm en lijken vaak van plaats te veranderen.

Genetische predispositie
Er zijn aanwijzingen dat genetische factoren een rol kunnen spelen bij het ontstaan van landkaarttong. Het komt vaak voor in families, wat suggereert dat er een erfelijke component is. Bepaalde genetische afwijkingen kunnen de kans op het ontwikkelen van landkaarttong verhogen, hoewel de exacte genen die betrokken zijn bij de aandoening nog niet zijn geïdentificeerd.

Omgevingsfactoren
Naast genetische factoren kunnen omgevingsfactoren zoals stress, hormonale veranderingen, voeding, en infecties bijdragen aan de ontwikkeling of verergering van landkaarttong. Stress wordt vaak genoemd als een uitlokkende factor, aangezien sommige patiënten merken dat hun symptomen verergeren tijdens periodes van verhoogde stress. Bovendien kunnen bepaalde voedingsmiddelen zoals scherpe kruiden, zure voedingsmiddelen of alcohol de tong irriteren en de symptomen van landkaarttong verergeren.

Oorzaken: Ontbrekende papillen

Hoewel de exacte oorzaak van landkaarttong niet volledig begrepen is, zijn er verschillende factoren die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening. Het is belangrijk om te begrijpen dat landkaarttong meestal een goedaardige aandoening is die geen ernstige gezondheidseffecten heeft, hoewel de symptomen ongemak kunnen veroorzaken.

Genetische factoren
Genetische factoren spelen een belangrijke rol bij landkaarttong. Het komt vaker voor in families, wat suggereert dat er een erfelijke component is. Hoewel er geen specifiek gen is geïdentificeerd, is er bewijs dat bepaalde genetische afwijkingen het risico op landkaarttong kunnen verhogen. Dit betekent dat patiënten die een familiegeschiedenis van de aandoening hebben, mogelijk een verhoogd risico lopen om zelf ook landkaarttong te ontwikkelen.

Auto-immuunreacties
Sommige onderzoekers geloven dat landkaarttong het resultaat is van een auto-immuunreactie, waarbij het immuunsysteem het eigen lichaam aanvalt. Dit kan leiden tot de ontsteking en het verlies van smaakpapillen op de tong, wat de karakteristieke vlekken veroorzaakt. Auto-immuunziekten zoals psoriasis en vitiligo worden vaak geassocieerd met landkaarttong, wat suggereert dat er een onderliggende immuungemedieerde oorzaak kan zijn.

Hormonale invloeden
Er wordt aangenomen dat hormonale veranderingen een rol kunnen spelen bij het ontstaan van landkaarttong. De aandoening wordt vaak gezien bij vrouwen tijdens de zwangerschap of tijdens hormonale veranderingen die gepaard gaan met de menopauze. Dit suggereert dat de hormonale fluctuaties invloed kunnen hebben op het immuunsysteem en de orale gezondheid, wat kan bijdragen aan de ontwikkeling van landkaarttong.

Omgevingsfactoren
Omgevingsfactoren zoals stress, voeding en infecties kunnen bijdragen aan de verergering van landkaarttong. Het wordt vaak gezien dat symptomen verergeren bij verhoogde stressniveaus, wat suggereert dat emotionele factoren een rol kunnen spelen. Ook bepaalde voedingsmiddelen, zoals scherpe kruiden en zure voedingsmiddelen, kunnen de symptomen verergeren door de tong te irriteren.

Risicofactoren van tongaandoening

Aandoeningen

Een landkaarttong kan mogelijk geassocieerd worden met de volgende aandoeningen:

• Atopie, waaronder astma en/of eczeem
• Bloedarmoede (anemie)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Een kloofjestong (aandoening met groeven over het gehele tongoppervlak)
• Een tekort aan vitamine B en zink (zinktekort)
• Genetische factoren
• Hormonale veranderingen
• Lichen planus (aandoening met symptomen aan de mond, huid en geslachtsorganen)
• Psoriasis (chronische huidziekte met schilfers), vooral bij pustuleuze psoriasis (met witte bultjes gevuld met pus)
• Stress

Omgevingsfactoren

Enkele uitlokkende factoren voor een landkaarttong zijn bekend:

• Gekruid, pittig of zuur voedsel
• Het gebruik van anticonceptiepillen
• Mondwater
• Roken
• Snoep
• Tabak kauwen
• Tandpasta
• Warm eten
• Zout

Risicogroepen

Hoewel landkaarttong een goedaardige aandoening is die iedereen kan treffen, zijn er bepaalde risicogroepen die meer kans hebben om de aandoening te ontwikkelen. Dit kunnen patiënten zijn met specifieke genetische aanleg, immuungerelateerde aandoeningen of bepaalde omgevingsfactoren die de aandoening beïnvloeden.

Vrouwen
Landkaarttong komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Dit kan te maken hebben met hormonale invloeden, aangezien de aandoening vaak verergerd wordt door hormonale schommelingen tijdens de zwangerschap, menstruatie of menopauze. De rol van hormonen bij de ontwikkeling van landkaarttong is nog niet volledig begrepen, maar er wordt aangenomen dat ze een significante invloed hebben.

Kinderen en jongvolwassenen
Landkaarttong komt vaak voor bij kinderen en jongvolwassenen. Hoewel de aandoening op elke leeftijd kan optreden, is het het vaakst zichtbaar in de kindertijd en adolescentie. Dit kan te maken hebben met het feit dat het immuunsysteem in deze fasen van het leven nog in ontwikkeling is, en de tong mogelijk gevoeliger is voor ontstekingen en veranderingen in de afweermechanismen van het lichaam.

Patiënten met auto-immuunziekten
Patiënten die lijden aan auto-immuunziekten zoals psoriasis, lupus of vitiligo lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van landkaarttong. Deze aandoeningen kunnen het immuunsysteem verzwakken, wat kan leiden tot de ontsteking en beschadiging van de tong. Patiënten met een familiegeschiedenis van dergelijke ziekten hebben mogelijk een verhoogd risico om landkaarttong te ontwikkelen.

Symptomen: Vlekken met variabele grootte, vorm en locatie

Een landkaarttong blijft bij veel patiënten gedurende maanden of jaren asymptomatisch. Wanneer symptomen optreden, worden diverse gladde, rode en onregelmatige vlekken op de bovenkant en zijkanten van de tong waargenomen. Deze vlekken hebben verschillende vormen en patronen die in de loop van de tijd kunnen veranderen. Ze genezen op een plaats, maar kunnen zich naar andere delen van de tong verplaatsen. Rond de vlekken is vaak een verhoogde rand aanwezig die wit of lichtgekleurd kan zijn. Deze tongvlekken doen soms denken aan het uiterlijk van een landkaart. De meeste patiënten ervaren geen pijn of ander ongemak. Ongeveer 10% van de patiënten heeft wel last van tongpijn en/of mondbranden, vaak na contact met uitlokkende factoren. Af en toe kan een patiënt ook een gele tong, een witte tong of een schilferige tong ervaren.

Diagnose en onderzoeken

Een landkaarttong wordt vaak ontdekt tijdens een routinematig onderzoek door een tandarts of arts. De arts inspecteert de tong en mond en controleert de patiënt op mogelijke ziekteverschijnselen, zoals gezwollen lymfeklieren in de nek, koorts of andere symptomen. De arts maakt gebruik van een verlichtingsinstrument om de tong beter te inspecteren en prikt zachtjes op de tong om te voelen of het weefsel verdoofd of pijnlijk aanvoelt. Ook worden de tongbewegingen getest. Indien nodig kan de arts verdere onderzoeken uitvoeren, zoals een tongbiopsie of een bloedonderzoek. Soms kan de aandoening lijken op mondspruw (een schimmelinfectie veroorzaakt door Candida) of lichen planus.

Behandeling van het afwijkende tongoppervlak

In de meeste gevallen is geen medische behandeling nodig, omdat de symptomen vaak spontaan verdwijnen. Mogelijke behandelingen voor een landkaarttong zijn onder andere:

• Antihistaminica mondspoelingen
• Corticosteroïde spoelingen
• Mondwater met een verdovingsmiddel
• Het vermijden van uitlokkende factoren
• Vrij verkrijgbare pijnstillers
• Vitamine B- en zinksupplementen (soms)

Gezien de zeldzaamheid van de aandoening en het feit dat de symptomen vaak vanzelf verbeteren, zijn deze behandelingen niet uitgebreid bestudeerd. Het is raadzaam om bij tongpijn, vlekjes op de tong en andere tongproblemen altijd een arts te raadplegen voor een nauwkeurige diagnose en passende behandeling.

Prognose van ziekte aan tong

Een landkaarttong is een goedaardige aandoening die de levensverwachting niet beïnvloedt. Hoewel het uiterlijk van de tong afwijkend is en er af en toe tongpijn kan optreden, verdwijnen de vlekken meestal zonder medische interventie na enkele dagen, weken, maanden of zelfs jaren. Het is mogelijk dat de symptomen na verloop van tijd terugkeren.

Complicaties van een landkaarttong

Een landkaarttong is doorgaans vrij van ernstige complicaties. De aandoening is niet gerelateerd aan andere ziekten of kanker. Wel kunnen patiënten zich schamen, angstig zijn of psychologische complicaties ervaren als gevolg van het uiterlijk van hun tong. Dit kan leiden tot zorgen over negatieve oordelen van anderen of angst voor ernstigere aandoeningen, hoewel deze niet aanwezig zijn bij een landkaarttong.

Preventie

Hoewel er geen specifieke manier is om een landkaarttong volledig te voorkomen, kunnen enkele algemene richtlijnen helpen om de kans op de ontwikkeling of verergering van de aandoening te verminderen:

• Gezonde mondhygiëne: Zorg voor een goede mondhygiëne door regelmatig te poetsen met een zachte tandenborstel en fluoride tandpasta. Dit helpt om irritaties van de tong te voorkomen.
• Voeding: Vermijd gekruid, pittig of zuur voedsel dat de tong kan irriteren. Een evenwichtig voedingspatroon met voldoende vitamine B en zink kan bijdragen aan een gezonde tong.
• Vermijden van uitlokkende factoren: Probeer bekende triggers zoals bepaalde soorten mondwater, tandpasta met sterke chemicaliën, en tabak te vermijden, omdat deze de aandoening kunnen verergeren.
• Hydratatie: Drink voldoende water om de mond en tong goed gehydrateerd te houden.
• Regelmatige controles: Laat regelmatig je mond en tong controleren door een tandarts of arts, vooral als je veranderingen opmerkt in de tong.
• Stoppen met roken: Als je rookt, kan stoppen met roken helpen om de symptomen van een landkaarttong te verminderen of te voorkomen.

Lees verder

• Tong: Afwijkingen aan de kleur, vorm en textuur
• Tongpijn: Oorzaken van pijnlijke tong (pijn aan tong)
• Tongvlekken: Oorzaken van plekjes of vlekjes op de tong
• Schilferige tong: Oorzaken van schilferend tonggebied
• Kloofjestong: Tongafwijking met groeven of kloven in de tong