Landkaarttong: Vlekken op tong door ontbrekende papillen

Een landkaarttong is een goedaardige tongaandoening waarbij vooral aan de bovenkant en zijkanten van de tong gladde en rode vlekken verschijnen, wat doet denken aan het uiterlijk van een landkaart. Deze tongvlekken zijn het gevolg van afwezige tongpapillen. Vaak genezen de gladde vlekken in één deel van de tong maar dan verschijnen op een ander tonggebied weer andere vlekken. Deze tongaandoening is eenvoudig te diagnosticeren via een lichamelijk onderzoek. Een behandeling is bij de meeste patiënten niet vereist, maar enkele middeltjes verhelpen mogelijk het ongemak dat gepaard gaat met de tongafwijking. De vooruitzichten van een landkaarttong zijn tot slot uitstekend daar deze aandoening niet geassocieerd is met een andere ziekte, infectie of kanker.

• Synoniemen
• Epidemiologie van tongafwijking
• Oorzaken: Ontbrekende papillen
• Risicofactoren van tongaandoening
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Vlekken met variabele grootte, vorm en locatie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van het afwijkende tongoppervlak
• Prognose van ziekte aan tong
• Complicaties van een landkaarttong

Synoniemen

‘Lingua geographica’, ‘goedaardige migrerende glossitis’, ‘erythema migrans (van de tong)’ en ‘orale erythema migrans’ zijn andere bewoordingen voor een landkaarttong.

Epidemiologie van tongafwijking

Een landkaarttong is een tongafwijking die vooral volwassenen van middelbare leeftijd aantast. Vrouwen zijn vaker dan mannen getroffen door de tongafwijking. Circa 1 tot 3% van de mensen krijgt tijdens het leven te maken met een landkaarttong.

Oorzaken: Ontbrekende papillen

De tong is normaal gesproken bedekt met kleine, witroze bultjes (papillen). Deze zien er uit als korte, fijne, haarachtige uitsteeksels. Bij een landkaarttong ontbreken papillen op bepaalde gebieden van het tongoppervlak. Daardoor verschijnen ze als gladde, rode 'eilanden', vaak met enigszins verhoogde randen. Anno oktober 2020 zijn de oorzaken van een landkaarttong niet gekend.

Risicofactoren van tongaandoening

Aandoeningen

Mogelijk is de ziekte geassocieerd met volgende aandoeningen:

• atopie (astma en / of eczeem)
• bloedarmoede (anemie)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een kloofjestong (aandoening waarbij de tong over het gehele oppervlak groeven heeft)
• een tekort aan vitamine B en zink (zinktekort)
• genetische factoren
• hormonale veranderingen
• lichen planus (aandoening met symptomen aan de mond, de huid en de geslachtsorganen)
• psoriasis (chronische huidziekte met schilfers) (vooral bij pustuleuze psoriasis: huidziekte met witte bultjes met pus)
• stress

Omgevingsfactoren

Volgende uitlokkende factoren zijn bekend voor een landkaarttong:

• gekruid, pittig of zuur voedsel
• het gebruik van anticonceptiepillen een risicofactor.
• mondwater
• roken
• snoep
• tabak kauwen
• tandpasta
• warm eten
• zout

Symptomen: Vlekken met variabele grootte, vorm en locatie

Een landkaarttong blijft bij veel patiënten gedurende maanden of jaren asymptomatisch. De aandoening veroorzaakt bij symptomatische patiënten diverse gladde, rode en onregelmatige vlekken aan de bovenkant en zijkanten van de tong (rode tong met vlekken). De vlekken hebben verschillende vormen / patronen die in de loop van de tijd veranderen in grootte. Ze genezen dan maar migreren (verplaatsen zich) naar andere delen van de tong. Rond de vlekken is een verhoogde rand aanwezig die mogelijk wit of lichtgekleurd is. Deze tongvlekken doen soms denken aan het uiterlijk van een landkaart. De meeste patiënten kampen niet met pijn of ander ongemak. Ongeveer 10% van de patiënten presenteert zich wel met tongpijn en/of mondbranden. Dit gebeurt dan vaak wanneer de patiënt in contact is gekomen met de uitlokkende factoren. Tot slot krijgt een patiënt sporadisch te maken met een gele tong, een witte tong of een schilferige tong.

Diagnose en onderzoeken

Vaak ontdekt een tandarts of arts de aandoening tijdens een standaard onderzoek. De arts bekijkt de tong en mond en controleert de patiënt op tekenen van een ziekte, zoals gezwollen lymfeklieren in de nek, koorts of andere symptomen. Hij gebruikt tevens een instrument met verlichting om de tong nader te inspecteren. Hij prikt ook de tong aan om te kijken of het weefsel verdoofd of juist pijnlijk aanvoelt. Ook test de arts de tongbewegingen. Wanneer de arts vermoedt dat de patiënt lijdt aan een andere aandoening, voert hij mogelijk verdere onderzoeken uit, zoals een tongbiopsie, een bloedonderzoek enzovoort. Af en toe doet de tongaandoening denken aan mondspruw (schimmelinfectie door schimmel Candida) of lichen planus.

Behandeling van het afwijkende tongoppervlak

Niet altijd is een medische behandeling vereist; bij de meeste patiënten verdwijnen de symptomen namelijk spontaan. De mogelijke behandelingen voor een landkaarttong zijn onder andere:

• antihistaminica mondspoelingen
• corticosteroïde spoelingen
• mondwater met verdovingsmiddel
• uitlokkende factoren vermijden
• via de mond ingenomen vrij verkrijgbare pijnstillers
• vitamine B- en zinksupplementen (soms)

Door de zeldzaamheid van de aandoening en het feit dat de aandoening vaak spontaan verbetert, zijn deze behandelingen wel niet goed bestudeerd anno oktober 2020. Het is dan ook verstandig om bij tongpijn, vlekjes op de tong en andere problemen aan de tong altijd een arts te raadplegen voor een kundige diagnose en een mogelijke conservatieve of medische behandeling.

Prognose van ziekte aan tong

Een landkaarttong is een goedaardige aandoening waarbij de levensverwachting niet aangetast is. Het uiterlijk van de tong is afwijkend en soms komt wat tongpijn voor, maar meestal verdwijnen de vlekken uiteindelijk zonder medische behandeling na enkele dagen, weken, maanden of jaren. Het is wel mogelijk dat de symptomen van een landkaarttong na enige tijd terugkeren.

Complicaties van een landkaarttong

Belangrijke complicaties zijn niet verbonden aan een landkaarttong. De tongaandoening resulteert niet in een ziekte of kanker. Door het uiterlijk van de tong schamen sommige patiënten zich, zijn ze angstig of ervaren ze andere psychologische complicaties. Patiënten zijn namelijk bang dat ze een negatief oordeel krijgen van anderen. Bovendien maken sommige patiënten zich ernstig zorgen dat ze aan een ernstigere aandoening lijden, wat bij een landkaarttong niet het geval is.

Lees verder

• Tong: Afwijkingen aan de kleur, vorm en textuur
• Tongpijn: Oorzaken van pijnlijke tong (pijn aan tong)
• Tongvlekken: Oorzaken van plekjes of vlekjes op de tong
• Schilferige tong: Oorzaken van schilferend tonggebied
• Kloofjestong: Tongafwijking met groeven of kloven in de tong