Landkaarttong: Vlekken op tong door ontbrekende papillen

Een landkaarttong is een goedaardige aandoening van de tong waarbij vooral de bovenkant en zijkanten van de tong gladde, rode vlekken vertonen die doen denken aan een landkaart. Deze tongvlekken ontstaan door het verlies van tongpapillen, wat resulteert in een glad oppervlak. Vaak verdwijnen de vlekken op een bepaald deel van de tong, maar kunnen ze vervolgens op andere delen van de tong weer verschijnen. Deze aandoening is doorgaans eenvoudig te diagnosticeren via een lichamelijk onderzoek. Meestal is geen behandeling nodig, hoewel enkele remedies mogelijk verlichting kunnen bieden bij de symptomen. De vooruitzichten zijn over het algemeen uitstekend, aangezien een landkaarttong niet geassocieerd is met andere ziekten, infecties of kanker.

• Synoniemen
• Epidemiologie van tongafwijking
• Oorzaken: Ontbrekende papillen
• Risicofactoren van tongaandoening
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Vlekken met variabele grootte, vorm en locatie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van het afwijkende tongoppervlak
• Prognose van ziekte aan tong
• Complicaties van een landkaarttong
• Preventie

Synoniemen

Andere benamingen voor een landkaarttong zijn 'lingua geographica', 'goedaardige migrerende glossitis', 'erythema migrans (van de tong)', en 'orale erythema migrans'.

Epidemiologie van tongafwijking

Een landkaarttong is een tongafwijking die voornamelijk volwassenen van middelbare leeftijd treft. Vrouwen hebben vaker last van deze aandoening dan mannen. Ongeveer 1 tot 3% van de bevolking krijgt in de loop van hun leven te maken met een landkaarttong.

Oorzaken: Ontbrekende papillen

De tong is normaal gesproken bedekt met kleine, witroze bultjes, de zogenaamde papillen. Bij een landkaarttong ontbreken papillen op bepaalde gebieden van het tongoppervlak. Dit resulteert in gladde, rode 'eilanden', vaak met enigszins verhoogde randen. Anno augustus 2024 zijn de exacte oorzaken van een landkaarttong nog steeds niet volledig bekend. Er wordt echter aangenomen dat genetische factoren en omgevingsinvloeden een rol kunnen spelen.

Risicofactoren van tongaandoening

Aandoeningen

Een landkaarttong kan mogelijk geassocieerd worden met de volgende aandoeningen:

• Atopie, waaronder astma en/of eczeem
• Bloedarmoede (anemie)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Een kloofjestong (aandoening met groeven over het gehele tongoppervlak)
• Een tekort aan vitamine B en zink (zinktekort)
• Genetische factoren
• Hormonale veranderingen
• Lichen planus (aandoening met symptomen aan de mond, huid en geslachtsorganen)
• Psoriasis (chronische huidziekte met schilfers), vooral bij pustuleuze psoriasis (met witte bultjes gevuld met pus)
• Stress

Omgevingsfactoren

Enkele uitlokkende factoren voor een landkaarttong zijn bekend:

• Gekruid, pittig of zuur voedsel
• Het gebruik van anticonceptiepillen
• Mondwater
• Roken
• Snoep
• Tabak kauwen
• Tandpasta
• Warm eten
• Zout

Symptomen: Vlekken met variabele grootte, vorm en locatie

Een landkaarttong blijft bij veel patiënten gedurende maanden of jaren asymptomatisch. Wanneer symptomen optreden, worden diverse gladde, rode en onregelmatige vlekken op de bovenkant en zijkanten van de tong waargenomen. Deze vlekken hebben verschillende vormen en patronen die in de loop van de tijd kunnen veranderen. Ze genezen op een plaats, maar kunnen zich naar andere delen van de tong verplaatsen. Rond de vlekken is vaak een verhoogde rand aanwezig die wit of lichtgekleurd kan zijn. Deze tongvlekken doen soms denken aan het uiterlijk van een landkaart. De meeste patiënten ervaren geen pijn of ander ongemak. Ongeveer 10% van de patiënten heeft wel last van tongpijn en/of mondbranden, vaak na contact met uitlokkende factoren. Af en toe kan een patiënt ook een gele tong, een witte tong of een schilferige tong ervaren.

Diagnose en onderzoeken

Een landkaarttong wordt vaak ontdekt tijdens een routinematig onderzoek door een tandarts of arts. De arts inspecteert de tong en mond en controleert de patiënt op mogelijke ziekteverschijnselen, zoals gezwollen lymfeklieren in de nek, koorts of andere symptomen. De arts maakt gebruik van een verlichtingsinstrument om de tong beter te inspecteren en prikt zachtjes op de tong om te voelen of het weefsel verdoofd of pijnlijk aanvoelt. Ook worden de tongbewegingen getest. Indien nodig kan de arts verdere onderzoeken uitvoeren, zoals een tongbiopsie of een bloedonderzoek. Soms kan de aandoening lijken op mondspruw (een schimmelinfectie veroorzaakt door Candida) of lichen planus.

Behandeling van het afwijkende tongoppervlak

In de meeste gevallen is geen medische behandeling nodig, omdat de symptomen vaak spontaan verdwijnen. Mogelijke behandelingen voor een landkaarttong zijn onder andere:

• Antihistaminica mondspoelingen
• Corticosteroïde spoelingen
• Mondwater met een verdovingsmiddel
• Het vermijden van uitlokkende factoren
• Vrij verkrijgbare pijnstillers
• Vitamine B- en zinksupplementen (soms)

Gezien de zeldzaamheid van de aandoening en het feit dat de symptomen vaak vanzelf verbeteren, zijn deze behandelingen niet uitgebreid bestudeerd. Het is raadzaam om bij tongpijn, vlekjes op de tong en andere tongproblemen altijd een arts te raadplegen voor een nauwkeurige diagnose en passende behandeling.

Prognose van ziekte aan tong

Een landkaarttong is een goedaardige aandoening die de levensverwachting niet beïnvloedt. Hoewel het uiterlijk van de tong afwijkend is en er af en toe tongpijn kan optreden, verdwijnen de vlekken meestal zonder medische interventie na enkele dagen, weken, maanden of zelfs jaren. Het is mogelijk dat de symptomen na verloop van tijd terugkeren.

Complicaties van een landkaarttong

Een landkaarttong is doorgaans vrij van ernstige complicaties. De aandoening is niet gerelateerd aan andere ziekten of kanker. Wel kunnen patiënten zich schamen, angstig zijn of psychologische complicaties ervaren als gevolg van het uiterlijk van hun tong. Dit kan leiden tot zorgen over negatieve oordelen van anderen of angst voor ernstigere aandoeningen, hoewel deze niet aanwezig zijn bij een landkaarttong.

Preventie

Hoewel er geen specifieke manier is om een landkaarttong volledig te voorkomen, kunnen enkele algemene richtlijnen helpen om de kans op de ontwikkeling of verergering van de aandoening te verminderen:

• Gezonde mondhygiëne: Zorg voor een goede mondhygiëne door regelmatig te poetsen met een zachte tandenborstel en fluoride tandpasta. Dit helpt om irritaties van de tong te voorkomen.
• Voeding: Vermijd gekruid, pittig of zuur voedsel dat de tong kan irriteren. Een uitgebalanceerd dieet met voldoende vitamine B en zink kan bijdragen aan een gezonde tong.
• Vermijden van uitlokkende factoren: Probeer bekende triggers zoals bepaalde soorten mondwater, tandpasta met sterke chemicaliën, en tabak te vermijden, omdat deze de aandoening kunnen verergeren.
• Hydratatie: Drink voldoende water om de mond en tong goed gehydrateerd te houden.
• Regelmatige controles: Laat regelmatig je mond en tong controleren door een tandarts of arts, vooral als je veranderingen opmerkt in de tong.
• Stoppen met roken: Als je rookt, kan stoppen met roken helpen om de symptomen van een landkaarttong te verminderen of te voorkomen.

Lees verder

• Tong: Afwijkingen aan de kleur, vorm en textuur
• Tongpijn: Oorzaken van pijnlijke tong (pijn aan tong)
• Tongvlekken: Oorzaken van plekjes of vlekjes op de tong
• Schilferige tong: Oorzaken van schilferend tonggebied
• Kloofjestong: Tongafwijking met groeven of kloven in de tong