Collagene colitis: Dikkedarmontsteking met diarree & krampen

Collagene colitis (colitis collagenosa) is een ontstekingsziekte van de dikke darm. Bij deze inflammatoire darmaandoening krijgt de patiënt te patiënt om onbekende redenen te maken met hevige darmkrampen en frequente waterige diarree. Deze aandoening is een vorm van microscopische colitis, waarbij de ontsteking enkel zichtbaar is via de microscoop. De behandeling van deze soms vervelende aandoening verloopt via voedingsaanpassingen en medicatie, maar af en toe is een operatie vereist. De meeste patiënten reageren goed op de behandelopties van de darmziekte. Een patiënt met collagene colitis moet echter wel steeds voldoende blijven drinken om uitdroging en ondervoeding te vermijden.

• Epidemiologie
• Oorzaken van collagene colitis
• Risicofactoren van inflammatoire darmaandoening
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Waterige diarree en krampen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van ontstekingsaandoening van de darm
• Voeding
• Medicatie
• Leefstijl
• Chirurgie
• Prognose van microscopische dikkedarmontsteking
• Complicaties van ontsteking van dikke darm

Epidemiologie

Collagene colitis is een zeldzame aandoening. Mensen tussen de vijftig en zeventig jaar zijn het vaakst aangetast, maar de ziekte komt af en toe ook voor bij kinderen. Deinflammatoire darmaandoening treft verder vaker vrouwen dan mannen.

Oorzaken van collagene colitis

Collageen is een soort structureel eiwit in het lichaam. Bij collagene colitis vormen zich om onbekende oorzaken bandvormige collageen-bindweefseldeposities onder het darmepitheel. Er vormt zich met andere woorden een dikke laag collageen onder de bekleding van de dikke darm. Het slijmvlies van de dikke darm is ontstoken bij de aandoening, hetgeen resulteert in een gezwollen dikke darm.

Risicofactoren van inflammatoire darmaandoening

Aandoeningen

Volgende aandoeningen staan er voor bekend dat ze de kans op collagene colitis verhogen:

• aandoeningen die de galzuurabsorptie aantasten
• auto-immuunziekten zoals:
• coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten)
• colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• de ziekte van Crohn (darmaandoening met diarree en buikpijn)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie)
• psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• genetische afwijkingen
• infecties
• bacteriële infecties
• schimmelinfecties
• virale infecties
• schildklieraandoeningen zoals:
• de ziekte van Graves (overproductie van schildklierhormonen)
• de ziekte van Hashimoto (verminderde schildklierfunctie)

Patiënten met een familiale geschiedenis van de ziekte krijgen ook sneller te maken met collagene colitis.

Omgevingsfactoren

Collagene colitis resulteert mogelijk uit volgende omgevingsfactoren.

Medicatie
Het gebruik van bepaalde medicijnen is een mogelijke risicofactor voor de inflammatoire darmziekte daar deze het slijmvlies van de dikke darm irriteren. Dit geldt vooral voor volgende medicijnen:

• acarbose (Prandase, Precose)
• bètablokkers (medicatie die de bloeddruk en hartslag verlaagt)
• lansoprazol (Prevacid)
• niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's), zoals ibuprofen, naproxen en aspirine
• protonpompremmers (medicijnen die het maagzuur verminderen)
• ranitidine (Tritec, Zantac)
• selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) (dit zijn bepaalde soorten van antidepressiva)
• sertraline (Zoloft)
• statines (cholesterolverlagende medicijnen)
• ticlopidine (Ticlid)

Roken
Mensen (vooral tussen 16 en 44 jaar) die tabak roken, krijgen sneller te maken met de ontstekingsaandoening van de darm dan niet-rokers.

Voeding
Door het consumeren van lactose, cafeïne en vetrijke voeding verhoogt de kans op het ontwikkelen van collagene colitis. Ook een vezelrijke voeding is soms de oorzaak van collagene colitis. Vezelrijke voedingsmiddelen die vooral leiden tot de darmproblemen zijn bonen, noten en groenten. Kunstmatige zoetstoffen veroorzaken soms ook de ziekte. Tot slot leidt het eten van erg gekruid, pittig, vettig of gebakken voedsel sneller tot de ziektesymptomen of anders verergeren ze de klachten.

Symptomen: Waterige diarree en krampen

De ernst, frequentie en duur van de symptomen van collagene colitis varieert. De symptomen van collagene colitis zijn voorts aanhoudend of komen met tussenpozen voor.

Typische diarree
Collagene colitis is een type inflammatoire darmaandoening die de dikke darm aantast. De patiënt ervaart chronische, waterige, niet-bloederige diarree. Meestal moet hij tussen de drie en twintig keer per dag het toilet bezoeken. Het begin van diarree treedt mogelijk geleidelijk op in de loop van de tijd of komt plotseling tot uiting. De episoden van diarree treden veelal met tussenpozen op en zijn gedurende weken, maanden of jaren aanwezig.

Andere symptomen
Andere symptomen die vaak voorkomen bij getroffen patiënten zijn buikpijn, darmkrampen of buikkrampen, winderigheid, een opgeblazen gevoel en gewichtsverlies. Urgentie-incontinentie, fecale incontinentie (het onbedoeld verlies van de stoelgang, bij de darmziekte vooral ’s nachts), misselijkheid, braken, anemie (bloedarmoede) en vermoeidheid zijn ook gemeld.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
Een gastro-enteroloog (maagdarmarts) stelt de patiënt vragen over het gezin en de medische geschiedenis van de patiënt. Daarnaast wenst hij informatie inzake de leefgewoonten, het voedingspatronen, het rookgedrag en het medicatiegebruik. De arts voert daarna een lichamelijk onderzoek uit.

Diagnostisch onderzoek
De ziekte is een vorm van microscopische colitis. Dit houdt in dat de ontsteking alleen zichtbaar is als de arts een biopsie van het aangetaste darmweefsel neemt en dit vervolgens microscopisch laat onderzoeken. De ontsteking is met andere woorden niet zichtbaar via een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm) of sigmoïdoscopie (inwendig kijkonderzoek van het laatste gedeelte van de dikke darm) waarbij geen afwijkingen te zien zijn. Wanneer de arts echter een stukje van het mogelijk aangetaste weefsel wegneemt, en dit microscopisch laat testen, dan is de aandoening wel te diagnosticeren.

Differentiële diagnose
Veel artsen voeren aanvullende medische onderzoeken uit om de aanwezigheid van andere inflammatoire maagdarmaandoeningen als onderdeel van het diagnostische proces uit te sluiten. Bijkomende onderzoeken zijn onder meer:

• een bloedonderzoek
• een CT-scan
• een MRI-scan
• een ontlastingsonderzoek
• een röntgenfoto (radiografisch onderzoek)

Behandeling van ontstekingsaandoening van de darm

De behandeling van collagene colitis is afhankelijk van de aanwezige symptomen en de ernst van deze tekenen.

Voeding

De arts adviseert eerst om veranderingen in de voeding door te voeren. Een voedingsdeskundige stelt hierbij een persoonlijk behandelplan op. Doorgaans volgt de patiënt een vetarm en vezelarm dieet en vermijdt hij cafeïne, lactose en kunstmatige zoetstoffen. Ook gekruid, pittig, vettig of gebakken voedsel zet hij best niet op tafel. Een aantal patiënten is geholpen met het Fodmap-dieet. De patiënt consumeert zacht en makkelijk verteerbaar voedsel, zoals appelmoes, bananen en rijst. De patiënt eet bovendien meerdere kleine maaltijden in plaats van enkele grote maaltijden. Het is tot slot belangrijk dat de patiënt voldoende blijft drinken om uitdrogingsverschijnselen te voorkomen.

Medicatie

De patiënt stopt met het nemen van medicijnen die mogelijk leiden tot de ziekte. Wel schrijft de arts soms ontstekingsremmende medicatie voor. Soms schrijft de arts corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) voor maar deze zet hij veelal uitsluitend in om plotse aanvallen van diarree onder controle te krijgen. Het langdurig gebruik van corticosteroïden gaat namelijk sneller gepaard met bijwerkingen. Immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken) schrijft de arts heel af en toe ook voor om de ontstekingen te verminderen.

Leefstijl

De patiënt moet naast de voedingsaanpassingen ook stoppen met roken en een gezond gewicht en een gezonde bloeddruk behouden.

Chirurgie

Patiënten met ernstige symptomen die niet reageren op voedingsaanpassingen en medicatie, krijgen een operatie waarbij de arts (een deel van) de dikke darm verwijdert. Deze medische ingreep is in medische termen gekend als een ‘colectomie’.

Prognose van microscopische dikkedarmontsteking

Bij een aantal patiënten verdwijnen de klachten van de darmaandoening vanzelf. Heropflakkeringen zijn echter steeds mogelijk. Deze chronische aandoening is vaak vervelend maar on tegenstelling tot de meeste inflammatoire darmaandoeningen is collagene colitis geen risicofactor voor dikkedarmkanker. De meeste patiënten met collagene colitis reageren tot slot goed op de behandeling.

Complicaties van ontsteking van dikke darm

Patiënten die langdurig kampen met diarree, krijgen sneller te maken met dehydratie (uitdroging) en ondervoeding. In de meeste gevallen komen deze complicaties echter niet voor bij de microscopische dikkedarmontsteking dankzij de behandelingsopties.

Lees verder

• Colitis: Soorten en symptomen van ontsteking van dikke darm
• Inflammatoire darmziekte: Ontstekingsaandoening van darm
• Darmkrampen: Oorzaken van spasmen (krampen) in darm
• Gezwollen dikke darm: Oorzaken van zwelling van colon
• Microscopische colitis: Dikkedarmontsteking met diarree