Microscopische colitis: Dikkedarmontsteking met diarree

Microscopische colitis is een chronische ontstekingsziekte van de wand van de dikke darm waarbij een patiënt chronische, waterige, niet-bloederige diarree ervaart. Deze vorm van een dikkedarmontsteking komt meestal voor bij patiënten van middelbare leeftijd en heeft een vrouwelijk overwicht. De dikke darm lijkt meestal normaal of bijna normaal bij een colonoscopie bij patiënten met microscopische colitis. De diagnose van de dikkedarmontsteking wordt gesteld door biopsie van het slijmvlies van de dikke darm, hetgeen karakteristieke histologische veranderingen vertoont. De behandeling bestaat uit het aanpakken van risicofactoren, het wijzigen van de levensstijl, medicatie en soms een operatie. De vooruitzichten van deze chronische aandoening zijn tot slot variabel.

• Soorten van ontsteking van wand van dikke darm
• Epidemiologie van microscopische colitis
• Oorzaken van chronische diarree
• Risicofactoren
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diarree
• Andere tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Risicofactoren aanpakken
• Voeding aanpassen
• Medicatie nemen
• Chirurgie ondergaan
• Prognose van vorm van dikkedarmontsteking

Soorten van ontsteking van wand van dikke darm

Microscopische colitis kent twee soorten met name collagene colitis en lymfocytaire colitis. Bij collagene colitis ontstaat er een ontsteking van de collageenlaag van de dikke darm. Bij lymfocytaire colitis verzamelen ontstekingscellen zich in het slijmvlies van de dikke darm. Beide subtypes zien er microscopisch anders uit, maar de symptomen en behandelingen voor deze vormen zijn gelijkaardig.

Epidemiologie van microscopische colitis

De incidentie van collagene colitis varieert anno oktober 2020 van 2,0 tot 10,8 per 100.000 en lymfatische colitis varieert van 2,3 tot 16 per 100.000. Er zijn hogere incidenties in Noord-Europa en de noordelijke delen van Noord-Amerika. De mediane leeftijd bij de diagnose van microscopische colitis bedraagt ongeveer 65 jaar. Ongeveer 25 procent van de patiënten met microscopische colitis krijgt de diagnose vóór de leeftijd van 45 jaar. Hoewel microscopische colitis is gemeld bij kinderen, komt dit zelden tot uiting. Microscopische colitis heeft een hogere incidentie bij vrouwen, en dan vooral wanneer ze lijden aan lymfocytaire colitis.

Oorzaken van chronische diarree

De precieze oorzaken van microscopische colitis zijn onbekend anno oktober 2020. Mogelijk spelen meerdere oorzaken mee zoals een abnormaal collageenmetabolisme, een veranderde epitheelbarrièrefunctie en een genetische gevoeligheid. Door de aandoening ontstaat een ontsteking van de wand van de dikke darm.

Risicofactoren

Diverse aandoeningen en omgevingsfactoren zijn in verband gebracht met deze vorm van een dikkedarmontsteking die enkel via de microscoop kan worden gediagnosticeerd.

Aandoeningen

Microscopische colitis is in verband gebracht met verschillende andere auto-immuunziekten zoals:

• auto-immuun thyroiditis
• coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten)
• colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• diabetes mellitus type 1
• het Sjögren-syndroom (aandoening met droge ogen, droge keel en droge mond)
• niet-erosieve, oligoarticulaire artritis

Omgevingsfactoren

Naast roken, zijn diverse medicijnen mogelijke uitlokkende factoren van microscopische colitis. Dit treedt op door het gebruik van onder andere volgende geneesmiddelen:

• bètablokkers (medicijnen die hartslag en bloeddruk verlagen)
• niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID's)
• protonpompremmers (PPI's: soort maagzuurremmers), met name lansoprazol
• statines (cholesterolverlagende medicijnen)
• selectieve serotonineheropnameremmers

Het gelijktijdig gebruik van PPI's en NSAID’s verhoogt nog meer het risico op de dikkedarmontsteking.

Symptomen

Diarree

Microscopische colitis kenmerkt zich door chronische, niet-bloederige, waterige diarree. Het begin van de diarree is vaak verraderlijk en geleidelijk, maar een plotseling optreden komt voor bij ongeveer veertig procent van de patiënten. Patiënten met microscopische colitis hebben meestal tussen de vier en negen waterige ontlastingen per dag, maar in zeldzame gevallen overschrijden patiënten vijftien keer diarree per dag.

Andere tekenen

De diarree gaat mogelijk vergezeld met de nood om zich dringend te ontlasten, incontinentie (ongewild verlies van stoelgang) en nachtelijke episodes. Buikpijn komt voor bij circa de helft van de patiënten met actieve microscopische colitis. Ook kampen patiënten met microscopische colitis mogelijk met gewichtsverlies en uitdrogingsverschijnselen als gevolg van vochtverlies of een verminderde inname van voedsel via de mond. Verder lijden sommige patiënten aan andere symptomen, zoals vermoeidheid, gewrichtspijn, een gewrichtsontsteking, spierpijn of uveïtis (ontsteking van uvea, de middelste laag van het oog).

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De arts vermoedt de diagnose van microscopische colitis bij patiënten met chronische diarree, met name bij volwassenen van middelbare leeftijd en ouderen. De diagnose van microscopische colitis gebeurt door middel van een biopsie van de colonmucosa (slijmvlies van de dikke darm) dat kenmerkende histologische veranderingen vertoont. Hiervoor moet de arts een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm) uitvoeren. Een ontlastingsonderzoek en een volledig bloedonderzoek zijn eveneens nodig.

Differentiële diagnose
De belangrijkste overwegingen bij de differentiële diagnose van microscopische colitis omvatten coeliakie, inflammatoire darmaandoeningen (ontstekingsaandoeningen van de darm) zoals de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn) en het prikkelbare darmsyndroom (aandoening met symptomen van diarree en constipatie). Deze zijn goed te onderscheiden van microscopische colitis door het bevragen van de medische geschiedenis van de patiënt, het uitvoeren van laboratoriumonderzoeken en een endoscopie met biopsie.

Behandeling

Risicofactoren aanpakken

Patiënten moeten stoppen met het nemen van medicijnen die leiden tot microscopische collitis alsook stoppen met roken.

Voeding aanpassen

Verder zijn volgende voedingsrichtlijnen nuttig voor het verbeteren van de diarree:

• een vezelarm dieet volgen
• glutenvrij eten bij coeliakie
• minder alcohol, cafeïne, thee, cola en energiedranken drinken
• minder chocolade consumeren
• minder zuivelproducten consumeren (bij patiënten met lactose-intolerantie)

Medicatie nemen

De arts zet medicijnen in voor het verlichten van de diarree en ontsteking. Het starten van loperamide voor onmiddellijke symptomatische verlichting wordt gebruikt als aanvulling op de therapie met glucocorticoïden. Budesonide is de eerstelijnsbehandeling voor microscopische colitis want dit heeft weinig bijwerkingen en is doorgaans zeer effectief, hoewel de terugvalpercentages hoog zijn. Systemische glucocorticoïden zijn enkel voorbehouden voor patiënten die Budesonide niet kunnen gebruiken.

Chirurgie ondergaan

Indien microscopische colitis niet reageert op een medicamenteuze therapie en het aanpakken van de risicofactoren, zijn diverse chirurgische ingrepen mogelijk.

Prognose van vorm van dikkedarmontsteking

Microscopische colitis heeft een chronisch, intermitterend (symptomen treden met tussenpozen op) beloop bij de meeste patiënten. De diarree verdwijnt mogelijk binnen enkele weken tot maanden met of zonder behandeling, maar recidieven komen vaak voor (ongeveer 30 tot 60 procent). Het langetermijnverloop van patiënten met lymfocytaire colitis is mogelijk gunstiger dan met collagene colitis. Microscopische colitis is niet in verband gebracht met een verhoogd risico op dikkedarmkanker en een transformatie tussen collagene en lymfocytaire colitis is zeldzaam.

Lees verder

• Collagene colitis: Dikkedarmontsteking met diarree & krampen
• Colitis: Soorten en symptomen van ontsteking van dikke darm
• Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling
• Chronische diarree: Oorzaken van aanhoudende losse stoelgang
• Ontlastingsonderzoek: Onderzoek van stoelgangsmonster