Tongvlekken: Oorzaken van plekjes of vlekjes op de tong

Vlekken op de tong komen vaak voor, meestal als gevolg van een onschuldige of snel verdwijnende aandoening. Soms zijn tongvlekjes echter het resultaat van een onderliggend medisch probleem dat een snelle behandeling vereist, zoals een infectie. De tongvlekken zijn al dan niet pijnlijk. De kleur en locatie van de vlekjes op de tong is ook variabel, afhankelijk van de oorzaak. De beste preventie van tongvlekken is een goede mondhygiëne en het naleven van een gezonde levensstijl.

• Aardbeientong
• Allergische reactie
• Bloedblaar
• Brandende tong-syndroom
• Eruptieve linguale papillitis en gevlekte tong
• Hand-, voet- en mondziekte
• Hyperpigmentatie
• Landkaarttong en tongvlekken
• Medicijnen en vlekjes op tonggebied
• Mondspruw en tongvlekjes
• Orale lichen planus en gevlekt tonggebied
• Roken
• Roodvonk en vlekken op tong
• Tongkanker en allerlei letsels aan de tong
• Tongpiercing en tongvlekken
• Transient linguale papillitis (lie bumps) en tongplekjes
• Uitdroging en tongplekken
• Vullingen
• Ziekte van Kawasaki en plekken op tong
• Zomersproeten
• Zwarte haartong en vlekjes op tonggebied
• Alarmsignalen
• Preventie
• Mondhygiëne
• Levensstijl

Aardbeientong

Een veel voorkomende oorzaak van rode vlekjes en stipjes op de tong is een aardbeientong. De tong wijzigt dan van roze naar een rode aardbeikleur waarbij grote rode papillen op het tongoppervlak zichtbaar zijn. Mogelijke oorzaken van aardbeientong duiden op het een vitamine B12-tekort en het vitamine B-complex, een goedaardige migrerende ontsteking of roodvonk.

Allergische reactie

Sommige patiënten reageren allergisch op huidschilfers van huisdieren (bijvoorbeeld van honden), voedsel, medicijnen, enzovoort. Dit uit zich dan in tal van mogelijke klachten, zoals onder andere aan een gezwollen tong, rode stipjes op de tong, een gezwollen lip, een gezwollen gezicht, een zwelling van de keel, een piepende ademhaling, ademhalingsproblemen, een verstopte neus, duizeligheid, netelroos, …

Bloedblaar

Een zwarte vlek op de tong is mogelijk het gevolg van een verwonding die een bloedblaasje heeft veroorzaakt op de tong. Tongbijten leidt tot een rode of zwarte vlek op de zijkant van de tong of de tongpunt. Bloedblaren zijn meestal ongevaarlijk en verdwijnen vanzelf als de wonde geneest. Stress is een oorzaak van chronische tongbijten en wangbijten. Tandschade of een slecht passend kunstgebit resulteert soms ook in het per ongeluk bijten op de tong wat leidt tot de vorming van een bloedblaar.

Brandende tong-syndroom

Het brandende tong-syndroom (glossopyrose) ontstaat door een vitamine B12-tekort, een schimmelinfectie in de mond, irritatie door een kunstgebit of door de menopauze. Dit resulteert in een gezwollen tong, een gevlekte tong, een brandende tong, een droge mond en/of een metaalachtige smaak in de mond.

Eruptieve linguale papillitis en gevlekte tong

Bij eruptieve linguale papillitis ontstaan naast vlekken ook puisten op de tong. Bij de tongaandoening die vooral kinderen treft, ontstaat een infectie van de fungiforme papillen op de tong. Soms gaat de tongafwijking gepaard met andere problemen in de mondholte, zoals hoekige cheilitis (irritatie aan mondhoeken van lippen) en gezwollen lymfeklieren in de nek en onder de bovenkaak. De aandoening verdwijnt veelal spontaan binnen de twee weken.

Hand-, voet- en mondziekte

De hand-, voet- en mondziekte treedt op bij kinderen onder de vijf jaar oud. De patiënt ontwikkelt plekjes op de tong, het tandvlees of in de wangen. Deze vlekken veroorzaken pijnlijke zweren of blaren. Andere symptomen zijn een rode huiduitslag op de voetzool, de bil, de handpalm en koorts.

Hyperpigmentatie

Zwarte vlekken op de tong wijzen op te veel pigment op de tong (hyperpigmentatie). Deze onschadelijke afwijking verdwijnt al dan niet spontaan. De pigmentvlekken op de tong zijn het gevolg van ouderdom, omdat de bijnieren niet genoeg hormonen produceren of omdat patiënten bepaalde medicijnen gebruiken. Sommige mensen die meer melanocyten hebben, zijn ook gevoelig voor hyperpigmentatie op de tong.

Landkaarttong en tongvlekken

Een landkaarttong (goedaardige migratoire glossitis) is een aandoening waarbij overal op de tong soms rode ‘eilanden’ (vlekjes) ontstaan die zich vaak verplaatsen. Het tonguiterlijk is het gevolg van ontbrekende papillen. De patiënt is door deze tongaandoening meer gevoelig voor zout, specerijen en ander voedsel. De goedaardige ontstekingsziekte met onbekende oorzaak komt wel vaker voor bij patiënten met een familiegeschiedenis. Meestal is een medische behandeling niet nodig daar de klachten binnen enkele dagen, weken, maanden tot jaren verdwijnen.

Medicijnen en vlekjes op tonggebied

Het gebruik van sommige medicijnen gaat bij een aantal patiënten gepaard gaan met een gevlekte tong, en dan vooral bij het gebruik van onder andere amiodaron, antimalaria (chloroquine, kinidine), cyclofosfmide, oestrogeen, antischimmelmiddelen (ketoconazo) en zidovudine.

Mondspruw en tongvlekjes

Orale candidiasis (mondspruw) is veroorzaakt door de schimmel Candida albicans die zich ophoopt en groeit op de bekleding van de tong en mond. Wanneer de schimmel de tong aantast, ontstaan hierop enkele romige witte vlekken, die zich naar andere mondgebieden verspreiden zoals het tandvlees, de amandelen, de achterkant van de keel, de lippen en het gehemelte. De tongletsels lijken soms op ‘kwark’. Af en toe ontstaat ook een tongbloeding door mondspruw. Bij een aantal patiënten met orale candidiasis ontstaan rode vlekken of vlekken op de tong of keelbekleding. In de meeste gevallen zijn patiënten met een zwak immuunsysteem getroffen (hiv / aids, kanker, baby’s, ouderen, …). Moeders geven de schimmelinfectie soms door aan de kinderen door het geven van borstvoeding. Mondspruw presenteert zich eveneens vaak bij patiënten die bepaalde medicijnen nemen.

Orale lichen planus en gevlekt tonggebied

Orale lichen planus is een zeldzame auto-immuunziekte die een chronische ontsteking van de tong veroorzaakt. Hierbij verschijnen witte letsels, rode vlekken of zweren op de tong of andere mondweefsels. Dit gaat meestal gepaard met pijn, wat verergert door het eten van bepaalde voedingsmiddelen of het gebruik van tandpasta. De aandoening vereist een grondig medisch onderzoek daar orale lichen planus soms een voorloper van tongkanker is.

Roken

Zwaar roken is vaak de oorzaak van zwarte plekken aan de zijkant, bovenkant en onderkant van de tong. Deze ongezonde gewoonte veroorzaakt mogelijk een zwarte haartong. Roken veroorzaakt bovendien hyperpigmentatie (donkere vlekken op de tong). De meeste rokers bezitten en vorm van pigmentatie in de mondholte.

Roodvonk en vlekken op tong

Roodvonk (scarlatina) is een infectieziekte veroorzaakt door groep A streptokokken, bacteriën die ook een keelontsteking veroorzaken. De hoofdsymptomen van de roodvonk zijn een rode huiduitslag op het gezicht en de nek, die zich uiteindelijk naar andere lichaamsdelen verspreidt (romp, armen en benen). De getroffen huid voelt aan als schuurpapier en lijkt soms op zonnebrand (rode, pijnlijke huid door blootstelling aan zonlicht). Ook komt hierbij een aardbeientong tot stand waardoor een rode, gevlekte en ruwe tong verschijnt die vaak bedekt is met een witte coating. Andere symptomen van roodvonk zijn hoofdpijn, vergrote lymfeklieren, slikproblemen, keelpijn en misselijkheid of braken. Antibiotica zijn nodig voor de behandeling van roodvonk.

Tongkanker en allerlei letsels aan de tong

Tongkanker is de meest ernstige oorzaak van vlekken en andere letsels op de tong. De aandoening is geassocieerd met roken, en HPV-infectie (humaan papillomavirus) en overmatig alcoholgebruik.

Tongpiercing en tongvlekken

Mensen met een tongpiercing krijgen sneller te maken met tongbloedingen of ontstekingen aan het tonggebied, wat resulteert in de vorming van vlekken, tongbultjes en andere letsels op de tong. Een professional moet een tongpiercing uitvoeren en bij complicaties of tekenen van een infectie is medische hulp noodzakelijk.

Transient linguale papillitis (lie bumps) en tongplekjes

Soms verschijnen witte vlekken op het bovenoppervlak van de tong. De exacte oorzaak van deze aandoening is onbekend anno oktober 2020, maar enkele mogelijke risicofactoren zijn stress, roken, irritatie van de tong door gekruid en zuur voedsel, maag- en darmproblemen (pyrosis, obstipatie, misselijkheid) en de menstruatie. Transient (voorbijgaande) linguale papillitis doet soms denken aan tongvlekken veroorzaakt door een HPV-infectie (humaan papillomavirus). Daarom voert de arts soms een biopsie uit om de uiteindelijke diagnose te stellen. Transient linguale papillitis vereist geen medische behandeling en het probleem verdwijnt meestal binnen enkele dagen.

Uitdroging en tongplekken

Onvoldoende vochtinname leidt mogelijk tot vlekken op het tonggebied. De weefsels worden droog en op de tong ontstaat een witte tot gele substantie, gemaakt van dode celresten en mondbacteriën. Mensen moeten minimaal tussen de twee en drie liter vloeistof per dag drinken om uitdrogingsverschijnselen zoals plekken op de tong te voorkomen.

Vullingen

Kleine donkere vlekken aan de zijkant van de tong resulteren mogelijk uit amalgaan-tandvullingen. Soms duiden artsen dit fenomeen aan als een ‘amalgaamattoo’.

Ziekte van Kawasaki en plekken op tong

Het Kawasaki-syndroom is een vaatziekte die vooral kinderen onder de vijf jaar treft. Hierbij komen heel wat symptomen tot uiting zoals een rode aardbeientong met tongplekken, koorts, rode ogen of rode en gezwollen voeten en handen. Het Kawasaki-syndroom resulteert af en toe in een ontsteking van bloedvaten (vasculitis), die potentieel fataal is.

Zomersproeten

Sommige mensen hebben donkere bruine vlekken op de huid. Deze sproeten (vlekjes) zijn ook mogelijk op de tong. Deze ongevaarlijke plekken (melanocytische naevi) tasten mogelijk diverse mondgebieden aan met een ongelijke verkleuring.

Zwarte haartong en vlekjes op tonggebied

Harige vlekken op de tong wijst op een zwarte haartong (lingua villosa nigra). Deze tijdelijke goedaardige aandoening is het gevolg van een verminderde verwijdering van dode cellen van het tongoppervlak. Dit resulteert in de opbouw van dode cellen op de smaakpapillen. Wanneer mondbacteriën deze dode cellen en het ingenomen voedsel verteren, verschijnen bruine, zwarte of grijze harige vlekken op het tongoppervlak.

Alarmsignalen

In volgende omstandigheden is het verstandig om een arts te raadplegen:

• aanhoudende verkleurde plekken op de tong, op het gehemelte in de mond of op de wangen die niet verdwijnen binnen de twee weken
• andere symptomen zoals koorts, gezwollen lymfeklieren, slikproblemen of ademhalingsproblemen
• een metaalachtige smaak of een andere smaakverandering in de mond
• een wijziging in het tonguiterlijk
• kauwproblemen
• slikproblemen
• tongpijn
• tongtintelingen

Preventie

Mondhygiëne

Een goede mondhygiëne is noodzakelijk. Naast het twee keer per dag poetsen en flossen van de tanden, is het belangrijk om elke ochtend de tong te reinigen voor de verwijdering van dode cellen en mondbacteriën. Op deze manier is het soms mogelijk om vlekken en andere tongbultjes of letsels op de tong te voorkomen. Het gebruik van mondwater na het gebruik van een tongreiniger is eveneens aanbevolen. Daarnaast is een halfjaarlijks bezoek aan de tandarts aanbevolen.

Levensstijl

Tabaksrook tast de tanden en tong aan en verhoogt bovendien het risico op halitose (slechte adem) en tongkanker. Stoppen met roken is bijgevolg nodig. Daarnaast vermijdt de patiënt een overmatig gebruik van alcohol, daar dit ook mogelijk leidt tot tongvlekjes. Bovendien is alcoholmisbruik geassocieerd met een verhoogd risico op leverkanker en psychische problemen. Het eten van gekruid voedsel is ook afgeraden daar dit tongletsels verergert waardoor tongpijn ontstaat. Wel drinken patiënten voldoende water (twee à drie liter per dag voor volwassenen) want tongvlekken ontstaan soms door uitdroging.

Lees verder

• Schilferige tong: Oorzaken van schilferend tonggebied
• Tong: Afwijkingen aan de kleur, vorm en textuur
• Tongbultjes: Oorzaken van bultjes op de tong
• Landkaarttong: Vlekken op tong door ontbrekende papillen
• Tongpijn: Oorzaken van pijnlijke tong (pijn aan tong)